Kimya Öğretmenlerinin Ölçme ve Değerlendirme Deneyimleri

Selma ŞenelSerpil GÜNAYDIN

2018

Giriş Eğitimin hedeflerine ulaşması, ülkelerin geleceği için çok önemlidir. Eğitimin amacına ulaşıp ulaşmadığı ancak doğru ölçme ve değerlendirme (ÖD) ile tespit edilebilir. Eğitim sürecinin her aşamasında olduğu gibi, ÖD alanında da öğretmenin bilgi, tecrübe ve yeterliliği belirleyici rol oynamaktadır. Fen bilimleri ve sosyal bilimlerin farklı alanlarında ne tür ÖD sorunları yaşandığını incelemek, bu problemlerin daha açık belirlenmesini sağlayabilir. Bu nedenle, araştırmanın amacı kimya öğretmenlerinin ÖD deneyimlerini ortaya koymaktır. Yöntem Alan yazın incelendiğinde, benzer amaçlarla yürütülen araştırmalarda sıklıkla nicel araştırma yöntemleri kullanıldığı görülmektedir. Bu araştırmada Kimya öğretmenlerinin ÖD alanındaki deneyimlerine, problem ve yetersizliklerine yönelik derinlemesine bir belirleme yapmak amacıyla nitel bir yaklaşım benimsenmiştir. Veriler odak grup görüşmesi ile toplanmıştır. Esas uygulamadan önce, Kimya Öğretmenliği programının son sınıf öğrencilerinden oluşan 8 kişilik bir grupla deneme görüşmesi yapılmıştır. Ana görüşmeler, her biri 6 kişiden oluşan iki grupla yürütülmüştür. 48 sayfalık görüşme sonuçları içerik analizi ile NVivo 11 yazılımı kullanılarak çözümlenmiştir. Kodlayıcılar arası uyum yüzdesi %89.47 olarak bulunmuştur. Bu değer, analiz sonuçlarının güvenilir olduğunu göstermektedir. Sonuçlar Araştırma sonucunda iki tema ortaya çıkmıştır. Bunlar; Kimya öğretmenlerinin ÖD alanındaki (i) yetersizlikleri ve (ii) yaşadıkları problemlerdir. Analiz sonuçlarında, öğretmenlerin ÖD yetersizliklerinin en çok “soru yazma” (%45.45) ve “alternatif ölçme ve değerlendirme yöntemlerini uygulama” (%26.14) konusunda olduğu görülmüştür. Soru yazma becerisine ilişkin yetersizlikler özellikle (i) farklı başarı seviyesindeki öğrencilere yönelik soru yazma, (ii) farklı türde maddeler kullanma ve (iii) test formundaki madde güçlüğü dengesini ayarlama konularındadır. Alternatif değerlendirme yöntemleri konusunda ise hem bilgi hem de uygulama düzeyinde ciddi eksiklikler olduğu görülmüştür. Kimya öğretmenleri rubriğin ne olduğunu bilmemekte veya kullanmamaktadırlar (%12.50). Açık uçlu soruların puanlanmasında benzer yaklaşımlar izleseler de bunu kendi teknikleri ile yürütmektedirler. Özellikle performans görevi, portfolyo, proje gibi çalışmalarda dereceli puanlamayı gerekli görmemektedirler. Öğretmenler, ÖD uygulamalarında bilgi ve iletişim teknolojilerinden faydalanmak istemekte ancak bu konuda kendilerini yetersiz hissetmektedirler (%10.23). Öğretmenlerin ölçmede büyük önemi olan güvenirliği bildikleri ancak nasıl sağlayacaklarını bilmedikleri görülmüştür (%5.68). İkinci tema Kimya öğretmenlerinin ÖD alanında yaşadıkları problemlerdir. En büyük problem alanları, “ÖD’nin uzun ve güç bir süreç olması” (%34.74) ve “eğitim sisteminin ölçme sistemine dayatmaları” (%31.58) olarak bulunmuştur. Öğretmenler, soru yazmak ya da performans görevi hazırlamak gibi ürünlerin hazırlanmasını ve puanlanmasını zaman alıcı ve zor bulmaktadırlar. Bu zorluklar, farklı kaynaklardan soruları kopyalamalarına neden olmaktadır. İkinci olarak da eğitim sistemiyle ilgili bazı özellikler ve değişimler ÖD konusunda problemlere neden olmaktadır (%31.58). Örneğin, kullanılması önerilen yeni ölçme yöntemlerini öğretmenler bilmediklerinde, kendilerini yetersiz hissedebilirler. Ek olarak, bir derste öğrencilerin büyük çoğunluğunun başarısız olması, idari birimler tarafından öğretmenin başarısızlığı olarak yorumlanmaktadır. Öğretmenler başarısız öğrenci sayısını azaltmak için ÖD süreçlerinde geçerliği düşürücü müdahalelerde bulunmaktadırlar. Bu iki problem alanına ek olarak içeriğin yetiştirilmesi kaygısı sebebiyle, ÖD’nin geri plana atılmasına da ÖD problemleri arasındadır. Görüşmelerde üzerinde daha az durulan başka problem durumları da vardır. Bunlardan birisi, kaliteli soru örneklerinin ve soru havuzlarının olmamasıdır (%10.53). Öğretmenlerin kullanımına sunulmuş soru havuzları gibi çözümler üretilmesi gerektiği görüşündedirler. Ayrıca, ÖD alanında verilen hizmet içi eğitimlerin yüzeysel ve kuramsal olduğunu ifade etmişlerdir (%9.47). Uygulamaya, sınıf içi ölçmeye, soru yazmaya dönük eğitimlerin ağırlıkta olması gerektiğine dair görüşler bildirilmiştir. Yapılan bilimsel çalışmaların sonuçlarının, eğitim sistemine ve kurumlarına yansımamasını başka bir problem olarak ifade edilmektedir (%4.21). Tartışma ve Sonuç Araştırma sonucunda, kimya öğretmelerinin ÖD konusunda çeşitli sorun ve yetersizlikleri olduğu ortaya çıkmıştır. Ancak, bu sorun ve yetersizliklerin Kimya alanına özgü olduğunu söylemek zordur. Yetersizliklerin en çok madde geliştirme, alternatif ölçme ve dereceli puanlama konusundadır. Kimya ile ilgili bir soru yazarken çizilmesi gereken şekiller ve simgeler diğer alanlarda daha fazla olabilir. Bu da bilgisayar kullanma becerisinin gerekliliğini arttırmaktadır. Bunun yanında deney ve gözlem tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı Kimya dersleri için alternatif ölçme yöntemlerindeki yetersizlikler önemli bir sorun olarak yorumlanabilir. Bu bulguların literatürle uyuştuğu görülmektedir. Güvenilir ölçme aracı geliştirme ve bu süreçte teknolojiden faydalanmak istedikleri ancak bu konuda yetersiz oldukları ortaya çıkmıştır. Bu bulgular öğretmenlerin, ölçmenin temel konularında eksiklikler olduğu ve bu eksikliklerin giderilmesi yönünde çalışılması gerektiğini ortaya koymaktadır. Öğretmenlerin yaşadıkları temel problemin ÖD’nin büyük emek ve zaman gerektirmesidir. Bir diğer bulgu ise kaliteli soru havuzlarına duyulan gereksinimdir. Bu iki bulguyla, geçerli ve güvenilir maddelerden oluşan madde havuzlarının oluşturulması yoluyla, zaman ve yetkinlik açısından problem yaşayan öğretmenler için önemli bir kaynak ve kolaylık sağlanabilir. Kaliteli örnekler yapılacak sınıf içi ölçmelerin kalitesini arttırabilir. Araştırma bulguları doğrultusunda, geçerli ve güvenilir bir test oluşturma, madde yazma, alternatif ölçme, dereceli puanlama gibi konularda hizmet içi eğitimler düzenlenmesi önerilebilir. Ancak, öğretmenlerin ÖD alanındaki hizmet içi eğitimlerin etkisiz ve yüzeysel olmasına yönelik görüşleri dikkate alınarak eğitimlerin uygulamaya dönük ve iyi yapılandırılmış olması büyük önem arz etmektedir. Planlanacak olan madde geliştirme eğitimlerinin teknolojiyle birlikte sunulması daha işlevsel olacaktır.