Academia.edu no longer supports Internet Explorer.
To browse Academia.edu and the wider internet faster and more securely, please take a few seconds to upgrade your browser.
Kalem Mevzuatı (Kasım, 2020)
Hakan IŞIK2020, Kalem Mevzuatı
İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi Adalet Programı Kalem Mevzuatı dersi notu
Related papers
Kalem Mevzuatı (2020)
Kalem Mevzuatı, 2020
Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Adalet Bölümü Kalem Mevzuatı (2020) Özetler, Sorularla Öğrenelim, Alıştırma Soruları, 2013-2019 Arasında Çıkmış Sınav Soruları
Kur'Ân Ve Hadi̇slere Göre "Kalem" Kavrami
2014
OZ “Kalem” kelimesi Kur’an’da uzerine yemin edilen ve Mirac mucizesi vesilesiyle hadislerde de degnilen bir kavramdi. “Kur’an ve hadislerde kader konusu bagamida yer alan bu kavraminasi degrlendirecek ve anlayacagi?”, “Bu terim, Ilam dusncesinde nasi anlasimisi?” gibi sorular, insan zihnini mesul etmisve etmektedir. Nitekim Ilam dusncesinde, bu kavram hakkida degsk yorumlar yapimis mutekellimler, mufessirler, muhaddisler mezkur lafi hakkida degsk goruser ortaya koymusardi. Yaptigii bu calisada, Kur’an-iKerim ve Hadis-i Şrifler dogultusunda bu kavrami muhtevasiive anlam alanlariiortaya koymaya ve bu kavrami nasi anlasimasigerektig hususunda zihinsel bir acii sagamaya calisi. Anahtar Kelimeler: Kalem, Kader, Kur’an, Hadis, Kavram. ABSTRACT The Concept of “Kalem” According to Qur’an and Hadiths The Word ‘Kalem’ is a concept on which it is sweared in Qur’an. It is also mentioned in the hadiths because of the miracle of Mirac. How can we evaluate and understand this concept located in th...
Kasım KOCAMAN
Öz Günümüzde genelde eğitim sisteminin, özelde eğitim-öğretim programlarının oluşmasında birtakım iç ve dış etkenlerin varlığı dile getirilmektedir. Osmanlı medrese sistemini günümüz eğitim sistemleriyle kıyaslamak ve ikisinin birebir örtüştüğünü söylemek mümkün değildir. Ancak kendi şartları içerisinde değerlendirildiğinde medreselerin yönetim ve eğitim anlayışlarının oluşum ve gelişiminde pek çok değişkenin/faktörün bulunduğu görülebilir. Bunların başında devlet otoritesi, ilmiye sınıfı olarak teşkilatlanan ulema, Türk ve İslam coğrafyasının genelinde var olan Sünnî ilim geleneği, medreselerin finansmanını sağlayan vakıflar ve medrese eğitiminde asıl önemli unsur olan müderris gelmektedir. Özellikle Fatih'in yönetim ve eğitim sistemi bakımından yakından ilgilenerek inşa ettiği Sahn-ı Semân ve Kanuni'nin kurduğu Süleymaniye medreseleri, devlet otoritesinin medreseler üzerindeki etkisini çok iyi yansıtmaktadır. Ulemanın da medreseler üzerindeki tesiri, medreselerle ilgili düzenlemelerin yer aldığı kanunnâmelerin hazırlanması ve yürürlüğe konulmasında kendini göstermiştir. İslam ilim ve kültürünün önemli merkezlerinden gelen bilginler ile özellikle yüksek tahsil için buraları tercih eden Osmanlı âlimleri bu bölgelerdeki medreselerin ilim, kültür ve eğitim geleneklerini Osmanlı medreselerine intikal ettirmişlerdir. Yine bu konuda Osmanlı âlimlerinin itibar ettiği Sünnî çizgideki seçkin ulemanın eserleri ve şerhleri Osmanlı medreselerinde okunmuş ve bunlar zihniyet oluşturucu etkiye sahip olmuştur. Medreselerin finansmanını sağlayan vakıfların kurucularının vakıfnâmelerde, medreselerde müderrislik yapacak kişiler ile okutulacak ilim ve eserlerin belirlenmesinde müdahil oldukları görülür. Müderrisler ise medreselerin yönetim ve eğitim işlerinden tamamen sorumlu kişilerdir. İlmi ihtisasları, kişisel tercihleri ve dünya görüşleri doğrultusunda ders programlarında
Tasavvuf Literatüründe Kale Sembolü
Trabzon ilahiyat dergisi, 2020
Kılıç Kalem Münazarası
2011
Bu calismada, kilic-kalem munâzarasi uzerinde durulmaktadir. Munâzaraninkelime ve terim anlamlari aciklandiktan sonra Arap, Fars ve Turk edebiyatindamunâzara konusunda ozet bilgi verilmistir. Turk edebiyatinda munâzara basligi altindagenel olarak munâzara turundeki eserler, ozelde kilic kalem munâzaralari uzerindedurulmustur. Makalede on dorduncu yuzyil Divan sairi Ahmedi’nin “Kaside fi-Bahsi’sSeyf ve’l-Kalem” adli kasidesi sekil ve icerik yonunden incelenmistir. Calismaninsonunda kasidenin metni bulunmaktadir
Modern Bir Molla Kasım: Mesnevinin Tenkidi
Bu dergi uluslararası ve ulusal veri indeksleri tarafından taranmaktadır hakemli bir dergidir / is a refereed journal Yazıların ilmî ve hukukî sorumluluğu yazarlarına aittir. Dergimizde yayımlanan yazılar, elektronik veya yazılı bir ortama izinsiz olarak aktarılamaz ve çoğaltılamaz.
Trayectorias Teóricas de la Conservación
Emmanuel Lara Barrera, Eugenia Macías Guzmán, Gabriela Peñuelas-Guerrero, Beatriz Mugayar Kuhl, Luis Cavada, Valerie Magar
Trayectorias Teóricas de la Conservación, 2024
This book offers a series of reflections on early developments of ethical principles for conservation, their evolution over time, with new issues being addressed from different perspectives, and discussions on the role of memory. Texts in Spanish with some contributions in English.
Hans Joas, Perché la chiesa? (2024, introduzione e cura di Paolo Costa)
2024
Il libro, pubblicato da Queriniana, contiene una costellazione di riflessioni intelligenti attorno al ruolo, l'importanza e il futuro di un'istituzione a prima vista anacronistica come la chiesa.
T.C.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ
ADALET ÖNLİSANS PROGRAMI
KALEM MEVZUATI
Dr. Öğr. Üyesi Cengiz Serhat KONURALP
(Kasım 2020)
Ders Notunu Düzenleyen
Mustafa IŞIK / A482001636 / Yönetim Bilişim Sistemleri I
İÇİNDEKİLER
1. ADLİ KALEM ......................................................................................................................................... 7
Giriş...................................................................................................................................................... 7
1.1. Kalem Mevzuatı Kavramı .............................................................................................................. 7
1.2. Türk Yargı Teşkilatı........................................................................................................................ 8
1.3. Adli Yargı Kalem Teşkilatı ............................................................................................................ 10
1.3.1. Hukuk Mahkemeleri Kalemi ................................................................................................ 10
1.3.2. Ceza Mahkemeleri Kalemi ................................................................................................... 12
1.3.3. Cumhuriyet Başsavcılığı Kalemi ........................................................................................... 13
1.3.4. Bölge Adliye Mahkemeleri Kalemi....................................................................................... 15
1.3.5. Adalet Komisyonu Kalemi .................................................................................................... 15
1.4. Adli Kalem Hizmetleri ................................................................................................................. 16
Bölüm Özeti ....................................................................................................................................... 17
2. RESMİ YAZIŞMA, DOSYA DÜZENİ VE UYAP KULLANIMI ..................................................................... 17
Giriş.................................................................................................................................................... 17
2.1. Resmi Yazışmaya İlişkin Usul ve Esaslar ...................................................................................... 17
2.1.1. Resmi Yazışma Kavramı ....................................................................................................... 17
2.1.2. Resmi Yazışmanın Özellikleri ............................................................................................... 18
2.1.3. Resmi Yazının Bölümleri ...................................................................................................... 19
2.1.4. Belgenin Çoğaltılması .......................................................................................................... 23
2.2. Dosyalama ve Dosya Düzeni ....................................................................................................... 23
2.3. UYAP Kullanımı ........................................................................................................................... 24
Bölüm Özeti ....................................................................................................................................... 27
3. ADLİ YARGI İLK DERECE HUKUK MAHKEMELERİ KALEM PERSONELİ ................................................. 27
Giriş.................................................................................................................................................... 27
3.1. Adli Yargı Adalet Memurları ve Adli Kalem Personeli................................................................. 28
3.2. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemeleri Yazı İşleri Personeli ve Görevleri .............................. 30
3.2.1. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemelerinde Çalışan Yazı İşleri Müdürünün Görevleri ve
Sorumlulukları ............................................................................................................................... 30
3.2.2. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemelerinde Çalışan Zabıt Kâtibinin Görevleri ve
Sorumlulukları ............................................................................................................................... 32
3.2.3. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemelerinde Çalışan Mübaşirin Görevleri ve
Sorumlulukları ............................................................................................................................... 33
3.2.4. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemelerinde Çalışan Hizmetlinin Görevleri ve
Sorumlulukları ............................................................................................................................... 34
Bölüm Özeti ....................................................................................................................................... 34
4. ADLİ YARGI İLK DERECE CEZA MAHKEMELERİ KALEM PERSONELİ .................................................... 34
Giriş.................................................................................................................................................... 34
4.1. Cumhuriyet Başsavcılıkları ile Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri ve Hâkimlikleri Yazı İşleri
Personeli ve Görevleri ....................................................................................................................... 34
4.2. Cumhuriyet Başsavcılıkları ile Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri ve Hâkimliklerinde
Çalışan Yazı İşleri Müdürünün Görev ve Sorumlulukları ................................................................... 35
4.3. Cumhuriyet Başsavcılıkları ile Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri ve Hâkimliklerinde
Çalışan Zabıt Kâtibinin Görev ve Sorumlulukları ............................................................................... 36
4.3.1. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’ndan Kaynaklanan Görevler ................................... 36
4.3.2. 6 Ağustos 2015 tarihli Resmi Gazete’de Yayımlanan Yönetmelik’e Göre Zabıt Kâtibinin
Görevleri (Yön. m.105/3) ............................................................................................................... 37
4.4. Cumhuriyet Başsavcılıkları ile Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri ve Hâkimliklerinde
Çalışan Mübaşirin Görev ve Sorumlulukları ...................................................................................... 38
4.5. Cumhuriyet Başsavcılıkları ile Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri ve Hâkimliklerinde
Çalışan Hizmetlinin Görev ve Sorumlulukları .................................................................................... 38
4.6. Zabıt Kâtiplerinin Tarafsız Olmaları Zorunluluğu ........................................................................ 39
4.6.1. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’na Göre Zabıt Kâtiplerinin Yasaklılığı ve Reddi....... 39
4.6.2. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Göre Zabıt Kâtiplerinin Yasaklılığı ve Reddi . 40
Bölüm Özeti ....................................................................................................................................... 41
5. ADLİ YARGI İLK DERECE HUKUK MAHKEMELERİ YARGILAMA SÜRECİ ............................................... 41
Giriş.................................................................................................................................................... 41
5.1. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemeleri Yargılama Süreci ...................................................... 41
5.2. Davanın Açılması ........................................................................................................................ 42
5.3. Tensip Tutanağı (Yön. m.200) ..................................................................................................... 45
5.4. Dilekçeler Teatisi ........................................................................................................................ 45
5.5. Ön İnceleme Aşaması ve Ön İnceleme Tutanağı ........................................................................ 47
5.6. Tahkikat Aşaması ........................................................................................................................ 48
5.7. Sözlü Yargılama ve Hüküm Aşamaları ........................................................................................ 49
Bölüm Özeti ....................................................................................................................................... 49
6. ADLİ YARGI İLK DERECE HUKUK MAHKEMELERİNDE DAVA DOSYASI VE TUTANAK .......................... 49
Giriş.................................................................................................................................................... 49
6.1. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemelerinde Dava Dosyası ...................................................... 49
6.1.1. Genel Olarak ........................................................................................................................ 49
6.1.2. Dizi Listesi ............................................................................................................................ 50
6.1.3. Dosyaların İncelenmesi ve Örnek Alma ............................................................................... 50
6.2. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemelerinde Tutanak Düzenlenmesi ...................................... 51
6.2.1. Tutanak ................................................................................................................................ 51
6.2.2. Tutanağın İçeriği .................................................................................................................. 53
6.2.3. Tutanağın İspat Gücü ........................................................................................................... 55
Bölüm Özeti ....................................................................................................................................... 55
7. ADLİ YARGI İLK DERECE HUKUK MAHKEMELERİNDE TUTULACAK KAYITLAR VE YARGILAMA
GİDERLERİ .............................................................................................................................................. 55
Giriş.................................................................................................................................................... 55
7.1. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemesi Yazı İşlerinde Tutulacak Kayıtlar ................................. 55
a. Esas kaydı (Yön. m.172) ............................................................................................................. 56
b. Karar kaydı (Yön. m.173) ........................................................................................................... 56
c. İstinaf kaydı (Yön. m.174) .......................................................................................................... 57
ç. Temyiz kaydı (Yön. m.175) ......................................................................................................... 57
d. İstinabe kaydı (Yön. m.176) ....................................................................................................... 57
e. Değişik işler kaydı (Yön. m.177) ................................................................................................. 57
f. Duruşma günleri kaydı (Yön. m.178) .......................................................................................... 57
g. Keşif günleri kaydı (Yön. m.179) ................................................................................................ 58
ğ. Taşra istinaf veya temyiz kaydı (Yön. m.180) ............................................................................ 58
h. Satış talep edilen ortaklığın giderilmesi dosyalarının kaydına mahsus esas kaydı (Yön. m.181)
....................................................................................................................................................... 58
ı. Ortaklığın giderilmesi satış paralarının kaydına mahsus kasa kaydı (Yön. m.182) ..................... 58
i. Tereke esas kaydı (Yön. m.183) .................................................................................................. 58
j. Tereke karar kaydı (Yön. m.184)................................................................................................. 59
k. Tereke kasa kaydı (Yön. m.185) ................................................................................................. 59
l. Mirası ret kaydı (Yön. m.186) ..................................................................................................... 59
m. Posta mutemet kaydı (Yön. m.187) .......................................................................................... 59
n. Tevzi kaydı (Yön. m.188) ............................................................................................................ 60
o. Zimmet kaydı (Yön. m.189) ....................................................................................................... 60
ö. Harç tahsil müzekkeresi zimmet kaydı (Yön. m.190) ................................................................ 60
p. Vakıf tescil kaydı (Yön. m.191) .................................................................................................. 60
r. Vesayet ad kaydı (Yön. m.192) ................................................................................................... 60
s. Kıymetli evrak ve eşya kaydı (Yön. m.193) ................................................................................. 61
ş. Sosyal inceleme-görüşme kaydı (Yön. m.194) ........................................................................... 61
t. Muhabere kaydı (Yön. m.195) .................................................................................................... 61
u. Hakem kararları saklama kaydı (Yön. m.196) ............................................................................ 61
7.2. Yargılama Giderlerine İlişkin İşlemler ......................................................................................... 61
7.2.1. Harç, Gider Avansı ve Delil Avansının Ödenmesi (Yön. m.205) ........................................... 61
7.2.2. Harçların ve Para Cezalarının Tahsili (Yön. m.206) .............................................................. 62
7.2.3. Yargılama Giderlerinin İadesi (Yön. m.207) ......................................................................... 63
7.2.4. Teminatların İadesi (Yön. m.217) ........................................................................................ 63
Bölüm Özeti ................................................................................................................................... 63
8. ADLİ YARGI İLK DERECE HUKUK MAHKEMELERİNDE TAHKİKAT AŞAMASINA İLİŞKİN İŞLEMLER ...... 63
Giriş.................................................................................................................................................... 63
8.1. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemelerinde Tahkikata Aşamasına İlişkin İşlemler ................. 64
8.1.1. Tanıkların Çağrılması, Ücret ve Giderlerinin Ödenmesi ...................................................... 64
8.1.2. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemelerinde Ses ve Görüntü Nakledilmesi Yoluyla
Duruşma İcrası ve Diğer Usuli İşlemler .......................................................................................... 66
8.1.3. Bilirkişilerin Elektronik Ortamda İşlem Yapması .................................................................. 67
8.1.4. Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılmasında Yapılacak İşlemler .............................................. 68
8.1.5. Tebligat İşlemleri ................................................................................................................. 69
Bölüm Özeti ....................................................................................................................................... 69
9. ADLİ YARGI İLK DERECE HUKUK MAHKEMELERİNDE ÇEKİŞMESİZ YARGI İŞLERİ, HÜKÜM VE KANUN
YOLLARI ................................................................................................................................................. 69
Giriş.................................................................................................................................................... 69
9.1. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemelerinde Çekişmesiz Yargı İşleri ........................................ 70
9.1.1. Çekişmesiz Yargı Kavramı .................................................................................................... 70
9.1.2. Mühürleme .......................................................................................................................... 70
9.1.3. Defter Tutma ....................................................................................................................... 71
9.1.4. Yemin Tutanağı .................................................................................................................... 71
9.2. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemelerinde Hüküm ............................................................... 71
9.2.1. Karar, Hüküm ve İlâm Kavramları ........................................................................................ 71
9.2.2. Hükmün Korunması ............................................................................................................. 72
9.2.3. İlâm ve Suretlerin Verilmesi, Kesinleşme Kaydı ile Harçların Tahsili ................................... 72
9.2.4. Karar Verilmiş Dosyalara İlişkin İşlemler ............................................................................. 73
9.3. Kanun Yolları ............................................................................................................................... 73
9.3.1. Genel Olarak ........................................................................................................................ 73
9.3.2. Kanun Yoluna Başvuru İşlemleri .......................................................................................... 74
Bölüm Özeti ....................................................................................................................................... 75
10. CEZA YARGILAMASI SÜRECİ ............................................................................................................. 75
Giriş.................................................................................................................................................... 75
10.1. Ceza Yargılaması Süreci ............................................................................................................ 76
10.1.1. Genel Olarak ...................................................................................................................... 76
10.1.2. Soruşturma Evresi ............................................................................................................. 76
10.1.3. Kovuşturma Evresi ............................................................................................................. 78
10.1.4. Hüküm ............................................................................................................................... 81
Bölüm Özeti ....................................................................................................................................... 82
11. CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞI YAZI İŞLERİ HİZMETLERİ ..................................................................... 82
Giriş.................................................................................................................................................... 82
11.1. Cumhuriyet Başsavcılığı Yazı İşleri Hizmetleri .......................................................................... 83
11.1.1. Cumhuriyet Başsavcılığına Gelen Soruşturma ve İşlerin Tevzi .......................................... 83
11.1.2. Cumhuriyet Başsavcılığı Ön Büro İşlemleri ........................................................................ 84
11.1.3. Cumhuriyet Başsavcılığı Yazı İşlerinde Tutulacak Kayıtlar ................................................. 85
11.1.4. Cumhuriyet Başsavcılığında Tutulacak Kartonlar .............................................................. 92
11.1.5. Soruşturma Evrakının İncelenmesi ve Örnek Alınması ...................................................... 93
11.1.6. Soruşturma Evrakının Birleştirilmesi ve Ayrılması ............................................................. 94
11.1.7. Süre Belgesi ....................................................................................................................... 94
Bölüm Özeti ....................................................................................................................................... 95
12. ADLİ YARGI İLK DERECE CEZA MAHKEMELERİ VE HÂKİMLİKLERİ YAZI İŞLERİ HİZMETLERİ ............. 95
Giriş.................................................................................................................................................... 95
12.1. Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri ve Hâkimlikleri Yazı İşleri Hizmetleri......................... 95
12.1.1. Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemelerine ve Hâkimliklerine Gelen Dava ve İşlerin Tevzi 95
12.1.2. Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri ve Hâkimlikleri Ön Büro İşlemleri ...................... 96
12.1.3. İddianamenin Tebliği ve Sanığın Çağrılması ...................................................................... 97
12.1.4. Duruşma Listesi ................................................................................................................. 97
12.1.5. Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri ve Hâkimliklerinde Tutulacak Kayıtlar (Yön.
m.139) ........................................................................................................................................... 97
12.1.6. Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri ve Hâkimliklerinde Tutulacak Kartonlar .......... 102
12.1.7. Dosyanın Düzenlenmesi ve Dizi Listesi Yapılması ............................................................ 103
12.1.8. Dosyanın İncelenmesi ve Örnek Alınması Usulü ............................................................. 103
12.1.9. Kovuşturma Aşamasında Davaların Birleştirilmesi ve Davaların Ayrılması ..................... 104
12.1.10. Kanun Yollarına Başvurulması Hâlinde Yapılacak İşlemler ............................................ 105
Bölüm Özeti ..................................................................................................................................... 105
13. BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ YAZI İŞLERİ PERSONELİ VE BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ BAŞKANLIĞI
YAZI İŞLERİ HİZMETLERİ ....................................................................................................................... 105
Giriş.................................................................................................................................................. 105
13.1. Bölge Adliye Mahkemeleri Yazı İşleri Personeli ...................................................................... 105
13.1.1. Genel Olarak .................................................................................................................... 105
13.1.2. Müdürlükler ..................................................................................................................... 106
13.1.3. Bilgi İşlem Şefinin Görev ve Sorumlulukları ..................................................................... 108
13.1.4. Teknisyenin Görev ve Sorumlulukları .............................................................................. 108
13.1.5. Bilgisayar İşletmeninin Görev ve Sorumlulukları ............................................................. 109
13.1.6. Zabıt Kâtibinin Görev ve Sorumlulukları .......................................................................... 109
13.1.7. Mübaşirin Görev ve Sorumlulukları ................................................................................. 110
13.1.8. Hizmetlinin Görev ve Sorumlulukları ............................................................................... 110
13.2. Bölge Adliye Mahkemesi Başkanlığı Yazı İşleri Hizmetleri ...................................................... 111
13.2.1. Bölge Adliye Mahkemesi Başkanlığı ve Ceza Daireleri ile Hukuk Daireleri Başkanlar
Kurulları ....................................................................................................................................... 111
13.2.2. Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Daireleri ile Hukuk Daireleri Başkanlar Kurulunda
Tutulacak Kayıtlar ........................................................................................................................ 112
Bölüm Özeti ..................................................................................................................................... 112
14. BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞI, CEZA DAİRELERİ VE HUKUK DAİRELERİ
YAZI İŞLERİ HİZMETLERİ ....................................................................................................................... 113
Giriş.................................................................................................................................................. 113
14.1. Bölge Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığı Yazı İşleri Müdürlüğü Hizmetleri ............. 113
14.1.1. Bölge Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığı .......................................................... 113
14.1.2. Bölge Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığı Bölümleri .......................................... 114
14.1.3. Cumhuriyet Başsavcılığı İşlerinde Sıra ve Dosyaların Tevzi ............................................. 114
14.1.4. Bölge Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığında Tutulacak Kayıtlar (Yön. m.14) ... 114
14.1.5. Bölge Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığında Tutulacak Kartonlar (Yön. m.27) 117
14.2. Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Daireleri Yazı İşleri Hizmetleri ............................................... 118
14.2.1. Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairelerinin Görevleri ..................................................... 118
14.2.2. Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairelerinde Dosyaların Tevzi ......................................... 118
14.2.3. Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairelerinde Tutulacak Kayıtlar ...................................... 118
14.2.4. Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairelerinde Tutulacak Kartonlar ve Tahsis Amacı ......... 121
14.3. Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Yazı İşleri Hizmetleri ............................................. 122
14.3.1. Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairlerinin Görevleri .................................................... 122
14.3.2. Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairelerinde Dosyaların Tevzi ...................................... 122
14.3.3. Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairelerinde Tutulacak Kayıtlar ................................... 123
14.3.4. Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairelerinde Tutulacak Kartonlar ve Tahsis Amacı ...... 126
14.4. Ortak Tutulacak Kayıtlar ......................................................................................................... 128
Bölüm Özeti ..................................................................................................................................... 128
1. ADLİ KALEM
Giriş
“Kalem Mevzuatı” dersinin ilk haftasına kalem ve kalem mevzuatı kavramlarının tanımıyla
giriş yapılacaktır. Kalem mevzuatı kavramı açıklandıktan sonra adli kalem mevzuatını
oluşturan kanunların, yönetmeliklerin ve genelgelerin neler olduğu belirtilecektir. Bunların
bilinmesi adli kalem teşkilatında çalışan memurların görevlerini ve tutulacak kayıtları
belirlemek açısından oldukça önemlidir.
Türk yargı teşkilatının yapısı açıklandıktan sonra onun bir parçası olan adli yargının kalem
teşkilatına yer verilecektir. Bu kapsamda hukuk mahkemeleri kalemi, ceza mahkemeleri
kalemi, cumhuriyet başsavcılığı kalemi, bölge adliye mahkemeleri kalemi ve adli yargı ilk
derece mahkemesi adalet komisyonu kalemine değinilecektir. Bölümün sonunda adli kalem
hizmetlerinin neler olduğu açıklanacaktır.
1.1. Kalem Mevzuatı Kavramı
Yargı işlevi tanımlanırken yararlanılan ölçütlerden biri organik ölçüttür. Organik ölçüte göre
mahkemelerin her türlü işi yargı işlevidir. Bu ölçüt kabul edildiği takdirde mahkemelerin yazı
işlerinde çalışan görevlilerin gerçekleştirdiği her işlemin yargılama işlemi niteliğinde kabul
edilmesi sonucu doğacaktır. Maddi ölçüte göre ise, soyut hukuk normlarının somut ve özel bir
olaya uygulanması yargı işlevini ortaya koymaktadır. Bununla birlikte disiplin kurulları
mahkeme niteliğinde olmamalarına rağmen soyut hukuk normlarını somut ve özel bir olaya
uygulayarak disiplin kararı tesis etmektedirler. Bu ölçütlerden yola çıkarak yargı işlevi en doğru
şekilde bu iki ölçütün unsurlarının bir araya getirilmesiyle tanımlanabilecektir. Yargı işlevi,
mahkemeler tarafından soyut hukuk normlarının somut ve özel bir uyuşmazlığa uygulanması
işlevidir. Bu tanıma göre mahkemelerin her işi yargılama niteliğinde değildir. Hâkimin
yargılama sürecinde uyuşmazlığın çözümü için yapmış olduğu usuli işlemler haricinde
mahkemelerin yazı işlerinde çalışan görevliler tarafından yapılan işlemler de söz konusudur.
Mahkemelerin yazı işlerinde çalışan görevliler tarafından yapılan işlemler yargılama niteliğinde
değildir. Yine mahkeme yazı işlerinde görevli kişiler arasındaki ilişkiler de temelinde idari
niteliklidir; dolayısıyla bu ilişkilerle ilgili faaliyetler de yargılama işlevi kapsamında
değerlendirilemez.
Türk yargı teşkilatında yer alan mahkemelerde kayıtların tutulduğu ve yazışmaların idare
edildiği bürolar bulunmaktadır. Yargısal hizmetler kalem olarak adlandırılan bu bürolardan
yürütülür. Kalem sözlük anlamı olarak resmi kuruluşlarda yazı işlerinin görüldüğü yerdir.
Kalem mevzuatı; ülkemizin yargı teşkilatında yer alan mahkemelerin kalem adı verilen bu
bürolarında uygulanan kayıt tutma, resmi yazı ve yazışma esaslarını düzenleyen hukuk
kurallarıdır. Kalem mevzuatı aynı zamanda kalem hizmetlerini yürüten personel ve bu
personelin oluşturduğu örgütün hukuki iç düzenini, yani kalem teşkilatını da kapsar.
Adli kalem hizmeti ise Türk yargı teşkilatında adli yargı biriminin içerisinde yer alan adli yargı
ilk derece mahkemelerine, cumhuriyet başsavcılıklarına ve bölge adliye mahkemelerine bağlı
kalemlerde yürütülen hizmetlerdir.
Adli yargı kalem teşkilatına ilişkin mevzuat yayınlanan yönergeler haricinde temel olarak 5235
sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve
Yetkileri Hakkında Kanun, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu, 5271 sayılı Ceza
Muhakemesi Kanunu, 06.08.2015 tarihli ve 29437 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Bölge
Adliye ve Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Cumhuriyet Başsavcılıkları İdari ve Yazı
İşleri Hizmetlerinin Yürütülmesine Dair Yönetmelik’ten oluşmaktadır. Adli yazışmalar
konusunda esas alınacak mevzuat ise 09.06.2020 tarihli ve 2646 sayılı Cumhurbaşkanlığı
Kararı ile yürürlüğe konulan Resmî Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında
Yönetmelik’tir.
Bunlar haricinde 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, 492 sayılı Harçlar Kanunu, 2802 sayılı
Hâkimler ve Savcılar Kanunu, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve 5070 sayılı Elektronik
İmza Kanun’larında da adli kalem hizmetlerine ilişkin çeşitli düzenlemeler bulunmaktadır.
06.08.2015 tarihli ve 29437 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Bölge Adliye ve Adli Yargı İlk
Derece Mahkemeleri ile Cumhuriyet Başsavcılıkları İdari ve Yazı İşleri Hizmetlerinin
Yürütülmesine Dair Yönetmelik, adli yargı kalem hizmetlerine ilişkin temel hükümler
içermektedir. Bu Yönetmelik; 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu, 6100 sayılı Hukuk
Muhakemeleri Kanunu, 5235 sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye
Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun, 2802 sayılı Hâkimler ve
Savcılar Kanunu ile 2992 sayılı Adalet Bakanlığının Teşkilât ve Görevleri Hakkında Kanun
Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun’a dayanılarak hazırlanmıştır.
Adli yargı teşkilatı içinde yer alan ilk derece mahkemeleri ve istinaf yargılamasını yürütmekte
olan Bölge Adliye Mahkemeleri faaliyetlerini bu yönetmelik hükümleri kapsamında
gerçekleştirmektedir. Bu yönetmelik hükümleri, yazı işlerinin faaliyet alanına yönelik olsa da,
yönetmelikte, muhakeme görevini yürüten mahkemelerin işlemlerine ilişkin hükümler de
bulunmaktadır. Bu yönetmeliğin yürürlüğe girmesiyle 03.04.2012 tarihli ve 28253 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan Hukuk Muhakemeleri Kanunu Yönetmeliği ve 06.08.2013 tarihli ve
28730 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Cumhuriyet Başsavcılıkları ile Adlî Yargı İlk Derece
Ceza Mahkemeleri Yazı İşleri Hizmetlerinin Yürütülmesine Dair Yönetmelik yürürlükten
kaldırılmıştır.
06.08.2015 tarihli Resmi Gazete yayımlanan Yönetmelik; bölge adliye mahkemesi başkanlığı,
başkanlar kurulları (ceza daireleri başkanlar kurulu ve hukuk daireleri başkanlar kurulu),
daireleri, Cumhuriyet başsavcılığı ve adalet komisyonu ile adli yargı ilk derece mahkemesi,
hâkimliği, Cumhuriyet başsavcılığı ve adalet komisyonunun idari işlemleriyle, yargılama ve
yazı işleri hizmetlerinin yürütülmesine dair usul ve esasları belirlemek amacıyla
düzenlenmiştir. Yine bu Yönetmelik, bölge adliye mahkemesi başkanlığı, başkanlar kurulları
(ceza daireleri başkanlar kurulu ve hukuk daireleri başkanlar kurulu), daireleri, Cumhuriyet
başsavcılığı ve adalet komisyonu ile adli yargı ilk derece mahkemesi, hâkimliği, Cumhuriyet
başsavcılığı ve adalet komisyonu ile müdürlüklerde tutulacak kayıtlar, kartonlar, yapılacak idari
işlemler, yazı işleri hizmetlerinin yürütülmesi ve bu işlemlerde UYAP’ın kullanılmasına dair
usul ve esaslar ile 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun uygulama alanını kapsar.
1.2. Türk Yargı Teşkilatı
Hukuken birbirine benzeyen nitelik ve özelliklere sahip uyuşmazlıkların aynı yargılama hukuku
disiplinine ait ilke ve kurallar çerçevesinde çözüme kavuşturulmasından kaynaklanan
kümeleşmeye yargı kolu adı verilir. Buna göre hukuki nitelik ve özellikleri bakımından
birbirine benzeyen yargısal işler bir yargı kolunda toplanır ve bunlar hakkında o yargı koluna
ait yargılama usulü uygulanır.
Türk Hukukunda, Anayasa’da yer alan yüksek mahkemelerden hareketle dört temel yargı
kolunun varlığından söz edilir. Bunlar anayasa yargısı, adli yargı, idari yargı ve uyuşmazlık
yargısıdır. Daha önceleri ayrı bir yargı kolu olarak kabul edilen askeri yargı Anayasamızın 142.
maddesi başta olmak üzere yapılan değişikliklerle artık bir yargı kolu olarak yer almamaktadır.
Zira 6771 sayılı Kanunla Anayasa m.142’ye eklenen fıkra uyarınca disiplin mahkemeleri
dışında askeri mahkemeler kurulamaz. Ancak savaş halinde, asker kişilerin görevleriyle ilgili
olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli askeri mahkemeler kurulabilir. Bunlar
haricinde yargı kolu tanımından hareketle hesap yargısı ve seçim yargısı da Türk Hukukunda
yer alan yargı kolları arasında sayılabilir.
Anayasa yargısı, başta kanunlar olmak üzere yasamanın bazı işlemlerinin anayasaya
uygunluğunun denetlenmesi düşüncesi ile doğmuştur. Anayasa yargısı, Anayasa Mahkemesi
tarafından yerine getirilir. Anayasa Mahkemesi, anayasa yargısının ilk ve son derece
mahkemesidir. Anayasa Mahkemesi; kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve
Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından
uygunluğunu denetler ve bireysel başvuruları karara bağlar. Anayasa Mahkemesinin kuruluşu,
genel kurul ve bölümlerin yargılama usulleri, başkan, başkanvekilleri ve üyelerin disiplin işleri
6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile
mahkemenin çalışma esasları, bölüm ve komisyonların oluşumu ve işbölümü kendi yapmış
olduğu Anayasa Mahkemesi İçtüzüğüyle düzenlenmiştir. Anayasa Mahkemesinin kararları
kesindir. Anayasa Mahkemesi kararları Resmi Gazetede hemen yayımlanır ve yasama, yürütme
ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzel kişileri bağlar.
Adli yargı, olağan ve genel yargıdır. Bir uyuşmazlık, anayasa yargısının ve idari yargının
görevine girmiyorsa, adli yargının görev alanına girecektir. Bu nedenle, adli yargı kapsamı en
geniş olan yargı koludur. Adli yargı, medeni yargı ve ceza yargısı olmak üzere iki kola ayrılır.
Adli yargı ilk derece mahkemeleri bu ayrıma göre hukuk mahkemeleri ve ceza mahkemeleri
olmak üzere ikiye ayrılır. Adli yargı ikinci derece mahkemeleri ise Bölge Adliye
Mahkemeleri’dir. Bu mahkemelerin kuruluş, görev ve yetkileri 5235 sayılı Adli Yargı İlk
Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında
Kanun’da düzenlenmiştir. Adli yargıda yer alan yüksek mahkeme Yargıtay’dır. Anayasa’nın
154. maddesinde Yargıtay’a yer verilmiştir. Yargıtay, adliye mahkemelerince verilen ve
kanunun başka bir adli yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme merciidir.
Kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar (Any. m.154/1).
Yargıtay’ın kuruluşu, görev ve yetkileri 04.02.1983 tarihli ve 2797 sayılı Yargıtay Kanunu’nda
düzenlenmiştir. Bölge adliye mahkemeleri, adli yargı ilk derece mahkemelerince verilen ve
kesin olmayan hüküm ve kararlara karşı yapılacak istinaf başvurularını inceleyip karara
bağlamak ve kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak üzere kurulmuştur. Buna göre; bölge
adliye mahkemeleri tarafından istinaf incelemesi yapılırken, Yargıtay tarafından temyiz
incelemesi yapılmaktadır.
İdari yargı, idarenin idari işlemlerinden, eylemlerinden ve kamusal faaliyetlerinden doğan
uyuşmazlıkları çözme amacıyla oluşturulmuş olan yargı koludur. 1982 Anayasası m.125’e göre
idarenin her türlü eylem ve işlemine karşı yargı yolu açıktır. İdari yargı ilk derece mahkemeleri
idare mahkemeleri ile vergi mahkemeleri iken ikinci derece mahkemeleri Bölge İdare
Mahkemeleridir. İdari yargı ilk derece ve ikinci derece mahkemelerinin kuruluşuna ilişkin
kanun 2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin
Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanun’dur. Bölge idare mahkemeleri temel olarak yargı
çevresi içindeki ilk derece mahkemelerince verilen ve istinaf yolu açık olan nihai kararlara karşı
yapılan istinaf başvurularını inceleyerek karara bağlamanın yanında ilk derece mahkemelerince
yürütmenin durdurulması istemleri hakkında verilen kararlara karşı yapılan itirazları
inceleyerek karara bağlar. İdari yargıda yer alan yüksek mahkeme Danıştay’dır. Anayasa’nın
155. maddesinin 1. fıkrasına göre Danıştay, idari mahkemelerce verilen ve kanunun başka bir
idari yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. Kanunla
gösterilen belli davalara da ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar. Danıştay’ın; kuruluşu,
işleyişi, Başkan, Başsavcı, başkanvekilleri, daire başkanları ile üyelerinin nitelikleri ve seçim
usulleri 2575 sayılı Danıştay Kanunu ile düzenlenmiştir. Danıştay, idari yargı alanındaki temyiz
mercii olmanın yanı sıra danışma organı sıfatıyla idari görev de yerine getirmektedir. Bu
kapsamda kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmeleri hakkında iki ay içinde
düşüncesini bildirir. Danıştay, Danıştay Kanunu’nda yazılı idari davaları ilk ve son derece
mahkemesi olarak karara bağlar.
Uyuşmazlık Mahkemesi adli ve idari yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm
uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümlemeye yetkilidir (Any. m.158/1). Uyuşmazlık
Mahkemesinin kuruluşu, üyelerinin nitelikleri ve seçimleri ile işleyişi 2247 sayılı Uyuşmazlık
Mahkemesinin Kuruluşu ve İşleyişi Hakkında Kanun’da düzenlenmiştir. Uyuşmazlık
Mahkemesi, 1982 Anayasası’nda düzenlenmiş olan yüksek mahkemelerdendir. Uyuşmazlık
Mahkemesinin verdiği kararlar kesindir.
1.3. Adli Yargı Kalem Teşkilatı
Adli yargı kalem teşkilatı ülkemiz adli yargı teşkilatının yapısına paralel olarak; hukuk
mahkemeleri kalemi, ceza mahkemeleri kalemi, cumhuriyet başsavcılığı kalemi ve bölge adliye
mahkemeleri kalemi olmak üzere dörde ayrılır. Adalet komisyonu olan mahkemelerde adalet
komisyonu kalemi bulunur. Şimdi sırasıyla bunları inceleyelim.
1.3.1. Hukuk Mahkemeleri Kalemi
Adli yargı ilk derece mahkemeleri, hukuk ve ceza mahkemeleridir (5235 s. K. m.2). Hukuk
mahkemeleri, sulh hukuk ve asliye hukuk mahkemeleri ile özel kanunlarla kurulan diğer hukuk
mahkemeleridir (5235 s. K. m.4). Adli yargı ilk derece hukuk mahkemeleri genel mahkemeler
ve özel mahkemeleri olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Hukuk mahkemeleri, her il merkezi ile bölgelerin coğrafi durumları ve iş yoğunluğu göz önünde
tutularak belirlenen ilçelerde Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun olumlu görüşü alınarak Adalet
Bakanlığı’nca kurulur (5235 s. K. m.5/1). Coğrafi durum ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak
bir hukuk mahkemesinin kaldırılmasına veya yargı çevresinin değiştirilmesine, özel
kanunlarında yargı çevresi belirtilmemiş olan hukuk mahkemelerinin yargı çevresinin
belirlenmesine, Adalet Bakanlığı’nın önerisi üzerine Hâkimler ve Savcılar Kurulunca karar
verilir (5235 s. K. m.7/3).
İş durumunun gerekli kıldığı yerlerde hukuk mahkemelerinin birden fazla dairesi
oluşturulabilir. Bu daireler numaralandırılır. Özel kanunlarda başkaca hüküm bulunmadığı
takdirde, ihtisaslaşmanın sağlanması amacıyla, gelen işlerin yoğunluğu ve niteliği dikkate
alınarak, daireler arasındaki iş dağılımı Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından
belirlenebilir. Bu kararlar Resmî Gazete’de yayımlanır. Daireler, tevzi edilen davalara bakmak
zorundadır (5235 s. K. m.5/5). Hukuk mahkemeleri bulundukları il veya ilçenin adı ile anılır
(5235 s.K. m.5/6).
Adli yargı ilk derece hukuk mahkemelerinden genel mahkemeler, asliye hukuk mahkemeleri
ve sulh hukuk mahkemeleridir. Dava konusunun değer ve miktarına bakılmaksızın malvarlığı
haklarına ilişkin davalarla, şahıs varlığına ilişkin davalarda görevli mahkeme, aksine bir
düzenleme bulunmadıkça asliye hukuk mahkemesidir (HMK m.2/1).
Sulh hukuk mahkemeleri, dava konusunun değer veya tutarına bakılmaksızın;
a. Kira ilişkisinden doğan alacak davaları da dâhil olmak üzere tüm uyuşmazlıkları konu alan
davalar ile bu davalara karşı açılan davaları,
b. Taşınır ve taşınmaz mal veya hakkın paylaştırılmasına ve ortaklığın giderilmesine ilişkin
davaları,
c. Taşınır ve taşınmaz mallarda, sadece zilyetliğin korunmasına yönelik olan davaları,
d. Bu Kanun ile diğer kanunların, sulh hukuk mahkemesi veya sulh hukuk hâkimini
görevlendirdiği davaları görürler (HMK m.4).
5235 sayılı Kanun m.6/1’e göre sulh hukuk mahkemeleri, yukarıda saymış olduğumuz Hukuk
Muhakemeleri Kanunu ile diğer kanunlarda belirtilen görevleri yerine getirir. Örneğin Kat
Mülkiyeti Kanunu’na göre Kat Mülkiyeti Kanunu’ndan doğan uyuşmazlıklarda sulh hukuk
mahkemeleri görevlidir. Asliye hukuk mahkemeleri, sulh hukuk mahkemelerinin görevleri
dışında kalan ve özel hukuk ilişkilerinden doğan her türlü dava ve işler ile kanunların verdiği
diğer dava ve işlere bakar (5235 s. K. m.6/2). Özel kanunlarla kurulan hukuk mahkemelerinin
görevleri saklıdır (5235 s. K. m.6/3).
5235 sayılı Kanun m.6’ya göre bir uyuşmazlıkta ilk olarak özel mahkemeler görevli midir diye
inceleme yapılır. Özel mahkeme görevli değilse sulh hukuk mahkemesi görevli mi diye bakılır.
Sulh hukuk mahkemeleri, 6100 sayılı HMK ile diğer kanunlarda belirtilen görevleri yerine
getirir. Yukarıda da belirtmiş olduğumuz üzere asliye hukuk mahkemeleri, sulh hukuk
mahkemelerinin görevleri dışında kalan ve özel hukuk ilişkilerinden doğan her türlü dava ve
işler ile kanunların verdiği diğer dava ve işlere bakar.
Özel mahkemelerin kendi kuruluş kanunları olabileceği gibi maddi hukuka ilişkin bir kanun
içerisinde yer almaları da mümkündür. Türk hukukunda yer alan özel hukuk mahkemeleri
şunlardır: Asliye ticaret mahkemeleri, aile mahkemeleri, iş mahkemeleri, icra hukuk
mahkemeleri, kadastro mahkemeleri, fikri ve sınai haklar mahkemeleri, tüketici mahkemeleri.
Bu mahkemelerden aile mahkemelerinin ve iş mahkemelerinin kendilerine ait olan ayrı birer
kuruluş kanunları vardır.
Sulh hukuk ve asliye hukuk mahkemeleri tek hâkimlidir. Adli yargı ilk derece
mahkemelerinden özel mahkeme niteliğinde olan mahkemeler asliye ticaret mahkemeleri
dışında tek hâkimlidir. Asliye ticaret mahkemesi kurulan yerlerde bu mahkemelerde bir başkan
ile yeteri kadar üye bulunur. Konusu parayla ölçülebilen uyuşmazlıklarda dava değeri beş yüz
bin Türk lirasının üzerinde olan dava ve işler ile dava değerine bakılmaksızın;
1. İflas, iflasın kaldırılması, iflasın kapatılması, konkordato ve yeniden yapılandırmadan
kaynaklanan iş ve davalara,
2. 13.01.2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda hâkimin kesin olarak karara
bağlayacağı işler ile davalara,
3. Şirketler ve kooperatifler hukukundan kaynaklanan genel kurul kararlarının iptali ve
butlanına ilişkin davalara, yönetim organları ve denetim organları aleyhine açılacak sorumluluk
davalarına, organların azline ve geçici organ atanmasına ilişkin davalara, fesih, infisah ve
tasfiyeye yönelik davalara,
4. 12.01.2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na ve 21.06.2001 tarihli ve
4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu’na göre yapılan tahkim yargılamasında; tahkim
şartına ilişkin itirazlara, hakemlerin seçimi ve reddine yönelik davalar ile yabancı hakem
kararlarının tanıma ve tenfizine yönelik davalara,
ilişkin tüm yargılama safhaları, bir başkan ve iki üye ile toplanacak heyetçe yürütülür ve
sonuçlandırılır. Bu iş ve davalarda mahkeme başkanı, belirli bazı tahkikat işlemlerini yapmak
üzere üyelerden birini naip hâkim olarak görevlendirebilir. Heyet hâlinde bakılacak davalarla
ilgili olmak üzere, dava açılmadan önce veya açıldıktan sonra talep edilen ihtiyati haciz ve
ihtiyati tedbirler de heyet tarafından incelenir ve karara bağlanır. Bu fıkrada belirtilen dava ve
işler dışında kalan uyuşmazlıklar mahkeme hâkimlerinden biri tarafından görülür ve karara
bağlanır. Başkan ve üye hâkimler arasında dağılıma ilişkin esaslar, işlerde denge sağlanacak
biçimde mahkeme başkanı tarafından önceden tespit edilir (5235 s. K. m.5/3).
Adli yargı ilk derece hukuk mahkemelerinde bir yazı işleri müdürü, yeterli sayıda zabıt kâtibi,
memur, mübaşir, hizmetli ve diğer görevliler bulunur (Yön. m.169/1). Yazı işleri hizmetleri
ilgisine göre mahkeme başkanı veya hâkiminin denetimi altında, ilgili yazı işleri müdürü ve
onun yönetiminde zabıt kâtibi, memur, mübaşir, hizmetli ve diğer görevliler tarafından
yürütülür (Yön. m.169/2). Bu kapsamda özel mahkemeleri kuran kanunlarda yazı işlerine
ilişkin özel düzenlemeler de bulunabilir. Bu durumda HMK’da yer alan hükümler yanında ilgili
özel kanunlardaki düzenlemeye de riayet edilmesi gerekmektedir. Örneğin icra mahkemesini
kuran kanun olan İcra ve İflas Kanunu’nda yer alan icra mahkemeleri kalemine ilişkin
hükümlerin de uygulanması gerekmektedir.
1.3.2. Ceza Mahkemeleri Kalemi
Ceza mahkemeleri; asliye ceza ve ağır ceza mahkemeleri ile özel kanunlarla kurulan diğer ceza
mahkemeleridir (5235 s. K. m.8/1). Adli yargı ilk derece ceza mahkemeleri de genel
mahkemeler ve özel mahkemeler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Ceza mahkemeleri, her il merkezi ile bölgelerin coğrafî durumları ve iş yoğunluğu göz önünde
tutularak belirlenen ilçelerde Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun olumlu görüşü alınarak Adalet
Bakanlığı’nca kurulur (5235 s. K. m.9/1). Coğrafi durum ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak
bir ceza mahkemesinin kaldırılmasına veya yargı çevresinin değiştirilmesine, özel kanunlarında
yargı çevresi belirtilmemiş olan diğer ceza mahkemelerinin yargı çevresinin belirlenmesine,
Adalet Bakanlığı’nın önerisi üzerine Hâkimler ve Savcılar Kurulunca karar verilir (5235 s. K.
m.15/3).
İş durumunun gerekli kıldığı yerlerde ceza mahkemelerinin birden fazla dairesi oluşturulabilir.
Bu daireler numaralandırılır. Özel kanunlarda başkaca hüküm bulunmadığı takdirde
ihtisaslaşmanın sağlanması amacıyla, gelen işlerin yoğunluğu ve niteliği dikkate alınarak
daireler arasındaki iş dağılımı, Hâkimler ve Savcılar Kurulu tarafından belirlenebilir. Bu
kararlar, Resmî Gazete’de yayımlanır. Daireler, tevzi edilen davalara bakmakla yükümlüdür.
Hâkimler ve Savcılar Kurulunca iş dağılımının yapıldığı tarih itibarıyla görülmekte olan
davalarda daireler, iş bölümü gerekçesiyle dosyaları diğer bir daireye gönderemez (5235 s. K.
m.9/5). Ceza mahkemeleri bulundukları il veya ilçenin adı ile anılır (5235 s. K. m.9/6).
Adli yargı ilk derece ceza mahkemelerinden genel görevli mahkemeler asliye ceza mahkemeleri
ve ağır ceza mahkemeleridir. Bunun haricinde 5235 sayılı Kanun’un 10. maddesinde sulh ceza
hâkimliği düzenlenmiştir. Kanunların ayrıca görevli kıldığı haller saklı kalmak üzere, yürütülen
soruşturmalarda hâkim tarafından verilmesi gerekli kararları almak, işleri yapmak ve bunlara
karşı yapılan itirazları incelemek amacıyla sulh ceza hâkimliği kurulmuştur. İş durumunun
gerekli kıldığı yerlerde birden fazla sulh ceza hâkimliği kurulabilir. Bu durumda sulh ceza
hâkimlikleri numaralandırılır. Sulh ceza hâkimliğinde bir yazı işleri müdürü ile yeteri kadar
personel bulunur. Sulh ceza hâkimliği, her il merkezi ile bölgelerin coğrafi durumları ve iş
yoğunluğu göz önünde tutularak belirlenen ilçelerde Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun olumlu
görüşü alınarak Adalet Bakanlığı’nca kurulur. Sulh ceza hâkimliği bulundukları il veya ilçenin
adı ile anılır (5235 s. K. m.10).
Asliye ceza mahkemeleri; kanunların ayrıca görevli kıldığı hâller saklı kalmak üzere, sulh ceza
hâkimliği ve ağır ceza mahkemelerinin görevleri dışında kalan dava ve işlere bakar (5235 s. K.
m.11).
Ağır ceza mahkemelerinin görevleri 5235 sayılı Kanun’un 12. maddesinde düzenlenmiştir.
Kanunların ayrıca görevli kıldığı haller saklı kalmak üzere, Türk Ceza Kanunu’nda yer alan
yağma (TCK m.148), irtikâp (TCK m.250/1 ve 2), resmî belgede sahtecilik (TCK m.204/2),
nitelikli dolandırıcılık (TCK m.158), hileli iflâs (TCK m.161) suçları, Türk Ceza Kanunu’nun
İkinci Kitap Dördüncü Kısmının Dört (devletin güvenliğine karşı suçlar), Beş (anayasal düzene
ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar), Altı (milli savunmaya karşı suçlar) ve Yedinci
Bölümü’nde (devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk) tanımlanan suçlar (TCK m.318 halkı
askerlikten soğutma, TCK m.319 askerleri itaatsizliğe teşvik, TCK m.324 seferberlikle ilgili
görevin ihmali, TCK m.325 düşmandan unvan ve benzeri payeler kabulü ve TCK m.332 askeri
yasak bölgelere girme hariç) ve 12.04.1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu’nun
kapsamına giren suçlar dolayısıyla açılan davalar ile ağırlaştırılmış müebbet hapis, müebbet
hapis ve on yıldan fazla hapis cezalarını gerektiren suçlarla ilgili dava ve işlere bakmakla ağır
ceza mahkemeleri görevlidir (5235 s. K. m.12).
Asliye ceza mahkemeleri tek hâkimlidir (5235 s. K. m.9/2). Ağır ceza mahkemesinde bir başkan
ile yeteri kadar üye bulunur. Bu mahkeme bir başkan ve iki üye ile toplanır (5235 s. K. m.9/3).
Adli yargı ilk derece ceza mahkemelerinden özel mahkeme niteliğinde olanlar çocuk
mahkemeleri, çocuk ağır ceza mahkemeleri, fikri ve sınai haklar ceza mahkemeleri ve icra ceza
mahkemeleridir. Bu mahkemelerden çocuk ağır ceza mahkemeleri toplu mahkeme
niteliğindeyken diğer mahkemeler tek hâkimlidir.
Adli yargı ilk derece ceza mahkemeleri yazı işleri hizmetleri ilgisine göre mahkeme başkanı
veya hâkimin denetimi altında, yazı işleri müdürünün yönetiminde zabıt kâtibi, mübaşir,
hizmetli ve diğer görevliler tarafından yürütülür (Yön. m.105/1).
1.3.3. Cumhuriyet Başsavcılığı Kalemi
Cumhuriyet savcılarının yargısal görevlerini; hazırlık soruşturması, kovuşturma ve infaz olmak
üzere üç bölümde toplamak mümkündür. Savcılar, yargısal görevlerini bağımsızlık ilkesi
altında yürütürler.
Mahkeme kuruluşu bulunan her il merkezi ve ilçede o il veya ilçenin adı ile anılan bir
Cumhuriyet başsavcılığı kurulur (5235 s. K. m.16/1). Cumhuriyet başsavcılığında, bir
Cumhuriyet başsavcısı ve yeteri kadar Cumhuriyet savcısı bulunur. Gerekli görülen yerlerde
Adalet Bakanlığı’nın önerisi üzerine Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun kararıyla bir veya birden
fazla Cumhuriyet başsavcı vekili atanır (5235 s. K. m.16/2).
Cumhuriyet başsavcılığının görevleri şunlardır:
1. Kamu davasının açılmasına yer olup olmadığına karar vermek üzere soruşturma yapmak
veya yaptırmak,
2. Kanun hükümlerine göre, yargılama faaliyetlerini kamu adına izlemek, bunlara katılmak ve
gerektiğinde kanun yollarına başvurmak,
3. Kesinleşen mahkeme kararlarının yerine getirilmesi ile ilgili işlemleri yapmak ve izlemek,
4. Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak (5235 s. K. m.17)
Cumhuriyet savcılarının yargısal görevleri yanında idari görevleri de vardır ve idari görevleri
bakımından Adalet Bakanı’na bağlıdırlar. Örneğin 1136 sayılı Avukatlık Kanunu’na göre
cumhuriyet savcısı, avukatlık stajı yapmak üzere başvuran kişilerin stajyer listesine kabul edilip
edilmemesi konusunda baro yönetim kurulu tarafından verilip kendisine tebliğ olunan karar
aleyhine on beş gün içerisinde Türkiye Barolar Birliği'ne itiraz edebilir (Av. K. m.20/2). Yine
1512 sayılı Noterlik Kanunu’na göre noterlikler, Cumhuriyet savcılarının devamlı denetimi
altında olup, yılda en az bir defa teftiş olunurlar (Not. K. m.122/1, c.1).
Cumhuriyet savcıları, asliye ceza mahkemelerinde ve ağır ceza mahkemelerinde duruşmaya
katılırlar; yokluklarında duruşma yapılmaz.
Cumhuriyet savcılarının yargısal görevi yalnızca ceza adaleti alanıyla sınırlı değildir.
Cumhuriyet savcıları, kamu düzenini ilgilendiren ve kanunun açıkça görevlendirdiği hallerde
hukuk davası da açabilirler. HMK m.70’e göre cumhuriyet savcısı, kanunda açıkça öngörülen
hallerde, hukuk davası açar veya açılmış olan hukuk davasında taraf olarak yer alır. Cumhuriyet
savcısı, resmi dairenin bildirimine rağmen dava açmaz ise ihbar eden resmi daire, cumhuriyet
savcısının yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesine en yakın kıdemli asliye hukuk
mahkemesi hâkimine itiraz edebilir. Cumhuriyet savcısının yer aldığı dava ve işler üzerinde
taraflar serbestçe tasarruf edemezler. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'na göre cumhuriyet
savcısı hukuk mahkemesinde evliliğe ilişkin mutlak butlan davasını, sonradan evlenme ile
kurulan soy bağına itiraz davasını ve tanımanın iptali davasını açabilmektedir (TMK m.146,
m.294, m.298). Yine TMK’ya göre, derneklerin kuruluş bildiriminde, tüzükte ve kurucuların
hukuki durumlarında kanuna aykırılık veya noksanlık tespit edildiği takdirde bunların
giderilmesi veya tamamlanması derhal kuruculardan istenir. Bu istemin tebliğinden başlayarak
otuz gün içinde belirtilen noksanlık tamamlanmaz ve kanuna aykırılık giderilmezse; en büyük
mülki amir, yetkili asliye hukuk mahkemesinde derneğin feshi konusunda dava açması için
durumu Cumhuriyet savcılığına bildirir. Cumhuriyet savcısı mahkemeden derneğin faaliyetinin
durdurulmasına karar verilmesini de isteyebilir (TMK m.60/2).
Her Cumhuriyet başsavcılığında, yazı işleri müdürlüğü ile Adalet Bakanlığınca gerekli görülen
yerlerde ayrıca idari, mali ve teknik işlerle ilgili müdürlükler kurulur (5235 s. K. m.24/2). Her
müdürlükte bir müdür ile yeterli sayıda memur bulunur (5235 s. K. m.24/3).
Adli yargı ilk derece mahkemeleri Cumhuriyet Başsavcılığında yazı işleri hizmetleri ilgisine
göre Cumhuriyet başsavcısı, Cumhuriyet başsavcı vekili veya Cumhuriyet savcısı denetimi
altında, yazı işleri müdürünün yönetiminde zabıt kâtibi, mübaşir, hizmetli ve diğer görevliler
tarafından yürütülür (Yön. m.105/1).
1.3.4. Bölge Adliye Mahkemeleri Kalemi
26 Eylül 2004 tarihinde kabul edilen 5235 sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge
Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun’a göre adli yargı ikinci
derece mahkemeleri, bölge adliye mahkemeleridir. Bölge adliye mahkemeleri ilk olarak 2007
yılında kurulmuş olmasına rağmen, fiilen faaliyete başlamamıştır. Bölge adliye mahkemeleri,
20 Temmuz 2016 itibariyle göreve başlamıştır.
Bölge adliye mahkemeleri, bölgelerin coğrafi durumları ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak
belirlenen yerlerde, Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun olumlu görüşü alınarak Adalet
Bakanlığı’nca kurulur (5235 s. K. m.25/1). Bölge adliye mahkemelerinin yargı çevrelerinin
belirlenmesine, değiştirilmesine veya bu mahkemelerin kaldırılmasına Adalet Bakanlığı’nın
önerisi üzerine Hâkimler ve Savcılar Kurulunca karar verilir (5235 s. K. m.25/2).
Bölge adliye mahkemeleri, başkanlık, ceza daireleri başkanlar kurulu, hukuk daireleri başkanlar
kurulu, daireler, bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığı, bölge adliye mahkemesi
adalet komisyonu ve müdürlüklerden oluşur (5235 s. K. m.26/1). Her bölge adliye
mahkemesinde bir başkan bulunur. Başkanlık, başkan ile yazı işleri müdürlüğünden oluşur.
Bölge adliye mahkemesi ceza daireleri başkanlar kurulu ve hukuk daireleri başkanlar kurulu,
bölge adliye mahkemesi başkanı ve ilgili dairelerin başkanlarından oluşur. Bölge adliye
mahkemeleri, hukuk ve ceza dairelerinden oluşur. Her bölge adliye mahkemesinde bir
Cumhuriyet başsavcılığı bulunur. Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığı,
Cumhuriyet başsavcısı ve yeteri kadar Cumhuriyet savcısından oluşur. Her bölge adliye
mahkemesinde bir bölge adliye mahkemesi adalet komisyonu bulunur.
Bölge adliye mahkemesi başkanlığında, dairelerinde, Cumhuriyet başsavcılığında ve adalet
komisyonunda birer yazı işleri müdürlüğü, Cumhuriyet başsavcılığında ayrıca bir idari işler
müdürlüğü ile ihtiyaç duyulan diğer müdürlükler kurulur. Her müdürlükte bir müdür ile yeterli
sayıda memur bulunur. Müdürlüklerde çalışanların atama, disiplin ve diğer özlük işlerinde adli
yargı ilk derece mahkemelerinde görevli personelin tâbi oldukları hükümler uygulanır (5235 s.
K. m.32).
1.3.5. Adalet Komisyonu Kalemi
Ağır ceza mahkemelerinin bulunduğu yargı çevresinde görev yapmak üzere bir adli yargı ilk
derece mahkemesi adalet komisyonu kurulur (5235 s. K. m.23). Komisyon, ağır ceza
mahkemelerinin bulunduğu yerlerde; başkanı, bir asıl ve bir yedek üyesi Hâkimler ve Savcılar
Kurulu tarafından belirlenecek hâkimler ile o yer Cumhuriyet başsavcısından oluşur. Başkanın
yokluğunda komisyona asıl üye başkanlık eder. Asıl üyenin komisyona başkanlık etmesi veya
yokluğunda yedek üye, Cumhuriyet başsavcısının yokluğunda ise kendisine vekâlet eden
Cumhuriyet savcısı komisyona katılır (Yön. m.221/1).
Komisyonda, bir yazı işleri müdürü ile yeteri kadar personelden oluşan büro bulunur (Yön.
m.221/3).
Yine her bölge adliye mahkemesinde, bir bölge adliye mahkemesi adalet komisyonu bulunur.
Komisyon, bölge adliye mahkemesi başkanının başkanlığında, Hâkimler ve Savcılar Kurulunca
daire başkanları arasından belirlenen bir asıl üye ile bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet
başsavcısından oluşur. Hâkimler ve Savcılar Kurulu ayrıca daire başkan veya üyeleri arasından
bir yedek üye belirler. Başkanın yokluğunda en kıdemli daire başkanı, Cumhuriyet
başsavcısının yokluğunda Cumhuriyet başsavcı vekili ve asıl üyenin yokluğunda yedek üye
komisyona katılır (5235 s. K. m.31/1,2).
Adalet komisyonunda bir yazı işleri müdürlüğü bulunur (Yön. m.8/1). Müdürlükte bir müdür
ile yeterli sayıda zabıt kâtibi, memur, mübaşir, hizmetli ve diğer görevliler bulunur (Yön.
m.8/2).
1.4. Adli Kalem Hizmetleri
Adli kalem; adli hizmetlerin, idari hizmetlerin, mali hizmetlerin, muhasebe hizmetlerinin ve
muhafaza hizmetlerinin yürütüldüğü yerlerdir.
Adli hizmetler; yargılamanın devamı sırasında yargılama faaliyeti için ve yargısal sürecin
devamı için gerekli olan faaliyetlerdir. Bu faaliyetler adli yargı mahkemeleri ile Cumhuriyet
başsavcılıklarına bağlı tüm kalem tarafından yürütülmektedir. Bu kapsamda örneğin kalem
tarafından ilk derece mahkemesinin vermiş olduğu ara karar üzerine gerekli mercilere
müzekkere yazımı yapılır. Yine diğer bir örnek vermek gerekirse ilk derece hukuk
mahkemesinin gerekçeli kararının taraflara tebliğ edilmesi adli hizmetlerdendir.
Mali hizmetler; adli yargının harç, delil ve gider avansı gibi parasal faaliyetlerinin yerine
getirilmesidir. Bu faaliyet vezne teşkilatı bulunan yerlerde vezneler tarafından yerine getirilir.
Vezne teşkilatı bulunmadığı takdirde, bu işle görevlendirilmiş olan hukuk mahkemesi yazı
işleri müdürleri tarafından yerine getirilir. Tahsil edilen yargılamaya ilişkin harçların maliyeye
yatırılmasını mali hizmetlere örnek olarak gösterebiliriz. Ceza mahkemelerinin veznesi
bulunmaz; zira bu mahkemelerde harcama, genel bütçeden sağlanır. Tüm hukuk
mahkemelerinin bir veznesi olur, her mahkemenin veznesi olmaz.
İdari hizmetler; adli yargıda yönetim ile ilgili verilen hizmetlerdir. Bu hizmetler adli yargı ilk
derece mahkemesi adalet komisyonları tarafından yürütülmektedir. Yazı işleri müdürünün izin
ve rapor gibi işlemlerinin yürütülmesi idari hizmetlere örnek olarak gösterilebilir.
Muhasebe hizmetleri; adli yargının yürütülmesinde gerekli olan mal ve hizmetlerin alımının
yapılmasına ve personellerin maaşlarının hesaplanarak ödenmesine yönelik faaliyettir. Bu
kapsamda örneğin mahkemelerin kırtasiye ihtiyaçlarının karşılanması muhasebe
hizmetlerindendir. Bu hizmetler, idari işler müdürü bulunan yerlerde idari işler müdürleri,
bulunmayan yerlerde ise bu konuda görevlendirilmiş olan yazı işleri müdürleri tarafından
yürütülür.
Muhafaza hizmetleri; tereke veya emanet memurluğunda bulunan para, kıymetli evrak ve
eşyaların geçici olarak korumaya alınarak, mahkeme kararı veya Cumhuriyet savcılarının emir
ve talimatları doğrultusunda gerekli işlemlerin yapılmasıdır. Bu tür hizmetler yazı işleri
müdürleri veya emanet memurları tarafından ifa edilmektedir. Muhafaza hizmetlerine örnek
olarak suçta kullanılan bıçağın müsadere edilene kadar emanet memurluğu deposunda
saklanmasını verebiliriz.
Bölüm Özeti
Bu bölümde kalem ve kalem mevzuatı kavramları, Türk yargı teşkilatı, adli kalem teşkilatı ile
adli kalem hizmetlerinin neler olduğu öğrenilmiştir.
2. RESMİ YAZIŞMA, DOSYA DÜZENİ VE UYAP KULLANIMI
Giriş
Bu bölümde resmi yazışmanın usul ve esasları ele alınacaktır. Resmi yazışma kurallarına
değinilmeden önce resmi yazışma, resmi yazı, belge ve resmi belge gibi temel kavramlar
açıklanacaktır.
Dosyalama ve dosya düzeni hususunda, dava dosyalarının üzerinde durulacaktır. Dava
dosyasına sunulan belgelerin ve hâkim kararlarının bir düzen içinde tutulmasının gerekçesine
yer verilecektir. Davalarda dosyalamaya ilişkin kavramlardan olan gömlek dosya ve dizi listesi
kavramları açıklanacaktır. Dava dosyasının ziyaa uğraması halinde hangi usulün tatbik edilmesi
gerektiği anlatılacaktır.
Son olarak; adli işlemlerin etkin, verimli, hızlı, düzenli, şeffaf ve usul ekonomisine uygun
biçimde yürütülmesi amacıyla oluşturulan UYAP’ın önemine binaen UYAP kullanımına ilişkin
esaslar açıklanacaktır.
2.1. Resmi Yazışmaya İlişkin Usul ve Esaslar
2.1.1. Resmi Yazışma Kavramı
İdarelerin kendi içlerinde, birbirleriyle veya gerçek ya da tüzel kişiler ile iletişim sağlamak
amacıyla fiziksel ortamda veya güvenli elektronik imza kullanarak elektronik ortamda
yürüttükleri sürece resmi yazışma adı verilir.
Resmi yazı ile ise kamu kurum ve kuruluşlarının kendi aralarında veya gerçek ve tüzel kişilerle
iletişimlerini sağlamak amacıyla yazılan yazı, resmi belge, resmi bilgi ve elektronik belge ifade
edilmektedir.
Bir gerçeğe tanıklık eden yazı, fotoğraf, resim, film ve benzeri vesika, dokümana genel anlamda
belge denilir. Belge, 6100 sayılı HMK’da ayrıca bir ispat aracı olarak tanımlanmıştır. HMK
m.199’a göre uyuşmazlık konusu vakıaları ispata elverişli yazılı veya basılı metin, senet, çizim,
plan, kroki, fotoğraf, film, görüntü veya ses kaydı gibi veriler ile elektronik ortamdaki veriler
ve bunlara benzer bilgi taşıyıcıları Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre belgedir. Bu
kapsamda her senet bir belgedir ancak her belge senet değildir.
Resmi belge, kamu kurum ve kuruluşlarının kendi aralarında veya gerçek ve tüzel kişilerle
iletişimlerini sağlamak amacıyla oluşturdukları, gönderdikleri veya sakladıkları belirli bir
standart ve içeriği olan belgeleri ifade etmektedir. Resmi bilgi ise kamu kurum ve kuruluşlarının
kendi aralarında veya gerçek ve tüzel kişilerle iletişimleri sırasında metin, ses ve görüntü
şeklinde oluşturdukları, gönderdikleri veya sakladıkları bilgiler olarak tanımlanmaktadır.
Elektronik belge ise elektronik ortamda oluşturulan, gönderilen ve saklanan her türlü belge
olarak tanımlanabilir.
Güvenli elektronik imza kullanılarak elektronik ortamda veya el yazısıyla atılan imza ile
fiziksel ortamda yapılan resmi yazışmalara ilişkin kuralları belirlemek, bilgi veya belge
alışverişini, hızlı ve güvenli bir biçimde yürütmek ve uygulama birliğini sağlamak amacıyla
10.06.2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve
Esaslar Hakkında Yönetmelik hazırlanmıştır.
Resmi yazıda ortak usul ve kuralların belirlenmiş olması önemlidir. Resmi yazışma usullerine
tüm kamu kurum ve kuruluşları uymak zorundadır.
2.1.2. Resmi Yazışmanın Özellikleri
Kamu kurum ve kuruluşlarınca resmi yazışmalar, elektronik ortamda e-Yazışma Teknik
Rehberi’ne uygun olarak hazırlanan ve güvenli elektronik imza ile imzalanan belgelerle yapılır.
Bu belgeler, elektronik ortamda muhatapları ile paylaşılır ve elektronik ortamda saklanır.
Ayrıca güvenli elektronik imza ile imzalanan belgeler, çıktısı alınarak el yazısıyla atılan imza
ile imzalanmaz ve fiziksel ortamda saklanmaz.
Zorunlu hâllerde veya olağanüstü durumlarda resmî yazışmalar, el yazısıyla imzalanan
belgelerle yapılır. Bu belgelerin gönderilmesi ve saklanması fiziksel ortam şartlarına göre
gerçekleştirilir.
Elektronik ortamda güvenli elektronik imza ile imzalanan belgeler tek nüsha olarak hazırlanır.
Zorunlu hallerde veya olağanüstü durumlarda hazırlanacak belgeler, paraflı nüshası hazırlayan
idarede kalacak şekilde en az iki nüsha olarak düzenlenir.
Belgeler, A4 (210x297 mm) boyutu dikkate alınarak hazırlanır. Belge ekleri farklı form, format
veya ebatlarda hazırlanabilir. Zorunlu hallerde veya olağanüstü durumlarda hazırlanacak
belgelerin üst yazıları için kâğıdın bir yüzü kullanılır. Ancak üst yazının ekleri için kâğıdın her
iki yüzü de kullanılabilir.
Hazırlanan belgelerde “Times New Roman” veya “Arial” yazı tipi normal yazı stilinde
kullanılır. Harf büyüklüğünün Times New Roman için 12 punto, Arial için 11 punto olması
esastır. Ancak gerekli hallerde yazı alanında harf büyüklüğü 9 puntoya, iletişim bilgileri
kısmında ise 8 puntoya kadar düşürülebilir. Belge eklerinde farklı yazı tipi ve harf büyüklüğü
kullanılabilir.
Belgenin yazı alanı sayfanın üst, sol ve sağ kenarından 1,5 cm boşluk bırakılarak düzenlenir.
İdareler, tercihen kurumsal logo kullanabilir. Logo, tek kullanıldığında belgenin en üst orta
kısmında “T.C.” ibaresini ortalayacak şekilde veya “Başlık” alanını ortalayacak şekilde
belgenin üst sol kısmında yer alır. Belge üzerinde iki ayrı logo kullanıldığında ise “Başlık”
alanını ortalayacak şekilde hiyerarşi yönünden üst olan idareye ait logo solda, alt olan idareye
ait logo sağda kullanılır. Bir kavram veya etkinlik gibi hususlarla ilgili logo kullanılmak
istendiğinde, “Başlık” alanını ortalayacak şekilde idareye ait olan logo solda; diğer logo sağda
kullanılır. Belge üzerinde en fazla iki logo kullanılabilir.
İdare, logo kullanmak istediğinde sayfanın üst boşluğu 0,5 cm olarak düzenlenir.
2.1.3. Resmi Yazının Bölümleri
Resmi yazının bölümlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Başlık
-Muhatap
-Ek
-ilgi
-Dağı
-Tarih
-Metin
-Olur
-Konu
-İmza
-Paraf
-Say
ı
tım
Başlık (antet), yazıyı gönderen idarenin adının belirtildiği bölümdür. Başlık, belgenin yazı
alanının üst kısmına ortalanarak yazılır. İlk satıra “T.C.” kısaltması, ikinci satıra idarenin adı
büyük harflerle, üçüncü satıra birimin adı ilk harfleri büyük diğerleri küçük harflerle
ortalanarak yazılır. Ancak bağlı veya ilgili idarelerde ilk satıra “T.C.” kısaltması, ikinci satıra
bağlı veya ilgili olunan idarenin adı büyük harflerle, üçüncü satıra idarenin adı ilk harfleri
büyük diğerleri küçük harflerle ve dördüncü satıra da birimin adı ilk harfleri büyük diğerleri
küçük harflerle ortalanarak yazılabilir. Başlığın yazımında DETSİS’te yer alan başlık kayıtları
esas alınır.
Sayı, belgelerde sayı bulunması zorunludur. “Sayı:” sırasıyla; belgenin hazırlanma süreçlerini
ifade eden elektronik ortam için “E”, zorunlu hâller için “Z” veya olağanüstü durumlar için “O”
ibarelerinden uygun olanı, DETSİS’te belirtilen Türkiye Cumhuriyeti Devlet Teşkilatı
Numarası, standart dosya planı kodu ile kayıt numarasından oluşur ve bunların arasına kısa
çizgi işareti (-) konulur. DETSİS, Devlet Teşkilatı Merkezi Kayıt Sistemi’dir. DETSİS; Dijital
Dönüşüm Ofisi Başkanlığı tarafından yürütülen ve idarelerin merkez, taşra ve yurt dışı
teşkilatındaki birimlerinin Türkiye Cumhuriyeti Devlet Teşkilatı Numarası ile tanımlandığı
sistemdir. “Sayı:” yan başlığı, başlığın son satırından itibaren iki satır boşluk bırakılarak ve yazı
alanının solundan başlanarak yazılır. Kayıt numarası, belge hazırlanırken EBYS üzerinden
alınır ve belge üzerinde gösterilir (Örnek: E-67915368-903.07.02-4752). Zorunlu hâllerde
hazırlanan belgenin kayıt numarası, el yazısıyla imzalandıktan sonra EBYS veya kurumsal
belge kayıt sistemi üzerinden alınır (Örnek: Z-67915368-804.02-4757). İdarece kullanılan
EBYS veya kurumsal belge kayıt sistemi içerisinde her bir belgenin hazırlanma sürecine göre
kayıt numarasının eşsiz olması zorunludur. Olağanüstü durumlarda belge, fiziksel ortam
esaslarına uygun olarak hazırlanır ve belgeye yetkili birim tarafından kurumsal belge kayıt
sisteminden kayıt numarası alınır (Örnek: O-67915368-952.02.05-10). EBYS’ye erişim
sağlandığında ise belge ve üst veri bilgileri EBYS’ye kaydedilir. Adli yazışmalarda sayı dosya
esas numarasıdır. Burada öncelikle başvuru yılı yer alır, araya eğik çizgi işareti konulur ve
sonrasında dosyanın sıra numarası yazılarak sona Esas veya E. yazılır (Örnek 2018/123 E.).
Tarih; sayı ile aynı satırda olmak üzere yazı alanının en sağında gün, ay, yıl olarak rakamla ve
aralarına nokta işareti “.” konularak yazılır. Gün ve ay iki haneli, yıl ise dört haneli olarak
düzenlenir (Örnek: 01.09.2019). Ay adları, harfle de yazılabilir. Bu durumda gün, ay ve yıl
arasına herhangi bir işaret konulmaz (Örnek: 10 Ekim 2019). Belgenin en son yetkili tarafından
güvenli elektronik imza ile imzalandığı zamanı gösteren zaman damgasındaki tarih bilgisi,
belge tarihi olarak esas alınır ve tarih bilgisi üst veri alanında yer alır. Elektronik ortamdaki
belgede, birinci fıkrada belirtilen alanda tarih bilgisine belge görüntüsünde yer verilir. Zorunlu
hâllerde veya olağanüstü durumlarda hazırlanan belgede tarih, belgenin imzalandığı zamanı
belirtir ve belge imzalandığı tarihte kayıt altına alınır. Tutanak, rapor, tebliğ-tebellüğ belgesi ve
benzeri belgelerde tarih, metnin bitiminde yer alabilir.
“Konu:” yan başlığı, “Sayı:” yan başlığının bir alt satırına yazılır. Belgenin konusu, yazı
alanının dikey orta hizasını geçmeyecek biçimde kelimelerin baş harfleri büyük olarak ve
sonuna herhangi bir noktalama işareti konulmaksızın yazılır. Konu, bir satırı geçerse ikinci ve
devamındaki satırlar “Konu:” yan başlığının altı boş bırakılarak yazılır. Konu, belgenin içeriği
hakkında kısa ve öz bilgi barındırır.
Muhatap, belgenin gönderildiği idareyi veya kişiyi belirtir. Bu bölüm konunun son satırından
itibaren, iki satır boşluk bırakılarak ve sayfa ortalanarak yazılır. Muhatabın idare veya özel
hukuk tüzel kişisi olması durumunda, adı büyük harflerle ve sonuna yönelme hâl eklerinden
uygun olanı getirilerek yazılır. Muhatap idarenin adının yazımında DETSİS’te yer alan kayıtlar
esas alınır. İdare dışına gönderilen belgelerde, gerekiyorsa belgenin gideceği yerin adresi,
muhatap satırının altına, satır ortalanarak ilk harfleri büyük diğerleri küçük harflerle yazılır.
Adres bilgisi uzun ise birden fazla satıra yazılabilir. Muhatap gerçek kişi ise muhatap bölümüne
“Sayın” ibaresinden sonra muhatabın adı ilk harfi büyük diğerleri küçük harflerle, soyadı ise
büyük harflerle yazılır. Birden fazla muhataba iletilecek dağıtımlı belgelerin muhatap
bölümüne “DAĞITIM YERLERİNE” ibaresi yazılır.
İlgi, belgenin bağlantılı olduğu diğer belge veya belgelerin belirtildiği bölümdür. “İlgi:” yan
başlığı, muhatap bölümünün son satırından itibaren iki satır boşluk bırakılarak ve yazı alanının
solundan başlanarak yazılır. “Sayı”, “Konu” ve “İlgi” yan başlıklarından sonra kullanılan iki
nokta “:” işareti aynı hizada yazılır. İlgide yer alan bilgiler bir satırı geçerse, devamı “İlgi:” yan
başlığının ve sıralamayı gösteren harflerin altı boş bırakılarak alt satıra yazılır. İlginin birden
fazla olması durumunda, belgeler önceki tarihli olandan başlanarak tarih sırasına göre sıralanır.
Sıralamada, Türk alfabesinde yer alan bütün küçük harfler, kendilerinden sonra kapama
parantez işareti “)” konularak kullanılır. İlgide, “… tarihli ve … sayılı …” ibaresi kullanılır ve
ilginin sonuna nokta (.) işareti konulur.
Metin alanı, “Muhatap” veya varsa “İlgi” ile “İmza” arasındaki kısımdır. “İlgi” ile metin
başlangıcı arasında bir satır, “İlgi” yoksa belgenin muhatabı ile metin başlangıcı arasında iki
satır boşluk bulunur. Metindeki kelime aralarında ve noktalama işaretlerinden sonra bir karakter
boşluk bırakılır. Noktalama işaretleri kendinden önce gelen harfe bitişik yazılır. Paragrafa 1,25
cm içeriden başlanır ve metin iki yana hizalanır. Paragraflar arasında satır boşluğu bırakılmaz.
Belge, Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanan Yazım Kılavuzu ve Türkçe Sözlük’ün güncel
yayımı esas alınarak dil bilgisi kurallarına göre anlamlı ve özlü olarak yazılır. Belge içinde
zorunlu olmadıkça yabancı kelimeye yer verilmez, verildiği durumda ise parantez içinde anlamı
belirtilir. Ancak muhatabı yabancı ülke veya uluslararası kuruluş olan resmî yazışmalarda
yabancı dil kullanılabilir. Bu durumda belge varsa uluslararası yazışma usullerine göre
hazırlanabilir. Ayrıca yabancı dille yazılan belgenin Türkçe tercümesi oluşturulur ve yabancı
dille hazırlanan belge ile ilişkilendirilerek saklanır.
Metnin son bölümü:
a) Yazışma yapan makamlar arasındaki hiyerarşi yönünden alt makamlara “… rica ederim.”,
üst ve aynı düzeydeki makamlara “… arz ederim.” ibaresiyle bitirilir.
b) Üst, aynı düzey ve alt makamlara birlikte dağıtımlı olarak yapılan yazışmalar “… arz ve rica
ederim.” veya “… arz/rica ederim.” ibaresiyle bitirilir.
c) Muhatabı gerçek kişi olan yazışmalar “Saygılarımla.”, “İyi dileklerimle.” veya “Bilgilerinize
sunulur.” ibareleriyle bitirilebilir.
İmza: Metnin bitiminden itibaren iki ile dört satır boşluk bırakılarak, belgeyi imzalayacak olan
makam sahibinin adına, soyadına ve bunların altında unvanına, yazı alanının en sağında
ortalanarak yer verilir. Belgeyi imzalayanın adı ilk harfi büyük diğerleri küçük, soyadı ise
büyük harflerle yazılır. Unvan, ad ve soyadın altına ilk harfleri büyük diğerleri küçük harflerle
yazılır. Akademik unvanlar veya rütbeler adın ön tarafına ya da bir satır altına ilk harfleri büyük
diğerleri küçük harflerle açık ya da kısaltılarak yazılabilir. Elektronik ortamda yapılacak resmi
yazışmalarda, imza atmaya yetkili makam belgeyi güvenli elektronik imzası ile imzalar.
Güvenli elektronik imza; münhasıran imza sahibine bağlı olan, sadece imza sahibinin
tasarrufunda bulunan güvenli elektronik imza oluşturma aracı ile oluşturulan, nitelikli
elektronik sertifikaya dayanarak imza sahibinin kimliğinin ve imzalanmış elektronik veride
sonradan herhangi bir değişiklik yapılıp yapılmadığının tespitini sağlayan elektronik imzadır.
Elektronik ortamda yapılan yazışmalarda, yetkili makamın ad ve soyad bilgilerinin üzerinde
belgenin güvenli elektronik imza ile imzalandığına dair herhangi bir ibareye, şekle veya ifadeye
yer verilmez. Zorunlu hallerde veya olağanüstü durumlarda imza, ad ve soyadın üzerinde
bırakılan boşluğa el yazısıyla atılır. El yazısıyla atılan imza, kaybolmayacak ve kâğıda
işlemesini sağlayacak mavi renkli kalemle atılır.
Elektronik ortamda hazırlanan rapor veya benzeri bir belge, sorumluluğu bulunan yetkili veya
yetkililer tarafından güvenli elektronik imza ile imzalanır. Zorunlu hâllerde veya olağanüstü
durumlarda rapor ya da benzeri bir belgenin hazırlanması hâlinde, belgede sorumluluğu
bulunan yetkili veya yetkililer tarafından son sayfa imzalanır, son sayfadan önceki sayfalar ise
imza sahibi veya imza sahipleri tarafından ya imzalanır ya da paraflanır. Gerekli görülmesi
hâlinde, fiziksel ortamda sayfalar ayrıca en az bir kişisel mühürle veya idare mührüyle
mühürlenir. İmza, paraf veya mühür metin bölümünün okunmasını engellemeyecek şekilde
sayfada yer alır.
Belgede ek olması hâlinde “Ek:” başlığı imza bölümünden sonra uygun satır boşluğu
bırakılarak ve yazı alanının solundan başlanarak yazılır. Belgenin sadece bir eki olması
durumunda “Ek:” başlığının sağında eki belirtecek ibareye yer verilir. Belgede birden fazla ek
varsa “Ek:” başlığının altında ekler numaralandırılır ve ekleri belirtecek ibarelere yer verilir.
Eklerin sayfa, adet, kişi sayısı gibi açıklayıcı ifadeleri parantez içinde belirtilir. Birden fazla ek
olması durumunda eklerin üzerinde ek numarası, yazı alanının sağ üst köşesinde belirtilir. Ek
listesi yazı alanına sığmayacak kadar uzunsa ayrı bir sayfada, “EK LİSTESİ” başlığı altında
yazılır ve üst yazıda “Ek: Ek Listesi” şeklinde gösterilir. Belge eklerinin muhataba
gönderilmediği durumlarda “Ek konulmadı” veya “Ek-... konulmadı” ifadesi yazılır. Güvenlik
gerekçesi, teknik veya benzeri nedenlerle üst yazıyla birlikte gönderilemeyen veya alınamayan
belge ekleri üst yazıyla ilişkilendirilmek suretiyle üst yazıdan ayrı olarak gönderilebilir veya
alınabilir. Söz konusu nedenlerle alınan belge ekleri üst yazıyla ilişkilendirilmek şartıyla üst
yazıdan ayrı olarak muhafaza edilebilir.
Belgenin birden fazla muhataba gönderilmesi durumunda dağıtım bölümüne yer verilir.
“Dağıtım:” başlığı ek varsa “Ek:” bölümünden sonra, ek yoksa imza bölümünden sonra uygun
satır boşluğu bırakılarak yazı alanının solundan başlanarak yazılır. Belgenin gereğini yerine
getirme durumunda olanlar “Gereği:” kısmına, belgenin içeriği hakkında bilgi sahibi olması
istenenler ise “Bilgi:” kısmına yazılır. “Gereği:” kısmı “Dağıtım:” başlığının altına, “Bilgi:”
kısmı ise “Gereği:” kısmı ile aynı satıra ve yazı alanının ortasına doğru yazılır. “Bilgi:” kısmı
yoksa muhatap adları doğrudan “Dağıtım:” başlığının altına yazılır. Dağıtımlı belgeler, dağıtım
bölümünde belirtilen muhataplara gönderilir. Dağıtım bölümü yazı alanına sığmayacak kadar
uzunsa “Dağıtım:” başlığı altına “DAĞITIM LİSTESİ” yazılır ve ayrı bir sayfada “DAĞITIM
LİSTESİ” başlığı altında gösterilir. Ancak gerekli hâllerde dağıtım listesi “Ek” olarak da üst
yazıya eklenebilir.
Makam oluru alınan belgeler, ilgili birimin yöneticisi tarafından güvenli elektronik imza ile
teklif edilir ve oluru alınan makam tarafından güvenli elektronik imza ile imzalanır. Zorunlu
hâllerde veya olağanüstü durumlarda ise imzalar el yazısıyla atılır. Belge, olur için makama
sunulurken imza bölümünden sonra uygun boş satır bırakılarak yazı alanının ortasına büyük
harflerle “OLUR” yazılır. “OLUR” ibaresinin alt satırına imzalayanın adı ilk harfi büyük
diğerleri küçük, soyadı büyük ve bir alt satıra unvanı ilk harfleri büyük diğerleri küçük harflerle
ortalanarak yazılır. Oluru alınan makamın güvenli elektronik imza ile oluşturduğu imzaya ait
tarih bilgisi, belge tarihi olarak esas alınır.
Paraf bölümünde tarih, unvan, ad ve soyad bilgileri kısaltma kullanılmadan ast-üst ilişkisine
uygun olarak belirtilir. Güvenli elektronik imza ile imzalanan belgeye ait paraf bilgileri,
belgenin üst verisinde tutulur. Belge muhataba iletildiğinde, belgeye ait paraf bilgileri
paylaşılmaz. Elektronik ortamda hazırlanan belgelerde paraf, güvenli elektronik imza veya
elektronik onay ile atılır. Zorunlu hallerde veya olağanüstü durumlarda el yazısıyla atılan paraf,
kaybolmayacak ve kâğıda işlemesini sağlayacak mavi kalemle atılır. Fiziksel ortamda
hazırlanan belgelerde paraflar, belgenin sadece idarede kalacak nüshasında, yazı alanının
sonunda ve sol kenarında yer alır.
İdare içinde birden fazla birimin iş birliği ile hazırlanan ve yetkili makamın imzasına sunulan
belgelerde, belgeyi hazırlayan birime ait paraf hiyerarşisinden sonra “Koordinasyon” seçimi
yapılır ve iş birliğine dâhil olan ilgililerin unvanları, adları ve soyadları belirtilir.
Elektronik ortamda güvenli elektronik imza ile imzalanan belgelerde, “İletişim bilgileri”
alanının üst sınırını belirleyen çizginin üzerinde iki satırlık alanın ilk satırında “Bu belge,
güvenli elektronik imza ile imzalanmıştır.” ibaresi bulunur. Belge doğrulama bilgilerini içeren
“belge doğrulama kodu” ikinci satırda, “karekod” ise “İletişim bilgileri” alanının en sağ
kısmında yer alır. Belge doğrulama işlemi, doğrulama kodu ve karekod ile Dijital Türkiye (eDevlet) üzerinden sağlanır.
İletişim bilgileri; solda belgeyi gönderen idarenin adresini, posta kodunu, telefonunu, faks
numarasını, e-posta adresini, kayıtlı elektronik posta (KEP) adresini ve internet adresini; sağda
bilgi alınacak kişinin adını, soyadını, unvanını ve telefon numarasını içerecek şekilde sayfa
sonuna yazılır ve çizgi ile ayrılır.
Güvenli elektronik imza ile imzalanan süreli belgelerde “ACELE” veya “GÜNLÜDÜR”
ibaresine üst veride ve üst yazı üzerinde yer verilir. “GÜNLÜDÜR” ibaresi taşıyan belgelere
cevap verilmesi gereken süre veya tarih, metin içinde ve ilgili üst veri alanında belirtilir.
“ACELE” ibaresi taşıyan belgeye derhâl ve süratle; “GÜNLÜDÜR” ibaresi taşıyan belgeye
belirtilen süre içinde cevap verilir. Elektronik ortamda veya zorunlu hâllerde ya da olağanüstü
durumlarda hazırlanan süreli belgelerde “ACELE” veya “GÜNLÜDÜR” ibaresi yazı alanının
sağ üst köşesinde kırmızı renkli olarak belirtilir. Birden fazla sayfalı belgelerde “ACELE” veya
“GÜNLÜDÜR” ibaresi sadece birinci sayfada belirtilir. “KİŞİYE ÖZEL” ibaresi, belgenin
ilgilisine teslim edilmesini ve sonrasında yürütülecek süreci ifade eder. “KİŞİYE ÖZEL”
ibaresi taşıyan belgenin zarfı açılmadan zarf üzerinde yer alan bilgiler, yetkili birimce EBYS’ye
veya kurumsal belge kayıt sistemine kaydedilir ve ilgilisine teslim edilir. “KİŞİYE ÖZEL”
ibaresi taşıyan belge üzerinde yalnızca ilgili kişi tasarruf hakkına sahiptir ve ilgilinin talebi ile
EBYS’ye kaydedilir.
Birden fazla sayfa tutan belgelere sayfa numarası verilir. Sayfa numarası, iletişim bilgilerinin
altında ve sayfanın ortasında, toplam sayfa sayısının kaçıncısı olduğunu gösterecek şekilde
belirtilir.
2.1.4. Belgenin Çoğaltılması
Güvenli elektronik imza ile imzalanan belgenin çoğaltılması, yetkilendirilmiş görevliler
tarafından çıktı alınarak gerçekleştirilir. Çoğaltılan güvenli elektronik imzalı belgenin
doğrulama işlemi, doğrulama kodu ve karekod ile Dijital Türkiye (e-Devlet) üzerinden sağlanır.
Zorunlu hâllerde veya olağanüstü durumlarda fiziksel ortamda hazırlanan bir belgeden örnek
çıkartılması hâlinde, çoğaltılan belgenin uygun bir yerine “ASLI GİBİDİR” ibaresi konulur ve
yetkilendirilmiş görevli tarafından ad, soyad, unvan ve tarih belirtilmek suretiyle imzalanır. Bu
şekilde çoğaltılan belge, asıl belge gibi kabul edilir.
2.2. Dosyalama ve Dosya Düzeni
Dosyalama ve dosya düzeni hususunda bilgi verilirken temel alınması gereken konu adli
yazışmalardır. Adli yazışmalar da resmi yazışmaların bir türüdür. Ülkemizde adalet
hizmetlerinin elektronik ortamda yürütülmesi amacıyla Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi
(UYAP) oluşturulmuştur. UYAP’ta, yargısal terimler ve kâğıt ortamında yapılan bütün işlemler
elektronik ortamda da aynen tekrar edilmiştir. UYAP’ın hedeflerinden biri ülkemizde faaliyet
gösteren tüm yargı birimlerinde ve adalet dairelerinde, bütün kayıtların ve yazışmaların
elektronik ortamda yapılmasını sağlayarak, kâğıt kullanımını tamamen sona erdirilmesidir.
Ancak, bu hedef tam olarak gerçekleşmemiştir. Adli yargı ilk derece mahkemeleri ile
Cumhuriyet başsavcılıklarında yargısal faaliyetlerle ilgili kayıtlar ve yazışmalar büyük oranda
UYAP üzerinden elektronik olarak yapılmasına rağmen, fiziki dosya kayıt sistemi
uygulamasına da devam edilmektedir.
Tarafların ibraz etmiş oldukları belgelerin, elektronik ortamdan çıktısı alınan belgelerin,
hâkimlerin vermiş oldukları kararların, talimatların belirli bir sistematik düzen içerisinde bir
araya getirilerek dosyalanmasının gerekçeleri şu şekilde sıralanabilir:
1.Yargılama aşamasında istenilen bilgiye en kısa sürede ulaşılması,
2.Dosyaların incelemesinde emek ve zaman kaybının önlenmesi,
3.Güvenli arşivleme yapılabilmesi,
4.Evrakın kaybolmasının yahut zarara uğramasının önüne geçilebilmesi
Hukuk mahkemelerinde her bir dava, talimat ve değişik işler; ceza mahkemelerinde her bir
kovuşturma, istinabe ve değişik işler, Cumhuriyet başsavcılığında her bir soruşturma, infaz,
kabahat ve istinabe evrakı için ayrı dosya oluşturulması zorunludur.
Yargılama sürecindeki tüm dilekçelerin içermesi gereken unsurlar ilgili usul kanunlarında ve
yönetmeliklerde düzenlenmiştir. Gerek yargılama esnasında gerekse yargılama sonrasında
yargılamaya ilişkin sunulan tüm bu dilekçeler adli yazışma kapsamındadır. Medeni
yargılamada ve idari yargıda, yargılama süreci dava dilekçesiyle başlamaktadır. Ceza
yargılamasında ise dava dilekçesi söz konusu değildir, suçtan zarar gören şikâyet dilekçesi
sunabilmektedir. Hukuk davalarında dosya düzeni tarih sırasına göre yapılmaktadır. Adli
yazışmalar; kısa tutulmalı, anlaşılabilir ifadelerden oluşmalı, kelimeler ile ifadeler doğru
yazılmalı ve imla kurallarına uyulmalıdır.
Dava dosyası; bilirkişiye, başka bir mahkemeye, üst derece mahkemesine veya başka bir yere
incelenmek üzere gönderildiğinde dosyanın aslı gelene kadar geçici oluşturulan dosyaya gölge
(gömlek) dosya denilir. Gömlek dosyanın kapağına, dosya esas numarası ve taraf bilgileri
yazılır. Dosya içerisine, dava takibini sağlayacak belgelerin birer fotokopisi, dosya teslim ve
tesellüm tutanağı, dosya gönderme irsaliyesi ile dosya dizi listesinin onaylı bir sureti takılır.
Asıl dosya gelene kadar yapılan işlemler, tutanaklar, ibraz edilen belge ve deliller gölge dosya
içerisinde muhafaza edilir. Böylelikle, asıl dosya başka bir mercide olsa bile hukuki işlemler
devam ettirilmiş olunur.
Asıl dosyanın başka bir mercie, mahkemeye veya bilirkişiye gönderilmesi gerektiğinde zabıt
kâtibi tarafından düzenlenen ve dosyada bulanan belgeleri gösteren listeye dizi pusulası veya
dizi listesi denir. Dizi listesi iki örnek halinde yapılır ve biri asıl dosyada diğeri ise gömlek
dosyada yer alır.
Yangın, yersarsıntısı veya heyelan sebebiyle mahkeme ve adliye dairelerinde ziyaa uğrayan
dosyaların yenilenmesinde 4473 sayılı Yangın, Yersarsıntısı, Seylap veya Heyelan Sebebiyle
Mahkeme ve Adliye Dairelerinde Ziyaa Uğrayan Dosyalar Hakkında Yapılacak Muamelelere
Dair Kanun hükümleri tatbik edilir. Bununla birlikte kanun koyucu bu haller haricinde ve
özellikle adliye dışında zayi olacak dosyalar ile ilgili ne yapılması gerektiğine dair bir
düzenleme yapmamıştır.
Yangın, yersarsıntısı, seylap veya heyelan sebebiyle mahkeme ve adliye dairelerinde ziyaa
uğrayan dosyaların yenilenmesine Adalet Bakanlığınca karar verilir. Bu karar Karar Resmi
Gazete ve ayrıca mahallinde mutat vasıtalarla ilan olunur. Yenileme talepleri bu ilan tarihinden
itibaren altı ay içinde yapılır. Eğer dosya hukuk yargılaması açısından işlemden kaldırılabilecek
bir dosya ise, ceza yargılaması açısından şikâyete tâbi bir suça ilişkin ceza dosyası ise ve icra
dosyası ise 4473 sayılı Kanun m.3’te yer alan kişilerin yani taraflardan birinin, davaya dâhil
olanın, ihbar üzerine davaya iltihak etmiş olanın, icrada takip talebi yapanın, cezada şahsi
şikâyette bulunan veya müdahil olanın veya bunların yerine kaim olanların talebi üzerine 4473
sayılı Kanun hükümlerine göre dosyanın yenilenmesi için gereken işlemler yapılır. Eğer dava
hukuk yargılamasında dosyanın işlemden kaldırılması sonucunu doğurmayacak davalardan ise
veya dosya karara çıkmış ise, ceza yargılaması açısından şikâyet gerekmeksizin kamu davasının
açıldığı ceza davalarından ise talep olmaksızın re’sen 4473 sayılı Kanun hükümlerine göre
dosyanın yenilenmesi için gereken işlemler yapılır. Özellikle UYAP sistemi sayesinde fiziki
belgelerin elektronik ortama aktarılmasıyla dosyaların yenilenmesi daha kolay olmaktadır.
2.3. UYAP Kullanımı
Yukarıda da belirttiğimiz üzere adalet hizmetlerinin elektronik ortamda yürütülmesi amacıyla
Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) oluşturulmuştur (Yön. m.4/1, z, bb).
UYAP kullanılarak soruşturma ve kovuşturma işlemleri ile diğer adli ve idari işlemlerin etkin,
verimli, hızlı, düzenli, şeffaf ve usul ekonomisine uygun biçimde yürütülmesi amacıyla; her
türlü işlem ve faaliyetin, UYAP üzerinden gerçekleştirilmesine imkân bulunmayan istisnai
haller saklı olmak koşuluyla, UYAP ortamında, zamanında, eksiksiz ve doğru bir biçimde
gerçekleştirilmesi için ilgili kanunlarla düzenlemeler yapılmıştır.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun “Elektronik İşlemler” başlıklı 445. maddesine
göre UYAP, adalet hizmetlerinin elektronik ortamda yürütülmesi amacıyla oluşturulan bilişim
sistemidir. Dava ve diğer yargılama işlemlerinin elektronik ortamda gerçekleştirildiği hâllerde
UYAP kullanılarak veriler kaydedilir ve saklanır (HMK m.445/1). Yine 5271 sayılı Ceza
Muhakemesi Kanunu’nun “Elektronik İşlemler” başlıklı 38/A maddesine göre de her türlü ceza
muhakemesi işlemlerinde UYAP kullanılır. Bu işlemlere ilişkin her türlü veri, bilgi, belge ve
karar, UYAP vasıtasıyla işlenir, kaydedilir ve saklanır (CMK m.38/A/1). Her iki kanunda da
muhakeme işlemlerinde UYAP’ın kullanılmasına dair usul ve esasların yönetmelikle
düzenleneceği belirtilmiştir (HMK m.445/5, CMK m.38/A/11). Bu Yönetmelik yukarıda da
zikrettiğimiz Bölge Adliye ve Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Cumhuriyet
Başsavcılıkları İdari ve Yazı İşleri Hizmetlerinin Yürütülmesine Dair Yönetmelik’tir.
Hukuk yargılamasında elektronik ortamda, güvenli elektronik imza kullanılarak dava açılabilir,
harç ve avans ödenebilir (HMK m.445/2, c.1). Ceza Muhakemesi Kanunu kapsamında fiziki
olarak hazırlanması öngörülen her türlü belge ve karar elektronik ortamda düzenlenebilir,
işlenebilir, saklanabilir ve güvenli elektronik imza ile imzalanabilir (CMK m.38/A/3).
İş süreçlerindeki her türlü veri, bilgi ve belge akışı ile dokümantasyon işlemleri, bu işlemlere
ilişkin her türlü kayıt, dosyalama, saklama ve arşivleme işlemleri ile uyum ve işbirliği
sağlanmış dış birimlerle yapılacak her türlü işlemler UYAP ortamında gerçekleştirilir (Yön.
m.5/1).
UYAP kullanıcıları iş listesini günlük olarak kontrol etmek, işlemlerin gereğini yerine
getirmek, ihtiyaç duyulan alanlarda veri ve bilgilerin derlenmesi, değerlendirilmesi ile gerekli
adli istatistiklerin üretilmesine esas bilgileri güvenilirlik, tutarlılık ve güncellik ilkelerine uygun
olarak UYAP ortamına tam ve eksiksiz girmekle yükümlüdür (Yön. m.5/2).
Fiziki olarak verilen ve gönderilen her türlü evrak, elektronik ortama aktarılarak UYAP’a
kaydedilir ve ilgili birime gönderilir (Yön. m.5/3).
İhtiyaç duyulan nüfus, tapu, adli sicil kaydı gibi dış bilişim sistemlerinden UYAP vasıtasıyla
temin edilen bilgi, belge ve kayıtlar, zorunlu olmadıkça ayrıca fiziki olarak istenilmez.
UYAP’tan dış bilişim sistemlerine gönderilen bilgi ve belgeler zorunlu olmadıkça ayrıca fiziki
ortamda gönderilmez (Yön. m.5/4, CMK m.38/A/10).
Taraf ve vekilleri ile diğer ilgililer güvenli elektronik imza ile imzalamak suretiyle UYAP
vasıtasıyla birimlere elektronik ortamda bilgi ve belge gönderebilirler (Yön. m.5/5).
Gelen evraktan sorumlu personel, UYAP üzerinden birimlere gönderilen ve iş listesine düşen
belgeleri derhâl ilgili kişiye ya da doğrudan dosyasına aktarır. Onay gerektiren evrak ilgilinin
iş listesine yönlendirilir (Yön. m.5/6).
Tutanak, belge ve kararlar elektronik ortamda düzenlenir ve gerekli olanlar ilgilileri tarafından
güvenli elektronik imza ile imzalanır. Elektronik ortamda düzenlenen ve güvenli elektronik
imza ile imzalanan evrak UYAP kapsamındaki birimlere elektronik ortamda gönderilir. Ayrıca
fiziki olarak gönderilmez (Yön. m.5/7, HMK m.445/2, CMK m.38/A/4).
Teknik nedenlerle fiziki olarak düzenlenen belge veya kararlar, engelin ortadan kalkmasından
sonra derhâl elektronik ortama aktarılır, yetkili kişilerce güvenli elektronik imza ile imzalanarak
UYAP'a kaydedilir ve gerektiğinde UYAP vasıtasıyla ilgili birimlere iletilir (Ayrıca bakınız
CMK m.38/A/7). Bu şekilde elektronik ortama aktarılarak ilgili birimlere iletilen belge ve
kararların asılları mahallinde saklanır, ayrıca fiziki olarak gönderilmez. Ancak, belge veya karar
aslının incelenmesinin zorunlu olduğu hâller saklıdır. Elektronik ortama aktarılması imkânsız
olan belgeler ise fiziki ortamda saklanır ve gerektiğinde fiziki olarak gönderilir (Yön. m.5/8).
UYAP üzerinde hazırlanmış ve güvenli elektronik imza ile imzalanmış evrakın dış birimlere
elektronik ortamda gönderilememesi hâlinde belge veya kararın fiziki örneği alınır, güvenli
elektronik imza ile imzalanmış aslının aynı olduğu belirtilerek ilgilisi tarafından imzalanmak
sureti ile gönderilir (Yön. m.5/9).
Hukuk yargılamasında elektronik ortamdan fiziki örnek çıkartılması gereken hâllerde tutanak
veya belgenin aslının aynı olduğu belirtilerek hâkim veya görevlendirdiği yazı işleri müdürü
tarafından imzalanır ve mühürlenir (HMK m.445/3). Ceza yargılamasında ise elektronik
ortamdan fiziki örnek çıkartılması gereken hallerde tutanak veya belgenin aslının aynı olduğu
belirtilerek hâkim, Cumhuriyet savcısı veya görevlendirilen yetkili kişi tarafından imzalanır ve
mühürlenir (CMK m.38/A/8).
Elektronik ortamda yapılan işlemlerde süre gün sonunda biter. Elektronik ortamda yapılacak
işlemlerin, ertesi güne sarkmaması açısından saat 00:00'a kadar yapılması zorunludur (Yön.
m.5/10). Elektronik ortamda yapılan işlemlerde süre gün sonunda biter (HMK m.445/4, CMK
m.38/A/9).
Güvenli elektronik imzalı belgenin elle atılan imzalı belgeyle çelişmesi hâlinde UYAP’ta
kayıtlı olan güvenli elektronik imzalı belge geçerli kabul edilir (Yön. m.5/11, CMK m.38/A/5).
Kanunlarda gösterilen istisnalar hariç olmak üzere, dosyalar güvenli elektronik imza
kullanılarak UYAP’ta incelenebilir ve her türlü muhakeme işlemi yapılabilir (Yön. m.5/12,
HMK m.445/2 c.1, CMK m.38/A/2).
Güvenli elektronik imza ile imzalanan belge ve kararlarda, mühürleme işlemi ile kanunlarda
birden fazla nüshanın düzenlenmesini öngören hükümler uygulanmaz (Yön. m.5/13, CMK
m.38/A/6).
Fiziki ortamda yapılan işlemlerde süre mesai saati sonunda biter (Yön. m.5/14).
UYAP’ta bir takım portallar, diğer bir deyişle bilgi sistemleri bulunmaktadır. Bunları şöyle
sıralayabiliriz:
UYAP avukat bilgi sistemi; avukatların internet üzerinden UYAP'a erişim yaparak elektronik
ortamda işlem yapabilmelerini sağlayan sistemdir (Yön. m.4/1, b).
UYAP kurum bilgi sistemi; tüzel kişilerin internet üzerinden UYAP'a erişim yaparak elektronik
ortamda işlem yapabilmelerini sağlayan sistemdir (Yön. m.4/1, ş).
UYAP vatandaş bilgi sistemi; vatandaşların internet üzerinden UYAP'a erişim yaparak
elektronik ortamda işlem yapmalarını sağlayan sistemdir (Yön. m.4/1, z, cc).
UYAP bilirkişi bilgi sistemi; bilirkişilerin internet üzerinden UYAP’a erişim yaparak
elektronik ortamda işlem yapabilmelerini sağlayan sistemdir (Yön. m.4/1, f).
UYAP e-satış portalı; icra ve iflas daireleri ile satış memurluklarınca 2004 Sayılı İcra ve İflas
Kanunu hükümleri uyarınca satışa çıkartılan mallara ilişkin ihalelerin elektronik ortamda
yayınlandığı ve bu ihalelere elektronik ortamda teminat yatırmak suretiyle teklif verildiği
sistemdir.
Bu sistemlere e-devlet şifresi, e-imza (elektronik imza) ve m-imza (mobil imza) ile giriş
yapılmaktadır. Bu sistemlerde işlem yapabilmek için ise ilgilinin güvenli elektronik imzaya
sahip olması gerekir. Güvenli elektronik imza; münhasıran imza sahibinin tasarrufunda olan
güvenli elektronik imza oluşturma aracı ile oluşturulan, nitelikli elektronik sertifikaya
dayanarak imza sahibinin kimliğinin ve imzalanmış elektronik veride sonradan herhangi bir
değişiklik yapılıp yapılmadığının tespitini sağlayan, elle atılan imza ile aynı hukuki sonucu
doğuran imzayı ifade eder (Yön. m.4/1, n).
UYAP SMS bilgi sistemi ile de dava dosyaları ve icra takibi bilgileri de dâhil olmak üzere
sistemde yapılan işlemler ile ilgili uyarı, veri ve duyurular, kısa mesaj (SMS) aracılığı ile
kullanıcılara sunulabilmektedir. Ayrıca soruşturma ve dava dosyalarındaki taraflara yargı
birimlerine gelmeleri için tebligat gerektiren durumlarda UYAP SMS Bilgi Sistemi kullanılarak
UYAP ekranlarından SMS gönderilebilmektedir.
Bunun haricinde UYAP’ta ses ve görüntünün aynı anda iletildiği, kaydedildiği ve saklandığı
Ses ve Görüntü Bilişim Sistemi (SEGBİS) oluşturulmuştur (Yön. m.4/1, ü).
UYAP’ta tutulan tüm belgeler tarihi, türü ve alfabetik sırasına göre düzenlenir. Bir elektronik
kayıttan fiziki örnek çıkartılması gereken hallerde güvenli elektronik imza ile imzalanmış
belgenin örneğine “Elektronik imza ile imzalanan aslının aynısı olduğunu tasdik ederim."
ifadesi yazılarak belge örneği imzalanır ve mühürlenir. Düzeltilmesi veya değiştirilmesi kanun
yollarına başvurulmak suretiyle mümkün olan kayıtların elektronik olarak onaylanmasından
sonra düzeltme ve değiştirme işlemi yapılamaz. Düzeltilmesi veya değiştirilmesi için kanun
yollarına başvurulmak zorunda olmayan kayıtlarda yanlışlık yapılması hâlinde, yetkili daire
başkanı, üye, komisyon başkanı, hâkim veya Cumhuriyet savcısının onayı ile oluşturulan
düzeltme onayından sonra sistemde kaybolmayacak şekilde yetkili kişi tarafından gerekli
değişiklik yapılır (Yön. m.257).
Belgenin yazılmasında, imzalanmasında ve mühürlenmesinde 15.12.2014 tarihli ve 2014/7074
sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve
Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümleri uygulanır (Yön. m.258).
Bölüm Özeti
Bu bölümde resmi yazışmaya ilişkin usul ve esaslar, dosyalama ve dosya düzeni ile UYAP
kullanımına ilişkin esaslar öğrenilmiştir.
3. ADLİ YARGI İLK DERECE HUKUK MAHKEMELERİ KALEM
PERSONELİ
Giriş
Adalet dağıtımında görev alan hâkim ve savcı haricinde başka görevleri yerine getiren adalet
memurları da bulunmaktadır. Adli yargı adalet memurlarını, özlük işleri adli yargı ilk derece
mahkemesi adalet komisyonları tarafından yürütülenler ve özlük işleri adalet bakanlığınca
yürütülenler olarak ikiye ayırabiliriz. Bu bölümde öncelikle bu ayrıma yer vereceğiz ve adliye
girişlerinde bulunan danışma masasının görev ve sorumluluklarını inceleyeceğiz. Daha sonra
adli yargı ilk derece hukuk mahkemeleri yazı işlerinde çalışan yazı işleri müdürünün, zabıt
kâtibinin, mübaşirin ve hizmetlilerin görevlerini açıklayacağız.
3.1. Adli Yargı Adalet Memurları ve Adli Kalem Personeli
Kalem hizmetlerine ilişkin mevzuatta yazılı işlemleri yapacak ve yürütecek kalem personeli;
yazı işleri müdürü, zabıt kâtibi, mübaşir ve hizmetlidir. Bununla birlikte adalet dağıtımında
görev alan hâkim ve savcı harici adalet mensupları bunlarla sınırlı değildir. Adalet daireleri
bünyesinde yer alan hâkim ve savcı dışındaki adalet mensuplarını; yazı işleri müdürü, mübaşir,
hizmetliler, idari işler müdürü, bilgi işlem müdürü, icra müdürü, icra kâtibi, emanet memuru,
cezaevi müdürü, cezaevi muhasebecisi, infaz koruma memuru ve cezaevi memuru olarak
sayabiliriz. Adli yargı adalet memurlarını, özlük işleri adli yargı ilk derece mahkemesi adalet
komisyonları tarafından yürütülenler ve özlük işleri adalet bakanlığınca yürütülenler olarak
ikiye ayırabiliriz.
Yönetmeliğin 222. maddesinde adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonunun görevleri
sayılmıştır. Bu hususta ayrıca 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu’nun 114. maddesinde
düzenleme yapılmıştır. Atamaları doğrudan Adalet Bakanlığınca yapılanlar dışındaki adli yargı
ilk derece mahkemesi ile ceza infaz kurumları ve tutukevleri personelinin özlük işleri adli yargı
ilk derece mahkemesi adalet komisyonunca yürütülür. Bu kadro unvanları şunlardır:
- Yazı İşleri Müdürü - İdari İşler Müdürü - İnfaz ve Koruma baş memuru - Memur (Ambar
Memuru, Emanet Memuru, İnfaz ve Koruma Memuru, Santral Memuru, Satın alma Memuru,
Tebligat Memuru, Tahsildar, Veznedar, Sağlık Memuru, Hayvan Sağlığı Memuru, Şoför) Zabıt Kâtibi (cezaevi kâtipleri de bu kapsama dâhil) - Tekniker - Teknisyen - Teknisyen
Yardımcısı - Hizmetli - Aşçı - Kaloriferci - Bekçi – Mübaşir vd.
Bu çerçevede adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonlarının görevlerini şöyle
sıralayabiliriz:
1) İlk defa Devlet memurluğuna atanacaklardan merkezi sınavda başarılı olanların ilgili
yönetmelik hükümlerine göre düzenlenecek sözlü ve gerektiğinde uygulamalı sınavlarını
yapmak, hukuk fakültesi ve adalet meslek yüksekokulu mezunlarına öncelik tanımak kaydıyla
başarılı olanların atanmalarını teklif etmek.
2) Asli Devlet memurluğuna atanmaları, sicil ve disiplin işlemleri, görevden uzaklaştırılmaları,
aylık ve ödenekleri ile diğer özlük işlemlerini Hâkimler ve Savcılar Kanunu ile 657 sayılı
Devlet Memurları Kanunu ile ilgili mevzuat hükümlerine göre yerine getirmek.
3) Naklen veya hizmet gereği atamasını, ilgili mahkeme başkanı, hâkim veya Cumhuriyet
savcısının görüşünü alarak, yetki alanı içerisinde yapmak.
4) Geçici olarak görevlendirmesini, yetki alanı içerisinde altı ayı geçmemek üzere yapmak.
İlk defa devlet memurluğuna atanması teklif edilen personelin atanmaları Adalet Bakanlığı
onayı ile tamamlanır. Bunların özlük dosyaları adalet komisyonunda bulunur. Bunlar özlük
işlemleri adalet komisyonunca takip edilir. Bu memurların görevlerinden doğan suçlarından
dolayı bulundukları yer Cumhuriyet savcılığınca doğrudan doğruya genel hükümler dairesinde
soruşturma yapılır (Hâkimler ve Savcılar Kanunu m.116). Adli kalem personeli de adalet
memurudur ve özlük işleri adli yargı adalet komisyonunca yürütülür.
Buna göre adalet komisyonları; 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu'nun özel hükümleri
ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, Adalet Bakanlığı Memur Sınav, Atama ve Nakil
Yönetmeliği, Adalet Bakanlığı Görevde Yükselme Yönetmeliği ve ilgili mevzuat uyarınca,
ilgili personelin;
-Atama teklifi, - İlerleme ve yükselme, - Aylık sosyal hak ve yardımları, - Disiplin, - Görevden
uzaklaştırılmaları, - Yetki alanındaki geçici görevlendirilmeleri, - Bulundukları yargı çevresi
içinde nakilleri işlemleri ile 4681 sayılı Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri İzleme Kurulları
Kanunu uyarınca izleme kurulları üyelerinin seçimini yaparlar.
Özlük işlemleri Adalet Bakanlığınca yürütülen adalet memurları ise icra müdürü ve
yardımcıları, ceza infaz kurumu müdürleri, denetimli serbestlik ve yardım merkezi şube müdür
ve büro şefleridir. Bunların ilk defa memuriyet görevine alınmaları amacıyla yapılan sınav ve
mülakatlarını Adalet Bakanlığı düzenler ve başarılı olanlar Adalet Bakanlığınca atanır.
Bunların özlük dosyaları Adalet Bakanlığının ilgili birimlerinde bulunur ve tüm özlük işlemleri
buradan takip edilir.
Türk adli teşkilatlanmasında, mahkemelerde ve Cumhuriyet savcılıklarında iş durumuna göre
yazı işleri müdürü ve yeterli sayıda zabıt kâtibinin bulunduğu yazı işleri yapılanması
uygulanagelmiştir. Dolayısıyla adli yargı ilk derece kalem teşkilatlanması, genel olarak,
savcılık kalemi, ceza mahkemesi kalemi ve hukuk mahkemeleri kaleminden oluşmaktadır.
Yönetmeliğe göre kalem teşkilatı tarafından gerçekleştirilecek olan işlemler kısa sürede, en az
masrafla ve sağlıklı bir sonuca ulaşmayı hedefleyecektir. Bu durum aynı zamanda usul
ekonomisi ilkesinin gerçekleşmesine de imkân tanıyacaktır. Bu sonuca ulaşılabilmesi için
özellikle dosyalama, yazışma ve defter tutmaya ilişkin kurallara azami dikkat gösterilmeli,
kalemde yapılacak işler mevzuata uygun şekilde gerçekleştirilmelidir.
Adli yargı hâkim ve savcı adayları ile avukatlık mesleğinden adli yargı hâkim ve savcı
adaylığına atananlar, 01.06.2004 tarihli ve 25479 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Hâkim
ve Savcı Adaylarının Staj Dönemi ile Staj Mahkemelerine İlişkin Yönetmelik hükümlerine göre
yazı işleri hizmetlerinde çalıştırılabilir. İlgili Staj Yönetmeliği uyarınca adli yargı hâkim ve
savcı adayları ile avukatlık mesleğinden adli yargı hâkim ve savcı adaylığına atananlar staj
döneminde hâkim veya Cumhuriyet başsavcısının nezareti altında mahkeme veya Cumhuriyet
başsavcılığı kalemlerinde çalıştırılır. Ancak, bir defa görmekle öğrenilebilecek işler devamlı
yaptırılamaz (Staj Yön. m.5/1,a).
Avukat stajyerleri, ilgisine göre Cumhuriyet başsavcısı, mahkeme başkanı veya hâkimin uygun
görmesi hâlinde uygulama bilgilerini geliştirmek amacıyla yazı işleri hizmetlerinde
çalıştırılabilir. Ancak, bir defa görmekle öğrenilebilecek işler devamlı yaptırılamaz (Yön.
m.6/2).
Adliye girişlerinde bulunan danışma masasının görev ve sorumlulukları Yönetmelik’in 7.
maddesinde gösterilmiştir. Buna göre danışma masası personelinin görev ve sorumlulukları şu
şekildedir:
1. Adliyeye müracaat eden kişilere ilgili birimi, birimin yerini ve dosya numarasını yazarak
vermek.
2. Duruşma için gelen kişilere duruşma tarihi, saati ve salonu hakkında bilgi vermek.
3. Şikâyet ve ihbarda bulunmak ya da ifade vermek için gelen kişileri kayıt altına alıp giriş kartı
vererek Cumhuriyet savcısına yönlendirmek.
4. Müracaat için doldurulması gerekli olan form ve dilekçeleri müracaat eden kişiye vererek
ilgili birime yönlendirmek.
5. Ceza infaz kurumunda bulunan tutuklu ve hükümlüleri ziyaret etmek isteyen kişileri kayıt
altına alıp giriş kartı vererek Cumhuriyet savcısına yönlendirmek.
6. Ön büro tarafından yerine getirilemeyip kısıtlı alanda yapılması gerekli olan işlemler için
müracaat eden kişileri kayıt altına alıp giriş kartı vererek ilgili büro veya kaleme yönlendirmek.
7. Hâkim, Cumhuriyet savcısı veya personeli ziyarete gelen kişilere ilgilinin onayını aldıktan
sonra kayıt altına alıp giriş kartı vermek.
8. Hukukî konularda bilgi almak isteyen vatandaşlara bilgilendirme broşürleri vermek.
9. Talep eden kişilere Vatandaş ve SMS Bilgi Sistemi hakkında bilgi vermek.
Bununla birlikte uygulamada danışma masası personeli görevi bu Yönetmelik’te sayılan
görevlerin tümünü yerine getirmemektedir.
Bu bölümde sadece adli yargı ilk derece mahkemeleri ve Cumhuriyet Başsavcılıklarında
bulunan adalet memurlarının görevlerini inceleyeceğiz.
3.2. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemeleri Yazı İşleri Personeli ve Görevleri
Adli yargı ilk derece hukuk mahkemelerinde bir yazı işleri müdürü, yeterli sayıda zabıt kâtibi,
memur, mübaşir, hizmetli ve diğer görevliler bulunur (Yön. m.169/1). Yazı işleri hizmetleri
ilgisine göre mahkeme başkanı veya hâkiminin denetimi altında, ilgili yazı işleri müdürü ve
onun yönetiminde zabıt kâtibi, memur, mübaşir, hizmetli ve diğer görevliler tarafından
yürütülür (Yön. m.169/2).
Yazı işleri müdürü, yerine getirmekle yükümlü olduğu görevleri yazı işleri hizmetlerinde
görevli personele devredemez (Yön. m.169/7).
Yazı işleri müdürü, ilgisine göre başkanın veya hâkimin onayını alarak, zabıt kâtibi, memur,
mübaşir ve diğer görevliler arasında iş bölümü yapar. Yazı işleri bürosunun birden fazla hâkime
bağlı çalıştığı ilk derece hukuk mahkemelerinde tüm hâkimlerin onayı alınır (Yön. m.170/1).
Yazı işleri müdürü, hizmetlerin verimli ve düzenli bir şekilde yürütülmesi için zabıt kâtipleriyle,
memur ve diğer görevlilere işlerin öğretilmesi de dâhil olmak üzere her türlü tedbiri alır. İlgili
yazı işleri müdürü ve personel işin birikmesi veya gecikmesinden birlikte sorumludur (Yön.
m.170/2).
3.2.1. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemelerinde Çalışan Yazı İşleri Müdürünün
Görevleri ve Sorumlulukları
Burada şu hususa değinmekte fayda vardır. Adli yargı ilk derece hukuk mahkemelerinde çalışan
yazı işleri müdürünün görevleri her şeyden önce hukuk yargılamasının hangi kurallar
çerçevesinde ilerleyeceğini, yargılamaya katılan tarafların, ilgililerin ve hâkimlerin hakları ile
görevlerini düzenleyen 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda dağınık bir halde yer
almıştır. Bunun haricinde yazı işleri müdürünün görevleri sıralı bir şekilde 6 Ağustos 2015
tarihli Yönetmelikte yer bulmuştur.
3.2.1.1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’ndan Kaynaklanan Görevler
1. Hâkimi reddeden taraf, dilekçesini karşı tarafa tebliğ ettirir. Karşı taraf bir hafta içinde cevap
verebilir. Bu süre geçtikten sonra yazı işleri müdürü tarafından ret dilekçesi, varsa karşı tarafın
cevabı ve ekleri, dosya ile birlikte reddi istenen hâkime verilir. Hâkim bir hafta içinde dosyayı
inceler ve ret sebeplerinin kanuna uygun olup olmadığı hakkındaki düşüncesini yazı ile
bildirerek, dosyayı hemen merciine gönderilmek üzere yazı işleri müdürüne verir (HMK
m.38/5). Görüldüğü üzere kanun koyucu hâkimin reddi prosedüründe yazı işleri müdürüne
önemli görevler vermiştir. Yazı işleri müdürü hâkimin görüşünü aldıktan sonra hâkimin reddi
talebini incelenmek üzere merciine gönderecektir. Bu merci toplu mahkemelerde reddi istenen
hâkim katılmaksızın mensup olduğu mahkemedir. Reddedilen hâkimin katılmamasından dolayı
mahkeme toplanamıyor ya da mahkeme tek hâkimden oluşuyor ise ret talebi, o yerde asliye
hukuk hâkimliği görevini yapan diğer mahkeme veya hâkim tarafından incelenir. O yerde,
asliye hukuk hâkimliği görevi tek hâkim tarafından yerine getiriliyorsa, o hâkim hakkındaki ret
talebi, asliye ceza hâkimi varsa onun tarafından, yoksa en yakın asliye hukuk mahkemesince
incelenir. Sulh hukuk hâkimi reddedildiği takdirde, ret talebi, o yerdeki diğer sulh hukuk hâkimi
tarafından incelenir. O yerde, sulh hukuk hâkimliği görevi tek hâkim tarafından yerine
getiriliyorsa, o hâkim hakkındaki ret talebi, bulunma sıralarına göre; o yerdeki sulh ceza hâkimi,
asliye hukuk hâkimi, asliye ceza hâkimi, bunların da bulunmaması hâlinde, en yakın yerdeki
sulh hukuk hâkimi tarafından incelenir.
2. Tutanakların tamamı veya bir kısmının örnekleri, talep halinde taraflara veya fer’i müdahile
verilir. Bu örneklere mahkemenin mührü basılır ve aslına uygun olduğu yazı işleri müdürü
tarafından imza olunarak onaylanır (HMK m.158/1). Tutanağın eki niteliğinde bulunan ve
gizlilik kararı kapsamında kalan belgelerin örneği ancak hâkimin izni ile verilebilir.
3. Dava ile ilgili mahkemeye sunulan her türlü dilekçe ve belge hâkim veya yazı işleri müdürüne
havale ettirildikten sonra, zabıt kâtibi tarafından dosyasına konulur (HMK m.159/1).
4. Taraflardan biri elindeki belgenin aslını mahkemeye verirse, bu belgenin geri verilmesini
talep edebilir. Bu takdirde hâkim, belgenin aslının verilip verilmeyeceğine karar verir. Geri
verilmesine karar verildiğinde, aslına uygun olduğu mahkeme mührü ve yazı işleri müdürünün
imzasıyla onanmış örneği dosyaya konur (HMK m.216/4).
5. Hüküm yazılıp imza edildikten ve mahkeme mührü ile mühürlendikten sonra, nüshaları yazı
işleri müdürü tarafından taraflardan her birine makbuz karşılığında verilir ve bir nüshası da
gecikmeksizin diğer tarafa tebliğ edilir. Hükmün bir nüshası da dosyasında saklanır (HMK
m.301/1). Kural olarak ilamın yazı işleri müdürü tarafından taraflara re’sen tebliğ edilmesi söz
konusu değildir.
6. Yargıtay’ın bozma kararları ile onama kararları mahkeme yazı işleri müdürü tarafından
derhâl taraflara tebliğ edilir (HMK m.372/1).
7. Tedbir kararının uygulanması, kararı veren mahkemenin yargı çevresinde bulunan veya
tedbir konusu mal ya da hakkın bulunduğu yer icra dairesinden talep edilir. Mahkeme, kararında
belirtmek suretiyle, tedbirin uygulanmasında, yazı işleri müdürünü de görevlendirebilir (HMK
m.393/2). İhtiyati tedbir kararlarının icrasının kanunun belirlediği süreler içerisinde talep
edilmesi gerekmektedir. İhtiyati tedbir kararının uygulanması, verildiği tarihten itibaren bir
hafta içinde talep edilmek zorundadır. Aksi halde, kanuni süre içinde dava açılmış olsa dahi,
tedbir kararı kendiliğinden kalkar. Kural olarak tedbir kararının uygulanması, kararı veren
mahkemenin yargı çevresinde bulunan veya tedbir konusu mal ya da hakkın bulunduğu yer icra
dairesinden talep edilir. Ancak ihtiyati tedbir kararı veren mahkeme kararında belirtmek
suretiyle, tedbirin uygulanmasında, yazı işleri müdürünü de görevlendirebilir.
8. Elektronik ortamdan fiziki örnek çıkartılması gereken hâllerde tutanak veya belgenin aslının
aynı olduğu belirtilerek hâkim veya görevlendirdiği yazı işleri müdürü tarafından imzalanır ve
mühürlenir (HMK m.445/3).
3.2.1.2. Yönetmelik’e Göre Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemeleri Yazı İşleri
Müdürünün Görevleri ve Sorumlulukları (Yön. m.169/3)
1. Mahkeme yazı işlerini denetlemek.
2. Talep hâlinde gerekçeli kararın tebliğini sağlamak.
3. Harç tahsil müzekkerelerini yazmak ve kesinleştirme işlemlerini yapmak.
4. Zabıt kâtipleri arasında iş bölümü yapmak.
5. Dava dilekçesini ve havalesi gereken evrakı havale etmek.
6. Yönetimi altında bulunan zabıt kâtipleri ve diğer memurları yetiştirmek.
7. Hukuki başvuru veya kanun yolları incelemesi için dosyayla ilgili gerekli işlemleri yapmak
ya da yaptırmak.
8. Bilirkişilere fizikî ortamda teslimi gereken dosyalarla ilgili işlemleri yerine getirmek.
9. Harcın hesaplanması ve hukuk mahkemeleri veznesi bulunmayan yerlerde tahsiline ilişkin
işlemleri yapmak.
10. Dosyaya ait kıymetli evrak ve değerli eşyanın uygun yerde muhafazasını sağlamak.
11. Yargılamanın bulunduğu aşamanın gereklerini yerine getirmek.
12. Arşivin düzenli tutulmasını sağlamak.
13. Teminatın iadesi gereken hâllerde gerekli işlemleri yerine getirmek.
14. Mevzuattan kaynaklanan, başkan veya hâkim tarafından verilen diğer görevleri yerine
getirmek.
3.2.2. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemelerinde Çalışan Zabıt Kâtibinin Görevleri
ve Sorumlulukları
Adli yargı ilk derece hukuk mahkemelerinde çalışan zabıt kâtibinin görevleri aynı yazı işleri
müdüründe olduğu gibi 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda dağınık bir şekilde
düzenlenmiş. Yine bunun haricinde 6 Ağustos 2015 tarihli Yönetmelikte zabıt kâtibinin
görevleri sıralı bir şekilde sayılmıştır.
3.2.2.1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’ndan Kaynaklanan Görevler
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda zabıt kâtibi bulundurulması zorunluluğuna
ilişkin bir hüküm mevcuttur. Bu hüküm çerçevesinde mahkemede veya mahkeme dışında
hâkim huzuruyla yapılacak bütün işlemlerde zabıt kâtibinin hazır bulunması zorunludur.
Hukuki veya fiilî engellerle zabıt kâtibi görev yapamayacak durumda olur ve işin gecikmesinde
sakınca bulunursa, görevin niteliğine uygun yemin ettirilmek koşuluyla, başka bir kimse, zabıt
kâtibi olarak görevlendirilebilir (HMK m.157).
Zabıt kâtibinin adı da mutlaka duruşma tutanağına yazılır (HMK m.154/3,b). Tutanak, hâkim
haricinde zabıt kâtibi tarafından da derhal imzalanır (HMK m.155/1). Hükümde zabıt kâtibinin
ad ve soyadı da yer alır (HMK m.297/1,a). Hükümde zabıt kâtibinin imzası da yer alır (HMK
m.297/1,d; 298/4). Hükme katılan hâkimlerle zabıt kâtibinin imzalarını ve mahkeme mührünü
taşıyan hüküm arşivde korunur (HMK m.300). Aynı şekilde bölge adliye mahkemesi tarafından
verilen kararlarda da zabıt kâtibinin ismi (HMK m.359/1,a) ve imzası (HMK m.359/1,g)
kararda yer alır.
Bunun haricinde;
1. Hâkim, tahkikat ve yargılama işlemlerinin icrasıyla, iki tarafın ve diğer ilgililerin sözlü
açıklamalarını, gerekirse özet olarak zabıt kâtibi aracılığıyla tutanağa kaydettirir (HMK
m.154/1).
2. Mahkemede veya mahkeme dışında hâkim huzuruyla yapılacak bütün işlemlerde zabıt
kâtibinin hazır bulunması zorunludur (HMK m.157/1).
3. Dava ile ilgili mahkemeye sunulan her türlü dilekçe ve belge hâkim veya yazı işleri müdürüne
havale ettirildikten sonra, zabıt kâtibi tarafından dosyasına konulur (HMK m.159/1).
4. Zabıt kâtibi, dosya içindeki her tür belgeyi gösteren bir dizi listesi düzenlemek zorundadır.
Dosyaya ibraz edilen veya çıkarılan belgeler derhâl bu listeye kaydedilir (HMK m.160/1).
5. Zabıt kâtibinin gözetimi altında taraflar veya fer’î müdahil, dava dosyasını inceleyebilir.
Dava ile ilgili olanlar da bunu ispatlamak kaydı ve hâkimin izniyle dosyayı inceleyebilir (HMK
m.161/1).
6. Zabıt kâtibi, yargılamadan evvel ve gerektiği hâllerde dava dosyasını incelenmek için hâkime
vermek ve zamanında eksiksiz almak ile görevlidir (HMK m.162/1).
7. Listeye kaydedilmemiş bilirkişi yemininin yapıldığına ilişkin tutanak hâkim, zabıt kâtibi ve
bilirkişi tarafından imzalanır (HMK m.271/2). Hüküm zabıt kâtibi tarafından imzalanır (HMK
m.298/4).
3.2.2.2. Yönetmelik’e Göre Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemeleri Zabıt Kâtibinin
Görevleri (Yön. m.169/4)
1. Duruşma ve keşiflere katılmak, başkan veya hâkim tarafından yazdırılanlar ile doğrudan
yazılmasına izin verilen beyanları tutanağa yazmak.
2. Ara kararları yerine getirmek.
3. Gerekçeli kararları başkan veya hâkimin bildirdiği şekilde yazmak.
4. Yargılaması devam eden dosyaları düzenli ve eksiksiz bir şekilde muhafaza etmek.
5. Tamamlanıp kesinleşen dosyaları arşive kaldırtmak.
6. Tarafların dosyaları incelemesine nezaret etmek ve dosya inceleme tutanağını düzenlemek.
7. Karar ve tutanakları dikkat ve itina ile yazarak imzasız bırakmamak.
8. Cevabı gelmeyen müzekkerelerin tekidini yapmak.
9. Dizi pusulası düzenlemek.
10. Mevzuattan kaynaklanan, başkan veya hâkim ya da yazı işleri müdürünün vereceği diğer
görevleri yerine getirmek.
3.2.3. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemelerinde Çalışan Mübaşirin Görevleri ve
Sorumlulukları
6 Ağustos 2015 tarihli 29437 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Yönetmelik’e Göre Adli Yargı
İlk Derece Hukuk Mahkemesi mübaşirinin görev ve sorumlulukları (Yön. m.169/5) şu
şekildedir:
1. Kâtip tarafından hazırlanan ve duruşması yapılacak dosyaları incelenmek üzere duruşma
gününden önce hâkime götürmek.
2. Günlük duruşma listesini yapmak ve görülebilecek bir yere asmak.
3. Duruşma sırası gelenleri duruşma salonuna davet etmek.
4. Duruşmaya alınanların salondaki yerlerini göstermek ve buna uyulmasını sağlamak.
5. Yemin verilmesi ve kararın açıklanması başta olmak üzere, duruşma ve keşif esnasında
izlenmesi gereken davranış kurallarını taraflara ve ilgililere açıklamak.
6. Müzekkereler ve tebligatların ilgili kurum ya da kişilere ulaşmasını sağlamak üzere posta ve
zimmet işlemlerini yerine getirmek.
7. Duruşmanın gizli yapılması kararı alındığında salonu boşaltmak.
8. Başkan veya hâkimin uygun bulduğu kişilerin dosyadan fotokopi almasına yardımcı olmak.
9. Ertelenen duruşma tarihini yazarak taraflara vermek.
10. Arşive gitmesi gereken dosyalar ile arşivden çıkarılması gereken dosyalara ilişkin işlemleri
yapmak ve arşivi düzenli tutmak.
11. Fiziki ortamda sunulan evrakı en kısa sürede dosyasına düzenli bir şekilde takmak.
12. İlgili mevzuatta belirlenen resmî kıyafeti giymek.
13. Başkan, hâkim ve yazı işleri müdürünün vereceği diğer görevleri yerine getirmek.
3.2.4. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemelerinde Çalışan Hizmetlinin Görevleri ve
Sorumlulukları
6 Ağustos 2015 tarihli 29437 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Yönetmelik’e Göre Adli Yargı
İlk Derece Hukuk Mahkemesinde çalışan hizmetlinin görev ve sorumlulukları (Yön. m.169/6)
şu şekildedir:
1. Mahkemeye ait alanları tertipli, düzenli ve temiz hâlde tutmak.
2. Mübaşirin olmadığı ya da yetersiz kaldığı zamanlarda ona ait işleri yapmak ve yardımcı
olmak.
3. Başkan, hâkimin ve yazı işleri müdürünün vereceği diğer görevleri yerine getirmek.
Bölüm Özeti
Bu bölümde adli yargı adalet memurlarının kimler olduğunu ve adli yargı ilk derece hukuk
mahkemeleri yazı işleri personeli ile bunların görevlerini öğrendik.
4. ADLİ YARGI İLK DERECE CEZA MAHKEMELERİ KALEM
PERSONELİ
Giriş
Bu bölümde öncelikle Cumhuriyet başsavcılıkları ile adli yargı ilk derece ceza mahkemeleri ve
hâkimliklerinde çalışan yazı işleri müdürünün, zabıt kâtibinin, mübaşirin ve hizmetlinin
görevleri incelenecektir. Daha sonra zabıt kâtiplerinin tarafsız olmaları zorunluluğu ele
alınacaktır. Bu kapsamda Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile Ceza Muhakemesi Kanunu’nda yer
alan zabıt kâtibinin yasaklılığı ve zabıt kâtibinin reddi müesseseleri açıklanacaktır.
4.1. Cumhuriyet Başsavcılıkları ile Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri ve
Hâkimlikleri Yazı İşleri Personeli ve Görevleri
Cumhuriyet başsavcılıkları ile adli yargı ilk derece ceza mahkemeleri ve hâkimlikleri yazı işleri
personeli ve bu personelin görevleri 6 Ağustos 2015 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan
yönetmelikte sıralı olarak düzenlenmiştir.
Yazı işleri hizmetleri, ilgisine göre Cumhuriyet başsavcısı, Cumhuriyet başsavcı vekili,
Cumhuriyet savcısı, mahkeme başkanı veya hâkimin denetimi altında, yazı işleri müdürünün
yönetiminde zabıt kâtibi, mübaşir, hizmetli ve diğer görevliler tarafından yürütülür (Yön.
m.105/1).
Cumhuriyet savcısının yargısal faaliyeti kapsamında yer alan soruşturma, kovuşturma ve infaz
aşamaları bir arada değerlendirildiğinde, cumhuriyet savcılığı kaleminin özellikle bu yargılama
aşamalarında ve kanunun cumhuriyet savcısına görev verdiği diğer işlerde faaliyet
göstereceğini tespit edebiliriz.
Yazı işleri müdürü, yerine getirmekle yükümlü olduğu görevleri yazı işleri hizmetlerinde
görevli personele devredemez (Yön. m.105/6).
Yazı işleri müdürü, ilgisine göre Cumhuriyet başsavcısı, Cumhuriyet savcısı, mahkeme başkanı
veya hâkimin onayını alarak, zabıt kâtibi, mübaşir, hizmetli ve diğer görevliler arasında iş
bölümü yapar (Yön. m.106/1).
Yazı işleri müdürünün birden fazla hâkime bağlı olarak çalıştığı ceza mahkemelerinde
yapılacak iş bölümünde tüm hâkimlerin onayı alınır. İş bölümünün anlaşma sağlanamayan
kısımları adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonu başkanının görüşüne uygun olarak
düzenlenir (Yön. m.106/2).
Yazı işleri müdürü ve ilgili personel işin gecikmesi ve birikmesinden birlikte sorumludur (Yön.
m.106/3).
4.2. Cumhuriyet Başsavcılıkları ile Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri ve
Hâkimliklerinde Çalışan Yazı İşleri Müdürünün Görev ve Sorumlulukları
6 Ağustos 2015 tarihli 29437 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelik’e göre
Cumhuriyet Başsavcılıkları ile Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri ve Hâkimliklerinde
çalışan yazı işleri müdürünün görev ve sorumlulukları (Yön. m.105/2) şu şekildedir:
1. Yazı işleri hizmetlerinin yürütülmesini sağlamak ve denetlemek.
2. Zabıt kâtibi, mübaşir, hizmetli ve diğer görevliler arasında iş bölümü yapmak.
3. Zabıt kâtibi, mübaşir, hizmetli ve diğer görevlilere işlerin öğretilmesi de dâhil olmak üzere
hizmetlerin verimli ve düzenli bir şekilde yürütülmesi için her türlü tedbiri almak.
4. Doğru ve güvenilir adli istatistikler elde edilebilmesi amacıyla, verileri sisteme doğru,
eksiksiz ve zamanında girmek ve bu verilerin usulüne uygun girildiğini denetlemek.
5. Mahkeme tarafından fizikî ortamda teslimi gereken dosyalarla ilgili işlemleri yapmak.
6. Güvencenin iadesi gereken hâllerde gerekli işlemleri yapmak.
7. Suç Eşyası Yönetmeliği uyarınca dosyaya ait kıymetli evrak ve değerli eşyanın uygun yerde
muhafazasını sağlamak.
8. Harcın hesaplanması ve tahsili ile yargılama gideri müzekkerelerini yazmak ve buna ilişkin
işlemleri yapmak.
9. Kararların tebliğini sağlamak.
10. Kanun yolu incelemesi için dosyada bulunan tüm belgelerin eksiksiz olarak UYAP ortamına
aktarıldığını kontrol etmek, güvenli elektronik imza ile imzalamak ve diğer gerekli işlemleri
yapmak.
11. Kesinleştirme işlemlerini yapmak, doğruluğunu kontrol ettikten sonra kesinleşen infaz
evrakını ve tali karar fişini derhâl düzenleyerek Cumhuriyet başsavcılığına verilmek üzere
mahkeme başkanı veya hâkimin onayına sunmak.
12. Müsaderesine veya iadesine karar verilerek kesinleşen hükme konu eşyalar hakkında gerekli
işlemlerin yapılmasını sağlamak.
13. Mühür ve beratın muhafazasını sağlamak.
14. Arşivin düzenli tutulmasını sağlamak.
15. Mevzuattan kaynaklanan veya Cumhuriyet savcısı ya da hâkim tarafından verilen diğer
görevleri yapmak.
4.3. Cumhuriyet Başsavcılıkları ile Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri ve
Hâkimliklerinde Çalışan Zabıt Kâtibinin Görev ve Sorumlulukları
Cumhuriyet başsavcılıkları ile adli yargı ilk derece ceza mahkemeleri ve hâkimliklerinde
çalışan zabıt kâtibinin görevlerini iki aşamada inceleyebiliriz. İlk olarak işbu personelin görevi
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun farklı maddelerinde düzenlenmiştir. Bunun
haricinde işbu personelin görevleri 6 Ağustos 2015 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan
yönetmelikte sıralı olarak düzenlenmiştir.
4.3.1. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’ndan Kaynaklanan Görevler
1. Hâkimin reddi, mensup olduğu mahkemeye verilecek dilekçeyle veya bu hususta zabıt
kâtibine bir tutanak düzenlenmesi için başvurulması suretiyle yapılır (CMK m.26/1). Hukuk
yargılamasından farklı olarak ceza yargılamasında hâkimin reddi talebi sözlü olarak tutanağa
kaydedilmek suretiyle de yapılabilmektedir.
2. Tanıklık konusu bilgilerin Devlet sırrı niteliğini taşıması halinde; tanık, sadece mahkeme
hâkimi veya heyeti tarafından zabıt kâtibi dahi olmaksızın dinlenir. Hâkim veya mahkeme
başkanı, daha sonra, bu tanık açıklamalarından, sadece yüklenen suçu açıklığa kavuşturabilecek
nitelikte olan bilgileri tutanağa kaydettirir (CMK m.47/2). Eğer tanıklık konusu bilgiler Devlet
sırrı niteliğini taşımıyorsa tanık dinlenirken zabıt kâtibi de hazır bulunacaktır. Benzer bir
düzenleme hukuk yargılamasına ilişkin mevzuatta yer almamaktadır.
3. Listeye kaydedilmemiş bilirkişi yemininin yapıldığına ilişkin tutanak hâkim, zabıt kâtibi ve
bilirkişi tarafından imzalanır (CMK m.64/6). Aynı husus hukuk yargılamasında da zabıt
kâtibinin görevleri arasındadır.
4. Soruşturma evresinde yapılan işlemlerin tutanağa bağlanması: Şüphelinin ifadesinin alınması
veya sorgusu, tanık ve bilirkişinin dinlenmesi veya bir keşif ve muayene sırasında Cumhuriyet
savcısı veya sulh ceza hâkiminin yanında bir zabıt kâtibi bulunur. Acele hâllerde, yemin vermek
koşuluyla, başka bir kimse, yazman olarak görevlendirilebilir (CMK m.169/1). Her soruşturma
işlemi tutanağa bağlanır. Tutanak; adlî kolluk görevlisi, Cumhuriyet savcısı veya sulh ceza
hâkimi ile hazır bulunan zabıt kâtibi tarafından imza edilir (CMK m.169/2).
5. Duruşmada, hükme katılacak hâkimler ve Cumhuriyet savcısı ile zabıt kâtibinin ve Kanunun
zorunlu müdafiliği kabul ettiği hâllerde müdafiin hazır bulunması şarttır (CMK m.188/1).
6. Duruşma için tutanak tutulur. Tutanak, mahkeme başkanı veya hâkim ile zabıt kâtibi
tarafından imzalanır. Duruşmada yapılan işlemlerin teknik araçlarla kayda alınması halinde, bu
kayıtlar vakit geçirilmeksizin yazılı tutanağa dönüştürülerek mahkeme başkanı veya hâkim ile
zabıt kâtibi tarafından imzalanır (CMK m.219/1).
7. Duruşma tutanağının başlığında hâkimin, Cumhuriyet savcısının ve zabıt kâtibinin adı ve
soyadı belirtilir (CMK m.220/1,c).
8. Hükmün başında hükmü veren mahkeme başkanının ve üyelerinin veya hâkimin, Cumhuriyet
savcısının ve zabıt kâtibinin, katılanın, mağdurun, vekilinin, kanunî temsilcisinin ve müdafiin
adı ve soyadı ile sanığın açık kimliği yer alır (CMK m.232/2,b).
9. Hükümlerin nüshaları ve özetleri mahkeme başkanı veya hâkim ile zabıt kâtibi tarafından
imzalanır ve mühürlenir (CMK m.232/7).
10. Tutuklu bulunan şüpheli veya sanık, zabıt kâtibine veya tutuklu bulunduğu ceza infaz
kurumu ve tutukevi müdürüne beyanda bulunmak suretiyle veya bu hususta bir dilekçe vererek
kanun yollarına başvurabilir (CMK m.263/1). Zabıt kâtibine başvuru halinde, kanun yollarına
başvuru beyanı veya dilekçesi ilgili deftere kaydedildikten sonra bu hususları belirten bir
tutanak düzenlenerek tutuklu bulunan şüpheli veya sanığa bir örneği verilir (CMK m.263/2).
Kurum müdürüne başvuru hâlinde aynı işlem yapılarak, tutanak ve dilekçe derhâl ilgili
mahkemeye gönderilir. Zabıt kâtibi başvuruyu ilgili deftere kaydeder (CMK m.263/3). Zabıt
kâtibi bu işlem yapıldığı zaman kanun yolları için CMK’da belirlenen süreler kesilmiş sayılır
(CMK m.263/4).
11. Ceza muhakemesinde yer alan olağan kanun yollarından hâkim veya mahkeme kararına
karşı itiraz, kanunun ayrıca hüküm koymadığı hâllerde 35. maddeye göre ilgililerin kararı
öğrendiği günden itibaren yedi gün içinde kararı veren mercie verilecek bir dilekçe veya
tutanağa geçirilmek koşulu ile zabıt kâtibine beyanda bulunmak suretiyle yapılır (CMK
m.268/1).
12. Ceza muhakemesinde yer alan olağan kanun yollarından istinaf, hükmün açıklanmasından
itibaren yedi gün içinde hükmü veren mahkemeye bir dilekçe verilmesi veya zabıt kâtibine bir
beyanda bulunulması suretiyle yapılır (CMK m.273/1). İstinaf dilekçesine, karşı taraf sanık ise,
bir tutanağa bağlanmak üzere zabıt kâtibine yapılacak bir beyanla da cevabını verebilir (CMK
m.277/2).
13. Ceza muhakemesinde yer alan diğer bir kanun yolu temyiz, hükmün açıklanmasından
itibaren yedi gün içinde hükmü veren mahkemeye bir dilekçe verilmesi veya zabıt kâtibine bir
beyanda bulunulması suretiyle yapılır (CMK m.291/1). Müdafii yoksa sanık, tutanağa
bağlanmak üzere zabıt kâtibine yapacağı bir beyanla temyiz gerekçesini açıklayabilir (CMK
m.295/3).
4.3.2. 6 Ağustos 2015 tarihli Resmi Gazete’de Yayımlanan Yönetmelik’e Göre Zabıt
Kâtibinin Görevleri (Yön. m.105/3)
1. İş bölümüne göre kendisine verilen işleri biriktirmeden zamanında yapmak.
2. Dosyaları ve evrakı zamanında kaydetmek.
3. Doğru ve güvenilir adli istatistikler elde edilebilmesi amacıyla, verileri sisteme doğru,
eksiksiz ve zamanında girmekle yükümlüdür.4. Cumhuriyet savcısı veya hâkimin uygun
göreceği evrakın havalesini yapmak.
5. Duruşma, ifade alma, keşif, otopsi, ölü muayenesi ve yer gösterme gibi işlemlerde hazır
bulunarak tutanağı yazmak ve imzalamak.
6. Müzekkereleri yazarak, takip ve tekid işlemlerini yapmak.
7. Cumhuriyet başsavcılığı işlemleri ile mahkeme ara kararlarının gereğini yapmak.
8. Karar ve tutanakları Cumhuriyet savcısı veya hâkimin bildirdiği şekilde dikkat ve itina ile
yazarak imzalamak.
9. Cumhuriyet başsavcılığında, fizikî olarak bilirkişilere teslimi gereken dosyalarla ilgili
işlemleri yapmak.
10. Her türlü tebligat evrakını hazırlamak.
11. Dizi pusulası düzenlemek.
12. Dosya incelenmesine nezaret etmek.
13. İşi biten dosyaları arşive kaldırtmak.
14. Mevzuattan kaynaklanan veya Cumhuriyet savcısı, hâkim ya da yazı işleri müdürü
tarafından verilen diğer görevleri yapmak.
4.4. Cumhuriyet Başsavcılıkları ile Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri ve
Hâkimliklerinde Çalışan Mübaşirin Görev ve Sorumlulukları
6 Ağustos 2015 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelik’e göre Cumhuriyet
Başsavcılıkları ile Adlî Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri ve Hâkimliklerinde çalışan
mübaşirin görev ve sorumlulukları (Yön. m.105/4) şu şekildedir:
1. Zabıt kâtibi tarafından hazırlanan duruşma dosyalarını, duruşma gününden önce incelenmek
üzere hâkim ve Cumhuriyet savcısına götürmek.
2. Adliye bilgilendirme sistemi olmayan yerlerde günlük duruşma listesini görülebilecek bir
yere asmak.
3. Duruşma sırası gelenleri duruşma salonuna davet ederek, salondaki yerlerini göstermek ve
buna uyulmasını sağlamak.
4. Yemin verilmesi ve kararın açıklanması başta olmak üzere, duruşma ve keşif esnasında
uyulması gereken davranış kurallarını taraflara ve ilgililere açıklamak.
5. Duruşmanın kapalı yapılmasına dair karar alındığında salonu boşaltmak.
6. Ertelenen duruşma tarihini yazarak taraflara vermek.
7. Müzekkere ve tebligatların ilgili kurum ya da kişilere ulaşmasını sağlamak üzere posta ve
zimmet işlemlerini yerine getirmek.
8. Hâkimin talimatı doğrultusunda dosyadan evrak örneği verilmesini sağlamak.
9. Arşive götürülmesi veya arşivden çıkarılması gereken dosyalara ilişkin işlemleri yapmak ve
arşivi düzenli tutmak.
10. Fizikî olarak sunulan evrakı en kısa sürede dosyasına düzenli bir şekilde takmak.
11. İlgili mevzuatta belirlenen resmî kıyafeti giymek.
12. Hâkimin ve yazı işleri müdürünün vereceği diğer görevleri yapmak.
4.5. Cumhuriyet Başsavcılıkları ile Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri ve
Hâkimliklerinde Çalışan Hizmetlinin Görev ve Sorumlulukları
6 Ağustos 2015 tarihli 29437 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelik’e göre
Cumhuriyet Başsavcılıkları ile Adlî Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri ve Hâkimliklerinde
çalışan hizmetlinin görev ve sorumlulukları (Yön. m.105/5) şu şekildedir:
1. Adliyeye ait alanları düzenli ve temiz hâlde tutmak.
2. Mübaşirin olmadığı ya da yetersiz kaldığı zamanlarda ona ait işleri yapmak ve yardımcı
olmak.
3. Cumhuriyet savcısı, hâkim veya yazı işleri müdürünün vereceği diğer görevleri yapmak.
4.6. Zabıt Kâtiplerinin Tarafsız Olmaları Zorunluluğu
Zabıt kâtibi, hukukçu olmadığı halde yargılama ve tahkikat faaliyetine neredeyse doğrudan
doğruya katılan en önemli yargı görevlisidir. Zabıt kâtibi, hem duruşma sırasında yer alması
zorunlu bulunan kimselerden biri hem de duruşmanın tek resmi tanığı konumundadır; duruşma
tutanağını yazan kişidir. Bu nedenle duruşma tutanağında imzasının bulunması kanunen
zorunlu bir unsurdur (HMK m.155/1; CMK m.219/1, c.2). Bu nedenlerle hâkimler gibi onun da
tarafsız olması ve yasaklılık halleri ile tarafsızlığını şüpheye düşüren hallerin bulunması halinde
reddedilebilmesi öngörülmektedir. Hâkimin emir ve gözetimi altında çalışan zabıt kâtibi kalem
müdüründen daha ağır bir sorumluluk altına girmiş ve adeta hâkimle paralel bir düzenlemeye
konu edilmiştir. Bu çerçevede gerek 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu gerekse 6100 sayılı
Hukuk Muhakemeleri Kanunu zabıt kâtibinin yasaklılığını ve reddini düzenlemiştir.
4.6.1. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’na Göre Zabıt Kâtiplerinin Yasaklılığı ve
Reddi
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu m.22’de hâkimin davaya bakamayacağı haller
düzenlenmiştir. Buna göre hâkim,
a) Suçtan kendisi zarar görmüşse,
b) Sonradan kalksa bile şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında evlilik, vesayet veya
kayyımlık ilişkisi bulunmuşsa,
c) Şüpheli, sanık veya mağdurun kan veya kayın hısımlığından üstsoy veya altsoyundan biri
ise,
d) Şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında evlât edinme bağlantısı varsa,
e) Şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında üçüncü derece dâhil kan hısımlığı varsa,
f) Evlilik sona ermiş olsa bile, şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında ikinci derece dâhil
kayın hısımlığı varsa,
g) Aynı davada Cumhuriyet savcılığı, adlî kolluk görevi, şüpheli veya sanık müdafiliği veya
mağdur vekilliği yapmışsa,
h) Aynı davada tanık veya bilirkişi sıfatıyla dinlenmişse hâkimlik görevini yapamaz.
Hâkim yukarıda saydığımız bu hallerde önüne gelmiş olan davayı göremez. Bunun haricinde
hâkimin tarafsızlığını şüpheye düşürecek diğer sebeplerden dolayı da hâkimin reddi
istenebilecektir.
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun “Zabıt kâtibinin reddi veya çekinmesi” başlıklı 32.
maddesinin 1. fıkrasına göre Ceza Muhakemesi Kanunu’nun hâkimin davaya bakamamasına
ve reddine ilişkin bölümü zabıt kâtipleri için de uygulanır. Bu durumda CMK m.22’de sayılan
haller ve hâkimin tarafsızlığını şüpheye düşürecek diğer sebepler zabıt kâtibinin şahsında
gerçekleşirse zabıt kâtibinin önüne gelen davada yer alamaması ve reddi gündeme gelecektir.
Zabıt kâtibinin reddi veya kendisinin reddini gerektiren sebepleri bildirerek görevden
çekinmesi hâlinde gereken karar, yanında çalıştığı mahkeme başkanı veya hâkim tarafından
verilir (CMK m.32/2).
Aynı işte zabıt kâtibinin hâkim ile birlikte reddi istemi hakkında veya çekinmelerine karar
verecek merci, hâkime göre belirlenir (CMK m.32/3).
4.6.2. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Göre Zabıt Kâtiplerinin Yasaklılığı
ve Reddi
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda hâkimlerin yasaklılığı ve reddi halleri
düzenlenmiştir. HMK m.34’te hâkimlerin yasaklı olduğu haller sayılmıştır. Bu hallerde
hâkimin tarafsız olamayacağı kabul edilir. HMK m.34/1’e göre hâkim,
a) Kendisine ait olan veya doğrudan doğruya ya da dolayısıyla ilgili olduğu davada.
b) Aralarında evlilik bağı kalksa bile eşinin davasında.
c) Kendisi veya eşinin altsoy veya üstsoyunun davasında.
ç) Kendisi ile arasında evlatlık bağı bulunanın davasında.
d) Üçüncü derece de dâhil olmak üzere kan veya kendisini oluşturan evlilik bağı kalksa dahi
kayın hısımlığı bulunanların davasında,
davaya bakamaz, talep olmasa bile çekinmek zorundadır. Hâkimin yasaklılık halleri kanunda
sınırlı sayıda gösterilmiştir.
Hâkimin reddi hallerinde ise hâkimin tarafsızlığından şüphe etmeyi gerektiren önemli bir sebep
mevcuttur. Kanun koyucu hâkimin reddi hallerini örnek olarak göstermiştir. Kanun’da yer
almayan hallerden dolayı da hâkimin reddi talebinde bulunulabilecektir. Bu hallerde taraflardan
biri hâkimi reddedebileceği gibi hâkim de bizzat çekilebilir. HMK m.36’da sayılmış olan
hâkimin reddi halleri şunlardır:
Hâkimin,
a) Davada, iki taraftan birine öğüt vermiş ya da yol göstermiş olması.
b) Davada, iki taraftan birine veya üçüncü kişiye kanunen gerekmediği hâlde görüşünü
açıklamış olması.
c) Davada, tanık veya bilirkişi olarak dinlenmiş veya hâkim ya da hakem sıfatıyla hareket etmiş
olması, uyuşmazlıkta arabuluculuk veya uzlaştırmacılık yapmış bulunması.
ç) Davanın, dördüncü derece de dâhil yansoy hısımlarına ait olması.
d) Dava esnasında, iki taraftan birisi ile davası veya aralarında bir düşmanlık bulunması.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 45. maddesinde zabıt kâtibinin yasaklılığı ve
reddi düzenlenmiştir. Buna göre bir davada görevli zabıt kâtibi hakkında HMK m.34 ve
m.36’da düzenlenen sebeplerden birisiyle ret talebinde bulunulabilir. Ret talebi, zabıt kâtibinin
görev yaptığı mahkeme tarafından karara bağlanır. Bu konuda verilecek kararlar kesindir
(HMK m.45/1).
Zabıt kâtibi 34. maddedeki sebepleri bildirerek görevden çekinebilir. Bu hâlde gereken karar,
görev yaptığı mahkeme tarafından verilir (HMK m.45/2).
Zabıt kâtibinin aynı işte hâkim ile birlikte reddi veya çekinmesinin istenmesi hâlinde, hâkim
hakkında ret veya çekinmeyi inceleyecek olan merci, her ikisi hakkında karar verir (HMK
m.45/3). Bu ihtimalde, kararın aynı merci tarafından alınması, usul ekonomisine uygun bir
düzenleme getirmiş olmaktadır.
6100 sayılı HMK’nın 45. maddesinde yer alan düzenleme ile hâkimin yasaklılık ve reddine
ilişkin sebeplerin doğrudan zabıt kâtibi bakımından da yasaklılık ve ret sebebi olduğu kabul
edilmiştir. Ret talebi, zabıt kâtibinin görev yaptığı mahkeme tarafından incelenecektir. Bu
mahkemenin yaptığı inceleme sonucunda verilecek karar kesindir.
Bölüm Özeti
Bu bölümde ilk olarak Cumhuriyet başsavcılıkları ile adli yargı ilk derece ceza mahkemeleri ve
hâkimlikleri yazı işleri personelini ve bunların görevlerini; daha sonra zabıt kâtiplerinin tarafsız
olmaları zorunluluğunu öğrendik.
5. ADLİ YARGI İLK DERECE HUKUK MAHKEMELERİ
YARGILAMA SÜRECİ
Giriş
Adli yargı ilk derece hukuk mahkemelerinde iki tane yargılama usulü uygulanır. Bunlar yazılı
yargılama usulü ve basit yargılama usulüdür. Her iki yargılama usulünde de dava dilekçeyle
açılır. Bu bölümde öncelikle adli yargı ilk derece hukuk mahkemelerinde davanın açılması
usulü anlatılacaktır. Daha sonra adli yargı ilk derece hukuk mahkemelerinde yargılamanın
aşamaları sırasıyla incelenecektir. Bu inceleme yapılırken tensip tutanağının ve ön inceleme
tutanağının içeriği açıklanacaktır.
5.1. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemeleri Yargılama Süreci
6100 sayılı HMK, adli yargı ilk derece hukuk mahkemelerinde iki adet yargılama usulü
düzenlemiştir. Bunlardan birisi yazılı yargılama usulü, diğeri ise basit yargılama usulüdür. 1086
sayılı HUMK’ta yer alan seri yargılama usulü ve sözlü yargılama usulü, 6100 sayılı HMK’da
düzenlenmemiştir. Diğer kanunlarda yer alan ve yazılı yargılama usulü dışındaki yargılama
usullerinin uygulanacağı belirtilen dava ve işlerde basit yargılama usulü uygulanacaktır. 6100
sayılı HMK m.316’ya göre basit yargılama usulü, kanunlarda açıkça belirtilenler dışında,
aşağıdaki durumlarda uygulanır:
a. Sulh hukuk mahkemelerinin görevine giren dava ve işler.
b. Doğrudan dosya üzerinden karar vermek konusunda kanunun mahkemeye takdir hakkı
tanıdığı dava ve işler.
c. İhtiyati tedbir, ihtiyati haciz, delil tespiti gibi geçici hukuki koruma talepleri ile deniz
raporlarının alınması, dispeççi atanması talepleri ve bunlara karşı yapılacak olan itirazlar.
ç. Her çeşit nafaka davaları ile velayet ve vesayete ilişkin dava ve işler.
d. Hizmet ilişkisinden doğan davalar.
e. Konkordato ve sermaye şirketleri veya kooperatiflerin uzlaşma suretiyle yeniden
yapılandırılmasına ilişkin açılacak davalar.
f. Tahkim hükümlerine göre, mahkemenin görev alanına giren dava ve işler.
g. Diğer kanunlarda yer alan ve yazılı yargılama usulü dışındaki yargılama usullerinin
uygulanacağı belirtilen dava ve işler (Örneğin TTK m.4’e göre miktar veya değeri beş yüz bin
Türk lirasını geçmeyen ticari davalarda basit yargılama usulü uygulanır.)
Gerek yazılı yargılama usulünde gerekse basit yargılama usulünde yargılamanın beş aşaması
bulunmaktadır. Bunlar sırasıyla; dilekçeler teatisi aşaması, ön inceleme aşaması, tahkikat
aşaması, sözlü yargılama aşaması ve hüküm aşamasıdır.
Yazılı yargılama usulüyle basit yargılama usulü arasında yargılamanın aşamaları açısından
şöyle farklar mevcuttur:
1. Yazılı yargılama usulünde dilekçeler teatisi aşaması dört dilekçeden oluşurken, basit
yargılama usulünde iki dilekçe vardır. Yazılı yargılama usulünde dava dilekçesiyle başlayan
dilekçeler teatisi aşaması davalının bu dilekçeye karşı vereceği cevap dilekçesiyle devam eder.
Bu dilekçeye karşı davacı cevaba cevap dilekçesi verecek, buna karşı da davalı ikinci cevap
dilekçesini sunacaktır. Basit yargılama usulünde ise sadece dava dilekçesi ve cevap dilekçesi
vardır.
2. Yine yazılı yargılama usulünde yargılama aşamaları birbirinden kesin çizgilerle ayrılmışken,
basit yargılama usulünde iç içe geçmiş haldedir. Örneğin tahkikat aşamasına, ön inceleme
tamamlanınca aynı duruşmada başlanabilir. Tahkikat bu duruşma hariç iki duruşmada
tamamlanır.
5.2. Davanın Açılması
Hukuk yargılamasında gerek yazılı yargılama usulünde gerekse basit yargılama usulünde dava
dilekçeyle açılır. Dava dilekçesinde yer alması gereken unsurlar HMK m.119’da
düzenlenmiştir.
6100 sayılı HMK m.119’a göre dava dilekçesinde aşağıdaki hususlar bulunur:
a) Mahkemenin adı.
b) Davacı ile davalının adı, soyadı ve adresleri.
c) Davacının Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası.
ç) Varsa tarafların kanuni temsilcilerinin ve davacı vekilinin adı, soyadı ve adresleri.
d) Davanın konusu ve malvarlığı haklarına ilişkin davalarda, dava konusunun değeri.
e) Davacının iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetleri.
f) İddia edilen her bir vakıanın hangi delillerle ispat edileceği.
g) Dayanılan hukuki sebepler.
ğ) Açık bir şekilde talep sonucu.
h) Davacının, varsa kanuni temsilcisinin veya vekilinin imzası.
Davacı ile davalının adı, soyadı ve adresleri; davacının Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası;
varsa tarafların kanuni temsilcilerinin ve davacı vekilinin adı, soyadı ve adresleri; açık bir
şekilde talep sonucu; davacının, varsa kanuni temsilcisinin veya vekilinin imzası eksik olması
halinde, hâkim davacıya eksikliği tamamlaması için bir haftalık kesin süre verir. Bu süre içinde
eksikliğin tamamlanmaması hâlinde dava açılmamış sayılır (HMK m.119/2).
Süreç, davacının HMK m.119’da yer alan unsurları içeren bir dava dilekçesi hazırlayarak tevzi
bürosu, ön büro veya tevzi işiyle görevlendirilen yazı işleri personeline teslim etmesiyle başlar
(Yön. m.197/1). Dava dilekçesine davalı sayısı kadar örnek eklenir (HMK m.118/1, c.2). Dava
dilekçesinin kaydına ilişkin usul ve esaslar yönetmelikte belirlenir (HMK m.118/2).
Tevzi; birimdeki işlerin, niteliği ve kapsamı dikkate alınarak görev, yetki ve iş bölümü
esaslarına göre elektronik ortamda dağıtılmasıdır. Tevzi bürosu, tevzi işleminin yapıldığı yerdir
(Yön. m.4/1,v,y).
Ön büro; soruşturma ve davanın açılmasından başlamak üzere yargılama ile ilgili bütün işlemler
ile sunulan veya talep edilen her türlü evraka ilişkin işlemlerin yapıldığı, genellikle adliyelerin
giriş kısımlarında bulunan yazı işleri birimidir (Yön. m.4/1,t).
Görüldüğü üzere adli yargı ilk derece hukuk mahkemeleri açısından tevzi bürosu davanın
açılması aşamasında görev üstlenirken, ön büro kural olarak dava açıldıktan sonra görev
üstlenmektedir. Bu çerçevede dava dosyasına sunulmak istenen veya dava dosyasından talep
edilen her türlü evraka ilişkin işlemlerin yapıldığı yer ön bürodur. Yönetmelik’e göre her türlü
dilekçe ve belge ön büro veya yazı işlerinde görevli personele teslim edilir. Dilekçe veya
belgenin alındığına ve elektronik ortama aktarıldığına dair başvuru sahibine ücretsiz olarak bir
alındı belgesi verilir. Bu belge aynı zamanda havale yerine geçer (Yön. m.252/1). Fiziken teslim
alınıp elektronik ortama aktarılan veya doğrudan elektronik ortamda gelen dilekçe ya da belge,
ilgilisi veya görevlendireceği personel tarafından incelendikten sonra dosyasına aktarılır (Yön.
m.252/2). Ön büro personeli dosyaya sunulmak istenen bir evrak teslim aldığında veya
dosyadan talep edilen bir evrak için dilekçe ibraz edildiğinde ilk olarak bu evrakı veya dilekçeyi
teslim edenin davanın tarafı veya dava ile ilgili bir üçüncü kişi olup olmadığını tespit edecektir.
Bu kişinin davanın tarafı veya dava ile ilgili bir üçüncü kişi olduğunu tespit edildiği takdirde
evrak veya dilekçe taranarak UYAP’a kaydedilecektir. Daha sonra başvuru sahibine, evrakın
alındığına ve elektronik ortama aktarıldığına dair aynı zamanda havale yerine geçen bir alındı
belgesi ücretsiz olarak verilecektir. Evrak UYAP’tan zabıt kâtibinin iş listesi ekranına
gönderilir. Fiziki evrak ilgili personel tarafından aynı gün zimmet karşılığında teslim alınmak
üzere ön büroda muhafaza edilir. Uygulamada asliye hukuk mahkemeleri, sulh hukuk
mahkemeleri ve diğer özel mahkemeler için ayrı ön bürolar kurulduğu görülmektedir. Bununla
birlikte diğerlerine nazaran daha küçük adliyelerde tüm mahkemelerin ön büro işlemlerinin tek
bir ön büro tarafından yürütüldüğü de görülmektedir.
Dava dilekçesi, dava harca tabi ise harç ve gider avansı, harca tabi değilse gider avansı tahsil
edildikten sonra tevzi edilir ve tevzi formunun bir örneği başvuru sahibine verilir (Yön.
m.197/2). Tevzi işlemi tamamlandığında, dosya hangi mahkemeye gönderilmiş ise o
mahkemenin esas kaydından numara alır ve sistem tarafından aynı anda tevzi formu düzenlenir.
Tevzi formu, dava veya işlerin hangi mahkemeye gönderildiğini gösteren ve başvuru sahibine
verilen alındı belgesidir. Tevzi formu, dağıtım yapılan mahkemenin adını, dosyanın esas
numarası ile esas numarasının verildiği tarih ve saati, dosya türünü, tarafların ad ve soyadlarını,
davanın konusunu ve varsa ilişkili dosya numarasını içerir (Yön. m.197/3). Başka yer tevzi
bürosundan açılan davalarda da aynı usul uygulanır. Başka yer tevzi bürosu, ilgili mahkemeye
doğrudan tevzi yapar ve teslim aldığı evrakı elektronik ortama aktarır, fizikî evrakı da
gecikmeksizin ilgili mahkemeye gönderir. Posta ve havale masrafı düşüldükten sonra, gider
avansından kalan miktar ilgili mahkemenin hesabına aktarılır (Yön. m.197/4).
Dava, dava dilekçesinin tevzi edilerek kaydedildiği tarihte açılmış sayılır (Yön. m.197/5).
Dava, dava dilekçesinin kaydedildiği tarihte açılmış sayılır (HMK m.118/1, c.1).
Herhangi bir nedenle elektronik ortamda işlem yapılamaması hâlinde durum bir tutanakla tespit
edilir ve işlem fiziki ortamda yapılır. Elektronik sistem açıldığında fiziki ortamda yapılan
işlemler gecikmeksizin elektronik ortama aktarılır. Bu durumda dava, söz konusu tutanağın
düzenlendiği tarihte açılmış sayılır (Yön. m.197/6). Fiziksel ortamda gelen tüm belgeler derhal
elektronik ortama aktarılır (Yön. m.197/7).
Gerçek kişilerin UYAP Vatandaş Bilgi Sistemi üzerinden, tüzel kişi temsilcilerinin UYAP
Kurum Bilgi Sistemi üzerinden dava açabilmeleri için güvenli elektronik imza sahibi olmaları
gerekir. Gerçek ve tüzel kişilerin elektronik ortamda açacakları davaların yargılama harçları ve
gider avansı elektronik ortamda mahkeme veznesinin bağlı olduğu banka hesabına aktarılır. Bu
işlemlerin kredi kartı ve benzeri ödeme araçları ile de yapılması sağlanabilir. Dava, dilekçenin
sisteme kaydedildiği tarihte açılmış sayılır. İşlem sonucunda başvuru sahibinin elektronik
ortamda erişebileceği bir tevzi formu oluşturulur (Yön. m.197/8).
Taraf vekillerince UYAP üzerinden güvenli elektronik imza ile dava açılabilir. Bu işler için
ayrıca ıslak imzalı belge istenmez. Avukatların UYAP Avukat Bilgi Sistemi üzerinden dava
açabilmeleri için güvenli elektronik imza sahibi olmaları gerekir. Yargılama harçları ve gider
avansı davanın açılması esnasında avukat tarafından elektronik ortamda mahkeme veznesi
hesabına aktarılır. Ayrıca bu işlemlerin baro kartı veya kredi kartı gibi ödeme araçlarıyla
yapılması sağlanabilir. Dava, dilekçenin sisteme kaydedildiği tarihte açılmış sayılır. İşlem
sonucunda başvuru sahibinin elektronik ortamda erişebileceği bir tevzi formu oluşturulur (Yön.
m.197/9).
Dava, fiziksel ortamda mesai saati, elektronik ortamda ise saat 00:00’a kadar açılabilir (Yön.
m.197/10).
Basit yargılama usulünde davanın açılması açısından dilekçenin hazırlanmasını kolaylaştıracak
bir düzenlemeye de yer verilmiştir. Basit yargılama usulünde de davanın açılması dilekçeyle
olur (HMK m.317/2, Yön. m.198/1). Basit yargılama usulünde, dava dilekçesi UYAP Bilgi
Sistemlerinde yer alan dava dilekçesi formu doldurulmak suretiyle de verilebilir (HMK
m.317/4, Yön m.198/2). Dava dilekçesi formunda hangi hususların yer alacağı Yön. m.198/3’de
gösterilmiştir.
Basit yargılama usulüne ilişin dava dilekçesi formunda aşağıdaki hususlar bulunur (Yön.
m.198/3):
a) Mahkemenin adı.
b) Davacı ile davalının adı, soyadı ve adresleri.
c) Davacının T.C. kimlik numarası ile varsa ticaret sicil numarası veya tüzel kişi kimlik
numarası.
ç) Varsa tarafların kanuni temsilcilerinin ve davacı vekilinin adı, soyadı ve adresleri.
d) Davanın konusu.
e) Davacının iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetleri.
f) İddia edilen her bir vakıanın hangi delillerle ispat edileceği.
g) Dayanılan hukuki sebepler.
ğ) Açık bir şekilde talep sonucu.
h) Davacının, varsa kanuni temsilcisinin veya vekilinin imzası.
Dava dilekçesi formu, fiziki ortamda tevzi bürosu ya da ön bürodan temin edilerek doldurulması
suretiyle verilebilir (Yön. m.198/5). Dava dilekçesi formunun elektronik ortamda verilebilmesi
için güvenli elektronik imza sahibi olunması gerekir. Aksi hâlde dava dilekçesi formu
elektronik ortamda doldurulduktan sonra alınacak çıktısı el ile imzalanır (Yön. m.198/6).
Dava, istinabe evrakı ve diğer işler puanlama yöntemine göre mahkemelere tevzi edilir. Her
mahkemeye eşit puanda dava ve iş gönderilmesi sağlanır. Puanlama kriterleri Hâkimler ve
Savcılar Kurulunun görüşü alınarak Bakanlık tarafından belirlenir (Yön. m.199/1). Tevzi
kriterleri; işlerin, niteliği ve kapsamına göre tevzi puanı verilerek adil bir şekilde dağıtılması
için belirlenen esaslardır (Yön. m.4/1,z). Tevzi puanı; işlerin, tevzi kriterlerine göre aldığı
puandır (Yön. m.4/1,z,aa). Dava ve işlerin tevzinden kaynaklanan uyuşmazlıklar başvuru
üzerine, adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonu başkanı tarafından tevzi kriterleri
esas alınarak karara bağlanır (Yön. m.199/2).
5.3. Tensip Tutanağı (Yön. m.200)
Davanın açılmasından sonra mahkemenin yaptığı ilk usuli işlem tensip tutanağının
hazırlanmasıdır. 6100 sayılı HMK’da tensip tutanağına yer verilmemiş; bu husus Yönetmelik’te
düzenlenmiştir.
Davanın açılmasından sonra, dilekçeler teatisi aşamasının başında her dosya için bir tensip
tutanağı düzenlenir. Tensip tutanağında yer alacak hususlar hâkimin takdirinde olmak kaydıyla;
tensip tutanağının başına mahkemenin adı, mahkeme çeşitli sıfatlarla görev yapıyorsa hangi
sıfatla görev yaptığı, hâkim veya hâkimlerin ve zabıt kâtibinin ad ve soyadları ile sicil
numaraları, tarafların kimlikleri ile T.C. kimlik numaraları, varsa kanuni temsilcileri ve
vekillerinin ad ve soyadları ile adresleri yazıldıktan sonra aşağıdaki hususlara yer verilebilir:
a. Dava dilekçesinin HMK m.119/1’de düzenlenen unsurları taşıyıp taşımadığının tespiti ile
eksiklik bulunması hâlinde ne gibi işlemin yapıldığı.
b. Davanın türü.
c. Davanın tabi olduğu yargılama usulü.
ç. Karşılıklı dilekçelerin ve eklerinin tebliği ile gerekli işlemlerin yapılması.
d. Tarafların, HMK m.121 ve HMK m.129/2 gereğince delil olarak gösterdikleri belgeleri
dilekçelerine ekleyerek vermeleri ile başka yerden getirilecek belgelere ilişkin gerekli bilgileri
vermeleri, davacının delilleri için gider avansının kullanılacağı, davalının gerekiyorsa tespit
edilecek delil avansını da yatırması, tarafların bu hususları yerine getirmedikleri takdirde, basit
yargılama usulüne ilişkin hükümler saklı olmak üzere HMK m.140/5 gereğince ancak ön
inceleme aşamasında bu eksiklikleri tamamlayabilecekleri, aksi hâlde bu delillerinden
vazgeçmiş sayılacakları.
e. Dilekçelerin tamamlanmasından sonra ön incelemenin duruşmalı yapılıp yapılmayacağına
karar verileceği, ön incelemenin duruşmalı yapılmasına karar verilmesi hâlinde duruşma
tarihinin dilekçelerin tamamlanmasından sonra belirleneceği ve avanstan karşılanarak
bildirileceği.
f. Ön incelemede yargılamaya devam edilmesine karar verilmesi hâlinde, ön incelemenin
sonunda ya da daha sonra tahkikat duruşması için gün verileceği.
g. Dosyanın durumuna göre gerek görülen diğer hususlar (Yön. m.200/1).
Dolayısıyla tensip tutanağında; mahkeme tarafından, davanın açılmış olduğu ve dilekçenin
kabul edildiği, davanın hangi yargılama usulüne göre yürütüleceği ve tarafların dilekçeler teatisi
aşamasında yapmaları gereken işlemler belirtilecektir.
Tensip tutanağının düzenlenmesinden sonra ilgili her aşamada gerekli kararlar verilerek
işlemler yerine getirilir (Yön. m.200/2).
5.4. Dilekçeler Teatisi
6100 sayılı HMK m.119’a uygun olarak hazırlanan dava dilekçesi mahkeme tarafından davalıya
tebliğ edilir. Hukuki dinlenilme hakkının bir gereği olarak davalı, dava dilekçesinde kendisine
karşı ileri sürülen vakıalara ilişkin olarak cevaplarını verebilecektir. Davalı, cevaplarını, cevap
dilekçesi ile verecektir. Davalı, cevap dilekçesini, davanın açılmış olduğu mahkemeye verir.
Yazılı yargılama usulünde cevap dilekçesini verme süresi, dava dilekçesinin davalıya
tebliğinden itibaren iki haftadır. Ancak, durum ve koşullara göre cevap dilekçesinin bu süre
içinde hazırlanmasının çok zor yahut imkânsız olduğu durumlarda, yine bu süre zarfında
mahkemeye başvuran davalıya, cevap süresinin bitiminden itibaren işlemeye başlamak, bir
defaya mahsus olmak ve bir ayı geçmemek üzere ek bir süre verilebilir. Ek cevap süresi talebi
hakkında verilen karar taraflara derhâl bildirilir (HMK m.127). Süresi içinde cevap dilekçesi
vermemiş olan davalı, davacının dava dilekçesinde ileri sürdüğü vakıaların tamamını inkâr
etmiş sayılır (HMK m.128). Basit yargılama usulünde cevap süresi, dava dilekçesinin davalıya
tebliğinden itibaren iki haftadır. Ancak mahkeme durum ve koşullara göre cevap dilekçesinin
bu süre içinde hazırlanmasının çok zor yahut imkânsız olduğu durumlarda, yine bu süre zarfında
mahkemeye başvuran davalıya, cevap süresinin bitiminden itibaren işlemeye başlamak, bir
defaya mahsus olmak ve iki haftayı geçmemek üzere ek bir süre verebilir. Ek cevap süresi talebi
hakkında verilen karar taraflara derhâl bildirilir (HMK m.317/2).
Basit yargılama usulünde davaya cevap verilmesi açısından dilekçenin hazırlanmasını
kolaylaştıracak bir düzenlemeye de yer verilmiştir. Basit yargılama usulünde, cevap dilekçeleri
UYAP Bilgi Sistemlerinde yer alan cevap dilekçesi formu doldurulmak suretiyle de verilebilir
(HMK m.317/4, Yön m.198/2). Cevap dilekçesi formunda hangi hususların yer alacağı Yön.
m.198/4’te gösterilmiştir.
Basit yargılama usulüne ilişin cevap dilekçesi formunda aşağıdaki hususlar bulunur (Yön.
m.198/4):
a) Mahkemenin adı.
b) Davacı ile davalının adı, soyadı ve adresleri; davalı yurt dışında ise açılan dava ile ilgili
işlemlere esas olmak üzere yurt içinde göstereceği bir adres.
c) Davalının T.C. kimlik numarası ile varsa ticaret sicil numarası veya tüzel kişi kimlik
numarası.
ç) Varsa, tarafların kanuni temsilcilerinin ve davacı vekilinin adı, soyadı ve adresleri.
d) Davalının savunmasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetleri.
e) Savunmanın dayanağı olarak ileri sürülen her bir vakıanın hangi delillerle ispat edileceği.
f) Dayanılan hukuki sebepler.
g) Açık bir şekilde talep sonucu.
ğ) Davalının veya varsa kanuni temsilcisinin yahut vekilinin imzası.
Cevap dilekçesi formu, fiziki ortamda tevzi bürosu ya da ön bürodan temin edilerek
doldurulması suretiyle verilebilir (Yön. m.198/5). Cevap dilekçesi formunun elektronik
ortamda verilebilmesi için güvenli elektronik imza sahibi olunması gerekir. Aksi hâlde cevap
dilekçesi formu elektronik ortamda doldurulduktan sonra alınacak çıktısı el ile imzalanır (Yön.
m.198/6).
Yazılı yargılama usulünde davacı, cevap dilekçesinin kendisine tebliğinden itibaren iki hafta
içinde cevaba cevap dilekçesi; davalı da davacının cevabının kendisine tebliğinden itibaren iki
hafta içinde ikinci cevap dilekçesi verebilir. Yukarıda da belirttiğimiz üzere basit yargılama
usulünde cevaba cevap dilekçesi ve ikinci cevap dilekçesi söz konusu değildir.
5.5. Ön İnceleme Aşaması ve Ön İnceleme Tutanağı
6100 sayılı HMK’nın kabul etmiş olduğu en önemli yeniliklerden birisi yargılamaya yeni bir
aşama olarak ön inceleme aşamasının getirilmesidir. HMK’nın 137. ile 142. maddeleri arasında
ön inceleme aşaması düzenlenmiştir. Ön incelemenin amacı hâkimin tahkikat aşamasına hazır
bir şekilde başlamasını sağlamak, yargılamayı hızlandırmak, tarafları sulh ve arabuluculuğa
teşvik etmek ve dava şartları ile ilk itirazlar gibi hususları önceden çözüme bağlamaktır.
Bununla birlikte ön inceleme aşamasında tahkikat işlemleri yapılamaz; tahkikata hazırlık
işlemleri yapılır (örneğin uyuşmazlık konusu hakkında tanık dinlenmez, bilirkişi incelemesi
yapılmaz.).
Ön inceleme tutanağı, davanın başında tutulan tensip tutanağı (Yön. m.200) olarak adlandırılan
tutanaktan farklıdır. Davanın başında tutulan tensipte, öncelikle davanın açıldığı ve dilekçelerin
kabul edildiği belirtilerek hangi yargılama usulüne göre yargılamanın yürütüleceği, bundan
sonra yargılamada sırasıyla hangi işlemlerin yapılacağı ve özellikle ön incelemeye kadar
yürütülecek işlemler yer almalıdır. Ön inceleme tutanağında ise ön incelemenin kapsamında
olan ve tutanağa geçirilecek hususlara yer verilmelidir.
Dilekçelerin karşılıklı verilmesinden sonra ön inceleme yapılır. Mahkeme ön incelemede; dava
şartlarını ve ilk itirazları inceler, uyuşmazlık konularını tam olarak belirler, hazırlık işlemleri
ile tarafların delillerini sunmaları ve delillerin toplanması için gereken işlemleri yapar, tarafların
üzerinde serbestçe tasarruf edebileceği davalarda onları sulhe veya arabuluculuğa teşvik eder
ve bu hususları tutanağa geçirir (HMK m.137/1). Ön inceleme tamamlanmadan ve gerekli
kararlar alınmadan tahkikata geçilemez ve tahkikat için duruşma günü verilemez (HMK
m.137/2).
Ön inceleme aşamasının sonunda aşağıdaki hususları içeren bir ön inceleme tutanağı
düzenlenir:
a. Ön incelemenin duruşmalı yapılıp yapılmadığı, ön inceleme duruşmalı yapılıyorsa
duruşmaya taraflardan hangisinin katıldığı ya da mazeretinin bulunup bulunmadığı.
b. Dava şartlarının mevcut olup olmadığı, eksiklik varsa ne tür işlem yapıldığı.
c. İlk itirazda bulunup bulunmadığı ve varsa ne tür işlem yapıldığı.
ç. Davacının iddialarının ve bunların dayanaklarının özetle neler olduğu.
d. Davalının savunmalarının ve bunların dayanaklarının özetle neler olduğu.
e. Tarafların uyuşmazlık noktalarının ana başlıklarıyla nelerden ibaret bulunduğu.
f. Tarafların sunmadıkları belgelerin neler olduğu, dilekçelerinde belirttikleri tüm belgeleri
sunup sunmadıkları, ayrıca başka yerden getirilecek delillere ilişkin bilgi vermedikleri bir
hususun bulunup bulunmadığı ve bu konuda ne şekilde işlem yapıldığı, bu aşamada karar
verilmişse gerekli delil avansını yatırmaları.
g. Ön incelemede yapılması gereken diğer işlemlerin yapılıp yapılmadığı.
ğ. İddia ya da savunmasını genişleten taraf olup olmadığı, bu konuda karşı tarafın açık
muvafakatinin bulunup bulunmadığı.
h. Tarafların sulhe ve arabuluculuğa teşvik edildikleri ve sonuçlarının ne olduğu.
ı. Eğer ön inceleme duruşması sonunda tahkikat için duruşma günü verilebiliyor ise duruşma
günü, duruşma günü verilemiyor ise tahkikat için duruşma gününün sonradan bildirileceği ya
da duruşma günü vermeden tahkikata geçileceği (Yön. m.201/1).
Ön inceleme tamamlanmadan tahkikata geçilemez ve tahkikat işlemleri yapılamaz. Basit
yargılama usulünde ön inceleme ile tahkikat duruşması birlikte yapılabilir. Yazılı yargılama
usulünde de, hâkim ön incelemeyi tamamlayıp gerekli kararları verdikten sonra, aynı
duruşmada tahkikata geçerek gerekli kararları verebilir. Ön inceleme ile tahkikat duruşmasının
birlikte yapılması hâlinde, yargılama aşamaları tutanakta ayrı ayrı belirtilir (Yön. m.201/2).
Başkan veya hâkim tarafından Yönetmeliğe bağlı Ek 1’de yer alan Örnek Ön İnceleme Kontrol
Formu kullanılmak suretiyle ön inceleme tutanağı düzenlenebileceği gibi ön inceleme tutanağı
re’sen de düzenlenebilir. Ek 1’de yer alan, başkan veya hâkim tarafından re’sen oluşturulan
form elektronik ortamda doldurulup güvenli elektronik imza ile imzalanarak kaydedilir ve ön
inceleme tutanağına eklenir (Yön. m.201/3).
Basit yargılama usulünde ön inceleme aşaması HMK m.320/2’de düzenlenmiştir. Daha önce
karar verilemeyen hâllerde mahkeme, ilk duruşmada dava şartları ve ilk itirazlarla hak düşürücü
süre ve zamanaşımı hakkında tarafları dinler; daha sonra tarafların iddia ve savunmaları
çerçevesinde, anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları tek tek tespit eder. Uyuşmazlık
konularının tespitinden sonra hâkim, tarafları sulhe veya arabuluculuğa teşvik eder. Tarafların
sulh olup olmadıkları, sulh olmadıkları takdirde anlaşamadıkları hususların nelerden ibaret
olduğu tutanağa yazılır; tutanağın altı hazır bulunan taraflarca imzalanır. Tahkikat bu tutanak
esas alınmak suretiyle yürütülür.
5.6. Tahkikat Aşaması
Ön inceleme aşamasından sonra tahkikat aşamasına geçilir. Tahkikat aşaması, iddia ve
savunmaların incelendiği, delillerin tartışıldığı aşamadır. Tahkikat aşaması, duruşmalar
yapılarak görülür. Bu nedenle yargılamanın en uzun süren aşaması tahkikat aşamasıdır.
Tahkikat aşamasında ispat faaliyeti gerçekleştirilir. İspatın konusunu tarafların üzerinde
anlaşamadıkları ve uyuşmazlığın çözümünde etkili olabilecek çekişmeli vakıalar oluşturur ve
bu vakıaların ispatı için delil gösterilir. Herkesçe bilinen vakıalarla, ikrar edilmiş vakıalar
çekişmeli sayılmaz. Dolayısıyla bu vakıalar ispatın konusu oluşturmaz. İspat yükü, kanunda
özel bir düzenleme bulunmadıkça, iddia edilen vakıaya bağlanan hukuki sonuçtan kendi lehine
hak çıkaran tarafa aittir.
Deliller; kesin deliller ve takdiri deliller olmak üzere ikiye ayrılır. Kesin deliller; senet, kesin
hüküm ve yemin iken takdiri deliller tanık, bilirkişi ve keşiftir. Kesin deliller, hâkimi bağlayan
delillerdir. Hâkim, kesin delilleri serbestçe takdir edemez. Hâkim takdiri delilleri serbestçe
takdir eder, takdiri delillerle bağlı değildir.
Tahkikat aşamasında ispat faaliyeti haricinde de bir takım usuli işlemler yapılabilir. Örneğin
taraflar yapmış oldukları usuli işlemleri karşı tarafın ve hâkimin kabulü aranmaksızın kısmen
veya tamamen ıslah yoluyla düzeltebilir (HMK m.176 vd.).
Basit yargılama usulünde mahkeme, tarafların dinlenmesi, delillerin incelenmesi ve tahkikat
işlemlerinin yapılmasını ön inceleme duruşması hariç, iki duruşmada tamamlar. Duruşmalar
arasındaki süre bir aydan daha uzun olamaz. İşin niteliği gereği bilirkişi incelemesinin uzaması,
istinabe yoluyla tahkikat işlemlerinin yürütülmesi gibi zorunlu hâllerde, hâkim gerekçesini
belirterek bir aydan sonrası için de duruşma günü belirleyebilir ve ikiden fazla duruşma
yapabilir.
5.7. Sözlü Yargılama ve Hüküm Aşamaları
Mahkeme, tahkikatın bittiğini tefhim ettikten sonra aynı duruşmada sözlü yargılama aşamasına
geçer. Bu durumda taraflardan birinin talebi üzerine duruşma iki haftadan az olmamak üzere
ertelenir. Hazır bulunsun veya bulunmasın sözlü yargılama için taraflara ayrıca davetiye
gönderilmez (HMK m.186/1). Sözlü yargılamada mahkeme, taraflara son sözlerini sorar ve
hükmünü verir (HMK m.186/2).
Basit yargılama usulünde tahkikatın tamamlanmasından sonra, mahkeme tarafların son
beyanlarını alır ve yargılamanın sona erdiğini bildirerek kararını tefhim eder. Taraflara beyanda
bulunabilmeleri için ayrıca süre verilmez (HMK m.321/1). Görüldüğü üzere basit yargılama
usulünde ayrı bir sözlü yargılama duruşmasının belirlenmesi ve tarafların davet edilmesi söz
konusu değildir.
Bölüm Özeti
Bu bölümde hukuk mahkemelerinde uygulanacak yargılama usullerini, adli yargı ilk derece
hukuk mahkemelerinde davanın açılması usulünü, tensip tutanağının içereğini, dilekçeler teatisi
aşamasını, ön inceleme aşamasını ve ön inceleme tutanağının içeriğini, tahkikat aşamasını ve
sözlü yargılama ile hüküm aşamalarını öğrendik.
6. ADLİ YARGI İLK DERECE HUKUK MAHKEMELERİNDE DAVA
DOSYASI VE TUTANAK
Giriş
Adli yargı ilk derece hukuk mahkemelerinde yapılan her bir bağımsız işlem için bir dosya açılır.
Bu bölümde öncelikle dava dosyasının nasıl açılacağı, dizi listesi ve dosyanın incelenmesi ile
dosyadan örnek alınması usulü üzerinde durulacaktır. Daha sonra yargılama işlemlerinin ispat
vasıtası olan tutanak açıklanacaktır. Bu kapsamda tutanağın nasıl hazırlanacağı, tutanağın
içeriği ve tutanağın ispat gücü ele alınacaktır.
6.1. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemelerinde Dava Dosyası
6.1.1. Genel Olarak
Yargılamada yapılan her bir bağımsız işlem için bir dosya açılır. Bu kapsamda dava açılması,
dava dışında geçici hukuki himaye tedbirleri (ihtiyati tedbir, ihtiyati haciz, delil tespiti gibi)
talep edilmesi, çekişmesiz yargı işlemleri yapılması hallerinde ve kanunda belirtilen diğer
işlemler için ilk derece hukuk mahkemelerinde bir dosya açılacaktır. Dosyalar, adli yargı ilk
derece hukuk mahkemesi yazı işleri tarafından (diğer bir deyişle mahkeme kalemi tarafından)
bir düzen içinde tutulur.
Dava ile ilgili mahkemeye sunulan her türlü dilekçe ve belge hâkim veya yazı işleri müdürüne
havale ettirildikten sonra, zabıt kâtibi tarafından dosyasına konulur (HMK m.159/1). Daha önce
de belirtmiş olduğumuz gibi adliyelerde ön büroların oluşturulması halinde dilekçe ve belgeler
bu bürolara teslim edilebilecektir. Yönetmeliğin 252. maddesinin 1. fıkrasına göre her türlü
dilekçe ve belge ön büro veya yazı işlerinde görevli personele teslim edilir. Dilekçe veya
belgenin alındığına ve elektronik ortama aktarıldığına dair başvuru sahibine ücretsiz olarak bir
alındı belgesi verilir. Bu belge aynı zamanda havale yerine geçer. Fiziken teslim alınıp
elektronik ortama aktarılan veya doğrudan elektronik ortamda gelen dilekçe ya da belge, ilgilisi
veya görevlendireceği personel tarafından incelendikten sonra dosyasına aktarılır (Yön.
m.252/2).
Mahkemeler işleri düzenli olarak yürütebilmek için her dosyaya ayrı bir numara verir. Bu
numara esas numarası olarak adlandırılır. Örneğin açılan dosya bir dava ise esas numarası
verilecektir. Esas numarası iki bölümden oluşur. İlk bölümü davanın açıldığı yılı, ikinci bölümü
ise o yıl içerisinde açılan kaçıncı dava olduğunu gösterir: Esas numarası uygulamada “E.”
şeklinde kısaltılır. Bu çerçevede esas numarası E. 2019/110 veya 2019/110 E. şeklinde
gösterilebilir. Dava sonuçlandığında diğer bir deyişle karar verildiğinde ise mahkeme dosyaya
karar numarası ve karar tarihi verir. Karar numarası da iki bölümden oluşur. İlk bölüm kararın
verildiği yılı, ikinci bölüm ise o yıl içinde verilen kaçıncı karar olduğunu gösterir. Karar
numarası uygulamada “K.” şeklinde kısaltılır. Bu çerçevede karar numarası K. 2019/180 veya
2019/180 K. şeklinde gösterilebilir. Dava sonunda karar verildiğinde yapılan önce karar
numarasının akabinde de tarihin gösterilmesidir (örneğin; K. 2019/180, T. 10.05.2019).
Zabıt kâtibi, yargılamadan evvel ve gerektiği hâllerde dava dosyasını incelenmek için hâkime
vermek ve zamanında eksiksiz almak ile görevlidir (HMK m.162). Hâkimlerin duruşmalara
hazırlıklı çıkmaları bakımından dosyanın kendilerine incelenmek üzere sunulması önemlidir.
Bununla birlikte aşağıda da değineceğimiz üzere tarafların ve ilgililerin dosyayı inceleme
hakları mevcuttur. Tarafların ve ilgililerin dosyayı inceleyebilmeleri bakımından hâkime
sunulan dosyanın hâkimden geri alınarak yazı işlerindeki yerine getirilmesi önemlidir.
Uygulamada kimi zaman dosyanın hâkim incelemesinde olması nedeniyle tarafların dosyayı
inceleme noktasında sıkıntılar yaşayabildikleri görülmektedir. Bu gibi durumlarda dosyanın
hâkimden alınarak taraf incelemesine sunulması akabinde tekrar hâkime teslim edilmesi
gerekmektedir.
6.1.2. Dizi Listesi
Zabıt kâtibi, dosya içindeki her tür belgeyi gösteren bir dizi listesi düzenlemek zorundadır.
Dosyaya ibraz edilen veya çıkarılan belgeler derhâl bu listeye kaydedilir (HMK m.160).
Yönetmeliğin 203. maddesinde de hukuk mahkemelerinde dizi listesi düzenlenmiştir. Bu
maddeye göre dava dosyasının fiziksel olarak diğer bir mahkeme veya mercie gönderilmesi
gerektiğinde, zabıt kâtibince dosya içerisindeki her türlü belgeyi gösteren bir dizi listesi yapılır
ve altı imzalanır. Gönderilen dosyanın son duruşma tutanağının bir örneği ile dizi listesinin bir
sureti alınarak geçici bir dosya açılır. Yönetmeliğin işbu maddesi incelendiğinde dizi listesi
sadece dava dosyasının fiziksel olarak diğer bir mahkeme veya mercie gönderilmesi
gerektiğinde düzenlenmesi gerektiği şeklinde bir anlam çıkartılabilecek olsa da bu doğru
değildir. Dizi listesinin düzenlenmesine ilişkin HMK m.160 hükmü emredici bir hükümdür.
Uygulama kimi dosyalarda dizi listesinin hazırlanmadığı görülmektedir. Dizi listesinin
hazırlanmasına ilişkin emredici hükme riayet edilmesi gerekmektedir.
6.1.3. Dosyaların İncelenmesi ve Örnek Alma
Zabıt kâtibinin gözetimi altında taraflar veya fer’i müdahil dava dosyasını inceleyebilir. Dava
ile ilgili olanlar da bunu ispatlamak kaydıyla başkan veya hâkimin ya da bu konuda
yetkilendirdiği yazı işleri müdürünün izniyle dosyayı inceleyebilir (Yön. m.202/1). 6100 sayılı
HMK’nın dosyanın taraflar ve ilgililerce incelenmesi başlıklı 161. maddesine göre de zabıt
kâtibinin gözetimi altında taraflar veya fer’î müdahil, dava dosyasını inceleyebilir. Dava ile
ilgili olanlar da bunu ispatlamak kaydı ve hâkimin izniyle dosyayı inceleyebilir.
Avukatlar ve stajyerler, vekâletname olmaksızın dava ve takip dosyalarını zabıt kâtibinin
gözetiminde her zaman inceleyebilirler. İncelemenin yapıldığına dair düzenlenen dosya
inceleme tutanağı avukat veya avukat stajyeri ile zabıt kâtibi tarafından imzalanarak dosyasında
saklanır (Yön. m.202/2). Avukatlık Kanunu m.46/2’ye göre avukat veya stajyer, vekâletname
olmaksızın dava ve takip dosyalarını inceleyebilir. Bu inceleme isteğinin ilgililerce yerine
getirilmesi zorunludur. Vekâletname ibraz etmeyen avukata dosyadaki kâğıt veya belgelerin
örneği veya fotokopisi verilmez.
Davacı, davalı, fer’i müdahil ve vekilleri dava dosyasındaki veya elektronik ortamdaki bütün
tutanak ve belgelerin onaysız fotokopi ya da çıktısını harçsız olarak alabilirler. Avukatların
belge örneği alabilmeleri için vekâletnamelerinin bulunması zorunludur (Yön. m.202/3).
Gizli olarak saklanmasına karar verilen belge ve tutanakların incelenmesi başkan veya hâkimin
açık iznine bağlıdır (Yön. m.202/4; HMK m.161/2).
Taraf vekilleri UYAP Avukat Bilgi Sistemi vasıtasıyla dava dosyalarını inceleyebilir ve örnek
alabilirler (Yön. m.202/5).
Taraflar güvenli elektronik imza sahibi olmak koşuluyla UYAP Vatandaş veya Kurum Bilgi
Sistemi vasıtasıyla tarafı oldukları dava ve işlere ait tüm evrakı inceleyebilir, örnek alabilirler.
Güvenli elektronik imza sahibi olmayan taraflar sadece dava ve işlerin kapak bilgilerine
ulaşabilirler (Yön. m.202/6).
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun tutanak örneği verilmesi başlıklı 158. maddesine göre
tutanakların tamamı veya bir kısmının örnekleri, talep hâlinde taraflara veya fer’î müdahile
verilir. Bu örneklere mahkemenin mührü basılır ve aslına uygun olduğu yazı işleri müdürü
tarafından imza olunarak onaylanır (HMK m.158/1). Tutanağın eki niteliğinde bulunan ve
gizlilik kararı kapsamında kalan belgelerin örneği ancak hâkimin izni ile verilebilir (HMK
m.158/2).
6.2. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemelerinde Tutanak Düzenlenmesi
6.2.1. Tutanak
Davaya ilişkin yapılan tüm yargılama işlemleri, tutanağa geçirilir. Tutanaklar, zabıt kâtibi
tarafından hâkimin gözetimi altında tutulur. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 154.
maddesinde tutanak düzenlenmiştir. Hâkim, tahkikat ve yargılama işlemlerinin icrasıyla, iki
tarafın ve diğer ilgililerin sözlü açıklamalarını, gerekirse özet olarak zabıt kâtibi aracılığıyla
tutanağa kaydettirir (HMK m.154/1). 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre esas
olan tarafların ve diğer ilgililerin sözlü açıklamalarının hâkim tarafından zabıt kâtibi aracılığıyla
tutanağa kaydettirilmesidir. Hâkim, bu kapsamda, davayla ilgili olmayan hususların tutanağa
geçirilmesine izin vermeyecektir. Ancak HMK m.154/2’ye göre taraflar veya diğer ilgililer
sözlü açıklamalarını hâkimin izniyle doğrudan da tutanağa yazdırabilir.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu, farklı hükümlerinde de tutanağa ilişkin
düzenlemeler yapmıştır. Bunlardan bir kısmını şöyle sıralayabiliriz:
1. 6100 sayılı HMK m.140/3’e göre ön inceleme duruşmasının sonunda, tarafların sulh veya
arabuluculuk faaliyetinden bir sonuç alıp almadıkları, sonuç alamadıkları takdirde
anlaşamadıkları hususların nelerden ibaret olduğu tutanakla tespit edilir. Bu tutanağın altı,
duruşmada hazır bulunan taraflarca imzalanır. Tahkikat bu tutanak esas alınmak suretiyle
yürütülür.
2. 6100 sayılı HMK m.174’e göre isticvap sonunda bir tutanak düzenlenir. İsticvap olunan
tarafça yapılan açıklamalar, sorulan sorular ve verilen cevaplar tutanağa yazılır. Tutanak
taraflar huzurunda okunduktan sonra altı isticvap olunan tarafa imzalatılır. İsticvap olunan taraf
haklı bir gerekçe göstermeksizin tutanağı imzalamaktan kaçınırsa, bu durum hâkim tarafından
tutanakla tespit olunur. İsticvap, tarafların aleyhlerine olan vakıalar hususunda hâkim
tarafından sorguya çekilmesidir. İsticvap yoluyla hâkim taraflardan ikrar elde etmeye çalışır.
İsticvabına karar verilen kimseye bizzat davetiye gönderilir ve belirlenen gün ve saatte isticvap
olunmak üzere hazır bulunması gerektiği belirtilir. Davetiyede, ayrıca, isticvap konusu vakıalar
gösterilir; ilgili tarafın geçerli bir özrü olmaksızın gelmediği veya gelip de sorulara cevap
vermediği takdirde, isticvap konusu vakıaları ikrar etmiş sayılacağı ihtarı da yapılır (HMK
m.171/1). Çağrılan taraf özürsüz olarak gelmediği veya gelip de soruları cevapsız bıraktığı
takdirde, mahkemece sorulan vakıalar ikrar edilmiş sayılır (HMK m.171/2).
3. 6100 sayılı HMK m.238’e göre hâkim, yemin eden kimsenin beyanını dinleyip tutanağa
geçirir ve yazılanları yüksek sesle huzurunda okur; beyanında ısrar edip etmediğini sorar ve
verilen cevabı tutanağa kaydeder.
4. 6100 sayılı HMK m.261/5’e göre tanığın sözleri tutanağa yazılarak önünde okunur ve
tutanağın altı kendisine imza ettirilir.
5. 6100 sayılı HMK m.279/3’e göre mahkeme, bilirkişinin oy ve görüşünü sözlü olarak
açıklamasına karar verirse, bilirkişinin açıklamaları tutanağa geçirilir ve tutanağın altına
bilirkişinin de imzası alınır. Kurul hâlinde görevlendirme söz konusu ise bilirkişilerin
bilgilerine başvurulan hususu hemen aralarında müzakere etmelerine imkân tanınır ve
müzakere sonucunda açıklanan oy ve görüş, tutanakla tespit edilip; tutanağın altı, bilirkişilere
imza ettirilir.
6. 6100 sayılı HMK m.290/2’ye göre mahkeme keşif sırasında tanık ve bilirkişi dinleyebilir.
Keşif sırasında, yapılan tüm işlemler ve beyanları içeren bir tutanak düzenlenir. Tutanağa,
hâkimin keşif konusu ve mahalliyle ilgili gözlemleri de yazılır. Plan, çizim, fotoğraf gibi
belgeler de tutanağa eklenir.
Mahkemede tutulan tutanaklar, yargılama sürecinde olup bitenleri ve nihai karara kadar olan
süreci ispat özelliği taşıması ve hükme kaynaklık etmesi bakımından önemlidir. Tutanağın
yargılama açısından taşıdığı önem sebebiyle doğru tutulması, gerçeği yansıtması ve tahrif
edilmemesi gerekir. Tutanağın tutulmasında görevli olan kişi hâkim olduğu için tutanakların
gerçeği yansıtmaması hâkim sorumluluğu sebebi oluşturmaktadır. 6100 sayılı HMK’da
hâkimin hukuki sorumluluk sebepleri sınırlı olarak düzenlenmiştir. Bu kapsamda hâkimin
hukuki sorumluluk sebeplerini düzenleyen HMK m.46/1’in (ç) bendine göre duruşma
tutanağında mevcut olmayan bir sebebe dayanılarak hüküm verilmiş olması bir sorumluluk
sebebidir. Yine HMK m.46/1’in (d) bendine göre duruşma tutanakları ile hüküm veya kararların
değiştirilmiş yahut tahrif edilmiş veya söylenmeyen bir sözün hüküm ya da karara etkili olacak
şekilde söylenmiş gibi gösterilmiş ve buna dayanılarak hüküm verilmiş olması bir sorumluluk
sebebidir. Bununla birlikte işbu hukuki sorumluluk nedeniyle tazminat davası hâkime açılmaz;
devlet aleyhine tazminat davası açılır. Devlet, ödediği tazminat nedeniyle, sorumlu hâkime
ödeme tarihinden itibaren bir yıl içinde rücu eder (HMK m.46/3). Devlet aleyhine açılan
tazminat davası, ilk derece ve bölge adliye mahkemesi hâkimlerinin fiil ve kararlarından dolayı,
Yargıtay ilgili hukuk dairesinde; Yargıtay Başkan ve üyeleri ile kanunen onlarla aynı konumda
olanların fiil ve kararlarından dolayı Yargıtay Dördüncü Hukuk Dairesinde ilk derece
mahkemesi sıfatıyla görülür. Dava, bu dairenin Başkan ve üyelerinin fiil ve kararlarından dolayı
ise yargılama Yargıtay Üçüncü Hukuk Dairesinde yapılır. Verilen kararların temyiz incelemesi
Hukuk Genel Kurulunca yapılır. Temyiz incelemesine, kararı veren başkan ile üyeler katılamaz
(HMK m.47/1). Devletin sorumlu hâkime karşı açacağı rücu davası, tazminat davasını karara
bağlamış olan mahkemede görülür (HMK m.47/2).
Kanun koyucu yazı işlerinde çalışan zabıt kâtibine birçok görev vermekle birlikte zabıt
kâtibinin en başta gelen görevi tutanak tutmaktır. Zabıt kâtibinin bu önemli konumu nedeniyle
mahkemede veya mahkeme dışında hâkim huzuruyla yapılacak bütün işlemlerde zabıt kâtibinin
hazır bulunması zorunludur (HMK m.157/1). Hâkimin kanunda belirtilen haller dışında tek
başına işlem yapması ve bu kapsamda tutanak tutması mümkün değildir. Hukuki veya fiili
engellerle zabıt kâtibi görev yapamayacak durumda olur ve işin gecikmesinde sakınca
bulunursa, görevin niteliğine uygun yemin ettirilmek koşuluyla, başka bir kimse, zabıt kâtibi
olarak görevlendirilebilir (HMK m.157/2).
Tutanak, hâkim ve zabıt kâtibi tarafından derhâl imzalanır (HMK m.155/1). Tutanağa imza
atamayacak durumda olan kimsenin parmak izi alınır, bunun hangi parmağa ait olduğu belirtilir.
Ancak elinde parmak bulunmayanlar, imza yerine mühür veya özel işaret kullanabilirler (HMK
m.155/2).
6.2.2. Tutanağın İçeriği
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 154. maddesinin 3. fıkrasında hangi hususların
mutlaka tutanakta yer alması gerektiği hususu düzenlenmiştir. Bu hükme göre;
“Aşağıdaki hususlar mutlak olarak tutanağa yazılır:
a) Mahkemenin adı, duruşmanın açıldığı yer, gün ve saat.
b) Hâkim, zabıt kâtibi, hazır bulunan taraflar ve varsa vekilleri, kanuni temsilcileri, fer’i
müdahil ve tercümanın ad ve soyadları.
c) Yargılamanın aleni ya da gizli yapıldığı.
ç) Beyanda bulunana okunmak ve imzası alınmak kaydıyla ikrar, yeminin edası, davanın geri
alınmasına muvafakat, davadan feragat, davayı kabule ilişkin beyanlar ve sulh müzakereleri ile
sonucu.
d) Beyanda bulunana okunmak kaydıyla taraf, tanık, bilirkişi veya uzman kişi beyanı.
e) Duruşma dışında yapılan işlemlerin özeti.
f) Tarafların sundukları belgelerin neler olduğu.
g) Tarafların soruşturmaya ilişkin istekleri ile diğer kanunların tutanağa yazılmasını emrettiği
konular.
ğ) Ara kararları ve hükmün sonucu.
h) Karar veya hükmün açıklanma biçimi.”
6100 sayılı HMK’nın 154. maddesinin 3. fıkrasında düzenlenen hususlardan bir kısmı her
tutanakta yer alacaktır. Örneğin mahkemenin adı, duruşmanın açıldığı yer, gün ve saat ile
hâkim, zabıt kâtibi, hazır bulunan taraflar ve varsa vekilleri, kanuni temsilcileri, fer’i müdahil
ve tercümanın ad ve soyadları her tutanakta yer alır. HMK m.154/3’te düzenlenen hususlardan
diğer bir kısmı ise söz konusu işlem yapıldığında tutanakta yer alır.
Kanunda bazı beyanlar açısından ayrıca beyanda bulunana okunmak ve imzası alınmak şartı
aranmıştır. Bu şart gerçekleşmediği takdirde işbu beyan sonuç doğurmayacaktır. Kanun koyucu
ikrar, yeminin edası, davanın geri alınmasına muvafakat, davadan feragat, davayı kabule ilişkin
beyanlar ve sulh müzakereleri ile sonucu hususunda beyanda bulunana okunmak ve imzası
alınmak şartını aramıştır. Her ne kadar HMK m.154/3’te yer almasa bile HMK m.174/1’e göre
isticvap olunan tarafça yapılan açıklamalar, sorulan sorular ve verilen cevaplar tutanağa yazılır.
Tutanak taraflar huzurunda okunduktan sonra altı isticvap olunan tarafa imzalatılır.
Bunun haricinde tutanağa beyanda bulunana okunmak kaydıyla taraf, tanık, bilirkişi veya
uzman kişi beyanının da geçirileceği düzenlenmiştir. HMK m.261/5’te tanığın sözlerinin
tutanağa yazılarak önünde okunacağı ve tutanağın altının kendisine imza ettirileceği yer
almıştır. Benzer bir düzenleme bilirkişi açısından HMK m.279/3’te ifade bulmuştur.
Her ne kadar HMK m.154/3’te tutanağı düzenleyenlerin imzası hususuna yer verilmesi de
yukarıda da belirttiğimiz üzere HMK m.155/1 uyarınca tutanak, hâkim ve zabıt kâtibi tarafından
derhâl imzalanır. Görüldüğü üzere tutanakta sadece hâkimin imzası olması yeterli değildir.
Tutanak, zabıt kâtibi tarafından da imzalanmalıdır. Tutanakların UYAP sistemi üzerinden
elektronik ortamda tutulması söz konusu olduğundan ilgili kişilerce güvenli elektronik imza ile
imzalanacaktır.
Tutanaklar, yalnız kâğıdın bir yüzüne, her sayfaya sayfa numarası verilerek yazılır ve her
oturumda sayfanın başına celse numarası konulur. Tutanakta bunun haricinde tutanağın
tutulduğu tarih de belirtilir.
Tutanakta sözü edilen veya dosyaya konduğu belirtilen belgeler de tutanağın eki sayılır (HMK
m.154/4).
Kayıt ve yayın yasağı başlıklı HMK m.153’e göre duruşma sırasında fotoğraf çekilemez ve
hiçbir şekilde ses ve görüntü kaydı yapılamaz. Ancak, dava dosyasında saklı kalmak kaydıyla,
yargılamanın zorunlu kıldığı hallerde, mahkemece çekim yapılabilir ve kayıt alınabilir. Bu
şekilde yapılan çekim ve kayıtlar ile kişilik haklarını ilgilendiren konuları içeren dava dosyası
içindeki her türlü belge ve tutanak, mahkemenin ve ilgili kişilerin açık izni olmadıkça hiçbir
yerde yayımlanamaz. Tahkikat ve yargılama sırasında yapılan işlemler teknik araçlarla kayda
alınırsa, bu durum da bir tutanakla tespit olunur (HMK m.154/5). Bununla birlikte aleniyet
ilkesi gereğince duruşma ve kararların bildirilmesi alenidir. Bu husus adil yargılanma hakkının
da bir gereğidir. Duruşmaların bir kısmının veya tamamının gizli olarak yapılmasına ancak
genel ahlakın veya kamu güvenliğinin yahut yargılama ile ilgili kişilerin korunmaya değer üstün
bir menfaatinin kesin olarak gerekli kıldığı hâllerde, ilgilinin talebi üzerine yahut resen
mahkemece karar verilebilir. Tarafların gizlilik talebi ön sorunlar hakkındaki hükümler
çerçevesinde gizli duruşmada incelenir ve karara bağlanır. Hâkim, bu kararının gerekçelerini,
esas hakkındaki kararı ile birlikte açıklar. Hâkim, gizli yargılama işlemleri sırasında hazır
bulunanları o yargılamayla ilgili edindikleri bilgileri açıklamamaları hususunda uyarır ve
26.09.2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun gizliliğin ihlaline ilişkin hükmünün
uygulanacağını ihtar ederek bu hususu tutanağa geçirir (HMK m28).
Kanun koyucu, bazı tutanaklarda hangi hususların yer alması gerektiğini ayrıca düzenlemiştir.
Bu noktada 6100 sayılı HMK’da özel bir hüküm yer almamasına rağmen Yönetmelikte tensip
tutanağında ve ön inceleme tutanağında hangi hususların yer alması gerektiğine yer verilmiştir.
6.2.3. Tutanağın İspat Gücü
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 156. maddesine göre ön inceleme, tahkikat ve
yargılama işlemleri, ancak tutanakla ispat olunabilir.
Mahkemece düzenlenen bu tutanaklar, kanunla yetkili kılınmış bir organ tarafından
düzenlendiği için resmi belgedir. Yargıtay’ın bu şekilde verilmiş olan kararları mevcuttur.
Dolayısıyla, mahkeme tutanakları, ispat açısından resmi senetler gibi kesin delildir. Yargılama
aşamasında tutulan tutanağa geçirilen belge ve bilgiler kaybolsa dahi tutanak münderecatı tek
başına kanıt olarak hükme esas alınabilir.
Yargıtay, mahkeme tutanaklarının aksinin tanıkla ispat edilemeyeceğini kabul etmekte ancak
tutanak ile aynı ispat kuvvetine haiz başka bir belge ile ispat edilebileceğini kabul etmektedir.
Burada özellikle Türk Medeni Kanunu’nun 7. maddesinin incelenmesi gerekir. Bu hükme göre
resmi sicil ve senetler, belgeledikleri olguların doğruluğuna kanıt oluşturur. Bunların içeriğinin
doğru olmadığının ispatı, kanunlarda başka bir hüküm bulunmadıkça, her hangi bir şekle bağlı
değildir. Bu hükümden yola çıkarak şu sonuca varabiliriz: Tutanağın aksini ispat etmek kural
olarak özel bir şekle tâbi değildir. Bununla birlikte mahkemece tutulan tutanak bir hukuki işlemi
içeriyorsa tutanağın aksini ispat etmek, ancak, kesin delil ile mümkün olabilir.
Bölüm Özeti
Bu bölümde öncelikle mahkemelerde hangi hallerde dosya açılacağını ve bu dosyaların nasıl
numaralandırılacağını öğrendik. Daha sonra dizi listesi kavramını ve dava dosyalarının
incelenmesi ile bunlardan örnek alınması usulünü kavradık. Yine bu bölümde davalarda hangi
hallerde tutanak tutulacağını, tutanağın içeriğini ve tutanağın ispat gücünü öğrendik.
7. ADLİ YARGI İLK DERECE HUKUK MAHKEMELERİNDE
TUTULACAK KAYITLAR VE YARGILAMA GİDERLERİ
Giriş
Bu bölümde öncelikle adli yargı ilk derece hukuk mahkemeleri yazı işlerinde tutulması zorunlu
olan kayıtlar ve bunların içerikleri öğrenilecektir. Daha sonra harç, gider avansı ve delil avansı
kavramları ele alınacaktır. Yine harçların ve para cezalarının tahsili, yargılama giderlerinin
iadesi ve teminatların iadesi işlemlerinin nasıl yapılacağı anlatılacaktır.
7.1. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemesi Yazı İşlerinde Tutulacak Kayıtlar
Yönetmeliğin 171. maddesi adli yargı ilk derece hukuk mahkemeleri yazı işlerinde tutulması
zorunlu olan kayıtları düzenlemiştir. Bu hüküm şu şekilde düzenlenmiştir:
“Hukuk mahkemelerinde ilgisine göre;
a. Esas kaydı,
b. Karar kaydı,
c. İstinaf kaydı,
ç. Temyiz kaydı,
d. İstinabe kaydı,
e. Değişik işler kaydı,
f. Duruşma günleri kaydı,
g. Keşif günleri kaydı,
ğ. Taşra istinaf veya temyiz kaydı,
h. Satış talep edilen ortaklığın giderilmesi dosyalarının kaydına mahsus esas kaydı,
ı. Ortaklığın giderilmesi satış paralarının kaydına mahsus kasa kaydı,
i. Tereke esas kaydı,
j. Tereke karar kaydı,
k. Tereke kasa kaydı,
l. Mirası ret kaydı,
m. Posta mutemet kaydı,
n. Tevzi kaydı,
o. Zimmet kaydı,
ö. Harç tahsil müzekkeresi zimmet kaydı,
p. Vakıf tescil kaydı,
r. Vesayet ad kaydı,
s. Kıymetli evrak ve eşya kaydı,
ş. Sosyal inceleme‒görüşme kaydı,
t. Muhabere kaydı,
u. Hakem kararları saklama kaydı,
tutulması zorunludur.”
a. Esas kaydı (Yön. m.172)
Davaların aşamalarının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, tarafların, varsa kanunî temsilcileri ile vekillerinin ad ve soyadları, T.C.
kimlik numarası, varsa ticaret sicil numarası veya merkezi tüzel kişi kimlik numarası, davanın
konusu, davanın aşaması, nihai karar ve tarihi, kanun yolları işlemleri ve düşünceler
sütunlarından oluşur.
Davanın aşaması sütununa davanın dilekçeler, ön inceleme ve tahkikat aşamalarına ilişkin
bilgiler yazılır.
b. Karar kaydı (Yön. m.173)
Mahkemece verilen kararlara ilişkin bilgilerin tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; karar sıra numarası, karar tarihi, dosya esas sıra numarası, kararı veren hâkim veya
başkan ve üyelerin ad ve soyadları ile sicil numaraları, tarafların, varsa kanuni temsilcileri ile
vekillerin ad ve soyadları, karar sonucu ve davanın konusu sütunlarından oluşur.
Dava sonunda esas, hakem, tereke, değişik iş dosya türlerinden verilen hüküm ve kararlar, tarih
sırası ve sıra numarası ile elektronik ortamda görüntülenir.
c. İstinaf kaydı (Yön. m.174)
Mahkemece verilen hükümler aleyhine yapılan istinaf başvurularına ilişkin olarak tutulan
kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, dosya esas sıra numarası, istinaf yoluna başvuran tarafın sıfatı, varsa
kanunî temsilcileri ile vekillerin ad ve soyadları, aleyhine istinaf yoluna başvurulan tarafın
sıfatı, adı ve soyadı, istinaf dilekçe tarihi, davanın nev’i, karar tarihi ve numarası, aleyhine
istinaf yoluna başvurulana tebliğ tarihi, istinaf şartlarının yerine getirilip getirilmediği,
dosyanın hangi bölge adliye mahkemesinin hangi hukuk dairesine gönderildiği, gönderilme
tarihi, dosyanın istinaf incelemesinden döndüğü tarih ve sonucu ile düşünceler sütunlarından
oluşur.
ç. Temyiz kaydı (Yön. m.175)
Mahkemece verilen hükümler aleyhine yapılan temyiz başvurularına ilişkin olarak tutulan
kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, dosya esas sıra numarası, temyiz yoluna başvuranın taraf sıfatı, adı ve
soyadı, aleyhine temyiz yoluna başvurulanın taraf sıfatı, adı ve soyadı, temyiz dilekçe tarihi,
davanın nev’i, karar tarih ve numarası, aleyhine temyiz olunana tebliğ tarihi, temyiz şartlarının
yerine getirilip getirilmediği, dosyanın Yargıtay’ın hangi dairesine gönderildiği, gönderilme
tarihi, dosyanın temyiz incelemesinden döndüğü tarih ve sonucu ile düşünceler sütunlarından
oluşur.
d. İstinabe kaydı (Yön. m.176)
Başka yer mahkemelerinden gönderilen istinabe taleplerine ilişkin bilgilerin tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, müracaat ve tevdi tarihi, dosyadaki taraflar, talebin nev’i, tarihi,
gönderen mahkeme veya hukuk dairesinin adı ve dosya esas sıra numarası, işlem sonucu, iade
tarihi ve düşünceler sütunlarından oluşur.
e. Değişik işler kaydı (Yön. m.177)
Yukarıda sayılan kayıtlarda tutulması gerekmeyen ihtiyati tedbir, delil tespiti gibi karar ve
işlemlerin tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, talep tarihi, talep eden ile varsa karşı tarafın, adı ve soyadı veya unvanı,
T.C. kimlik numarası, varsa ticaret sicil numarası ya da merkezî tüzel kişi kimlik numarası,
talep konusu, karar numarası, kararın özeti ve tarihi ile düşünceler sütunlarından oluşur.
f. Duruşma günleri kaydı (Yön. m.178)
Mahkemelerin iş durumlarına göre duruşma yapılacak gün ve saatlerin bir sıra dâhilinde
raporlanabildiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, dosya esas sıra numarası, duruşma gün ve saati, tarafların ad ve
soyadları, davanın türü, duruşmanın bırakıldığı tarih, karar numarası ve işlem sonucu
sütunlarından oluşur.
g. Keşif günleri kaydı (Yön. m.179)
Mahkemelerin iş durumuna göre, keşif yapılacak gün ve saatinin bir sıra dâhilinde tutulduğu
kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, dosya esas sıra numarası, keşif gün ve saati, davanın türü, tarafların ad
ve soyadları ve işlem sonucu sütunlarından oluşur.
ğ. Taşra istinaf veya temyiz kaydı (Yön. m.180)
Başka yer mahkemeleri ile ilgili olarak gönderilecek istinaf veya temyiz başvurularının
tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, gönderilecek yer mahkemesi veya hukuk dairesinin adı, evrak özeti,
dilekçe tarihi, dosya numarası, düşünceler sütunlarından oluşur.
h. Satış talep edilen ortaklığın giderilmesi dosyalarının kaydına mahsus esas kaydı (Yön.
m.181)
Satış talep edilen ortaklığın giderilmesi dosyalarının kaydının ve geçirdiği safahatın tutulduğu
kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, satış kararını veren mahkemenin adı, dosya esas sıra numarası, karar
tarihi, karar numarası, hissedarların ad ve soyadları, satış talebi tarihi, satış memurunun adı ve
soyadı, dosyayı aldığı tarih, satışı müteakip dosyanın mahkemeye tevdi tarihi, banka hesap
numarası, satıştan elde edilen paranın hissedarlara tevziine dair işlemler ve sonuç sütunlarından
oluşur.
ı. Ortaklığın giderilmesi satış paralarının kaydına mahsus kasa kaydı (Yön. m.182)
Satıştan elde edilen para için tutulan kayıttır. Hak sahiplerine dağıtılacak bu paralar için
bankada ayrı bir hesap açtırılır.
Bu kayıt; sıra numarası, işlem türü, işlem tarihi, parayı yatıran veya çekenin adı ve soyadı, sicil
numarası, birim adı, dosya esas sıra numarası, makbuz numarası, miktar sütunlarından oluşur.
İşlem türü sütununa işlemin tahsilât veya reddiyat olduğu yazılır.
i. Tereke esas kaydı (Yön. m.183)
23.09.2004 tarihli ve 25592 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Türk Medeni Kanunu’nun
Velâyet, Vesayet ve Miras Hükümlerinin Uygulanmasına İlişkin Tüzük Kapsamında Tutulacak
Defterler, Özel Kütük, Dosyalar, Tutanaklar ve Diğer Evrakın Düzenlenmesine Dair
Yönetmelik gereğince tutulan ve ayrıca tereke mallarının korunması, defterinin tutulması ve
hak sahiplerine geçmesini sağlamak için tutulan kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, varsa ilgili dosya esas numarası, davanın açıldığı tarih, başvuranın,
miras bırakanın ve varsa veli, vasi veya kayyımın adı ve soyadı, adresleri ve T.C. kimlik
numaraları, başvuru tarihi, miras bırakanın ölüm tarihi, hükmün sonucu, tarih ve numarası,
kanun yollarına başvurma sütunlarından oluşur.
j. Tereke karar kaydı (Yön. m.184)
Tereke dosyalarına ilişkin mahkemece verilen kararların tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, karar tarihi, dosya esas sıra numarası, kararı veren hâkimin adı ve
soyadı ile sicil numarası, başvuranın, miras bırakanın ve varsa veli, vasi veya kayyımın adı ve
soyadı, karar sonucu ve davanın konusu sütunlarından oluşur.
k. Tereke kasa kaydı (Yön. m.185)
Terekeye ait bankaya yatırılan ve çekilen para için tutulan kayıttır. Bu para için bankada her
dosya bakımından ayrı bir hesap açtırılır.
Bu kayıt; sıra numarası, işlem türü, işlem tarihi, parayı yatıran veya çekenin adı ve soyadı, sicil
numarası, birim adı, dosya esas sıra numarası, makbuz numarası, miktar sütunlarından oluşur.
l. Mirası ret kaydı (Yön. m.186)
Mirasçıların mirası ret etmesi hâlinde tutulan kayıttır.
Bu kayıt; miras bırakanın adı ve soyadı, ölüm tarihi, mirası ret için başvuru tarihi, reddedenin
adı ve soyadı, T.C. kimlik numarası, reddedenin ikâmet adresi, ret beyanını içeren tutanağın
tarihi, tereke esas numarası, mirasçılık belgesini veren mahkemenin adı ile esas ve karar
numarası ve düşünceler sütunlarından oluşur.
Reddeden mirasçıya mirası ret ettiğine dair belge verilmiş ise bu husus düşünceler sütununda
belirtilir.
Reddeden mirasçıya talebi halinde, mirası ret kaydı numarasını içeren, mahkeme mührü ile
mühürlenmiş ve zabıt kâtibi tarafından imzalanmış mirası reddettiğine ilişkin bir belge verilir.
m. Posta mutemet kaydı (Yön. m.187)
Havale yoluyla gelen paraya ilişkin bilgilerin tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; havalenin çıkış yeri, numarası, tarihi, cinsi, miktarı, gönderenin adı ve soyadı, dosya
numarası, posta görevlisinin adı ve soyadı, kasa kayıt tarihi ve numarası, tahsilât makbuzunun
tarihi ve numarası sütunlarından oluşur.
Mutemetlerce PTT’den gelen havale ve kıymetli koli alındığında, PTT görevlisinin imza ve
mührü hanesine kadar olan sütunlar mutemet tarafından doldurulduktan sonra ilgili PTT
görevlisinin imza ve mührü alınır. Daireye gelinir gelinmez, tahsilat makbuzu kesilerek kasa ve
ilgili kayda işlenir. Gerek makbuz, gerek kayıtlardaki tarih ve numaralar da son iki sütuna
işlenir.
Başkan veya hâkim, posta merkezinden havale ve kıymetli kolileri almaya yetkili mutemetlerin
adı, soyadı, memuriyet sıfatı ve tatbiki imzaları ile bunlardan başkasına ödeme ve teslimat
yapılmamasını o yer PTT müdürlüklerine bir yazı ile bildirir.
Banka havaleleri hakkında da yukarıda belirtilenler kıyasen uygulanır.
Elektronik ortamda tutulan kaydın çıktısı alınır, ilgili sütun imzalatıldıktan sonra ayrı bir
kartonda saklanır.
n. Tevzi kaydı (Yön. m.188)
Tevzi bürosunca dava veya işlerin hangi mahkemeye gönderildiğine ilişkin tutulan kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, dağıtım yapılan mahkemenin adı, dosyanın esas numarası ile esas
numarasının verildiği tarih ve saati, tarafların adı, soyadı veya unvanı ve davanın konusu
sütunlarından oluşur.
o. Zimmet kaydı (Yön. m.189)
Mahkemelerden çeşitli mercilere gönderilen evrakın işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, evrak numarası, gönderildiği daire, alındığı tarih, evrakı alanın adı ve
soyadı ve evrakı alanın imzası sütunlarından oluşur.
Elektronik ortamda tutulan kaydın çıktısı alınır, ilgili sütun imzalatıldıktan sonra ayrı bir
kartonda saklanır.
ö. Harç tahsil müzekkeresi zimmet kaydı (Yön. m.190)
Mahkemelerden gönderilen harç tahsil müzekkerelerinin işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, evrak numarası, gönderildiği daire, alındığı tarih, evrakı alanın adı ve
soyadı ve evrakı alanın imzası sütunlarından oluşur.
Elektronik ortamda tutulan kaydın çıktısı alınır, ilgili sütun imzalatıldıktan sonra ayrı bir
kartonda saklanır.
p. Vakıf tescil kaydı (Yön. m.191)
Mahkemece vakfın sicile tesciline ilişkin tutulan kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, vakfın adı, sicil tarihi ve tescili yapan taraf, lehine tescili yapılan taraf,
tescil yapılma sebebi, tescil tarihi ve düşünceler sütunlarından oluşur.
r. Vesayet ad kaydı (Yön. m.192)
Vesayet altına alınan veya kendilerine kayyım tayin olunanların alfabetik sırayla adlarının
tutulduğu defterdir.
Bu kayıt; sıra numarası, esas numarası, karar numarası, kısıtlı, vasi, kayyım veya gaibin adı ve
soyadı, T.C. kimlik numaraları, işi, adresi, ikametgâhı, vesayet altına alınma sebebi, vesayet
altına alındığı tarih, vasi ya da kayyımın tayin edildiği tarih, göreve başlayış tarihi, görevin bitiş
tarihi, malın devir ve teslim edildiği tarih ve düşünceler sütunlarından oluşur.
s. Kıymetli evrak ve eşya kaydı (Yön. m.193)
Mahkeme, tereke hâkimliği, ortaklığın giderilmesi satış memurluğu veznesince alınan döviz
cinsinden paralar ile diğer kıymetli evrak ve eşyaların işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, dosya esas sıra numarası, verilen makbuzun tarihi ve numarası,
kıymetli evrakın sahibinin adı ve soyadı, kıymetli evrakın cinsi, âdeti, numarası, takdir edilen
kıymeti, satılmış ve paraya çevrilmişse bedeli, aynen iade olmuşsa iade tarihi, iade alanın adı,
soyadı ve imzası, nerede saklandığı ve düşünceler sütunlarından oluşur.
ş. Sosyal inceleme-görüşme kaydı (Yön. m.194)
Mahkemece sosyal incelemecilerin raporlarına ilişkin tutulan kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, ilgili dosya esas numarası, tarafların ad ve soyadları, uzmanların ad ve
soyadları, dosyanın veriliş tarihi, dosyanın geldiği tarih ve rapor özeti sütunlarından oluşur.
t. Muhabere kaydı (Yön. m.195)
Yukarıda sayılan kayıtlara işlenmesi gerekenler dışında gelen ve giden evrak ile başka yer
mahkemeleri veya diğer kurumlara gönderilmek üzere verilen dilekçelere ilişkin bilgilerin
tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, evrakın tarih veya numarası, gönderilen ya da gönderen mahkeme veya
kurumun adı, geliş ya da gönderilme tarihi, evrakın özeti, düşünceler sütunlarından oluşur.
u. Hakem kararları saklama kaydı (Yön. m.196)
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 436. maddesinin 3. fıkrası uyarınca mahkemece
saklanacak hakem kararlarına ilişkin bilgilerin tutulduğu kayıttır. Bu hükme göre hakem kararı,
hakem veya hakem kurulu başkanı tarafından taraflara bildirilir; ayrıca kararın aslı dosya ile
birlikte mahkemeye gönderilir ve mahkemece saklanır.
Bu kayıt; sıra numarası, kararı veren hakem veya hakem kurulu üyelerinin ad ve soyadları,
tarafların, varsa kanunî temsilcileri ile vekillerin ad ve soyadları, T.C. kimlik numarası, davanın
konusu, nihai karar ve tarihi ile düşünceler sütunlarından oluşur.
7.2. Yargılama Giderlerine İlişkin İşlemler
7.2.1. Harç, Gider Avansı ve Delil Avansının Ödenmesi (Yön. m.205)
Davacı, yargılama harçları ile her yıl Adalet Bakanlığınca çıkarılacak gider avansı tarifesinde
belirlenecek olan tutarı, dava açarken mahkeme veznesine yatırmak zorundadır. Avansın yeterli
olmadığının dava sırasında anlaşılması hâlinde, mahkemece, bu eksikliğin tamamlanması için
davacıya iki haftalık kesin süre verilir. Taraflardan her birinin ikamesini talep ettiği delil için
mahkemece belirlenen delil avansına ilişkin HMK m.324 hükümleri saklıdır (HMK m.120).
Yine 6100 sayılı HMK’nın delil ikamesi için avans başlıklı 324. maddesinin 1. fıkrasına göre
taraflardan her biri ikamesini talep ettiği delil için mahkemece belirlenen avansı, verilen kesin
süre içinde yatırmak zorundadır. Taraflar birlikte aynı delilin ikamesini talep etmişlerse,
gereken gideri yarı yarıya avans olarak öderler. İkinci fıkraya göre taraflardan birisi avans
yükümlülüğünü yerine getirmezse, diğer taraf bu avansı yatırabilir. Aksi hâlde talep olunan
delilin ikamesinden vazgeçilmiş sayılır. Üçüncü fıkraya göre tarafların üzerinde serbestçe
tasarruf edemeyeceği dava ve işler hakkındaki hükümler saklıdır.
6100 sayılı HMK’da yer alan gider avansına ve delil avansına ilişkin hükümlere değindikten
sonra Yönetmelikteki hükümlerin incelenmesi yerinde olacaktır.
Davacı, yargılama harçları ile her yıl Bakanlıkça çıkarılacak gider avansı tarifesinde
belirlenecek olan tutarı dava açarken mahkeme veznesine yatırmak zorundadır (Yön. m.205/1).
Adli yardım talebiyle açılan dava ve işlerde adli yardım konusunda bir karar verilinceye kadar
harç, gider ve delil avansı alınmaz. Kanunlardaki özel hükümler saklıdır (Yön. m.205/2).
Gider avansının yeterli olmadığının dava sırasında anlaşılması hâlinde, mahkemece bu
eksikliğin tamamlanması için davacıya iki haftalık kesin süre verilir. Dava şartı olan gider
avansının yatırılmaması veya tamamlanmaması hâlinde, dava, dava şartı yokluğundan
reddedilir (Yön. m.205/3).
Taraflardan her biri ikamesini talep ettiği delil için mahkemece belirlenen avansı, verilen kesin
süre içinde yatırmak zorundadır. Delil avansı, tarafların dayandıkları delillerin giderlerini
karşılamak üzere mahkemece belirlenen kesin süre içinde ödemeleri gereken meblağı ifade
eder. Taraflar birlikte aynı delilin ikamesini talep etmişlerse, gereken gideri yarı yarıya avans
olarak öderler. Taraflardan biri avans yükümlülüğünü yerine getirmediğinde, diğer taraf bu
avansı da yatırabilir. Delil avansını yatırmayan taraf, o delilin ikamesinden vazgeçmiş sayılır.
Tarafların üzerinde tasarruf edemeyecekleri dava ve işlerle, kanunlardaki özel hükümler
saklıdır (Yön. m.205/4).
Delil avansının ödenmesine, hâkim tarafından dilekçelerin verilmesi, ön inceleme aşaması veya
tahkikatın başında karar verilir (Yön m.205/5).
Harç, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre tahsil edilmesi gereken avans ve para cezaları
elektronik ortamda tahsil edilebilir. Tahsil işlemi bankalar aracılığıyla olabileceği gibi baro
kart, kredi kartı ve benzeri araçlarla da yapılabilir (Yön. m.205/6).
Gider ve delil avansı olarak tahsil edilen paraların, mutad ödemeler dikkate alınarak
belirlenecek olan günlük ihtiyaçtan fazlası Adalet Bakanlığınca belirlenen bankaya yatırılır
(Yön. m.205/7).
7.2.2. Harçların ve Para Cezalarının Tahsili (Yön. m.206)
Harçların ve para cezalarının tahsili için gereken müzekkereler yazı işleri müdürü tarafından
yazılır. Her yıl bütçe kanunu ile belirlenen terkin sınırının altında kalan harçlarla ilgili
müzekkere yazılmaz (Yön. m.206/1)
Harç tahsil müzekkereleri kararın tebliği tarihinden itibaren en geç bir ay on beş gün içinde
yazılmak zorundadır. 3402 sayılı Kadastro Kanunu’nun 36. maddesinin 3. fıkrası uyarınca harç
tahsil müzekkereleri hükmün kesinleştiği tarihten itibaren on beş gün içinde yazılır (Yön.
m.206/2).
7.2.3. Yargılama Giderlerinin İadesi (Yön. m.207)
Yargılama gideri için tahsil edilen paranın kullanılmayan kısmı hükmün kesinleşmesinden
sonra yazı işleri müdürü tarafından ilgilisine iade edilir. Hesap numarası bildirilmiş ise iade
elektronik ortamda hesaba aktarmak suretiyle yapılır. Hesap numarası bildirilmemiş ise masrafı
kalan paradan karşılanmak suretiyle PTT merkez ve işyerleri vasıtasıyla adreste ödemeli olarak
gönderilir (Yön. m.207/1).
Geçici hukuki koruma talebi için alınan yargılama giderinin kullanılmayan kısmı verilen
karardan sonra talep üzerine iade edilir (Yön. m.207/2).
7.2.4. Teminatların İadesi (Yön. m.217)
İhtiyati tedbir talep eden, haksız çıktığı takdirde karşı tarafın ve üçüncü kişilerin bu yüzden
uğrayacakları muhtemel zararlara karşılık teminat göstermek zorundadır. Talep, resmi belgeye,
başkaca kesin bir delile dayanıyor yahut durum ve koşullar gerektiriyorsa, mahkeme
gerekçesini açıkça belirtmek şartıyla teminat alınmamasına da karar verebilir. Adli yardımdan
yararlanan kimsenin teminat göstermesi gerekmez (HMK m.392/1). Özel hukuk ilişkilerinde
devletin vatandaşı karşısında eşit olduğu esasından yola çıkarak devletin ihtiyati tedbir
taleplerinde teminat muafiyeti söz konusu değildir. Bu durumda ihtiyati tedbir talep eden taraf
devlet olsa bile artık mahkemenin öngöreceği teminatı yatırmak zorundadır.
Yine İcra ve İflas Kanunu m.259’a göre ihtiyati haciz isteyen alacaklı hacizde haksız çıktığı
takdirde borçlunun ve üçüncü şahsın bu yüzden uğrayacakları bütün zararlardan mesul ve
Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 96. (HMK’nın 87.) maddesinde yazılı teminatı
vermeğe mecburdur. Ancak alacak bir ilama müstenit ise teminat aranmaz. Alacak ilam
mahiyetinde bir vesikaya müstenit ise mahkeme teminata lüzum olup olmadığını takdir eder.
İhtiyati tedbir veya ihtiyati haciz taleplerinde teminat olarak yatırılan para, banka mektubu,
tahvil ya da benzeri evrakın iadesinin istenmesi hâlinde yazı işleri müdürü teminatın iadesi için
kanuni şartların gerçekleşip gerçekleşmediğini araştırıp bu hususu belgelendirerek görüşü ile
birlikte dosyayı hâkim veya başkana sunar. Teminat gösterilmesini gerektiren sebeplerin
ortadan kalktığının anlaşılması hâlinde mahkemece, teminatın iadesine karar verilir.
Bölüm Özeti
Bu bölümde adli yargı ilk derece hukuk mahkemeleri yazı işlerinde tutulan kayıtları, bu
kayıtların içeriğini ve adli yargı ilk derece hukuk mahkemelerinde yargılama giderlerine ilişkin
işlemleri öğrendik.
8. ADLİ YARGI İLK DERECE HUKUK MAHKEMELERİNDE
TAHKİKAT AŞAMASINA İLİŞKİN İŞLEMLER
Giriş
Adli yargı ilk derece hukuk mahkemelerinde en uzun süren aşama tahkikat aşamasıdır. Tahkikat
aşamasında HMK’da düzenlenmiş olan delillere ilişkin önemli işlemler yapılmaktadır. Tanık
listesinin mahkemeye sunulmasının akabinde tanıkların mahkemeye çağırılması gerekecektir.
Bu bölümde öncelikle tanık davetiyesinde hangi hususların yer alacağı görülecektir. Ses ve
görüntü nakli yoluyla duruşmaların icrasına ilişkin esaslar bu bölümde ele alınacaktır. Daha
sonra bilirkişilerin fiziki ortam haricinde UYAP Bilirkişi Portalında nasıl işlem yapacakları
anlatılacaktır. Adli yargı ilk derece hukuk mahkemelerinde davaların birleştirilmesinde ve
davaların ayrılmasında yapılacak işlemlerin üzerinde durulacaktır. Son olarak yargılamada
tebligat işlemlerinin hangi kanun çerçevesinde yürütüleceği gösterilecektir.
8.1. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemelerinde Tahkikata Aşamasına İlişkin
İşlemler
Daha önceki bölümlerde de belirttiğimiz üzere adli yargı ilk derece hukuk mahkemelerinde en
uzun süren aşama tahkikat aşamasıdır. Zira tahkikat aşaması ispat faaliyetinin gerçekleştiği ve
bu kapsamda delillerin incelendiği aşamadır. Tahkikat aşamasında HMK’da düzenlenmiş olan
delillere ilişkin önemli işlemler yapılmaktadır.
8.1.1. Tanıkların Çağrılması, Ücret ve Giderlerinin Ödenmesi
Tanık, davada taraflar arasında çekişmeli olan, geçmişte meydana gelmiş olaylar ve durumlarda
ilgili sahip olduğu bilgi ve algılarını mahkemeye aktaran kişidir. Tanık delili hukuk
yargılamasında yer alan takdiri delillerdendir.
Tanık gösteren taraf, tanık dinletmek istediği vakıayı ve dinlenilmesi istenen tanıkların adı ve
soyadı ile tebliğe elverişli adreslerini içeren listeyi mahkemeye sunar. Bu listede gösterilmemiş
olan kimseler tanık olarak dinlenemez ve ikinci bir liste verilemez (HMK m.240/2).
Tanık listesinde adres gösterilmemiş veya gösterilen adreste tanık bulunamamışsa, tarafa adres
göstermesi için, işin niteliğine uygun kesin süre verilir. Bu süre içinde adres gösterilmez veya
gösterilen yeni adres de doğru değilse, bu tanığın dinlenilmesinden vazgeçilmiş sayılır (HMK
m.240/3).
Tanık davetiye ile çağrılır. Davetiyenin duruşma gününden en az bir hafta önce tebliğ edilmiş
olması gerekir. Acele hâllerde tanığın daha önce gelmesine karar verilebilir. Tanığı davet,
gerektiğinde telefon, faks, elektronik posta gibi araçlardan yararlanılmak suretiyle de
yapılabilir. Ancak, davete rağmen gelmemeye bağlanan sonuçlar, bu durumda uygulanmaz
(HMK m.243).
Tanığa gönderilecek davetiyenin içeriği HMK’nın 244. maddesinde ve Yönetmeliğin 213.
maddesinde düzenlenmiştir.
HMK’nin 244. maddesine göre;
Tanıklara gönderilecek davetiyede;
a) Tanığın adı, soyadı ve açık adresi,
b) Tarafların ad ve soyadları,
c) Tanıklık yapacağı konu,
ç) Hazır bulunması gereken yer, gün ve saat,
d) Gelmemesinin veya gelmesine rağmen tanıklıktan ya da yemin etmekten çekinmesinin
hukuki ve cezai sonuçları,
e) Adalet Bakanlığınca hazırlanan tarife gereğince ücret ödeneceği yazılır.
Yönetmelik uyarınca tanıklara gönderilecek davetiyede;
a) Tanığın adı, soyadı ve açık adresi,
b) Tarafların ad ve soyadları,
c) Tanıklık yapacağı konu,
ç) Hazır bulunması gereken yer, gün ve saat,
d) Mazeret bildirmeksizin gelmediği takdirde zorla getirileceği, gelmemesinin sebep olduğu
giderlere ve miktarı belirtilmek suretiyle Kanunda gösterilen disiplin para cezasına
hükmolunacağı,
e) Duruşmaya gelmesine rağmen kanunî bir sebep göstermeden tanıklıktan çekinir, yemin
etmez veya göstermiş olduğu sebep mahkemece kabul edilmemesine rağmen tanıklık
yapmaktan çekinirse miktarı belirtilmek suretiyle Kanunda gösterilen disiplin para cezasına ve
bu yüzden doğan giderleri ödemesine hükmolunacağı,
f) Bakanlık tarafından hazırlanan tarife gereğince ücret ve giderlerinin ödeneceği yazılır (Yön.
m.213/1).
Kanunda gösterilen hükümler saklı kalmak üzere, tanıklık için çağrılan herkes gelmek
zorundadır. Usulüne uygun olarak çağrıldığı halde mazeret bildirmeksizin gelmeyen tanık zorla
getirtilir, gelmemesinin sebep olduğu giderlere ve beş yüz Türk Lirasına kadar disiplin para
cezasına hükmolunur. Zorla getirtilen tanık, evvelce gelmemesini haklı gösterecek sebepleri
sonradan bildirirse, aleyhine hükmedilen giderler ve disiplin para cezası kaldırılır (HMK
m.245).
Mahkeme tarafından çağrılan tanığa, her yıl Adalet Bakanlığınca hazırlanan tarifeye göre,
kaybettiği zaman ile orantılı bir ücret verilir. Tanık hazır olmak için seyahat etmek zorunda
kalmışsa yol giderleri ile tanıklığa çağrıldığı yerdeki konaklama ve beslenme giderleri de
karşılanır (HMK m.265/1).
Tanıklık ücreti ve giderleri, tanıklık görevi yerine getirildikten sonra tanığın talebi üzerine, yazı
işleri müdürü veya görevlendireceği personel tarafından ödenebileceği gibi, tanık tarafından
hesap numarası bildirildiği takdirde banka hesabına da aktarılabilir. Aksi halde masrafları
içinden alınarak PTT merkez ve işyerleri aracılığıyla adreste ödemeli olarak gönderilir (Yön.
m.213/2). Burada belirtmek gerekir ki uygulamada yazı işleri müdürünün tanık ücreti ve
giderini ödemesi gibi bir uygulama söz konusu değildir. Ödemeler mahkemeler veznesi
tarafından yapılmaktadır.
8.1.2. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemelerinde Ses ve Görüntü Nakledilmesi
Yoluyla Duruşma İcrası ve Diğer Usuli İşlemler
6100 sayılı HMK’nın 149. maddesinde ses ve görüntü nakledilmesi yoluyla duruşma icrası
düzenlenmiştir. İşbu hüküm çerçevesinde mahkeme, taraflardan birinin talebi üzerine talep
eden tarafın veya vekilinin, aynı anda ses ve görüntü nakledilmesi yoluyla bulundukları yerden
duruşmaya katılmalarına ve usul işlemleri yapabilmelerine karar verebilir.
Mahkeme re’sen veya taraflardan birinin talebi üzerine; tanığın, bilirkişinin veya uzmanın aynı
anda ses ve görüntü nakledilmesi yoluyla bulundukları yerden dinlenilmesine karar verebilir.
Mahkeme, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri dava ve işlerde ilgililerin, aynı
anda ses ve görüntü nakledilmesi yoluyla bulundukları yerden dinlenilmesine re’sen karar
verebilir.
Dinleme, ses ve görüntü olarak aynı anda duruşma salonuna nakledilir. Duruşmanın bu şekilde
icra SEGBİS vasıtasıyla gerçekleşecektir.
6100 sayılı HMK’nın muhtelif maddelerinde ses ve görüntü nakline ilişkin düzenlemelere yer
verilmiştir. Örneğin HMK’nın 172. maddesine göre isticvap olunacak kimsenin bizzat gelmesi
gereklidir. Ancak, isticvap olunacak kişi, mahkemenin bulunduğu il dışında oturuyor ve
bulunduğu yerde aynı anda ses ve görüntü nakledilmesi yolu ile isticvap olunması mümkün
değil ise istinabe yolu ile isticvap olunur. İsticvap, tarafların aleyhine olan vakıalar hakkında
sorguya çekilmesidir. Yine HMK’nın 236. maddesine göre mahkemenin yargı çevresi dışında
oturan kimse, yemin için davaya bakan mahkemeye gelmek zorundadır. Ancak, yemin edecek
kişi, mahkemenin bulunduğu il dışında oturuyor ve bulunduğu yerde aynı anda ses ve görüntü
nakledilmesi yolu ile yemin icrası mümkün değil ise istinabe yolu ile yemin ettirilir.
SEGBİS veya benzeri sistemlerle elde edilen ses ve görüntü verileri de 6100 sayılı Hukuk
Muhakemeleri Kanunu’nun 199. maddesine göre elektronik belge hükmündedir.
Kimlik tespiti ve dinleme işleminin yapıldığına dair UYAP Bilişim Sisteminde veya zorunluluk
nedeniyle haricen tutulan tutanak, dinleme işlemi sırasında hazır bulunan tüm ilgililerce duruma
göre güvenli elektronik imza ya da el ürünü imza ile imzalanır. Tutanakta, dinlenenlerin ad ve
soyadları, dinlemenin başlangıç ve bitiş zamanı, dinlemenin süresi, hazır bulunanlar ve varsa
sunulan deliller gibi hususlar belirtilir.
Elektronik ortamdaki tutanak aynen, fiziki olarak tutulan tutanak ise taranıp, güvenli elektronik
imza ile imzalanmak suretiyle dinleme talep eden makama UYAP üzerinden gönderilir. Belge
asılları mahallinde saklanır.
SEGBİS veya benzeri sistemlerle duruşmaya katılan tarafların beyanlarının imzalanması
gerektiğinde, dinlemenin yapıldığı yer mahkemesince talepte bulunan mahkemece tutulan
tutanağın bir çıktısı alınarak imzalatılır, imzalanan tutanak tekrar elektronik ortama aktarılır ve
tutanağın aslı mahkemesine gönderilir.
8.1.3. Bilirkişilerin Elektronik Ortamda İşlem Yapması
Bir uyuşmazlığın dava yoluyla giderilmesi için kimi hallerde hâkimin özel veya teknik bir
bilgiye ihtiyacı olabilir. Hukuki konuların en yetkini olduğu kabul edilen hâkimin çözümü
uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hallerde oy ve görüşünü sözlü veya yazılı olarak
vermesi için başvurduğu gerçek veya özel hukuk tüzel kişisine bilirkişi adı verilir.
Mahkeme, bilirkişinin oy ve görüşünü yazılı veya sözlü olarak bildirmesine karar verir.
Bilirkişinin oy ve görüşünü yazılı olarak verdiği hallerde ortada bilirkişi raporu söz konusudur.
Raporda, tarafların ad ve soyadları, bilirkişinin görevlendirildiği hususlar, gözlem ve inceleme
konusu yapılan maddi vakıalar, gerekçe ve varılan sonuçlarla, bilirkişiler arasında görüş ayrılığı
varsa, bunun sebebi, düzenlenme tarihi ve bilirkişi ya da bilirkişilerin imzalarının bulunması
gerekir. Azınlıkta kalan bilirkişi, oy ve görüşünü ayrı bir rapor hâlinde de mahkemeye sunabilir
(HMK m.279/2).
Mahkeme, bilirkişinin oy ve görüşünü sözlü olarak açıklamasına karar verirse, bilirkişinin
açıklamaları tutanağa geçirilir ve tutanağın altına bilirkişinin de imzası alınır. Kurul halinde
görevlendirme söz konusu ise bilirkişilerin bilgilerine başvurulan hususu hemen aralarında
müzakere etmelerine imkân tanınır ve müzakere sonucunda açıklanan oy ve görüş, tutanakla
tespit edilip; tutanağın altı, bilirkişilere imza ettirilir (HMK m.279/3).
Bilirkişi, raporunda ve sözlü açıklamaları sırasında çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi
gerektiren hususlar dışında açıklama yapamaz; hâkim tarafından yapılması gereken hukuki
nitelendirme ve değerlendirmelerde bulunamaz.
Yönetmeliğin 220. maddesinde bilirkişilerin elektronik ortamda işlem yapması düzenlenmiştir.
Buna göre bilirkişiler UYAP Bilirkişi Bilgi Sistemi üzerinden de işlem yapabilirler. Bunun için
bilirkişilerin güvenli elektronik imza sahibi olmaları gerekir.
UYAP Bilirkişi Bilgi Sistemi üzerinden bilirkişi veya bilirkişiler görevlendirilebilir. Bilirkişi
listesinde yer alan bilirkişiler tespit ve teslim tutanağını, dosyanın iş listesine düşmesinden
itibaren en geç bir hafta içinde güvenli elektronik imza ile imzalayarak mahkemeye göndermek
ya da 6100 sayılı Hukuk Mahkemeleri Kanunu’nun 275. maddesinin 1. fıkrasında belirtilen
haber verme yükümlülüğünü yerine getirmek zorundadır. Bu tutanaklar, bilirkişi tarafından
imzalanmadan dosya erişime ve incelemeye açılamaz. Bilirkişi dosyayı inceledikten sonra
elektronik ortamda düzenlediği raporunu güvenli elektronik imzayla imzalayarak mahkemesine
gönderir. Birden fazla bilirkişi görevli ise düzenlenen rapor tüm bilirkişiler tarafından güvenli
elektronik imza ile imzalandıktan sonra mahkemeye gönderilir. Bilirkişi listesinde yer almayan
bilirkişilerin ise bu işlemleri yapabilmeleri için öncelikle mahkeme huzurunda yemin etmeleri
gerekir.
Bilirkişiye, sarf etmiş olduğu emek ve mesaiyle orantılı bir ücret ile inceleme, ulaşım,
konaklama ve diğer giderleri ödenir. Bu konuda, Adalet Bakanlığınca çıkarılacak ve her yıl
güncellenecek olan tarife esas alınır. Bilirkişilere ödenmesi gereken ücretler de Bilirkişi Bilgi
Sistemi üzerinden banka hesaplarına aktarılabilir.
Raporunu sunan bilirkişi hakkında, hâkim tarafından UYAP’ta yer alan performans
değerlendirme formu doldurulabilir.
8.1.4. Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılmasında Yapılacak İşlemler
6100 sayılı HMK’nın 166. maddesinde davaların birleştirilmesi ve 167. maddesinde davaların
ayrılması düzenlenmiştir.
Aynı yargı çevresinde yer alan aynı düzey ve sıfattaki hukuk mahkemelerinde açılmış davalar,
aralarında bağlantı bulunması durumunda, davanın her aşamasında, talep üzerine veya
kendiliğinden ilk davanın açıldığı mahkemede birleştirilebilir. Birleştirme kararı, ikinci davanın
açıldığı mahkemece verilir ve bu karar, diğer mahkemeyi bağlar (HMK m.166/1). Örneğin
İstanbul 5. Asliye Hukuk Mahkemesi ile İstanbul 7. Asliye Hukuk Mahkemesinde görülen
davalar arasında bağlantı olması durumunda ikinci davanın açıldığı mahkeme talep üzerine
veya kendiliğinden davanın her aşamasında davaların ilk davanın açıldığı mahkemede
birleştirilmesine karar verebilir. Bu karar ilk davanın açıldığı mahkemeyi bağlar.
Davalar, ayrı yargı çevrelerinde yer alan aynı düzey ve sıfattaki hukuk mahkemelerinde açılmış
ise bağlantı sebebiyle birleştirme ikinci davanın açıldığı mahkemeden talep edilebilir. Birinci
davanın açıldığı mahkeme, talebin kabulü ile davaların birleştirilmesine ilişkin kararın
kesinleşmesinden itibaren, bununla bağlıdır (HMK m.166/2). Örneğin İstanbul 5. Asliye Hukuk
Mahkemesi ile Bakırköy 2. Asliye Hukuk Mahkemesinde görülen davalar arasında bağlantı
olması durumunda ikinci davanın açıldığı mahkeme talep üzerine davaların ilk mahkemede
birleştirilmesine karar verebilir.
Davaların aynı veya birbirine benzer sebeplerden doğması ya da biri hakkında verilecek
hükmün diğerini etkileyecek nitelikte bulunması durumunda, bağlantı var sayılır (HMK
m.166/4).
Mahkeme, yargılamanın iyi bir şekilde yürütülmesini sağlamak için, birlikte açılmış veya
sonradan birleştirilmiş davaların ayrılmasına, davanın her aşamasında, talep üzerine veya
kendiliğinden karar verebilir. Bu durumda mahkeme, ayrılmasına karar verilen davalara
bakmaya devam eder (HMK m.167).
Yönetmeliğin 219. maddesinde davaların birleştirilmesinde ve ayrılmasında yapılacak işlemler
düzenlenmiştir.
Birleştirilmelerine karar verilmiş olan davaların esas kayıtlarında bu durum belirtilir. Başka bir
dava ile birleştirilmesine karar verilen davanın karar numarası birleştirme kararına yazılır ve bu
durum mahkemede verilen son kararda gösterilir.
Bir davada ayırma kararı verilirse ayrılan dava veya davalar o mahkemenin esasına ayrıca
kaydedilir ve eski kayıt ile yeni kayıt birbiriyle ilişkilendirilir. İlk kayıt o dosyada kalan kısma
münhasır olur. Ayrılan davanın dosyası ilk dosyada bu kısımlara ait yazıların tamamının onaylı
suretleri konularak yeniden oluşturulur. Ayrılan davalar bakımından daha önce tek karar ve
ilâm harcı alınmış ise her biri için ayrıca harç alınır; daha önce alınan harç ayrılmış davaları da
kapsıyorsa yeniden harç alınmaz. Ayrılıp yeni esas numarası alan her dava için başvuru harcı
alınır.
Ayırma işlemleri için yapılan masraflar ile ayrılan dosyanın duruşma gününün tebliği için
gerekli olan masraf ana dosyanın gider avansından karşılanır. Gerektiğinde gider avansı
tamamlattırılır.
8.1.5. Tebligat İşlemleri
Tebligat, kanunda öngörülen hukuki işlemlerin muhatabına yazılı olarak bildirilmesi ve bu
bildirimin, kanunun öngördüğü şekilde yapıldığının yine kanunda öngörülen şekilde
belgelendirilmesi işlemidir. Buna göre tebligatın varlığından söz edebilmemiz için iki unsurun
mevcut olması gerekir. Bunlar bilgilendirme ve belgelendirme unsurlarıdır.
Kanunun tebliğe bağladığı hukuki sonuçların doğması, ancak, tebliğ olarak nitelendirilebilecek
bir işlemin mevcut olması halinde mümkün olabilecektir.
Tebligat işlemleri; adli yargı hukuk mahkemelerinde görülen davalarda sadece tahkikat
aşamasında değil, davanın açılmasından hüküm kesinleşmesine giden süreçte yerine
getirilmektedir.
Tebligat işlemleri 11.02.1959 tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanunu ile Tebligat Kanunu
uyarınca çıkarılan yönetmeliklere göre fiziki ya da elektronik ortamda yapılır.
Tebligat Kanunu, bazı hallerde elektronik tebligatı zorunlu kılmıştır. Elektronik tebligat; kanun
hükmü gereği kendilerine zorunlu olarak elektronik yolla tebligat yapılması gereken gerçek ve
tüzel kişiler ile talepleri üzerine kendilerine elektronik tebligat adresi verilen gerçek ve tüzel
kişilere gerçekleştirilir. Tebligat Kanunu’nun 7/a maddesinde kendilerine zorunlu olarak
elektronik tebligat yapılması gereken gerçek ve tüzel kişiler sayılmıştır. Elektronik yolla
tebligatın zorunlu bir sebeple yapılamaması halinde kanunda belirtilen diğer usullerle tebligat
yapılır. Elektronik yolla tebligat, muhatabın elektronik adresine ulaştığı tarihi izleyen 5. günün
sonunda yapılmış sayılır.
Bölüm Özeti
Bu bölümde tanık davetiyesinin içeriğini, tanık ücreti ile tanıklık giderinin nasıl ödeneceğini,
duruşmalarda ses ve görüntü nakli yoluyla usuli işlem yapılması usulünü, bilirkişilerin
elektronik ortamda işlem yapmasını, davaların birleştirilmesinde ve ayrılmasında yapılacak
işlemleri ve tebligat işlemlerini öğrendik.
9. ADLİ YARGI İLK DERECE HUKUK MAHKEMELERİNDE
ÇEKİŞMESİZ YARGI İŞLERİ, HÜKÜM VE KANUN YOLLARI
Giriş
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu, çekişmesiz yargıya da yer vermiştir. Çekişmesiz
yargıda, birden fazla ilgili olsa dahi, üzerinde tartışılan bir ihtilaf ve menfaatleri çatışan iki taraf
bulunmamaktadır. Çekişmesiz yargı işlerinden olan mühürleme, deftere geçirme ve yemin
tutanağı düzenleme işleri bu bölümde incelenecektir. Karar, hüküm ve ilam kavramları
açıklandıktan sonra hükmün korunması, ilam ve suretlerin verilmesi, kesinleşme kaydı ile
harçların tahsili işlemleri anlatılacaktır. Daha sonra kanun yoluna başvuru işlemleri hakkında
bilgi verilecektir.
9.1. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemelerinde Çekişmesiz Yargı İşleri
9.1.1. Çekişmesiz Yargı Kavramı
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu, temel olarak çekişmeli yargıyı düzenlemekle
beraber 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’ndan farklı olarak çekişmesiz yargıya
da yer vermiştir. Çekişmesiz yargıda, birden fazla ilgili olsa dahi, üzerinde tartışılan bir ihtilaf
ve menfaatleri çatışan iki taraf bulunmamaktadır. Konunun, önemi sebebiyle, bir idari karar
veya işlemle halledilmesi yerine, hâkimin hükmüne ihtiyaç duyulan bir hal söz konusudur. Bu
tanımdan da anlaşılacağı üzere çekişmesiz yargıda ilgililer arasında bir ihtilaf söz konusu
değildir. Sübjektif bir hak da ihlal edilmiş değildir; ancak verilecek olan karara bütün ilgililerin
ihtiyacı vardır.
6100 sayılı HMK m.382, bir işin çekişmesiz yargı işi sayılması için üç ölçüt belirlemiştir.
Bunlar;
a) İlgililer arasında uyuşmazlık olmayan haller.
b) İlgililerin, ileri sürülebileceği herhangi bir hakkının bulunmadığı haller.
c) Hâkimin resen harekete geçtiği haller.
Bir işin çekişmesiz yargı işi olarak kabul edilebilmesi için bu üç ölçütten birine veya birkaçına
sahip olması gerekir.
Kanun koyucu bir işin çekişmesiz yargı işi olarak sayılması için bu üç ölçüte yer vermenin yanı
sıra hangi işlerin çekişmesiz yargı işi olduğunu tek tek saymıştır.
6100 sayılı HMK çerçevesinde mühürleme, deftere geçirme ve yemin tutanağı düzenlenmesi
çekişmesiz yargı işleridir. HMK’nın “Mühürleme, deftere geçirme ve yemin tutanağı
düzenlenmesi usulü” başlıklı 386. maddesine göre mühürleme, deftere geçirme ve yemin
tutanağı gibi işlerin düzenlenmesi usulü, bu Kanun gereğince, Adalet Bakanlığı tarafından
çıkarılacak yönetmelikte belirlenir.
9.1.2. Mühürleme
6100 sayılı HMK m.386 hükmü uyarınca Yönetmeliğin 209. maddesinde mühürleme
düzenlenmiştir.
Mühürleme, taşınır malların koruma altına alınması amacıyla bir yerde tutularak
kullanılmasının önlenmesi veya bir taşınmazın kullanılmasının, değiştirilmesinin önlenmesi ya
da belirli bir faaliyetin durdurulmasıdır.
Taşınır mallar deftere geçirildikten sonra bir torba veya kapalı bir yere konularak muhafaza
altına alınır ve uygun araçlarla mühürlenir.
Taşınmazlarda mühürleme işlemi, taşınmaza giriş ve çıkışın engellenmesi veya bir faaliyetin
önlenmesi şeklinde gerçekleştirilir.
Mühürleme işlemleri yazı işleri müdürü veya görevli personel tarafından yer, gün ve saat
belirtilip tutanağa bağlanarak imzalanır.
9.1.3. Defter Tutma
6100 sayılı HMK m.386 hükmü uyarınca Yönetmeliğin 210. maddesinde defter tutma
düzenlenmiştir.
Defter tutma, taşınır ve taşınmaz mallar ile borç, alacak ve hakların kayıt altına alınmasıdır.
Defter tutma işlemleri, yazı işleri müdürü, yazı işleri personeli veya bilirkişi eliyle yaptırılabilir.
Defter tutma işleminde, taşınır malların sıra numarası, cinsi, adedi, miktarı, nerede
bulundukları, değeri; taşınmaz malların sıra numarası, tapu veya diğer tanım bilgileri, değerleri;
borç, alacak ve hakların sıra numarası, niteliği, vadesi ve miktarı, borçlu, alacaklı ve hak
sahibinin kimlik bilgileri, kayda geçirilir.
Defter tutma işlemleri elektronik ortamda yapılır. Zorunlu hâllerde fiziki ortamda yapılan
işlemler gecikmeksizin elektronik ortama aktarılır.
Defter tutma işlemi fiziki ortamda yapıldığı takdirde defterin her sayfası ayrı ayrı
numaralandırılır, imzalanır ve mühürlenir. Defterin sonu görevli personel veya bilirkişi
tarafından imzalanır.
Elektronik veya fiziki ortamda tutulan defter ilgili hâkim tarafından güvenli elektronik imza ya
da el ile imzalanarak onaylanır.
9.1.4. Yemin Tutanağı
6100 sayılı HMK m.386 hükmü uyarınca Yönetmeliğin 211. maddesinde yemin tutanağı
düzenlenmiştir.
Yemin tutanağı, mevzuat uyarınca hâkim huzurunda yemin etmeleri gereken kamu görevlileri,
bilirkişiler ve diğer kişilerin yapacakları yemine ilişkin düzenlenen tutanaktır.
Yemin tutanağında, mahkemenin adı, hâkimin ve zabit kâtibinin adı ve soyadı, sicili, imzası;
yemin eden kişinin adı ve soyadı, T.C. kimlik numarası, unvanı, imzası; yeminin yapıldığı yer,
tarih ve saat; yeminin metni yer alır.
Yemin tutanağı yaptırılan yeminin niteliğine göre taşıması gereken diğer kayıtları da içerir.
Yemin tutanağı elektronik ortamda düzenlenir. Zorunlu hallerde fiziki ortamda yapılan işlemler
gecikmeksizin elektronik ortama aktarılır.
9.2. Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemelerinde Hüküm
9.2.1. Karar, Hüküm ve İlâm Kavramları
Yargılama süresince tarafların ve hâkimin yapmış olduğu birçok usuli işlem söz konusudur.
Hâkimin yapmış olduğu usuli işlemlerden kararlar ikiye ayrılır. Bunlar ara karar ve nihai
karardır. Ara karar, yargılamayı sona erdirmeyen aksine bir sonraki aşamaya geçiren karar
türüdür (Örneğin hâkimin fer’i müdahale talebini reddetmesi, yetki itirazını reddetmesi, tanık
listesinin sunulması için kesin süre vermesi, ihtiyati tedbir talebini kabul etmesi gibi). Kural
olarak, ara kararlara karşı tek başına kanun yoluna gidilmez. Nihai kararlar ise hâkimin
dosyadan el çekmesi sonucunu doğuran kararlardır. Bunlar usule ilişkin nihai karar ve esasa
ilişkin nihai karar olmak üzere ikiye ayrılır. Usule ilişkin nihai kararlarda hâkim usule ilişkin
bir sebeple davaya son verir (Örneğin görevsizlik kararı verilmesi, yetkisizlik kararı verilmesi
gibi) ve dosyadan el çeker. Esasa ilişkin nihai kararlarda ise hâkim uyuşmazlığın çözümüne
yönelik olarak tesis ettiği bir kararla davaya son verir (Örneğin alacak davasında davacı lehine
alacağın kabul edilmesi gibi). Nihai kararlar, kanunda öngörülen kanun yoluna başvuru
şartlarını taşıdığı takdirde tek başlarına kanun yoluna götürülebilir. Ara kararlar ise kural olarak
ancak nihai kararlarla birlikte kanun yoluna taşınabilir.
Esasa ilişkin nihai karara hüküm adı verilir. Yani her hüküm bir karardır ancak her karar bir
hüküm değildir. Uygulamada ve kanunun bazı maddelerinde bu kavramlar birbiri yerine
kullanılmaktadır.
İlâm ise taraflardan her birine verilen hüküm nüshasıdır.
9.2.2. Hükmün Korunması
6100 sayılı HMK’nın 300. maddesine göre hükme katılan hâkimlerle zabıt kâtibinin imzalarını
ve mahkeme mührünü taşıyan hüküm arşivde korunur.
Yine Yönetmeliğin 214. maddesinde hükmün korunması düzenlenmiştir. Buna göre elektronik
ortamda hazırlanan hüküm, hükme katılan başkan ve hâkimler ile zabıt kâtibi tarafından güvenli
elektronik imza ile imzalanarak UYAP veri tabanında saklanır. Ayrıca hükmün çıktısı hükme
katılan başkan ve hâkimler ile zabıt kâtibi tarafından imzalanıp mahkeme mührüyle
mühürlenerek karar kartonunda muhafaza edilir.
9.2.3. İlâm ve Suretlerin Verilmesi, Kesinleşme Kaydı ile Harçların Tahsili
Yukarıda da belirttiğimiz üzere ilâm, taraflardan her birine verilen hüküm nüshasıdır. HMK
m.301/1 uyarınca hüküm yazılıp imza edildikten ve mahkeme mührü ile mühürlendikten sonra,
nüshaları yazı işleri müdürü tarafından taraflardan her birine makbuz karşılığında verilir ve bir
nüshası da gecikmeksizin diğer tarafa tebliğ edilir. Hükmün bir nüshası da dosyasında saklanır.
Bu hükümle birlikte şu hususa dikkat edilmesi gerekmektedir. Hâkimin re’sen harekete geçtiği
haller ile kanunlardaki özel hükümler saklı kalmak kaydıyla taraflardan birinin talebi olmadıkça
hüküm tebliğe çıkarılmaz. Örneğin İcra ve İflas Kanunu’nun 164. maddesine göre ticaret
mahkemesince iflas talebine dair verilen nihai kararlar mahkemece re'sen taraflara tebliğ
olunur. Yine Kadastro Kanunu m.32/1’e göre kadastro mahkemesi kararları Tebligat Kanunu
hükümlerine göre taraflara re’sen tebliğ olunur. Taraflardan birinin talebi halinde hükmün bir
nüshası makbuz karşılığında talep eden tarafa verilir, bir nüshası da diğer tarafa tebliğe çıkarılır
(Yön. m.216/1).
Tarafların elinde bulunan hüküm nüshalarının farklı olması hâlinde karar kartonundaki esas
alınır (HMK m.301/3, Yön. m.216/3).
Taraflar, harcın ödenmiş olup olmamasına bakılmaksızın ilâmı her zaman alabilirler (HMK
m.302/1, Yön. m.216/4).
Bakiye karar ve ilâm harcının ödenmemiş olması, hükmün tebliğe çıkarılmasına, takibe
konmasına, kanun yollarına başvurulmasına ve hükmün kesinleştirilmesine engel teşkil etmez
(HMK m.302/2, Yön. m.216/5).
Hükmün kesinleştiği, ilâmın altına veya arkasına yazılıp, tarih ve mahkeme mührü konmak ve
başkan ya da hâkim tarafından imzalanmak suretiyle belirtilir (HMK m.302/4, Yön. m.216/6).
Suretler yazı işleri müdürü tarafından aslına uygunluğu belirtilip onaylanarak verilir (Yön.
m.216/7).
Kanun yollarından geçmek suretiyle kesinleşen kararların kesinleşme kaydı ile kesinleşme
kaydı yapılan kararların yerine getirilmesi için gerekli bildirimler de ilk derece mahkemesince
yapılır (HMK m.302/5).
9.2.4. Karar Verilmiş Dosyalara İlişkin İşlemler
Yönetmeliğin 215. maddesine göre hükmün kesinleşmesinden önce davadan feragat, davayı
kabul veya sulh hâlinde, hâkim dosya üzerinden bu konuda ek karar verir. Taraflarca kanun
yoluna başvurulmuş olsa dahi sırf bu nedenlerle dosya istinaf veya temyiz incelemesine
gönderilmez.
6100 sayılı HMK’nın 310. maddesine göre feragat veya kabul, hükmün verilmesinden sonra
yapılmışsa, taraflarca kanun yoluna başvurulmuş olsa dahi, dosya kanun yolu incelemesine
gönderilmez ve ilk derece mahkemesi veya bölge adliye mahkemesince feragat veya kabul
doğrultusunda ek karar verilir. Feragat veya kabul, dosyanın temyiz incelemesine
gönderilmesinden sonra yapılmışsa, Yargıtay temyiz incelemesi yapmaksızın dosyayı feragat
veya kabul hususunda ek karar verilmek üzere hükmü veren mahkemeye gönderir. Aynı
Kanun’un 314. maddesine göre de sulh, hükmün verilmesinden sonra yapılmışsa, taraflarca
kanun yoluna başvurulmuş olsa dahi, dosya kanun yolu incelemesine gönderilmez ve ilk derece
mahkemesi veya bölge adliye mahkemesince sulh doğrultusunda ek karar verilir. Sulh,
dosyanın temyiz incelemesine gönderilmesinden sonra yapılmışsa, Yargıtay temyiz incelemesi
yapmaksızın dosyayı sulh hususunda ek karar verilmek üzere hükmü veren mahkemeye
gönderir.
6100 sayılı HMK’nın 305/A maddesinde hükmün tamamlanması ve buna dayanılarak ek karar
verilmesi öngörülmüştür. Bu maddeye göre taraflardan her biri, nihai kararın tebliğinden
itibaren bir ay içinde, yargılamada ileri sürülmesine veya kendiliğinden hükme geçirilmesi
gerekli olmasına rağmen hakkında tamamen veya kısmen karar verilmeyen hususlarda, ek karar
verilmesini isteyebilir. Bu karara karşı kanun yoluna başvurulabilir.
Yönetmeliğin 215. maddesinin, 6100 sayılı HMK’nın 310., 314. ve 305/A. maddelerine göre
değerlendirilmesi gerekir.
9.3. Kanun Yolları
9.3.1. Genel Olarak
Hukuk sistemleri; mahkeme kararlarındaki hataların düzeltilmesi için bu kararların
kesinleşmesinden önce bir üst mahkeme tarafından denetlenmesini sağlayan kanun yollarına
başvuru olanağını düzenlemiştir. Görüldüğü üzere kanun yolunun iki etkisi bulunmaktadır.
Bunlardan ilki erteleyici etkidir; yani kanun yoluna başvuru kararın kesinleşmesi erteler. Diğeri
ise aktarıcı etkidir; yani kanun yolu incelemesi bir üst derece mahkemesi tarafından
yapılmalıdır.
6100 sayılı HMK’ya göre adli yargı ilk derece hukuk mahkemeleri tarafından verilen nihai
kararlara karşı kanunda öngörülen kanun yoluna başvuru şartlarını taşıdığı takdirde istinaf
kanun yoluna müracaat edilebilecektir. İstinaf denetimini yapan mercii, bölge adliye
mahkemeleridir. İlk derece mahkemelerinden verilen nihai kararlar ile ihtiyati tedbir, ihtiyati
haciz taleplerinin reddi ve bu taleplerin kabulü hâlinde, itiraz üzerine verilecek kararlara karşı
istinaf yoluna başvurulabilir (HMK m.341/1). Belli bir miktarı geçmeyen (ki bu miktar her sene
değişmektedir) malvarlığı davalarına ilişkin kararlar kesindir. Ancak manevi tazminat
davalarında verilen kararlara karşı, miktar veya değere bakılmaksızın istinaf yoluna
başvurulabilir (HMK m.341/2).
İstinaf yoluna başvuru süresi iki haftadır. Bu süre, ilamın usulen taraflardan her birine tebliğiyle
işlemeye başlar. İstinaf yoluna başvuru süresine ilişkin özel kanun hükümleri saklıdır (HMK
m.345).
İstinaf yoluna başvurma, dilekçeyle yapılır ve dilekçeye, karşı tarafın sayısı kadar örnek eklenir
(HMK m.342/1). İstinaf dilekçesi, kararı veren mahkemeye veya başka bir yer mahkemesine
verilebilir. İstinaf dilekçesi hangi mahkemeye verilmişse, o mahkemece bölge adliye
mahkemesi başvuru defterine kaydedilir ve başvurana ücretsiz bir alındı belgesi verilir (HMK
m.343/1). Görüldüğü üzere istinaf dilekçesinin direkt olarak istinaf incelemesini yapacak bölge
adliye mahkemesine verilmesi mümkün değildir.
Hukuk yargılamasında mevcut olan diğer bir olağan kanun yolu da temyizdir. Bölge adliye
mahkemesi hukuk dairelerinden verilen temyizi kabil nihai kararlar ile hakem kararlarının iptali
talebi üzerine verilen kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren iki hafta içinde temyiz yoluna
başvurulabilir (HMK m.361/1). Temyiz edilemeyecek kararlar kanun koyucu tarafından HMK
m.362’de düzenlenmiştir.
Temyiz, dilekçe ile yapılır ve dilekçeye, karşı tarafın sayısı kadar örnek eklenir (HMK
m.364/1). Temyiz dilekçesi, kararı veren bölge adliye mahkemesi hukuk dairesine veya
Yargıtay’ın bozması üzerine hüküm veren ilk derece mahkemesine yahut temyiz edenin
bulunduğu yer bölge adliye mahkemesi hukuk dairesine veya ilk derece mahkemesine
verilebilir (HMK m.365/1).
9.3.2. Kanun Yoluna Başvuru İşlemleri
Kanun yoluna başvuru işlemleri Yönetmeliğin 208. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye
göre kanun yoluna başvuru işlemleri şu şekilde gerçekleşecektir.
Kanun yoluna başvuru dilekçesi, ön büro veya yazı işlerinde görevli personele teslim edilir.
Kanun yoluna başvuru dilekçesi harca tabi değilse hemen, harca tabi ise harç ödendikten sonra
kaydedilir ve başvuru sahibine ücretsiz alındı belgesi verilir.
Alındı belgesi, kanun yolu dilekçesinin sisteme kaydedilmesi üzerine verilen belgedir. Alındı
belgesi, mahkemenin adını, dosyanın esas ve karar numarasını, karar tarihini, tarafların ve varsa
müdahillerin ad ve soyadlarını, davanın konusunu, başvurulan kanun yolu merciini, başvuru
tarih ve saatini içerir.
Kanun yolu başvurusu, kanun yolu dilekçesinin kaydedildiği tarihte yapılmış sayılır.
Başka yer mahkemesine verilen kanun yoluna başvuru dilekçelerinde de yukarıdaki hükümler
uygulanır. Başka yer yazı işleri müdürü veya görevli personel teslim aldığı dilekçe ve eklerini
elektronik ortama aktarır, fiziki evrakı da gecikmeksizin ilgili mahkemeye gönderir.
Herhangi bir nedenle elektronik ortamda işlem yapılamaması hâlinde durum bir tutanakla tespit
edilir ve işlem fiziki ortamda yapılır. Elektronik sistem açıldığında fiziki ortamda yapılan
işlemler gecikmeksizin elektronik ortama aktarılır. Bu durumda kanun yolu başvuru dilekçesi
tutanağın düzenlendiği tarihte verilmiş sayılır.
Fiziksel ortamda kanun yolu başvurusu mesai saatleri içinde yapılır.
Gerçek kişilerin UYAP Vatandaş Bilgi Sistemi üzerinden, tüzel kişi temsilcilerinin UYAP
Kurum Bilgi Sistemi üzerinden kanun yolu başvuru dilekçeleri gönderebilmeleri için güvenli
elektronik imza sahibi olmaları gerekir. Gerçek ve tüzel kişiler elektronik ortamda yapacakları
kanun yolu başvurusunun harcını elektronik ortamda mahkeme veznesinin bağlı olduğu banka
hesabına aktarırlar. Kanun yolu başvurusu, dilekçenin sisteme kaydedildiği tarihte yapılmış
sayılır. İşlem sonucunda başvuru sahibinin elektronik ortamda erişebileceği bir alındı belgesi
oluşturulur.
Taraf vekillerince UYAP üzerinden güvenli elektronik imza ile kanun yolu başvuru dilekçesi
gönderilebilir. Bu işler için ayrıca elle atılmış imzalı belge istenmez. Avukatların UYAP
Avukat Bilgi Sistemi üzerinden kanun yolu başvuru dilekçesi gönderebilmeleri için güvenli
elektronik imza sahibi olmaları gerekir. Kanun yolu harçları avukat tarafından elektronik
ortamda mahkeme veznesi hesabına aktarılır. Ayrıca bu işlemlerin Barokart veya kredi kartı
gibi ödeme araçlarıyla yapılması sağlanabilir. Kanun yolu başvurusu, dilekçenin sisteme
kaydedildiği tarihte yapılmış sayılır. İşlem sonucunda başvuru sahibinin elektronik ortamda
erişebileceği bir alındı belgesi oluşturulur.
Elektronik ortamda kanun yolu başvurusu saat 00:00’a kadar yapılabilir.
Kanun yoluna başvurulan dava veya işler, görevli daire doğru bir şekilde belirlendikten sonra
kanun yolu formu ve dizi pusulası UYAP üzerinden hazırlanarak ilgili mercie gönderilir.
Bölüm Özeti
Bu bölümde çekişmesiz yargı kavramını, çekişmesiz yargı işlemlerinden mühürleme, deftere
geçirme ve yemin tutanağı düzenlenmesi usulünü, karar, hüküm ve ilam kavramlarını, hükmün
korunmasını, ilam ve suretlerin verilmesini, kesinleşme kaydı ile harçların tahsili işlemlerini ve
kanun yollarına başvuru işlemlerini öğrendik.
10. CEZA YARGILAMASI SÜRECİ
Giriş
Ceza muhakemesi faaliyeti soruşturma ve kovuşturma olmak üzere iki evreden oluşur. Bu
bölümde öncelikle soruşturma evresi incelenecektir. Soruşturma evresinin nasıl başlayacağı, bu
evrede kimlerin görevli olduğu ve iddianame açıklanacaktır. İddianamenin kabulüyle birlikte
kovuşturma evresine geçilecektir. Kovuşturma evresinde yapılacak işlemler bu kısımda
anlatılacaktır. Tensip tutanağına, çağrı kağıdına ve duruşma tutanaklarına yer verilecektir. Son
olarak adli yargı ilk derece ceza mahkemesi hâkiminin verebileceği kararlar ele alınacaktır.
10.1. Ceza Yargılaması Süreci
10.1.1. Genel Olarak
Ceza yargılaması 01.06.2005’te yürürlüğe giren 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda
düzenlenmiştir.
Ceza muhakemesi faaliyeti soruşturma ve kovuşturma olmak üzere iki evreden oluşur. Kanuna
göre; soruşturma, yetkili mercilerce suç şüphesinin öğrenilmesinden, iddianamenin kabulüne
kadar geçen evredir. Kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilen hallerde ise, bu kararın
kesinleşmesine kadar geçen evredir.
Kovuşturma ise iddianamenin kabulüyle başlayıp, hükmün kesinleşmesine kadar geçen evredir.
10.1.2. Soruşturma Evresi
Soruşturmanın başlaması dört şekilde söz konusu olabilir:
a. Suçun yetkili makamlar tarafından re’sen öğrenilmesi (Polis, jandarma ve bunların yanında
gümrük, sağlık, trafik, sahil güvenlik kolluğu bulunmaktadır.)
b. Soruşturma yetkisi olmayan makam ya da kişi tarafından ihbar-suç duyurusu
c. Takibi şikâyete bağlı suçlar için şikâyet (Şikâyetçi suçu ve suçluyu öğrendiği tarihten itibaren
6 ay içinde şikâyette bulunmalıdır.)
d. Savcılığın şahsen öğrendiği durumlar (Örneğin medya kanalıyla öğrenilen suçlar)
Soruşturma evresinde suç şüphesi altında bulunan kişiye şüpheli denir. Sanık ise kovuşturmanın
başlamasından itibaren hükmün kesinleşmesine kadar suç şüphesi altında bulunan kişiyi ifade
eder. Şüpheli veya sanığın ceza muhakemesinde savunmasını yapan avukata müdafi denir.
Katılan, suçtan zarar gören veya malen sorumlu kişiyi ceza muhakemesinde temsil eden
avukata vekil denir.
Ceza muhakemesinde soruşturmanın başlayabilmesi için en azından makul derecede bir suç
şüphesinin olması gereklidir. Cumhuriyet savcısı, ihbar veya başka bir suretle bir suçun
işlendiği izlenimini veren bir hali öğrenir öğrenmez kamu davasını açmaya yer olup olmadığına
karar vermek üzere hemen işin gerçeğini araştırmaya başlar (CMK m.160/1). Cumhuriyet
savcısı, maddi gerçeğin araştırılması ve adil bir yargılamanın yapılabilmesi için, emrindeki adli
kolluk görevlileri marifetiyle, şüphelinin lehine ve aleyhine olan delilleri toplayarak muhafaza
altına almakla ve şüphelinin haklarını korumakla yükümlüdür (CMK m.160/2).
Cumhuriyet savcısı, ancak hâkim tarafından yapılabilecek olan bir soruşturma işlemine gerek
görürse, istemlerini bu işlemin yapılacağı yerin sulh ceza hâkimine bildirir. Sulh ceza hâkimi
istenilen işlem hakkında, kanuna uygun olup olmadığını inceleyerek karar verir ve gereğini
yerine getirir (CMK m.162).
Soruşturma aşamasında şüphelinin ifadesinin alınması veya sorgusu, tanık ve bilirkişinin
dinlenmesi veya bir keşif ve muayene sırasında Cumhuriyet savcısı veya sulh ceza hâkiminin
yanında bir zabıt kâtibi bulunur. Acele hâllerde, yemin vermek koşuluyla, başka bir kimse,
yazman olarak görevlendirilebilir (CMK m.169/1). Her soruşturma işlemi tutanağa bağlanır.
Tutanak, adli kolluk görevlisi, Cumhuriyet savcısı veya sulh ceza hâkimi ile hazır bulunan zabıt
kâtibi tarafından imza edilir (CMK m.169/2). Müdafi veya vekil sıfatıyla hazır bulunduğu
işlemlerle ilgili tutanakta avukatın isim ve imzasına da yer verilir (CMK m.169/3). Tutanak,
işlemin yapıldığı yeri, tarihi, başlama ve bitiş saatini ve işleme katılan veya ilgisi bulunan
kimselerin isimlerini içerir (CMK m.169/4). İşlemde hazır bulunan ilgililerce onanmak üzere
tutanağın kendilerini ilgilendiren kısımları okunur veya okumaları için kendilerine verilir. Bu
husus tutanağa yazılarak ilgililere imza ettirilir (CMK m.169/5). İmzadan kaçınma halinde
nedenleri tutanağa geçirilir (CMK m.169/6).
Kamu davasını açma görevi, Cumhuriyet savcısı tarafından yerine getirilir (CMK m.170/1).
Soruşturma evresi sonunda toplanan deliller, suçun işlendiği hususunda yeterli şüphe
oluşturuyorsa; Cumhuriyet savcısı, bir iddianame düzenler (CMK m.170/2).
Görevli ve yetkili mahkemeye hitaben düzenlenen iddianamede; a) Şüphelinin kimliği, b)
Müdafi, c) Maktul, mağdur veya suçtan zarar görenin kimliği, d) Mağdurun veya suçtan zarar
görenin vekili veya kanunî temsilcisi, e) Açıklanmasında sakınca bulunmaması halinde ihbarda
bulunan kişinin kimliği, f) Şikâyette bulunan kişinin kimliği, g) Şikâyetin yapıldığı tarih, h)
Yüklenen suç ve uygulanması gereken kanun maddeleri, i) Yüklenen suçun işlendiği yer, tarih
ve zaman dilimi, j) Suçun delilleri, k) Şüphelinin tutuklu olup olmadığı; tutuklanmış ise,
gözaltına alma ve tutuklama tarihleri ile bunların süreleri gösterilir (CMK m.170/3).
İddianamede, yüklenen suçu oluşturan olaylar, mevcut delillerle ilişkilendirilerek açıklanır
(CMK m.170/4). İddianamenin sonuç kısmında, şüphelinin sadece aleyhine olan hususlar değil,
lehine olan hususlar da ileri sürülür (CMK m.170/5). İddianamenin sonuç kısmında, işlenen suç
dolayısıyla ilgili kanunda öngörülen ceza ve güvenlik tedbirlerinden hangilerine
hükmedilmesinin istendiği; suçun tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, ilgili
tüzel kişi hakkında uygulanabilecek olan güvenlik tedbiri açıkça belirtilir (CMK m.170/6).
Cumhuriyet savcısı, soruşturma evresi sonunda, kamu davasının açılması için yeterli şüphe
oluşturacak delil elde edilememesi veya kovuşturma olanağının bulunmaması hallerinde
kovuşturmaya yer olmadığına karar verir (CMK m.172/1). Bu karar, suçtan zarar gören ile
önceden ifadesi alınmış veya sorguya çekilmiş şüpheliye bildirilir. Kararda itiraz hakkı, süresi
ve mercii gösterilir. Kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verildikten sonra kamu davasının
açılması için yeterli şüphe oluşturacak yeni delil elde edilmedikçe ve bu hususta sulh ceza
hâkimliğince bir karar verilmedikçe, aynı fiilden dolayı kamu davası açılamaz (CMK m.172/2).
Suçtan zarar gören, kovuşturmaya yer olmadığına dair kararın kendisine tebliğ edildiği tarihten
itibaren on beş gün içinde, bu kararı veren Cumhuriyet savcısının yargı çevresinde görev yaptığı
ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hâkimliğine itiraz edebilir (CMK
m.173/1).
Mahkeme tarafından, iddianamenin ve soruşturma evrakının verildiği tarihten itibaren on beş
gün içinde soruşturma evresine ilişkin bütün belgeler incelendikten sonra, eksik veya hatalı
noktalar belirtilmek suretiyle iddianamenin Cumhuriyet Başsavcılığına iadesine karar verilir
(CMK m.174/2). Cumhuriyet savcısı, iddianamenin iadesi üzerine, kararda gösterilen
eksiklikleri tamamladıktan ve hatalı noktaları düzelttikten sonra, kovuşturmaya yer olmadığı
kararı verilmesini gerektiren bir durumun bulunmaması halinde, yeniden iddianame
düzenleyerek dosyayı mahkemeye gönderir. İlk kararda belirtilmeyen sebeplere dayanılarak
yeniden iddianamenin iadesi yoluna gidilemez (CMK m.174/4).
10.1.3. Kovuşturma Evresi
İddianamenin kabulüyle, kamu davası açılmış olur ve kovuşturma evresi başlar (CMK
m.175/1). Kovuşturma evresi şu aşamalardan meydana gelir:
1. İddianamenin kabulü
2. Tensip tutanağının düzenlenmesi
3. Duruşma gününün taraflara tebliği
4. Duruşmalara başlanılması
5. Delillerin toplanılması ve değerlendirilmesi
6. İddia ve savunmanın beyanlarının değerlendirilmesi
7. Karar
Mahkeme, iddianamenin kabulünden sonra duruşma gününü belirler ve duruşmada hazır
bulunması gereken kişileri çağırır (CMK m.175/2). Bununla birlikte CMK ve Yönetmelikte yer
almamasına rağmen uygulamada ceza mahkemeleri (hukuk mahkemeleri gibi) şüpheli
hakkında düzenlenen iddianameyi kabul ettiklerinde, ilk duruşmaya kadar yapılacak işlemleri
belirlemek ve şikâyetçi ile sanığı duruşmaya çağırmak üzere bir tensip zaptı hazırlar. Sanık
tutuklu ise tensip zaptında sanığın cezaevinden getirtilmesi için yazı yazılmasına karar verilir.
Uygulamada tensip zaptında yer alan hususlar şunlardır:
a.Mahkemenin adı
b.Dosya numarası
c.Hâkim veya hâkimler adı, soyadı, sicil numarası
d.Zabıt kâtibi adı, soyadı, sicil numarası
e.Davacı (kamu hukuku; uygulamada k.h. olarak yazılır.)
f.Müştekinin adı, soyadı, adresi
g.Sanığın adı, soyadı, adresi
h.Suç
i.Suç tarihi
j.İddianamenin kabulüne karar verildiği
k.Sanık iddianamenin tebliği ile duruşma gününü bildirir davetiye çıkarılması
l.Sanık vekiline (mevcutsa) duruşma günü bildirir davetiye çıkartılması
m.Müştekinin şikâyet ve delillerinin tespiti amacı için adresi mahalline talimat yazılması
n.Sanığın sosyal ve ekonomik durumunun tespiti için ilgili emniyet müdürlüğüne müzekkere
yazılması
o.Sanığın nüfus ve sabıka kaydının çıkarılması
p.Duruşmanın yapılacağı gün ve saat
q.Hâkim veya hâkimler ile zabıt kâtibinin imzası.
Bu kapsamda iddianame, çağrı kâğıdı ile birlikte sanığa tebliğ olunur. Tutuklu olmayan sanığa
tebliğ olunacak çağrı kâğıdına mazereti olmaksızın gelmediğinde zorla getirileceği yazılır.
Tutuklu sanığın çağrılması duruşma gününün tebliği suretiyle yapılır. Sanıktan duruşmada
kendisini savunmak için bir istemde bulunup bulunmayacağı ve bulunacaksa neden ibaret
olduğunu bildirmesi istenir; müdafi de sanıkla birlikte davet olunur. Bu işlem, tutuklunun
bulunduğu ceza infaz kurumunda cezaevi kâtibi veya bu işle görevlendirilen personel yanına
getirilerek tutanak tutulmak suretiyle yapılır. Çağrı kâğıdının tebliğiyle duruşma günü arasında
en az bir hafta süre bulunması gerekir. (CMK m.176).
Aynı husus Yönetmeliğin 163. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre iddianame çağrı kâğıdı
ile birlikte sanığa ve müdafine tebliğ olunur. Tutuklu olmayan sanığa tebliğ olunacak çağrı
kâğıdına mazereti olmaksızın gelmediğinde zorla getirileceği yazılır. Tutuklu sanığa duruşma
günü, tutuklu bulunduğu ceza infaz kurumunda cezaevi kâtibi veya bu işle görevlendirilen
personel aracılığıyla tebliğ edilir ve bu hususta bir tutanak düzenlenir.
Bu tutanak;
a) Duruşma tarihi ve saatini,
b) Savunma için varsa tanık veya bilirkişi daveti ya da diğer savunma delillerinin toplanması
taleplerini,
c) Sanığa tebliğ edilen iddianamenin tarih ve numarasını içerir.
Tebligatla duruşma günü arasında en az bir hafta süre bulunması gerekir.
Sanığın ve müdafinin hazır bulunup bulunmadığı, çağrılmış tanık ve bilirkişilerin gelip
gelmedikleri saptanarak duruşmaya başlanır. Sanık, duruşmaya bağsız olarak alınır. Mahkeme
başkanı veya hâkim, duruşmanın başladığını, iddianamenin kabulü kararını okuyarak açıklar.
Tanıklar duruşma salonundan dışarı çıkarılırlar.
Duruşmada, sırasıyla;
a) Sanığın açık kimliği saptanır, kişisel ve ekonomik durumu hakkında kendisinden bilgi alınır.
b) İddianame veya iddianame yerine geçen belge okunur.
c) Sanığa, yüklenen suç hakkında açıklamada bulunmamasının kanuni hakkı olduğu ve
CMK’nın 147. maddesinde belirtilen diğer hakları bildirilir. CMK’nın “İfade ve Sorgunun
Tarzı” başlıklı 147. maddesine göre:
“(1) Şüphelinin veya sanığın ifadesinin alınmasında veya sorguya çekilmesinde aşağıdaki
hususlara uyulur:
a) Şüpheli veya sanığın kimliği saptanır. Şüpheli veya sanık, kimliğine ilişkin soruları doğru
olarak cevaplandırmakla yükümlüdür.
b) Kendisine yüklenen suç anlatılır.
c) Müdafi seçme hakkının bulunduğu ve onun hukuki yardımından yararlanabileceği, müdafiin
ifade veya sorgusunda hazır bulunabileceği, kendisine bildirilir. Müdafi seçecek durumda
olmadığı ve bir müdafi yardımından faydalanmak istediği takdirde, kendisine baro tarafından
bir müdafi görevlendirilir.
d) 95 inci madde hükmü saklı kalmak üzere, yakalanan kişinin yakınlarından istediğine
yakalandığı derhal bildirilir.
e) Yüklenen suç hakkında açıklamada bulunmamasının kanuni hakkı olduğu söylenir.
f) Şüpheden kurtulması için somut delillerin toplanmasını isteyebileceği hatırlatılır ve kendisi
aleyhine var olan şüphe nedenlerini ortadan kaldırmak ve lehine olan hususları ileri sürmek
olanağı tanınır.
g) İfade verenin veya sorguya çekilenin kişisel ve ekonomik durumu hakkında bilgi alınır.
h) İfade ve sorgu işlemlerinin kaydında, teknik imkânlardan yararlanılır.
i) İfade veya sorgu bir tutanağa bağlanır. Bu tutanakta aşağıda belirtilen hususlar yer alır:
1. İfade alma veya sorguya çekme işleminin yapıldığı yer ve tarih.
2. İfade alma veya sorguya çekme sırasında hazır bulunan kişilerin isim ve sıfatları ile ifade
veren veya sorguya çekilen kişinin açık kimliği.
3. İfade almanın veya sorgunun yapılmasında yukarıdaki işlemlerin yerine getirilip
getirilmediği, bu işlemler yerine getirilmemiş ise nedenleri.
4. Tutanak içeriğinin ifade veren veya sorguya çekilen ile hazır olan müdafi tarafından
okunduğu ve imzalarının alındığı.
5. İmzadan çekinme hâlinde bunun nedenleri.”
d) Sanık açıklamada bulunmaya hazır olduğunu bildirdiğinde, usulüne göre sorgusu yapılır
(CMK m.191/3).
Kanunun ayrık tuttuğu haller saklı kalmak üzere, hazır bulunmayan sanık hakkında duruşma
yapılmaz. Gelmemesinin geçerli nedeni olmayan sanığın zorla getirilmesine karar verilir. Sanık
hakkında, toplanan delillere göre mahkûmiyet dışında bir karar verilmesi gerektiği kanısına
varılırsa, sorgusu yapılmamış olsa da dava yokluğunda bitirilebilir (CMK m.193).
Sanığın sorguya çekilmesinden sonra delillerin ortaya konulmasına başlanır (CMK
m.216/1,c.1). Ortaya konulması istenilen bir delil kanuna aykırı olarak elde edilmişse, delil ile
ispat edilmek istenilen olayın karara etkisi yok ise, istem sadece davayı uzatmak maksadıyla
yapılmışsa bu delil reddedilir. Ortaya konulan delillerle ilgili tartışmada söz, sırasıyla katılana
veya vekiline, Cumhuriyet savcısına, sanığa ve müdafine veya kanuni temsilcisine verilir
(CMK m.216/1). Hükümden önce son söz, hazır bulunan sanığa verilir (CMK m.216/3).
Hukuk yargılamasında olduğu gibi ceza yargılamasında da duruşma için tutanak tutulur.
Tutanak CMK’nın 219, 220, 221 ve 222. maddelerinde düzenlenmiştir. Tutanak, mahkeme
başkanı veya hâkim ile zabıt kâtibi tarafından imzalanır. Duruşmada yapılan işlemlerin teknik
araçlarla kayda alınması halinde, bu kayıtlar vakit geçirilmeksizin yazılı tutanağa
dönüştürülerek mahkeme başkanı veya hâkim ile zabıt kâtibi tarafından imzalanır. Mahkeme
başkanının mazereti bulunursa tutanak, üyelerin en kıdemlisi tarafından imzalanır.
Duruşma tutanağının başlığında;
a) Duruşmanın yapıldığı mahkemenin adı,
b) Oturum tarihleri,
c) Hâkimin, Cumhuriyet savcısının ve zabıt kâtibinin adı ve soyadı belirtilir.
Duruşma tutanağında;
a) Oturumlara katılan sanığın, müdafiin, katılanın, vekilinin, kanuni temsilcisinin, bilirkişinin,
tercümanın, teknik danışmanın adı ve soyadı,
b) Duruşmanın seyrini ve sonuçlarını yansıtan ve yargılama usulünün bütün temel kurallarına
uyulduğunu gösteren unsurlar,
c) Sanık açıklamaları,
d) Tanık ifadeleri,
e) Bilirkişi ve teknik danışman açıklamaları,
f) Okunan veya okunmasından vazgeçilen belge ve yazılar,
g) İstemler, reddi halinde gerekçesi,
h) Verilen kararlar,
i) Hüküm yer alır.
Duruşmanın nasıl yapıldığı, kanunda belirtilen usul ve esaslara uygun olarak yapılıp
yapılmadığı, ancak tutanakla ispat olunabilir. Tutanağa karşı yalnız sahtecilik iddiası
yöneltilebilir.
Hâkim, kararını ancak duruşmaya getirilmiş ve huzurunda tartışılmış delillere dayandırabilir.
Bu deliller hâkimin vicdani kanaatiyle serbestçe takdir edilir. Yüklenen suç, hukuka uygun bir
şekilde elde edilmiş her türlü delille ispat edilebilir (CMK m.217).
10.1.4. Hüküm
Duruşmanın sona erdiği açıklandıktan sonra hüküm verilir. Beraat, ceza verilmesine yer
olmadığı, mahkûmiyet, güvenlik tedbirine hükmedilmesi, davanın reddi ve düşmesi kararı,
hükümdür (CMK m.223/1).
1. Beraat kararı;
a) Yüklenen fiilin kanunda suç olarak tanımlanmamış olması,
b) Yüklenen suçun sanık tarafından işlenmediğinin sabit olması,
c) Yüklenen suç açısından failin kast veya taksirinin bulunmaması,
d) Yüklenen suçun sanık tarafından işlenmesine rağmen olayda bir hukuka uygunluk nedeninin
bulunması
e) Yüklenen suçun sanık tarafından işlendiğinin sabit olmaması hallerinde verilir (CMK
m.223/2).
2. Sanık hakkında;
a) Yüklenen suçla bağlantılı olarak yaş küçüklüğü, akıl hastalığı veya sağır ve dilsizlik hali ya
da geçici nedenlerin bulunması,
b) Yüklenen suçun hukuka aykırı fakat bağlayıcı emrin yerine getirilmesi suretiyle veya
zorunluluk hali ya da cebir veya tehdit etkisiyle işlenmesi,
c) Meşru savunmada sınırın heyecan, korku ve telaş nedeniyle aşılması,
d) Kusurluluğu ortadan kaldıran hataya düşülmesi hallerinde kusurunun bulunmaması
dolayısıyla ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilir (CMK m.223/3).
Bunun haricinde; işlenen fiilin suç olma özelliğini devam ettirmesine rağmen;
a) Etkin pişmanlık,
b) Şahsi cezasızlık sebebinin varlığı,
c) Karşılıklı hakaret,
d) İşlenen fiilin haksızlık içeriğinin azlığı dolayısıyla faile ceza verilmemesi hallerinde, ceza
verilmesine yer olmadığı kararı verilir. (CMK m.223/4).
3. Soruşturma ve kovuşturma evresinde toplanan delillerle sanığın atılı suçu işlediği sabit hale
gelmişse mahkûmiyet kararı verilmektedir.
4. Yüklenen suçu işlediğinin sabit olması halinde, belli bir cezaya mahkûmiyet yerine veya
mahkûmiyetin yanı sıra güvenlik tedbirine hükmolunur.
5. Aynı fiil nedeniyle, aynı sanık için önceden verilmiş bir hüküm veya açılmış bir dava varsa
davanın reddine karar verilir.
6. Türk Ceza Kanununda öngörülen düşme sebeplerinin varlığı ya da soruşturma veya
kovuşturma şartının gerçekleşmeyeceğinin anlaşılması hallerinde, davanın düşmesine karar
verilir. Dava şartının yokluğu hallerinde, ölüm, zamanaşımı ve af hallerinde davanın düşmesine
karar verilir. Soruşturma veya kovuşturma şartlarının gerçekleşmeyeceğinin anlaşılması
halinde düşme kararı verilir. Örneğin takibi şikâyete bağlı suçlarda şikâyetten vazgeçme ile
düşme kararı verilir.
Kanunda öngörülmüş bu hükümler haricinde adli yargı ilk derece ceza mahkemesi başka
kararlar da verebilecektir. Bunlar durma, hapis cezasının ertelenmesi kararı ve hükmün
açıklanmasının geri bırakılması kararlarıdır. Örneğin durma kararı davanın reddi kararı gibi
nadir rastlanılan bir karar türüdür. Soruşturmanın veya kovuşturmanın yapılması şarta bağlı
tutulmuş olup da şartın henüz gerçekleşmediği anlaşılırsa; gerçekleşmesini beklemek üzere,
durma kararı verilir. Bu karara itiraz edilebilir. Bu durumda dava açılmıştır, ancak esasa
girilmeden, gerçekleşmesi gereken şart henüz gerçekleşmediğinden şart gerçekleşene kadar
durma kararı verilecektir. Örneğin memurların kovuşturulmasında, soruşturma izni
alınmaksızın açılan bir davada durma kararı verilebilir. Hükmün açıklanmasının geri
bırakılması kararında ise sanık hakkında bir mahkûmiyet kararı verilmiştir, ancak sanık
belirlenen denetim süresi içinde kasti bir suç işlemediği veya ön görülen şartlara uygun
davrandığı sürece karar infaz edilmeyecektir. Bu denetim süresi içerisinde kasti bir suç
işlenmemesi halinde, düşme kararı verilecek, yani böyle bir mahkûmiyet kararı hiç verilmemiş
sayılacaktır.
Hüküm sonrasında kanun yolları ve infaz aşamasına geçilecektir.
Bölüm Özeti
Bu bölümde soruşturma evresinin nasıl başlayacağını, bu evrede hangi işlemlerin yapılacağını,
iddianamenin unsurlarını, kovuşturma evresine nasıl geçileceğini, kovuşturma evresinde
yapılacak işlemleri, tensip tutanağını, duruşmalarda hazırlanan tutanakların içeriklerini ve adli
yargı ilk derece ceza mahkemesi hâkimi tarafından verilebilecek kararları öğrendik.
11. CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞI YAZI İŞLERİ HİZMETLERİ
Giriş
Cumhuriyet Başsavcılığına gelen soruşturma işleri Cumhuriyet savcılarına tevzi edilir. Bu
tevziin ne şekilde gerçekleşeceği ilk inceleme konusunu oluşturacaktır. Cumhuriyet
Başsavcılığında da ön büro bulunur. Ön büronun görevleri bu bölümde sayılmıştır.
Yönetmelikte Cumhuriyet Başsavcılığı yazı işlerinde tutulması zorunlu olan kayıtlar ve
kartonlar düzenlenmiştir. Bu kayıtlar, bunların içerikleri ve kartonların hangi hususa ilişkin
oldukları anlatılmıştır. Soruşturma evrakının incelenmesi, soruşturma evrakından örnek
alınması, soruşturma evrakının birleştirilmesi ile ayrılması usulleri bu bölümde açıklanmıştır.
Son olarak süre belgesine ve süre belgesinin içeriğine yer verilmiştir.
11.1. Cumhuriyet Başsavcılığı Yazı İşleri Hizmetleri
11.1.1. Cumhuriyet Başsavcılığına Gelen Soruşturma ve İşlerin Tevzi
Soruşturma ve istinabe evrakı ile diğer işler puanlama yöntemine göre Cumhuriyet savcılarına
tevzi edilir. Her Cumhuriyet savcısına eşit puanda iş gönderilmesi esastır. Puanlama kriterleri,
Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun görüşü alınarak Adalet Bakanlığı tarafından UYAP’ta
düzenlenir (Yön. m.135/1).
Tevziden kaynaklanan uyuşmazlıklar Cumhuriyet başsavcısı tarafından tevzi kriterleri esas
alınarak karara bağlanır (Yön. m.135/2).
Uygulamada adliyelerde “Müracaat Savcılığı” ihdas edilmiştir. Bu savcılığın görevi şikâyet ve
ihbar konusu her olay için soruşturma kaydı açarak evraka bir soruşturma numarası vermek ve
dosyayı soruşturmayı yürütecek olan Cumhuriyet savcısına göndermektir.
Görüldüğü üzere adli yargı ilk derece hukuk mahkemelerine müracaat için ihdas edilmiş olan
tevzi bürosu cumhuriyet başsavcılığına başvuru açısından söz konusu değildir.
Uygulamada Cumhuriyet Başsavcılığı çeşitli bürolar şeklinde yapılanmıştır. Bunlar şu
şekildedir:
Soruşturma Bürosu: Genel suç soruşturmalarını yürütür.
Ön Büro[1]
Müracaat Bürosu (Müracaat Savcılığı): Suçtan zarar gören kişilerin doğrudan Cumhuriyet
Başsavcılıklarına gelmeleri halinde bu kişilerin şikâyetleri soruşturmaya kaydedilir.
Ön Ödeme-Kabahatler Bürosu: Ön ödemeye tabi suçlar ve Kabahatler Kanunu ile diğer
kanunlarda idari para cezasını gerektiren eylemlerle ilgili soruşturmaları yürütür.
Uzlaştırma Bürosu: Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre uzlaştırma işlemlerini yürütür.
Memur Suçları Bürosu: Soruşturması özel usullere tabi olan kamu görevlilerinin görevleriyle
ilgili suçlarına ilişkin soruşturmalarını yürütür.
Terör ve Organize Suçlar Bürosu: Terör suçları ve örgütlü olarak işlenen suçlarla ilgili
soruşturmaları yapar.
Çocuk Bürosu: 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu’ndan doğan suçların soruşturmalarını
yapar.
Daimi Arama ve Zamanaşımı Bürosu: Faili tespit edilemeyen suçların faillerini arar.
Zamanaşımı süresi dolmuş olan soruşturma evraklarının tespit eder. Suç failinin belirlenmesi
halinde soruşturmaları yapar.
Basın Bürosu: Basın yoluyla işlenen suçların soruşturmalarını yapar.
İnfaz Bürosu: Ceza mahkemelerinden verilen kesinleşmiş mahkûmiyet kararları ile hukuk
mahkemelerinden gönderilen tedbir kararlarının infaz işlemlerini yürütür.
Yakalama Bürosu: Cumhuriyet Başsavcılığı, mahkemeler ve diğer adliyelerden gelen
yakalama evrakının infaz edilmesi ile ilgili iş ve işlemleri yapar
Talimat Bürosu: Başka yer Cumhuriyet Başsavcılıklarından gönderilen talimatların
(soruşturma işlemlerine ilişkin talepleri) gereğini yerine getirir.
Emanet Bürosu: Cumhuriyet Başsavcılığı veya ceza mahkemelerinden gönderilen suç
eşyasının kaydı ve muhafazası işlemlerini yürütür.
Esas Bürosu: Cumhuriyet Başsavcılığı esas kaydına kaydedilmesi gereken işlemlerle ilgili
görevleri yerine getirir.
Bakanlık Muhabere Bürosu: Adliyenin Adalet Bakanlığı ve Hâkimler ve Savcılar Kurulu ile
olan yazışmalarını yürütür. Bakanlık ve Hâkimler ve Savcılar Kurulu’ndan gelen inceleme ve
ön soruşturmalara ilişkin yazı işlerini yürütür.
Genel Muhabere Bürosu: Diğer kurum ve kuruluşlardan Cumhuriyet Başsavcılığına gelen
yazıların; kaydedilip tasnifi yapılarak ilgili yerlere gönderir. Mahkemeler, diğer adalet daireleri
ve Cumhuriyet Başsavcılığı bürolarından diğer kurum ve kuruluşlara gönderilmek üzere
Cumhuriyet Başsavcılığına gelen yazı ve evrakın tasnifini yaparak ilgili yerlere gönderir.
11.1.2. Cumhuriyet Başsavcılığı Ön Büro İşlemleri
Kapalı ve derdest soruşturma dosyasına dilekçe, belge ya da diğer evrakı ibraz etmek isteyen
kişinin cumhuriyet başsavcılığı ön bürosuna müracaat etmesi gerekir. Ön büro personelinin bu
halde yapması gereken ilk şey ibraz edilecek kimlik belgesini de kontrol etmek suretiyle
başvuru sahibinin mağdur, şikâyetçi, suçtan zarar gören ve vekilleri ile şüpheli ve müdafii olup
olmadığını kontrol etmektir.
Başvuru sahibinin UYAP’ta yapılan sorgulamada mağdur, şikâyetçi, suçtan zarar gören ve
vekilleri ile şüpheli ve müdafii olduğunun anlaşılması hâlinde sırasıyla aşağıdaki işlemler
yapılır (Yön. m.136/2):
1. Evrak taranarak UYAP’a kaydedilir.
2. Başvuru sahibine, evrakın alındığına ve elektronik ortama aktarıldığına dair aynı zamanda
havale yerine geçen bir alındı belgesi ücretsiz olarak verilir.
3. Evrak UYAP’tan zabıt kâtibinin iş listesi ekranına gönderilir.
4. Fiziki evrak ilgili personel tarafından aynı gün zimmet karşılığında teslim alınmak üzere ön
büroda muhafaza edilir.
Kapalı dosya; olağan kanun yollarına başvurularak ya da başvurulmaksızın kesinleşen
soruşturma, kovuşturma ve kabahat dosyalarıdır (Yön. m.4/1,ö).
Cumhuriyet başsavcılığı ön büro personelinin görevleri şunlardır (Yön. m.136/1):
1. Kapalı dosyalarda; mağdur, şikâyetçi, suçtan zarar gören ve vekilleri ile şüpheli ve müdafiin
talebi hâlinde kapak bilgisi, belge ve karar örneğini kimlik tespiti yaparak vermek.
2. Kısıtlama kararı olmayan derdest soruşturma dosyalarında; mağdur, şikâyetçi, suçtan zarar
gören ve vekilleri ile şüpheli ve müdafiin talebi hâlinde dosya içerisindeki belgelerin örneğini
kimlik tespiti yaparak vermek.
3. Kapalı ve derdest soruşturma dosyalarında; kapak bilgisi, belge ve karar örneği talep eden
kişinin dosyadaki sıfatı hususunda tereddüt oluşması hâlinde, talep konusunda karar vermek
üzere Cumhuriyet savcısını bilgilendirerek talimatı doğrultusunda gereğini yapmak.
4. Derdest soruşturma dosyalarına ibraz edilen dilekçe, belge ya da diğer evrakı kimlik tespiti
yaparak teslim alıp, yukarıda belirtilen işlemleri yapmak, ayrıca tutuklu soruşturma
dosyalarında derhâl ilgili zabıt kâtibini bilgilendirmek.
5. Başka yer Cumhuriyet başsavcılığı veya diğer mercilere gönderilmesi talebiyle verilen
dilekçe, belge ya da diğer evrakı kimlik tespiti yaparak teslim alıp yukarıda belirtilen işlemleri
yapmak ve muhabere bürosunun iş listesine yönlendirmek.
6. PTT ve kargo aracılığıyla gelen evrak hariç olmak üzere, Cumhuriyet başsavcılığına gelen
evrakı teslim alarak yukarıda belirtilen işlemleri yapmak.
7. Fezlekeli evrak hariç olmak üzere, adli kolluktan gelen evrakı teslim alarak yukarıda
belirtilen işlemleri yapmak.
8. Hakkında yakalama kararı veya infaz evrakı bulunan kişileri kolluk marifetiyle ilgili büroya
yönlendirmek.
9. Başka yer açık ceza infaz kurumundan izinli olarak çıkan hükümlünün iznini belirtilen yerde
geçirdiğinin tespiti amacıyla izin kâğıdına şerh düşülmesi için Cumhuriyet başsavcılığına
başvurması hâlinde, hükümlünün izin kâğıdına geldiği tarih ve saat belirtilmek suretiyle gerekli
şerhi düşmek ve onaylamak.
10. SMS aracılığıyla hakkındaki kovuşturma işlemlerinden bilgi almak isteyenleri UYAP SMS
abonesi yapmak.
Ön büro personeli doğru ve güvenilir adli istatistikler elde edilebilmesi amacıyla, verileri
sisteme doğru, eksiksiz ve zamanında girmekle yükümlüdür (Yön. m.136/3).
11.1.3. Cumhuriyet Başsavcılığı Yazı İşlerinde Tutulacak Kayıtlar
Yönetmeliğin 107. maddesinde cumhuriyet başsavcılığında tutulması zorunlu olan kayıtlar
düzenlenmiştir. Bu hükme göre cumhuriyet başsavcılığında;
a. Soruşturma kaydı,
b. Suç eşyası kaydı,
c. Ölü muayenesi ve otopsi kaydı,
ç. Uzlaşma kaydı,
d. Ön ödeme kaydı,
e. Bilirkişilik kaydı,
f. Tercüman kaydı,
g. SEGBİS kaydı,
ğ. İstinabe kaydı,
h. Yakalama kaydı,
ı. Ailenin korunması kararlarının kaydı,
i. Esas kaydı,
j. İnfaz kaydı,
k. Denetimli serbestlik kaydı,
l. Hapis ile tazyik kaydı,
m. Tazyik hapsi kaydı,
n. Disiplin hapsi kaydı,
o. İstinaf kaydı,
ö. Temyiz kaydı,
p. Muhabere kaydı,
r. İdarî yaptırım kararlarının kaydı,
s. Zimmet kaydı,
ş. Kitaplık kaydı,
t. Cumhuriyet savcısı bilgi kaydı tutulması zorunludur.
a. Soruşturma kaydı (Yön. m.108)
Cumhuriyet başsavcılığınca, soruşturma evresine ilişkin işlemlerin safahatının işlendiği
kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, mağdur, şikâyetçi ve şüphelinin kimlik bilgileri, suçun türü, suç tarihi,
soruşturmanın kaydedildiği tarih, geldiği birim, Cumhuriyet savcısı, şüphelinin gözaltına
alınma, tutuklanma, salıverilme ve tahliye tarihleri, iddianamenin onaylandığı tarih ile esas
numarası ve karar bilgileri, kovuşturmaya yer olmadığına dair karara itiraz edilmiş ise
sonucuyla düşünceler sütunlarından oluşur.
Kimlik bilgisi sütunlarına adres dışında varsa ev, iş, cep telefonu ve faks numaraları; elektronik
posta adresi ve diğer iletişim bilgileri ile tüzel kişiliği bulunan kurumların vergi kimlik
numaralarının da yazılması gerekir.
Aşağıda belirtilen hallerde evrak kaydedilerek soruşturma numarası alır:
1. İhbar veya şikâyet üzerine ya da re’sen Cumhuriyet başsavcılığınca soruşturma başlatılması,
2. Adli kolluk mercileri tarafından düzenlenen fezlekeli evrakın Cumhuriyet başsavcılığına
gelmesi,
3. Başka yer Cumhuriyet başsavcılığından yetkisizlik kararı ile soruşturma evrakının gelmesi.
İddianamenin iadesine dair verilen karar kesinleştiğinde ya da iade kararına Cumhuriyet
başsavcılığınca itiraz edilmemesi hâlinde evrak yeni bir soruşturma numarasına kayıt edilir.
Önceki soruşturma numarasının düşünceler sütununa bu durum not edilir.
b. Suç eşyası kaydı (Yön. m.109)
Cumhuriyet başsavcılığınca, elkonulan veya muhafaza altına alınan suç eşyasına ilişkin
bilgilerin safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, Cumhuriyet başsavcılığı soruşturma numarası, mahkeme esas
numarası, muhafaza altına alma veya elkoyma tarihi, elkoyma kararını veren makam ile kararın
tarihi ve sayısı, eşyanın geldiği tarih ile cinsi, adeti ve vasıfları, eşya sahibinin kimlik ve adres
bilgileri, emanet parasına ilişkin bilgiler, eşyanın mahkeme ya da Cumhuriyet başsavcılığına
teslim ve iade tarihleri, eşya elden çıkarılmış, iade veya müsadere edilmiş ya da satılmış ise;
kararın tarihi ve sayısı, teslim tarihi ile teslim alanın kimlik bilgileri, hesabı cari defteri ve mal
memurluğu makbuz numarası ile düşünceler sütunlarından oluşur.
c. Ölü muayenesi ve otopsi kaydı (Yön. m.110)
Cumhuriyet başsavcılığınca, ölü muayenesi ve otopsi işlemlerine ilişkin safahatın işlendiği
kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, soruşturma numarası, ölenin kimlik bilgileri, ölüm tarihi ve sebebi,
raporun tarihi ve sayısı, soruşturma sonucunda verilen karar ile düşünceler sütunlarından
oluşur.
ç. Uzlaşma kaydı (Yön. m.111)
Cumhuriyet başsavcılığınca yapılan uzlaşma işlemlerine ilişkin safahatın işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, soruşturma numarası, mağdur, şikâyetçi, şüpheli, müdafii, vekil veya
kanunî temsilci ile uzlaştırmacının kimlik bilgileri, uzlaştırmacının görevi ve mesleği, suçun
türü, kararlaştırılan edimin türü ve süresi, dosyanın uzlaştırmacıya verildiği tarih, uzlaştırma
raporunun teslim edildiği tarih, uzlaştırma işleminin sonucu ve uzlaştırmacıya ödenen ücret ile
düşünceler sütunlarından oluşur.
Türk Ceza Kanunu’na göre aşağıda belirtilen suçlarda şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar
gören gerçek veya özel hukuk tüzel kişisinin uzlaştırılması girişiminde bulunulur:
1. Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı suçlar
2. Şikâyete bağlı olup olmadığına bakılmaksızın Türk Ceza Kanununda yer alan; kasten
yaralama, taksirle yaralama, konut dokunulmazlığının ihlali, çocuğun kaçırılması ve
alıkonulması, ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin
açıklanması suçları (CMK m.253/1).
Soruşturma konusu suçun uzlaşmaya tâbi olması halinde, Cumhuriyet savcısı veya talimatı
üzerine adli kolluk görevlisi, şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar görene uzlaşma teklifinde
bulunur. Uzlaşma sonucunda şüphelinin edimini yerine getirmesi halinde, hakkında
kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir. Edimin yerine getirilmesinin ileri tarihe bırakılması,
takside bağlanması veya süreklilik arz etmesi halinde şüpheli hakkında kamu davasının
açılmasının ertelenmesi kararı verilir. Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararından
sonra, uzlaşmanın gereklerinin yerine getirilmemesi halinde kamu davası açılır.
d. Ön ödeme kaydı (Yön. m.112)
Cumhuriyet başsavcılığınca uygulanan ön ödemeye ilişkin işlemlerin safahatının işlendiği
kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, soruşturma numarası, şüpheli ve kanunî temsilcisinin kimlik bilgileri,
suçun türü, ödenecek miktar, tebliğ ve ödeme tarihi, soruşturma gideri ve işlemin sonucu ile
düşünceler sütunlarından oluşur.
Uzlaşma kapsamındaki suçlar hariç olmak üzere, yalnız adli para cezasını gerektiren veya
kanun maddesinde öngörülen hapis cezasının yukarı sınırı altı ayı aşmayan suçların faili; a)
Adli para cezası maktu ise bu miktarı, değilse aşağı sınırını, b) Hapis cezasının aşağı sınırının
karşılığı olarak her gün için otuz Türk Lirası üzerinden bulunacak miktarı, c) Hapis cezası ile
birlikte adli para cezası da öngörülmüş ise, hapis cezası için (b)’ye göre belirlenecek miktar ile
adli para cezasının aşağı sınırını soruşturma giderleri ile birlikte, Cumhuriyet savcılığınca
yapılacak tebliğ üzerine on gün içinde ödediği takdirde hakkında kamu davası açılmaz (TCK
m.75/1).
e. Bilirkişilik kaydı (Yön. m.113)
Cumhuriyet başsavcılığınca atanan bilirkişilere ilişkin bilgi ve işlemlerin safahatının işlendiği
kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, soruşturma numarası, bilirkişinin kimlik bilgileri, mesleği ve görevi,
atanma nedeni, dosyanın bilirkişiye teslim tarihi ile verilen süre, raporun sunulduğu tarih, ek
rapor tanzim edilip edilmediği ve takdir edilen ücret ile düşünceler sütunlarından oluşur.
f. Tercüman kaydı (Yön. m.114)
Cumhuriyet başsavcılığınca atanan tercümana ilişkin bilgi ve işlemlerin safahatının işlendiği
kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, soruşturma numarası, tercümanın kimlik bilgileri, mesleği ve görevi,
atandığı tarih, tercümenin yapıldığı dil, takdir edilen ücret ile düşünceler sütunlarından oluşur.
g. SEGBİS kaydı (Yön. m.115)
Cumhuriyet başsavcılığınca, dinlenilmesine gerek görülen kişilerin SEGBİS kullanılarak
dinlenilmesi, görüntü ve seslerinin kayda alınması ve saklanması ile ilgili işlemlerin safahatının
işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, Cumhuriyet başsavcılığı adı ve soruşturma numarası, dinlenen kişinin
sıfatı ve kimlik bilgileri, dinleme tarihi ve saati, suçun türü, ifadenin alınacağı birim adı,
ifadenin alınacağı salon adı ile düşünceler sütunlarından oluşur.
ğ. İstinabe kaydı (Yön. m.116)
Başka yer Cumhuriyet başsavcılığı tarafından yürütülen soruşturma kapsamında Cumhuriyet
başsavcılığına gelen istinabe taleplerine ilişkin işlemlerin safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, istinabe talebinin tarih ve numarası, istinabe talebinin geldiği tarih,
talepte bulunan merci, tarafların sıfatı ve kimlik bilgileri, yapılması istenilen işlem, sonucu,
istinabe evrakının iade tarihi ile düşünceler sütunlarından oluşur.
h. Yakalama kaydı (Yön. m.117)
Yakalama, hâkim veya mahkeme kararı olmadan suç şüphesi altında bulunan şahısların
özgürlüklerinin geçici olarak fiilen kısıtlanmasıdır.Yakalama,koruma tedbiri olması nedeniyle
geçici niteliktedir. Yakalamada koruma tedbirlerine başvurulmasındaki genel amaçların yanı
sıra, kişinin gözaltına alınması veya tutuklanması amacının gerçekleşmesinde bir araç olarak
kullanılır.
Yakalama kaydı; Cumhuriyet başsavcılığınca, hakkında yakalama emri kararı verilen şüpheli,
sanık ve hükümlülerin yakalanmalarına ilişkin yapılan işlemlerin safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, evrakın geldiği tarih, evrakı gönderen merci, tarih ve numarası, aranan
şahsın kimlik bilgileri, suçun türü, şüpheli veya sanık ise suçun işlendiği tarih, yakalama
kararının tarih ve numarası, hükümlü ise hükmün kesinleştiği tarih, cezanın türü ve miktarı,
aranan şahsın yakalanması için yapılan işlem ile düşünceler sütunlarından oluşur.
İnfazının yapılması hâlinde yakalama emri UYAP’tan derhâl kaldırılır.
ı. Ailenin korunması kararlarının kaydı (Yön. m.118)
08.03.2012 tarihli ve 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine
Dair Kanun uyarınca hâkim tarafından verilerek Cumhuriyet başsavcılığına gönderilen tedbir
kararları ile zorlama hapsi kararlarının safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, hakkında koruma kararı veya zorlama hapsi verilen kişinin kimlik
bilgileri, uygulanan kanun maddesi, kararın tarihi, türü ve süresi, kararı veren mahkeme ve esas
numarası, kararın konusu ile kararın geldiği tarih, kararın uygulanmaya başlama ve bitiş
tarihleri, dosyanın kapanış tarihi ile düşünceler sütunlarından oluşur.
i. Esas kaydı (Yön. m.119)
İddianamenin düzenlenmesiyle başlayıp kovuşturmanın sonuna kadar devam eden safahatın
işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, soruşturma numarası, mağdur veya şikâyetçi ile şüphelinin kimlik
bilgileri, suçun türü, mahkeme esas numarası, gözaltı ve tutuklama tarihi, salıverilme ve tahliye
tarihi, evrakın mahkemeye veriliş tarihi ve kanun yolu işlemleri ile düşünceler sütunlarından
oluşur.
Mahkemelerce yükümlülük belirlenmeksizin verilen erteleme veya hükmün açıklanmasının
geri bırakılması kararları ile ilgili olarak bu kayda sadece şerh düşülür.
j. İnfaz kaydı (Yön. m.120)
Mahkeme ilâmlarının infazına ilişkin işlemlerin safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, hükümlünün kimlik bilgileri, ilâmı veren mahkeme, ilâmın tarih ve
numarası, ilâmın geldiği tarih, Cumhuriyet başsavcılığı esas numarası, hükmün özeti, evvelce
gözaltında ve tutuklu kalmışsa salıverilme ve tahliye tarihi, ceza infaz kurumuna girdiği ve
çıktığı tarih ile saat, muhafaza tedavi ve tedbirinin uygulanmaya başlandığı ve sona erdiği tarih,
ceza bildirme, tali karar ve yerine getirme fişlerinin gönderildiği tarih ile düşünceler
sütunlarından oluşur.
Bir hüküm ile aynı şahıs hakkında hürriyeti bağlayıcı ceza, adli para cezası ve güvenlik
tedbirine birlikte hükmedilmesi hâlinde, bu cezaların her biri ile güvenlik tedbirlerine ait ilâmlar
ayrı ayrı numaralara kaydedilir.
Gereken hallerde infaz kaydı; ağır ceza, asliye ceza, sulh ceza, icra ilâmları, taşra ilâmları ve
çocuklar hakkında ilgili mahkemelerce verilen ilâmlar ayrı ayrı gruplanabilir. Adli para
cezasına ilişkin ilâmlar, 03.07.2005 tarihli ve 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu’na,
13.12.2004 tarihli ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’a
(CGİK), 26.09.2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 57. maddesine göre verilen,
muayene ve tedavi kararları ile dâhilî ve haricî ilâmlar hakkında da müstakil bir kayıt tutulabilir.
Mahsup işlemi yapıldığında bu durum ilgili mahkeme dosyasının safahatına otomatik olarak
şerh düşülür.
k. Denetimli serbestlik kaydı (Yön. m.121)
Denetimli serbestlik,yasa tarafından belirlenen deneme süresinde, kişinin cezasının sosyal
hayat içerisinde infazına olanak sağlayan bir ceza hukuku kurumudur. Suç işleyen kişi sosyal
yaşam içerisinde denetimli serbestlik yoluyla gözlemlenmektedir.Denetimli Serbestlik
Yasası,kişinin ailesiyle bağlarını sürdürebilmesi ve dış dünyayla uyum sağlayabilmesi
gerekçesiyle çıkartılmış bir yasadır. Hükümlü cezasını cezaevinde infaz ederken koşullu
salıverilmesine belli bir süre kalınca tahliye edilerek dışarıda sosyal hayat içerisinde denetim
altında tutulmaktadır.
Denetimli serbestlik kaydı; şüpheli, sanık veya hükümlüler hakkında mahkeme tarafından
verilen ve denetimli serbestlik müdürlüğünce yerine getirilmesi gereken seçenek ceza, tedbir
ve yükümlülük kararlarına ilişkin işlemlerin safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, şüpheli, sanık veya hükümlünün kimlik bilgileri, suçun türü, uygulanan
kanun maddesi, kararın türü ve süresi, kararı veren mahkemenin adı, karar tarihi, numarası ve
konusu ile kararın geldiği tarih, kararın uygulanmaya başlama ve bitiş tarihleri, dosyanın
kapanış tarihi ile düşünceler sütunlarından oluşur.
Adli kontrol kararlarının infazı ilâmat ve infaz bürosunca takip edilir. Bu kararlar denetimli
serbestlik müdürlüğüne gönderilir.
l. Hapis ile tazyik kaydı (Yön. m.122)
09.06.1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun 76. ve 21.07.1953 tarihli ve 6183
sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un 60. maddesi ile diğer kanunlar
uyarınca verilen kararlara ilişkin işlemlerin safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, borçlunun kimlik bilgileri, borcun türü ve miktarı, kararı veren merci,
kararın tarih ve numarası, borçlunun yakalandığı ve salıverildiği tarih, ceza infaz kurumuna
alındığı ve tahliye edildiği tarih, tutulacağı süre, dosyanın kapanış tarihi, kapanma nedeni ile
düşünceler sütunlarından oluşur.
m. Tazyik hapsi kaydı (Yön. m.123)
2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun; 338. maddesinin 2. fıkrası ile 340, 341, 343, 344.
maddeleri ve diğer kanunlar uyarınca verilen kararlara ilişkin işlemlerin safahatının işlendiği
kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, borçlunun kimlik bilgileri, suçun türü, kararı veren merci, kararın tarih
ve numarası, yakalandığı ve salıverildiği tarih, ceza infaz kurumuna alındığı ve tahliye edildiği
tarih, hapsin süresi, dosyanın kapanış tarihi, kapanma nedeni ile düşünceler sütunlarından
oluşur.
n. Disiplin hapsi kaydı (Yön. m.124)
Mahkemece verilen disiplin hapsi cezalarının infazına ilişkin işlemlerin safahatının işlendiği
kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, ilgilinin kimlik bilgileri, kararı veren mahkeme, kararın tarih ve
numarası, hapsin süresi, ceza infaz kurumuna giriş ile çıkış tarihi ve saati, dosyanın kapanış
nedeni ile düşünceler sütunlarından oluşur.
o. İstinaf kaydı (Yön. m.125)
Mahkemece verilen hüküm aleyhine Cumhuriyet başsavcılığınca yapılan istinaf kanun yolu
başvurularına ilişkin işlemlerin safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, hükmün esas ve karar numarası, istinafa başvuran Cumhuriyet savcısı,
başvurma tarihi, dosyanın istinaftan geldiği tarih ve sonucu ile düşünceler sütunlarından oluşur.
ö. Temyiz kaydı (Yön. m.126)
Mahkemece verilen hüküm aleyhine Cumhuriyet başsavcılığınca yapılan temyiz kanun yolu
başvurularına ilişkin işlemlerin safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, hükmün esas ve karar numarası, temyize başvuran Cumhuriyet savcısı,
başvurma tarihi, dosyanın temyizden geldiği tarih ve sonucu ile düşünceler sütunlarından
oluşur.
p. Muhabere kaydı (Yön. m.127)
Diğer kayıtlara işlenmesi gerekmeyen; Cumhuriyet başsavcılığı, mahkeme veya diğer
mercilerden gelen ya da bu mercilere gönderilen evrakın işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, evrakın tarih ve numarası, gönderilen veya gönderen merci, geliş ve
gönderilme tarihi, evrakın özeti, gidiş tarihi ile düşünceler sütunlarından oluşur.
Bu kayda, soruşturma dolayısıyla diğer mercilere yazılan müzekkereler ile bunlara verilen
cevaplar ve istinabe kaydına kayıtlı işlere ait yazışmalar geçirilmez. Bunlar sadece zimmet
kaydına işlenir.
Muhabereye kayıtlı yazıya gelen cevap ayrı bir kayıt işlemine tâbi tutulmaz. Sadece kayıtta
aldığı numaranın karşısına geldiği işaret olunur.
Adalet Bakanlığı ve Hâkimler ve Savcılar Kurulu ile yapılan yazışmalar ile hâkim, Cumhuriyet
savcısı, avukat ve en üst dereceli kolluk amirleri hakkında yapılan araştırma, inceleme veya
soruşturmalar için ayrı ayrı muhabere kaydı tutulur.
r. İdari yaptırım kararlarının kaydı (Yön. m.128)
Cumhuriyet başsavcılığınca, idari yaptırım gerektiren eylemlere ilişkin işlemlerin safahatının
işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, ihbar eden veya şikâyetçi ile kabahat eylemini işleyen kişinin kimlik
bilgileri, kabahat eyleminin türü, tarihi ve uygulanan yaptırım, karar ve tarihi, kararı veren
Cumhuriyet savcısı, başvuru yolu tarihi ve sonucu, itiraz yolu tarihi ve sonucu, infaz için
merciine gönderilme tarihi, infaz tarihi ve düşünceler sütunlarından oluşur.
s. Zimmet kaydı (Yön. m.129)
Cumhuriyet başsavcılığınca, UYAP üzerinden gönderilemeyen evrakın işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, evrak numarası, gönderildiği merci, alındığı tarih, evrakı alanın kimlik
bilgileri, görevi ve imzası ile düşünceler sütunlarından oluşur.
ş. Kitaplık kaydı (Yön. m.130)
Cumhuriyet başsavcılığı ve mahkemelere gönderilen kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer
kitap ve dergilerin işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; demirbaş numarası, yayın adı, yayınlayan birim, basım tarihi ve yeri, basım yılı,
konusu, yeri, geliş tarihi, sayfa sayısı, baskı numarası ve yazarı ile düşünceler sütunlarından
oluşur.
t. Cumhuriyet savcısı bilgi kaydı(Yön. m.131)
Cumhuriyet başsavcılığında görev yapan Cumhuriyet başsavcısı, Cumhuriyet başsavcı vekili
ve Cumhuriyet savcılarının göreve ilişkin gizli olmayan kişisel ve mesleki bilgilerinin tutulduğu
kayıttır
Bu kayıt; Cumhuriyet başsavcılığında görev yapan Cumhuriyet başsavcısı, Cumhuriyet
başsavcı vekili ve Cumhuriyet savcılarının adı ve soyadı, iletişim bilgileri, nüfus, aile bilgileri
ile izin, rapor, hizmet içi eğitim, geçici görevlendirilme sütunlarından oluşur.
11.1.4. Cumhuriyet Başsavcılığında Tutulacak Kartonlar
Yönetmeliğin 134. maddesine göre cumhuriyet başsavcılığında, aşağıda gösterilen karar ve
işlem kartonlarının UYAP’ta tutulması zorunludur.
a. İddianame kartonu: Cumhuriyet başsavcılığınca düzenlenen iddianamelerin saklandığı
kartondur. Her mahkeme için ayrı bir iddianame kartonu tutulur.
b. Kovuşturmaya yer olmadığına dair karar kartonu: Cumhuriyet başsavcılığınca verilen
kovuşturmaya yer olmadığına dair kararların saklandığı kartondur.
c. Fezleke kartonu: Cumhuriyet başsavcılığınca görev nedeniyle ağır ceza mahkemesi
Cumhuriyet başsavcılığına gönderilen fezlekelerin saklandığı kartondur.
Ağır ceza mahkemesi bulunmayan ilçelerde işlenen suçların, ağır ceza mahkemesinin görev
alanına girmesi durumunda, olayın meydana geldiği yer Cumhuriyet savcısı tarafından ivedi ve
zorunlu deliler toplanarak merkez Cumhuriyet başsavcılıklarına gönderilen iddianame öncesi
düşünce yazısına fezleke denir. Düzenlenen her bir fezleke için fezleke sıra numarası verilir.
Fezlekeyi alan Cumhuriyet başsavcılığı soruşturma dosyası hakkında bir karar verir. Kamu
davasını açmaya yeterli delil bulunduğu kanaatine varırsa bağlı ağır ceza mahkemesine hitaben
iddianame düzenleyerek kamu davasını açar.
ç. Görevsizlik ve yetkisizlik kararı kartonu: Cumhuriyet başsavcılığınca verilen görevsizlik ve
yetkisizlik kararlarının saklandığı kartondur. Gerekli hâllerde bu kartonlar ayrı tutulabilir.
d. Kamu davasının açılmasının ertelenmesine ilişkin karar kartonu: Cumhuriyet
başsavcılığınca verilen kamu davasının açılmasının ertelenmesine ilişkin kararların saklandığı
kartondur.
e. İdari yaptırım kararı kartonu: Cumhuriyet başsavcılığınca verilen idari yaptırım kararlarının
saklandığı kartondur.
f. Değişik işler kartonu: Cumhuriyet başsavcılığınca, diğer kartonlarda saklanması
gerekmeyen işlem ve kararların saklandığı kartondur.
g. Hapis cezasının infazının ertelenmesi kararı kartonu: Cumhuriyet başsavcılığınca, 5275
sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 16 ve 17. maddeleri uyarınca
verilen hapis cezasının infazının ertelenmesine dair kararların saklandığı kartondur.
ğ. Adli tebligat ve posta gönderileri kartonu: Görevli tarafından imza ve mühür ile teslim
alınan tebligat ve posta evrakına ait sevk irsaliyelerinin bir örneği ile ödeme talimatının ve aylık
posta gideri cetvelinin bir örneğinin konulduğu ve saklandığı kartondur. Temyiz ve istinaf
kanun yoluna gönderilen dosyalar ile haricî ilâmlar hakkında ayrı irsaliyeler düzenlenir ve
bunlar ayrı kartonlarda muhafaza edilir.
h. İş cetvelleri kartonu: Cumhuriyet başsavcılığınca, Bakanlık ve Kurula gönderilen iş
cetvellerinin saklandığı kartondur.
ı. Teftiş tavsiyeler listesi kartonu: Teftiş sonucunda düzenlenen tavsiye listelerinin saklandığı
kartondur.
i. Denetleme kartonu: Cumhuriyet başsavcılığınca, noterlik ve icra müdürlüğü işlemlerinin
denetimi sonucunda düzenlenen raporlar ile mahkeme yazı işleri müdürleri ve parayı elinde
bulunduran diğer görevlilerin kasa hesaplarının tespit ve denetimine ilişkin tutanakların birer
örneğinin konulduğu ve saklandığı kartondur. Bu kartona konulacak rapor örneklerinde ve
tutanaklarda Cumhuriyet savcısının imzası ile Cumhuriyet başsavcılığı mührünün bulunması
zorunludur.
j. Zimmet kartonu: Cumhuriyet başsavcılığınca, UYAP üzerinden gönderilemeyen evrakın
teslimine ilişkin belgelerin konulduğu ve saklandığı kartondur. Elektronik ortamda tutulan
kaydın çıktısı alınır, ilgili sütun imzalatıldıktan sonra taranarak UYAP’a aktarılır ve kartonda
muhafaza edilir.
Adli tebligat ve posta gönderileri kartonu, denetleme kartonu ve zimmet kartonunun fiziki
olarak da tutulması gerekir.
11.1.5. Soruşturma Evrakının İncelenmesi ve Örnek Alınması
Kanunun başka hüküm koyduğu haller saklı kalmak ve savunma haklarına zarar vermemek
şartıyla soruşturma evresindeki usul işlemleri gizlidir (Yön. m.137/1, CMK m.157/1).
Şüpheli ve müdafii soruşturma evresinde dosya içeriğini inceleyebilir ve istediği belgelerin bir
örneğini fiziki ya da elektronik ortamda harçsız olarak alabilir (Yön. m.137/2). Ceza
Muhakemesi Kanunu’na göre de müdafi, soruşturma evresinde dosya içeriğini inceleyebilir ve
istediği belgelerin bir örneğini harçsız olarak alabilir (CMK m.153/1).
Şüpheli ve müdafiin dosya içeriğini incelemesi veya belgelerden örnek almasına ilişkin yetkisi,
soruşturmanın amacını tehlikeye düşürebilecek ise Cumhuriyet savcısının istemi ve ilgili
hâkimin kararıyla kısıtlanabilir (Yön. m.137/3). Ceza Muhakemesi Kanunu da müdafiin dosya
içeriğini inceleme veya belgelerden örnek alma yetkisinin, soruşturmanın amacını tehlikeye
düşürebilecek ise Cumhuriyet savcısının istemi üzerine hâkim kararıyla kısıtlanabileceğini
düzenlenmiştir.
Yakalanan kişinin veya şüphelinin ifadesini içeren tutanak ile bilirkişi raporları ve adı
geçenlerin hazır bulunmaya yetkili oldukları diğer adli işlemlere ilişkin tutanaklar hakkında
Yönetmelikte yer alan bu kısıtlama uygulanmaz (Yön. m.137/4). Aynı husus Ceza Muhakemesi
Kanunu’nda da vurgulanmıştır. Buna göre yakalanan kişinin veya şüphelinin ifadesini içeren
tutanak ile bilirkişi raporları ve adı geçenlerin hazır bulunmaya yetkili oldukları diğer adli
işlemlere ilişkin tutanaklar hakkında, Ceza Muhakemesi Kanunu’ndaki bu kısıtlama
uygulanmaz (CMK m.153/3).
Müdafi, iddianamenin mahkeme tarafından kabul edildiği tarihten itibaren dosya içeriğini ve
muhafaza altına alınmış delilleri inceleyebilir; bütün tutanak ve belgelerin örneklerini harçsız
olarak alabilir (CMK m.153/4).
Yönetmelikte yer alan bu düzenlemenin içerdiği haklardan mağdur, şikâyetçi, suçtan zarar
gören ve vekilleri de yararlanır (Yön. m.137/5). Ceza Muhakemesi Kanunu m.153’teki
düzenlemede yer alan haklardan suçtan zarar görenin vekili de yararlanır (CMK m.153/5).
İncelemenin yapıldığına veya belge örneği alındığına dair düzenlenen dosya inceleme ya da
belge örneği alma tutanağı, dosyayı inceleyen veya belge örneği alan ile nezaret eden görevli
tarafından imzalandıktan sonra taranarak UYAP’a aktarılır (Yön. m.137/6).
Soruşturma evrakı soruşturmayı geciktirmemek kaydıyla Cumhuriyet savcısının belirleyeceği
personel huzurunda kalemde veya ön büroda incelenir (Yön. m.137/7).
11.1.6. Soruşturma Evrakının Birleştirilmesi ve Ayrılması
Ceza Muhakemesi Kanunu, kovuşturma aşamasında, dosyaların birleştirilmesi veya ayrılması
ile ilgili düzenlemeye yer vermesine karşın (CMK m.10), Kanun’da, bu konuda, soruşturma
evresi ile ilgili bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak usul ekonomisi ve bazı yasal
zorunluluklar nedeniyle soruşturma aşamasında da ayırma veya birleştirme kararı verilmesi
gerekmektedir.
Soruşturma evrakının birleştirilmesine karar verildiği takdirde, birleştirilen evrakın hangi
soruşturma evrakı ile birleştirildiği hususu düşünceler sütununa yazılır ve birleştirilen
soruşturma evrakı üzerinden işlemlere devam olunur (Yön. m.132).
Soruşturma evrakının ayrılmasına karar verildiği takdirde, ayrılan evraka yeni bir soruşturma
numarası verilir ve soruşturmaya ilişkin işlemler bu numara üzerinden yürütülür. Soruşturma
kaydındaki eski ve yeni kayıtların karşılarındaki düşünceler sütunlarına bu hususlar işlenir
(Yön. m.133/1). Ayrılan soruşturma evrakına, ilk dosyadaki belgelerden ilgili olanların birer
örneği aktarılır (Yön. m.133/2).
11.1.7. Süre Belgesi
Hapis cezasını içeren kesinleşmiş mahkûmiyet kararları, mahkemece, hangi hükümlü ve hangi
cezanın infazına ilişkin olduğu açıkça belirtilmek suretiyle Cumhuriyet Başsavcılığına verilir
(CGİK m.20/1). Cumhuriyet Başsavcılığınca infaz defterine kaydedilen ilâmdaki cezanın süresi
gözetilerek hükümlü hakkında çağrı kâğıdı veya yakalama emri çıkarılır (CGİK m.20/2). Çağrı
kâğıdı, hükümde gösterilen adrese tebliğ edilir. Hükümlü, adres değişikliklerini mahkemeye
veya Cumhuriyet Başsavcılığına bildirmekle yükümlüdür. Aksi hâlde hükümde gösterilen
adreste yapılan tebligat geçerlidir (CGİK m.20/3).
Hükümlüye, Cumhuriyet Başsavcılığınca düzenlenen ceza infaz kurumuna alındığı ve
salıverileceği tarih ile ceza süresini ve cezanın hangi hükme ilişkin bulunduğunu belirten bir
belge verilir (CGİK m.20/4). İlâmı infaz eden Cumhuriyet başsavcılığınca, ceza infaz kurumuna
tesliminde hükümlüye; infaz kaydı numarasını, ceza infaz kurumuna alındığı ve salıverileceği
tarihi, ceza süresi ile cezanın hangi mahkeme ve hükme ilişkin olduğunu ihtiva eden belge
verilir. Hükümlünün ceza infaz kurumuna kabulünde de belgenin bir örneği kurum idaresine
gönderilir (Yön. m.138).
Bölüm Özeti
Bu bölümde Cumhuriyet Başsavcılığına gelen işlerin Cumhuriyet savcılarına nasıl tevzi
edildiğini, Cumhuriyet Başsavcılığı ön bürosunun görevlerini, Cumhuriyet Başsavcılığında
tutulması zorunlu olan kayıtları ve kartonları, soruşturma evrakının incelenmesi ile örnek
alınması usulünü, soruşturma evrakının birleştirilmesi ile ayrılması usulünü ve süre belgesi ile
süre belgesinin içeriğini öğrendik.
12. ADLİ YARGI İLK DERECE CEZA MAHKEMELERİ VE
HÂKİMLİKLERİ YAZI İŞLERİ HİZMETLERİ
Giriş
Cumhuriyet savcısının hazırlamış olduğu iddianame adli yargı ilk derece ceza mahkemesince
incelenecektir. Bu incelemenin sonucunda ilk derece ceza mahkemesi iddianamenin kabulüne
veya iddianamenin iadesine karar verecektir. Cumhuriyet savcısının hazırlamış olduğu
iddianame, ceza mahkemelerine tevzi edilir. Bu tevziin ne şekilde gerçekleşeceği ilk inceleme
konusunu oluşturacaktır. Adli yargı ilk derece ceza mahkemeleri ve hâkimliklerinde de ön büro
bulunur. Ön büronun görevleri bu bölümde sayılmıştır. Yönetmelikte adli yargı ilk derece ceza
mahkemeleri ve hâkimlikleri yazı işlerinde tutulması zorunlu olan kayıtlar ve kartonlar
düzenlenmiştir. Bu kayıtlar, bunların içerikleri ve kartonların hangi hususa ilişkin oldukları
anlatılmıştır. Dosyanın düzenlenmesi ve dizi listesi yapılması ele alındıktan sonra dosyanın
incelenmesi, dosyadan örnek alınması, kovuşturma aşamasında davaların birleştirilmesi ile
ayrılması usulleri bu bölümde açıklanmıştır. Son olarak kanun yolu işlemlerine yer verilmiştir.
12.1. Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri ve Hâkimlikleri Yazı İşleri Hizmetleri
12.1.1. Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemelerine ve Hâkimliklerine Gelen Dava ve
İşlerin Tevzi
Yönetmeliğin 162. maddesinde işbu husus düzenlenmiştir. Daha önce de incelemiş olduğumuz
üzere cumhuriyet savcısının hazırlamış olduğu iddianame adli yargı ilk derece ceza
mahkemesince incelenecektir. Bu incelemenin sonucunda ilk derece ceza mahkemesi
iddianamenin kabulüne veya iddianamenin iadesine karar verecektir.
Cumhuriyet savcısının hazırlamış olduğu iddianame, istinabe evrakı ve diğer işler puanlama
yöntemine göre ceza mahkemelerine tevzi edilir. Her mahkemeye eşit puanda iş gönderilmesi
esastır. Puanlama kriterleri, Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun görüşü alınarak Adalet Bakanlığı
tarafından UYAP’ta düzenlenir.
Tevziden kaynaklanan uyuşmazlıklar adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonu
başkanı tarafından tevzi kriterleri esas alınarak karara bağlanır.
Görüldüğü üzere adli yargı ilk derece hukuk mahkemelerinde hak talebinde bulunmak isteyen
ilgililerin müracaat ettikleri tevzi bürosu, adli yargı ilk derece ceza mahkemeleri açısından söz
konusu değildir. Zira Ceza Muhakemesi Kanunu uyarınca ilgililerin doğrudan ceza
mahkemelerine müracaat etmek suretiyle ceza davası açabilme imkânı söz konusu değildir.
12.1.2. Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri ve Hâkimlikleri Ön Büro İşlemleri
Kapalı ve derdest kovuşturma dosyasına dilekçe, belge ya da diğer evrakı ibraz etmek isteyen
kişinin ceza mahkemeleri ön bürosuna müracaat etmesi gerekir. Ön büro personelinin bu halde
yapması gereken ilk şey ibraz edilecek kimlik belgesini de kontrol etmek suretiyle başvuru
sahibinin mağdur, şikâyetçi, suçtan zarar gören, katılan ve vekilleri ile sanık ve müdafii olup
olmadığını kontrol etmektir.
Başvuru sahibinin UYAP’ta yapılan sorgulamada mağdur, şikâyetçi, suçtan zarar gören, katılan
ve vekilleri ile sanık ve müdafii olduğunun anlaşılması hâlinde sırasıyla aşağıdaki işlemler
yapılır (Yön. m.164/2):
1. Evrak taranarak UYAP’a kaydedilir.
2. Başvuru sahibine, evrakın alındığına ve elektronik ortama aktarıldığına dair aynı zamanda
havale yerine geçen bir alındı belgesi ücretsiz olarak verilir.
3. Evrak UYAP’tan zabıt kâtibinin iş listesi ekranına gönderilir.
4. Fiziki evrak ilgili personel tarafından aynı gün zimmet karşılığında teslim alınmak üzere ön
büroda muhafaza edilir.
Uygulamada ağır ceza mahkemeleri, asliye ceza mahkemeleri ve sulh ceza hâkimlikleri için
ayrı ön büroların kurulduğu görülmektedir.
Adli yargı ilk derece ceza mahkemeleri ve hâkimlikleri ön büro personelinin görevleri şunlardır
(Yön. m.164/1):
a) Kapalı dosyalarda; mağdur, şikâyetçi, suçtan zarar gören, katılan ve vekilleri ile sanık ve
müdafiin talebi hâlinde kapak bilgisi, belge ve karar örneğini kimlik tespiti yaparak vermek.
b) Derdest kovuşturma dosyalarında; mağdur, şikâyetçi, suçtan zarar gören, katılan ve vekilleri
ile sanık ve müdafiin talebi hâlinde dosya içerisindeki belgelerin örneğini kimlik tespiti yaparak
vermek.
c) Kapalı ve derdest kovuşturma dosyalarında; kapak bilgisi, belge ve karar örneğini talep eden
kişinin dosyadaki sıfatı hususunda tereddüt oluşması hâlinde, talep konusunda karar vermek
üzere hâkimi bilgilendirerek talimatı doğrultusunda gereğini yapmak.
ç) Derdest kovuşturma dosyalarına ibraz edilen dilekçe, belge ya da diğer evrakı kimlik tespiti
yaparak teslim alıp, yukarıda belirtilen işlemleri yapmak, ayrıca tutuklu kovuşturma
dosyalarında derhâl ilgili zabıt kâtibini bilgilendirmek.
d) Başka yer mahkemelerine veya diğer mercilere gönderilmesi talebiyle verilen dilekçe, belge
ya da diğer evrakı kimlik tespiti yaparak teslim alıp, yukarıda belirtilen işlemleri yapmak.
e) PTT ve kargo aracılığıyla gelen evrak hariç olmak üzere, mahkemelere gelen evrakı teslim
alarak yukarıda belirtilen işlemleri yapmak.
f) Cumhuriyet başsavcılığından gelen değişik iş talepleri hariç olmak üzere, değişik iş talepleri
ve icra ceza mahkemesine yapılan taleplerin tevzi ile birlikte yukarıda belirtilen işlemleri
yapmak.
g) Hakkında yakalama kararı veya infaz evrakı bulunan kişileri kolluk marifetiyle ilgili büroya
yönlendirmek.
ğ) SMS aracılığıyla hakkındaki kovuşturma işlemlerinden bilgi almak isteyenleri UYAP SMS
abonesi yapmak.
12.1.3. İddianamenin Tebliği ve Sanığın Çağrılması
İddianamenin kabulü kararı üzerine iddianame çağrı kâğıdı ile birlikte sanığa ve müdafine
tebliğ olunur (Yön. m.163/1, CMK m.176/1).
Tutuklu olmayan sanığa tebliğ olunacak çağrı kâğıdına mazereti olmaksızın gelmediğinde zorla
getirileceği yazılır (Yön. m.163/2, CMK m.176/2).
Tutuklu sanığın çağrılması duruşma gününün tebliği suretiyle yapılır. Sanıktan duruşmada
kendisini savunmak için bir istemde bulunup bulunmayacağı ve bulunacaksa neden ibaret
olduğunu bildirmesi istenir; müdafi de sanıkla birlikte davet olunur. Bu işlem, tutuklunun
bulunduğu ceza infaz kurumunda cezaevi kâtibi veya bu işle görevlendirilen personel yanına
getirilerek tutanak tutulmak suretiyle yapılır (CMK m.176/3). Aynı hususta Yönetmelik
düzenlemesine göre tutuklu sanığa duruşma günü, tutuklu bulunduğu ceza infaz kurumunda
cezaevi kâtibi veya bu işle görevlendirilen personel aracılığıyla tebliğ edilir ve bu hususta bir
tutanak düzenlenir (Yön. m.163/3).
Bu tutanak;
a) Duruşma tarihi ve saatini,
b) Savunma için varsa tanık veya bilirkişi daveti ya da diğer savunma delillerinin toplanması
taleplerini,
c) Sanığa tebliğ edilen iddianamenin tarih ve numarasını içerir (Yön. m.163/4).
Bu madde gereğince yapılan tebligatla duruşma günü arasında en az bir hafta süre bulunması
gerekir (Yön. m.163/5, CMK m.176/4).
12.1.4. Duruşma Listesi
Duruşmalı işlerde mahkeme adı, dosya esas numarası, taraflar ile müdafii ve vekilinin adı ve
soyadı, duruşma tarihi ve saati bir liste hâlinde duruşmadan önce ilgililerin erişimine sunulur.
Duruşma listesinde, suç mağduru olan veya suça sürüklenen çocukların sadece ad ve soyadının
baş harfleri gösterilir.
12.1.5. Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri ve Hâkimliklerinde Tutulacak Kayıtlar
(Yön. m.139)
Yönetmeliğin 139. maddesinde adli yargı ilk derece ceza mahkemeleri ve hâkimliklerinde
ilgisine göre tutulması zorunlu olan kayıtlar düzenlenmiştir. İşbu maddeye göre tutulması
zorunlu olan kayıtlar şunlardır:
a. İddianamenin değerlendirilmesi kaydı,
b. Esas kaydı,
c. Duruşma günleri kaydı,
ç. Keşif günleri kaydı,
d. Uzlaşma kaydı,
e. Ön ödeme kaydı,
f. Bilirkişilik kaydı,
g. Tercüman kaydı,
ğ. SEGBİS kaydı,
h. İstinabe kaydı,
ı. Karar kaydı,
i. İstinaf kaydı,
j. Temyiz kaydı,
k. İnfaz hâkimliği kaydı,
l. Koruyucu ve destekleyici tedbir kararları kaydı,
m. Sorgu kaydı,
n. Değişik işler kaydı,
o. Muhabere kaydı,
ö. Zimmet kaydı
Şimdi bu kayıtların içeriklerini inceleyelim.
a. İddianamenin değerlendirilmesi kaydı
İddianame ve soruşturma evrakının UYAP’tan mahkemeye gönderildiği tarihten başlayıp,
mahkemece kabul veya iadesine karar verildiği tarihe kadar geçen sürecin safahatının işlendiği
kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, Cumhuriyet başsavcılığı iddianame ve esas numarası, mahkeme esas
numarası, soruşturma evrakının geldiği tarih, kabul veya iade karar tarihi, iade kararına karşı
itiraz işlemleri, iade hâlinde Cumhuriyet başsavcılığına tevdi tarihi ile düşünceler sütunlarından
oluşur.
Mahkemenin iade veya kabul kararı bu kayda işlenir. Cumhuriyet savcısı bu kayıt üzerinden
iddianamenin iadesi kararına itiraz edebilir.
b. Esas kaydı
Davaların aşamalarının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, Cumhuriyet başsavcılığı esas numarası, mağdur, şikâyetçi, katılan ve
sanığın kimlik bilgileri, suçun türü, dosyanın geldiği tarih, tutuklama ve salıverilme tarihi,
hükmün özeti, tarihi ve numarası, tarafların yokluğunda verilen hükmün tebliğ tarihi, itiraz
işlemleri, dosyanın istinaf veya temyize gönderilme tarihi ile geldiği tarih ve sonucu, ilâmın
Cumhuriyet başsavcılığına tevdi tarihi, ceza fişinin mahallî adlî sicil birimine gönderilme tarihi,
harç tahsil müzekkeresinin tevdi tarihi, ilâmat numarası ile düşünceler sütunlarından oluşur.
Aşağıda belirtilen hâllerde dosya kaydedilerek esas numarası alır:
a) İddianamenin kabul edilmesi,
b) İddianame yerine geçen kararın mahkemeye gelmesi,
c) Başka mahkemeden görevsizlik, yetkisizlik ya da nakil kararı ile dosyanın gelmesi.
Mahkemece verilen kararın, temyiz veya istinaf kanun yolu incelemesi sonucunda bozularak
mahkemeye iadesi hâlinde, dosyaya yeni bir esas numarası verilir. Ancak bu husus dosyanın
ilk esas numarası karşısındaki düşünceler sütununda gösterilir.
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. ve 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu’nun 23.
maddesi uyarınca verilen hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararında belirtilen denetim
süresi içerisinde kasten yeni bir suç işlenmesi veya denetimli serbestlik tedbirine ilişkin
yükümlülüklere aykırı davranılması ya da bu kararlara itiraz üzerine, itiraz merciince kararın
kaldırılması hâlinde dosya yeniden ele alındığında yeni esas numarası üzerinden işlem yapılır.
Kanun kapsamında mahkemelerce verilen disiplin hapsi kararları esas numarası üzerinden
Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir.
c. Duruşma günleri kaydı
Mahkemenin iş durumuna göre duruşma yapılacak gün ve saatlerin bir sıra dâhilinde işlendiği
kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, esas numarası, değişik iş numarası, duruşma gün ve saati, mağdur,
şikâyetçi, katılan ve vekilleri ile sanık ve müdafiin adı ve soyadı, suçun türü, duruşmanın
bırakıldığı tarih ile düşünceler sütunlarından oluşur.
ç. Keşif günleri kaydı
Mahkemenin iş durumuna göre keşif yapılacak gün ve saatlerin bir sıra dâhilinde işlendiği
kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, esas numarası, değişik iş numarası, keşif gün ve saati, suçun türü,
bilirkişi, mağdur, şikâyetçi, katılan ve vekilleri ile sanık ve müdafiin kimlik bilgileri ile
düşünceler sütunlarından oluşur.
d. Uzlaşma kaydı
Mahkemece yapılan uzlaşma işlemlerine ilişkin safahatın işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, mahkeme adı ve esas numarası, mağdur, şikâyetçi, sanık, müdafi, vekil
veya kanunî temsilci ile uzlaştırmacının kimlik bilgileri, uzlaştırmacının mesleği ve görevi,
suçun türü, kararlaştırılan edimin türü ve süresi, dosyanın uzlaştırmacıya verildiği tarih,
uzlaştırma raporunun teslim edildiği tarih, uzlaştırma işleminin sonucu, uzlaştırmacıya ödenen
ücret ile düşünceler sütunlarından oluşur.
e. Ön ödeme kaydı
Mahkemece uygulanan ön ödemeye ilişkin işlemlerin safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, mahkeme adı ve esas numarası, sanığın ve kanunî temsilcisinin kimlik
bilgileri, suçun türü, ödenecek miktar, tebliğ ve ödeme tarihi, yargılama gideri ve işlemin
sonucu ile düşünceler sütunlarından oluşur.
f. Bilirkişilik kaydı
Mahkemece atanan bilirkişilere ilişkin bilgi ve işlemlerin safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, mahkeme adı ve esas numarası, bilirkişinin kimlik bilgileri, mesleği ve
görevi, atanma nedeni ve dosyanın bilirkişiye teslim tarihi ile verilen süre, raporun sunulduğu
tarih, ek rapor tanzim edilip edilmediği ve takdir edilen ücret ile düşünceler sütunlarından
oluşur.
g. Tercüman kaydı
Mahkemece atanan ya da sanık tarafından seçilen tercümana ilişkin bilgi ve işlemlerin
safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, mahkeme adı ve esas numarası, tercümanın kimlik bilgileri, mesleği
ve görevi, atandığı tarih, tercümenin yapıldığı dil, takdir edilen ücret ile düşünceler
sütunlarından oluşur.
ğ. SEGBİS kaydı
Mahkemece, dinlenilmesine gerek görülen kişilerin SEGBİS kullanılarak dinlenilmesi, görüntü
ve seslerinin kayda alınması ve saklanması ile ilgili bilgilere dair işlemlerin safahatının işlendiği
kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, mahkeme adı ve esas numarası, dinlenen kişinin sıfatı ve kimlik
bilgileri, dinleme tarihi ve saati, suçun türü, ifadenin alınacağı birim ve salon adı ile düşünceler
sütunlarından oluşur.
h. İstinabe kaydı
Başka yer mahkemesinde görülmekte olan dava kapsamında gönderilen istinabe taleplerine
ilişkin işlemlerin safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, istinabe talebinin tarih ve numarası, istinabe talebinin geldiği tarih,
istinabe talebinde bulunan merci, tarafların sıfatı ve kimlik bilgileri, yapılması istenilen işlem
ve sonucu, istinabe evrakının iade tarihi ile düşünceler sütunlarından oluşur.
ı. Karar kaydı
Mahkemece verilen karara ilişkin işlemlerin safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, esas numarası, karar tarihi, sanığın kimlik bilgileri, suçun türü, kararı
veren mahkemenin başkan ve üyeleri ile hâkim ve Cumhuriyet savcısı, karar türü, tarafların
kanunî temsilcileri ile vekil ve müdafiin kimlik bilgileri, karar sonucu ile düşünceler
sütunlarından oluşur.
i. İstinaf kaydı
Mahkemece verilen hüküm aleyhine yapılan istinaf kanun yolu başvurularına ilişkin işlemlerin
safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, istinaf numarası, hükmün tarihi ile esas ve karar numarası,
başvuranların sıfatı ve kimlik bilgileri, dilekçenin verildiği veya beyanın tutanağa geçirildiği
tarih, aleyhine istinafa başvurulanların sıfatı ve kimlik bilgileri, aleyhine istinafa başvurulana
ve Cumhuriyet başsavcılığına tebliğ tarihi, ilâm numarası ve tarihi, istinafa süresinde
başvurulup başvurulmadığı, dosyanın istinafa gönderildiği tarih, dosyanın istinaftan geldiği
tarih ve sonucu ile düşünceler sütunlarından oluşur.
j. Temyiz kaydı
Mahkemece verilen hüküm aleyhine yapılan temyiz kanun yolu başvurularına ilişkin işlemlerin
safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, temyiz numarası, hükmün tarihi ile esas ve karar numarası,
başvuranların sıfatı ve kimlik bilgileri, dilekçenin verildiği veya beyanının tutanağa geçirildiği
tarih, aleyhine temyiz olunanların sıfatı ve kimlik bilgileri, aleyhine temyiz olunana ve
Cumhuriyet başsavcılığına tebliğ tarihi, ilâm numarası ve tarihi, temyizin süresinde yapılıp
yapılmadığı, dosyanın temyize gönderildiği tarih, dosyanın temyizden geldiği tarih ve sonucu
ile düşünceler sütunlarından oluşur.
k. İnfaz hâkimliği kaydı
İnfaz hâkimliğince yapılan işlemlerin safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, ilgilinin sıfatı ve kimlik bilgileri, başvuru konusu, kararı veren hâkim,
karar numarası, tarihi ve türü ile düşünceler sütunlarından oluşur.
İnfaz hâkimlikleri ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde bulunan hükümlü ve tutuklular
hakkında yapılan işlemler veya bunlarla ilgili faaliyetlere yönelik şikâyetleri incelemek, karara
bağlamak ve kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirmek üzere kurulmuştur. İnfaz
hâkimlikleri, Adalet Bakanlığınca, Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun olumlu görüşü alınarak,
yargı çevresinde ceza infaz kurumu ve tutukevi bulunan ağır ceza mahkemeleri ile coğrafi
durum ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak ilçe asliye ceza mahkemeleri nezdinde kurulur.
İnfaz hâkimliğinin yetki alanı, kurulduğu yer ağır ceza veya asliye ceza mahkemesinin yargı
çevresi ile sınırlıdır. İnfaz hâkimliğinde bir yazı işleri müdürü ile yeteri kadar personel bulunur.
l. Koruyucu ve destekleyici tedbir kararları kaydı
Mahkeme veya çocuk hâkimi tarafından, 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu kapsamında
verilen koruyucu ve destekleyici tedbir kararlarının safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, hakkında tedbir uygulanan çocuğun kimlik bilgileri, tedbirin türü,
süresi, kararın gönderildiği tarih, kararı uygulayacak kurum, kararın uygulanmasına
başlanıldığı, bitirildiği tarih ve yapılan işlem ile düşünceler sütunlarından oluşur.
Çocuk hakkında aynı kararla birden fazla koruyucu ve destekleyici tedbire hükmedilmesi
hâlinde bu tedbirler ayrı ayrı numaralara kaydedilir.
m. Sorgu kaydı
Tutuklama veya adli kontrol kararlarına ilişkin işlemlerin safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, mahkemenin adı, soruşturma numarası, sorgu tarihi, şüphelinin kimlik
bilgileri, müdafii ve suç bilgileri ile düşünceler sütunlarından oluşur.
n. Değişik işler kaydı
Diğer kayıtlara işlenmesi gerekmeyen; idari yaptırım kararlarına karşı yapılan başvurular,
arama, elkoyma, gözlem altına alma, iletişimin tespiti, dinlenilmesi, kayda alınması, gizli
soruşturmacı görevlendirilmesi, teknik araçlarla izleme gibi karar ve işlemler ile 5271 sayılı
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 205. maddesi uyarınca verilen tutuklama kararlarının
safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, şüpheli veya kabahatlinin kimlik bilgileri, mahkeme esas numarası,
talep eden, talep ve tarihi, karar ve tarihi, merciine gönderildiği tarih ile düşünceler
sütunlarından oluşur.
o. Muhabere kaydı
Diğer kayıtlara işlenmesi gerekmeyen; Cumhuriyet başsavcılığı, mahkeme veya diğer
mercilerden gelen ya da bu mercilere gönderilen evrakın işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, evrakın tarih ve numarası, gönderilen veya gönderen merci, geliş ya da
gönderilme tarihi, evrakın özeti ile düşünceler sütunlarından oluşur.
Bu kayda, ara karar nedeniyle diğer mercilere yazılan müzekkereler ile bunlara verilen cevaplar
ve istinabe kaydına kayıtlı işlere ait yazışmalar geçirilmez. Bunlar sadece zimmet kaydına
işlenir.
Muhabereye kayıtlı yazıya gelen cevap ayrı bir kayıt işlemine tâbi tutulmaz. Sadece kayıtlarda
aldığı numaranın karşısına geldiği işaret olunur.
ö. Zimmet kaydı
Mahkemece, UYAP üzerinden gönderilemeyen evrakın işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, evrak numarası, gönderildiği merci, alındığı tarih, evrakı alanın kimlik
bilgileri, görevi ve imzası ile düşünceler sütunlarından oluşur.
Harç ve mahkeme giderleri için ayrı ayrı zimmet kaydı tutulur.
12.1.6. Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri ve Hâkimliklerinde Tutulacak
Kartonlar
Yönetmeliğin 161. maddesine göre adli yargı ilk derece ceza mahkemeleri ve hâkimliklerinde
karar kartonu, değişik işler kartonu, adli tebligat ve posta gönderileri kartonu, iş cetvelleri
kartonu, teftiş tavsiyeler kartonu ve zimmet kartonu tutulması zorunludur. Bu kartonlar
UYAP’ta tutulacaktır. Adlî tebligat ve posta gönderileri kartonu ve zimmet kartonlarının fizikî
olarak da tutulması gerekir.
Şimdi bu kartonların içeriklerini inceleyelim:
a. Karar kartonu: Kovuşturma evresi sonucunda verilen kararların saklandığı kartondur.
b. Değişik işler kartonu: Değişik işler kaydına kaydolunan işler hakkında verilen kararların
saklandığı kartondur.
c. Adli tebligat ve posta gönderileri kartonu: Görevli tarafından imza ve mühür ile teslim
alınan tebligat ve posta evrakına ait sevk irsaliyelerinin bir örneği ile ödeme talimatının ve aylık
posta gideri cetvelinin bir örneğinin konulduğu ve saklandığı kartondur. Temyiz ve istinaf
kanun yoluna gönderilen dosyalar hakkında ayrı irsaliyeler düzenlenir ve bunlar ayrı
kartonlarda muhafaza edilir.
ç. İş cetvelleri kartonu: Mahkemece, Bakanlık ve Kurula gönderilen iş cetvellerinin saklandığı
kartondur.
d. Teftiş tavsiyeler listesi kartonu: Teftiş sonucunda düzenlenen tavsiyeler listesinin saklandığı
kartondur.
e. Zimmet kartonu: Mahkemece, UYAP üzerinden gönderilemeyen evrakın teslimine ilişkin
belgenin konulduğu ve saklandığı kartondur. Elektronik ortamda tutulan kaydın çıktısı alınır,
ilgili sütun imzalatıldıktan sonra taranarak UYAP’a aktarılır ve kartonda muhafaza edilir.
12.1.7. Dosyanın Düzenlenmesi ve Dizi Listesi Yapılması
Soruşturma ve dava dosyası UYAP’ta tutulur. Soruşturma ve dava dosyasının zorunlu
nedenlerle fiziki olarak diğer bir mercie gönderilmesi gerektiğinde, UYAP’ta tutulan dosyadaki
evrakın çıktısı alınır. Onaylanan evrak, oluşturulan ıslak imzalı dizi pusulasıyla birlikte
gönderilir.
Yönetmeliğin 167. maddesinin 3. fıkrasına göre zorunlu nedenlerden dolayı fiziki olarak da
tutulan dosyalarda aşağıdaki işlemler yapılır:
a) Dosyanın sol üst köşesine soruşturma veya esas numarası yazılır.
b) Soruşturma ve kovuşturmaya ait bütün evrak tarih sırasına göre kâğıtların kenarları ortalama
delinmek suretiyle dosyaya birer birer eklenir.
c) Vekâletnameler ile sanıkların nüfus ve adli sicil kayıtları iddianamenin üzerine; keşif
tutanağı, bilirkişi raporları ve istinabe tutanakları duruşma tutanağının altına takılır.
ç) Evrakın dosyaya sığmayacağı anlaşılırsa, evrak sırasıyla başka dosyalara konulur ve bu
dosyanın üzerine aynı dosya numarası yazılarak ilk teşkil edilen dosyaya eklenir.
d) Bozma üzerine yeni yapılan duruşmalarda dosya, yukarıda yazılı esaslara göre yeniden işlem
görür ve yeni evrak eskilerle karıştırılmaz.
e) Dosyanın diğer bir mercie gönderilmesi gerektiğinde; içerisindeki tutanak ve belgeler geliş
tarihi ve sırasına veya numara sırasına göre dosya kapağında gösterilen hanelere yazılmak
suretiyle dizi listesi yapılarak zabıt kâtibi tarafından imzalanır.
f) Dosyanın başka yere gönderilmesinin gerekmesi hâlinde, taranarak UYAP’a aktarılamayan
evrakın bulunduğu geçici bir dosya açılarak işlemlere bu dosya üzerinden devam olunur. Asıl
dosya geldiğinde geçici dosyada bulunan evrak bu dosyaya eklenir.
12.1.8. Dosyanın İncelenmesi ve Örnek Alınması Usulü
Kovuşturma evresinde dosyanın incelenmesi ve örnek alınması usulü Yönetmeliğin 165.
maddesinde düzenlenmiştir.
Mağdur, şikâyetçi, suçtan zarar gören ve katılanın vekilleri ile müdafi kovuşturma evresinde
dosya içeriği ile muhafaza altına alınmış delilleri fiziki veya elektronik ortamda yazı işleri
müdürü ya da görevlendireceği bir zabıt kâtibinin yanında inceleyebilir.
Mağdur, şikâyetçi, suçtan zarar gören, katılan ve sanık kovuşturma dosyasındaki bütün tutanak
ve belgelerin örneğini harçsız olarak alabilir.
Mağdur, şikâyetçi, suçtan zarar gören ve katılanın vekilleri ile müdafi vekâletname veya
görevlendirme yazısı ile başvurmaları hâlinde kovuşturma dosyasındaki bütün tutanak ve
belgelerin örneğini harçsız olarak alabilir.
İncelemenin yapıldığına veya belge örneği alındığına dair düzenlenen dosya inceleme ya da
belge örneği alma tutanağı dosyayı inceleyen veya belge örneği alan ile nezaret eden görevli
tarafından imzalandıktan sonra taranarak UYAP’a aktarılır.
Müdafi ve vekil, Avukat Bilgi Sistemi vasıtasıyla UYAP üzerinden dava dosyalarını
inceleyebilir ve örnek alabilir.
Mağdur, şikâyetçi, suçtan zarar gören, katılan ve sanık güvenli elektronik imza sahibi olmak
koşuluyla Vatandaş ve Kurum Bilgi Sistemi vasıtasıyla UYAP üzerinden tarafı olduğu
kovuşturma dosyasına ait evrakı inceleyebilir ve örnek alabilir. Güvenli elektronik imza sahibi
olmayan mağdur, şikâyetçi, suçtan zarar gören, katılan ve sanık ise sadece dava ve işlerin kapak
bilgilerine ulaşabilir.
Dosya kapak bilgileri; soruşturma evresinde soruşturma, esas, iddianame ve karar numarasını,
birim adını, tarafların sıfat ve kimlik bilgilerini, dosya durumunu, suçun türü, tarihi ve yeri ile
karar türü ve tarihini, kovuşturma evresinde ise esas ve karar numarasını, birim adını, tarafların
sıfat ve kimlik bilgilerini, dosya durumunu, suçun türü, tarihi ve yeri ile karar türü ve tarihini,
hukuk mahkemesi ile bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığı, hukuk ve ceza daireleri
dosyalarında ise, esas ve karar numarasını, birim adını, tarafların sıfat ve kimlik bilgilerini,
dosya durumunu, suçun, davanın türü, tarihi ve yeri ile karar türü ve tarihini ifade eder (Yön.
m.4/1,j).
Cumhuriyet başsavcısı ve Cumhuriyet savcısı ile denetimleri sırasında Adalet Bakanlığı ve
Hâkimler ve Savcılar Kurulu müfettişi dava dosyasını her zaman inceleyebilir.
Bu sayılanlar dışında, mahkeme başkanı veya hâkimin izni olmadan mahkeme evrakı kimseye
gösterilmez.
12.1.9. Kovuşturma Aşamasında Davaların Birleştirilmesi ve Davaların Ayrılması
Ceza muhakemesinde kural, açılan her dava üzerine ayrı bir yargılama yapılmasıdır. Ancak
uyuşmazlıklar arasında bağlantı bulunduğunda, somut olayın ve bağlantının özellikleri göz
önüne alınarak davalar birleştirilebilir. Aralarında şahsi ya da fiili bağ bulunan davaların hem
kısa sürede sonuçlandırılması, hem de aynı sanık ya da eylemle ilgili delillerin bir arada
toplanıp bütün olarak değerlendirilmesi suretiyle maddi gerçeğin en doğru şekilde ortaya
çıkarılması amacıyla bağlantılı davalar birleştirilebilir.
Mahkeme birleştirilmiş olan uyuşmazlıkları yargılamanın her safhasında ayırabilir.
Birleştirmenin amacı olan muhakemeyi çabuk, ucuz ve iyi bir şekilde yapabilmek diğer bir
deyişler birleştirmede fayda ve gerek bulunması artık ortadan kalktıysa birleştirilmiş olan
uyuşmazlıklar artık ayrılabilir.
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 10. maddesine göre kovuşturma evresinin her aşamasında,
bağlantılı ceza davalarının birleştirilmesine veya ayrılmasına yüksek görevli mahkemece karar
verilebilir. İşin esasına girdikten sonra ayrılan davalara aynı mahkemede devam olunur.
Yönetmeliğin 159. maddesine göre davanın birleştirilmesine karar verildiği takdirde, hangi
dosya ile birleştirildiği hususu esas kaydının düşünceler sütununa yazılır ve birleştirilen dosya
üzerinden işlemlere devam olunur.
Yönetmeliğin 160. maddesinde davaların ayrılması düzenlenmiştir. Dosyanın ayrılmasına karar
verildiği takdirde, ayrılan dosyaya yeni bir esas numarası verilir ve kovuşturmaya ilişkin
işlemler bu numara üzerinden yürütülür. Esas kaydındaki eski ve yeni kayıtların karşılarındaki
düşünceler sütunlarına bu hususlar işlenir. Ayrılan dava dosyasına, ilk dosyadaki belgelerden
ilgili olanların birer örneği aktarılır.
12.1.10. Kanun Yollarına Başvurulması Hâlinde Yapılacak İşlemler
Mahkemece verilen hükme karşı; istinaf veya temyiz kanun yoluna başvurulması, merci tayini
isteminde bulunulması ya da noksan ikmali için dosyanın iade edilmesi hâlinde, UYAP
üzerinden kanun yolu formu ve dizi pusulası hazırlanarak bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet
başsavcılığı veya Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.
Kanun yararına bozma talebinde bulunulması hâlinde, dosya Cumhuriyet başsavcılığınca
UYAP üzerinden Bakanlığa gönderilir.
Bölüm Özeti
Bu bölümde iddianamelerin ceza mahkemelerine nasıl tevzi edildiklerini, adli yargı ilk derece
ceza mahkemeleri ve hâkimliklerinde ön büronun görevlerini, adli yargı ilk derece ceza
mahkemeleri ve hâkimlikleri yazı işlerinde tutulması zorunlu olan kayıtları ve kartonları,
dosyanın düzenlenmesini ve dizi listesi yapılmasını, dosyanın incelenmesi ve dosyadan örnek
alınması usulünü, kovuşturma aşamasında davaların birleştirilmesi ile ayrılması usullerini ve
kanun yolu işlemlerini öğrendik.
13. BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ YAZI İŞLERİ PERSONELİ VE
BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ BAŞKANLIĞI YAZI İŞLERİ
HİZMETLERİ
Giriş
Bu bölümde ilk olarak bölge adliye mahkemesi personelinin kimlerden oluştuğu ve bunların
görevleri ele alınacaktır. Bu kapsamda yazı işleri müdürünün, idari işler müdürünün, bilgi işlem
müdürünün, bilgi işlem şefinin, teknisyenin ve bilgisayar işletmeninin görevleri açıklanacaktır.
Daha sonra bölge adliye mahkemesi başkanının, hukuk daireleri başkanlar kurulunun ve ceza
daireleri başkanlar kurulunun görevleri belirtilecektir. Son olarak bölge adliye mahkemesi
hukuk daireleri ile ceza daireleri başkanlar kurulunda tutulacak kayıtlar anlatılacaktır.
13.1. Bölge Adliye Mahkemeleri Yazı İşleri Personeli
13.1.1. Genel Olarak
5235 sayılı Kanun’un 26. maddesinde bölge adliye mahkemelerinin oluşumu düzenlenmiştir.
Bu hüküm çerçevesinde bölge adliye mahkemeleri; başkanlık, ceza daireleri başkanlar kurulu,
hukuk daireleri başkanlar kurulu, daireler, bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığı,
bölge adliye mahkemesi adalet komisyonu ve müdürlüklerden oluşur. Aynı Kanun’un 32.
maddesinde bölge adliye mahkemesi başkanlığında, dairelerinde, Cumhuriyet başsavcılığında
ve adalet komisyonunda birer yazı işleri müdürlüğü, Cumhuriyet başsavcılığında ayrıca bir
idari işler müdürlüğü ile ihtiyaç duyulan diğer müdürlükler kurulacağı düzenlenmiştir. Her
müdürlükte bir müdür ile yeterli sayıda memur bulunacaktır.
13.1.2. Müdürlükler
13.1.2.1. Genel olarak
Bölge adliye mahkemesi başkanlığında, dairelerinde, Cumhuriyet başsavcılığında ve adalet
komisyonunda birer yazı işleri müdürlüğü, Cumhuriyet başsavcılığında ayrıca bir idari işler
müdürlüğü, bilgi işlem müdürlüğü ve ihtiyaç duyulan diğer müdürlükler bulunur (Yön. m.8/1).
Her müdürlükte bir müdür ile yeterli sayıda zabıt kâtibi, memur, mübaşir, hizmetli ve diğer
görevliler bulunur (Yön. m.8/2).
İdari işler ve bilgi işlem müdürlüğü ile ihtiyaç duyulan diğer müdürlük hizmetleri, Cumhuriyet
başsavcısının denetimi altında, ilgili müdür ve onun yönetimindeki bilgi işlem şefi, teknisyen,
bilgisayar işletmeni, memur ve diğer görevliler ile gerektiğinde görevlendirilen zabıt kâtibi
tarafından yürütülür (Yön. m.8/3).
Yazı işleri hizmetleri ilgisine göre başkan, daire başkanı ya da Cumhuriyet başsavcısının
denetimi altında, ilgili yazı işleri müdürü ile onun yönetimindeki zabıt kâtibi, memur, mübaşir,
hizmetli ve diğer görevliler tarafından yürütülür (Yön. m.8/4).
Hukuk daireleri başkanlar kurulunun ve ceza daireleri başkanlar kurulunun yazı işleri
hizmetleri; başkanın denetimi altında, başkanlık yazı işleri müdürü ve onun yönetimindeki
memur ve diğer görevliler tarafından yürütülür (Yön. m.8/5).
Müdürlüklerdeki iş bölümü, ilgisine göre başkan, daire başkanı ya da Cumhuriyet başsavcısının
onayı alınarak, zabıt kâtibi, memur, mübaşir ve kendisine bağlı diğer görevliler tarafından
yerine getirilmek üzere müdür tarafından yapılır (Yön. m.9/1).
Müdür, hizmetlerin verimli ve düzenli bir şekilde yürütülmesi için zabıt kâtipleri, memur ve
diğer görevlilere işlerin öğretilmesi de dâhil olmak üzere her türlü tedbiri alır. İlgili müdür ve
görevlendirilen personel, işin birikmesi veya gecikmesinden birlikte sorumludur (Yön. m.9/2).
Özel kanunlar gereği mahkemelere atanması öngörülen psikolog, pedagog, sosyal çalışmacı ve
benzeri unvanlı personel, ihtiyaç hâlinde Adalet Bakanlığı tarafından bölge adliye mahkemeleri
başkanlığında da görevlendirilebilir (Yön. m.10).
13.1.2.2. İdari İşler Müdürünün Görev ve Sorumlulukları
a. İdari işler müdürlüğü hizmetlerinin yürütülmesini sağlamak ve denetlemek.
b. Doğru ve güvenilir adli istatistikler elde edilebilmesi amacıyla, verileri sisteme doğru,
eksiksiz ve zamanında girmek ve bu verilerin usulüne uygun girildiğini denetlemek.
c. Temizlik, güvenlik, aydınlatma, ısıtma, soğutma, bakım ve onarım işlerini yaptırtmak.
ç. Bölge adliye mahkemesinde görev yapan şoför, teknisyen ve yardımcı hizmetler sınıfına
giren personelin sevk ve idaresini sağlamak.
d. Yemekhane hizmetlerinin sevk ve idaresini sağlamak.
e. Eğitim ve sosyal işler faaliyetlerini yerine getirmek.
f. Posta masraflarının aylık kontrolünü yapmak.
g. Yönetimi altında bulunan memurlar ve hizmetliler arasında iş bölümü yapmak.
ğ. Yönetimi altında bulunan memurları ve hizmetlileri yetiştirmek.
h. Kütüphanenin sevk ve idaresini yapmak.
ı. Mevzuattan kaynaklanan veya Cumhuriyet başsavcısı tarafından verilen diğer görevleri
yerine getirmek.
İdari işler müdürü, yerine getirmekle yükümlü olduğu görevleri müdürlükte görevli personele
devredemez (Yön. m.8/15).
13.1.2.3. Bilgi işlem müdürünün görev ve sorumlulukları
a. Bilgi işlem müdürlüğü hizmetlerinin yürütülmesini sağlamak ve denetlemek.
b. UYAP, SEGBİS ve diğer bilgi işlem sistemlerinin eksiksiz ve verimli bir biçimde çalışmasını
sağlamak.
c. İş analizleri yapmak ve iş süreçlerini tanımlayarak, bilgi işlem şefi, teknisyen, bilgisayar
işletmeni ve diğer görevliler arasında iş bölümü yapmak.
ç. Bilgi işlem şefi, teknisyen, bilgisayar işletmeni ve diğer görevlilere gelişen bilişim
teknolojileri çerçevesinde işlerin öğretilmesi de dâhil olmak üzere hizmetlerin verimli ve
düzenli bir şekilde yürütülmesi için her türlü tedbiri almak.
d. İhtiyaç duyulan ve bilgi sistemleri aracılığı ile sağlanabilecek taleplerin, doğru bir şekilde,
istenilen nitelik ve zamanda elde edilmesinin teminini sağlamak.
e. Arıza, bakım ve onarım hizmetlerini takip ederek sorunları gidermek.
f. Yapılacak işlerin plânlanması ve yapılan işlerin denetlenmesi için periyodik olarak ve ayda
en az bir defa olmak üzere UYAP birim sorumlularına ve birim amirlerine sunulmak üzere
faaliyet raporu hazırlayarak uygun görülmesi durumunda üst birimlere iletmek.
g. Birim internet sitelerinin güncellenmesini ve kontrolünün yapılmasını sağlamak.
ğ. UYAP ekranları ile ilgili birim ve kullanıcılarca yapılacak görüş, öneri ve sorun bildirimlerini
izleyerek Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığına iletilmesini sağlamak.
h. Bilişim ağları sistemlerinin kurulması, kurulu sistemlerin işletimi ve sorunsuz olarak
çalışmasını sağlamak.
ı. Göreve yeni başlayan personelin, UYAP ve ilk kullanıcı eğitimlerinin sağlıklı olarak
verilmesine ilişkin süreçleri takip etmek.
i. UYAP SMS Bilgi Sistemi, Vatandaş Portal gibi kamu yararına oluşturulan servislerin etkin
kullanılması için süreçleri takip etmek ve tanıtımını yapmak.
j. Bilgi işlem donanımları envanter kayıtları bildirimlerini takip etmek.
k. Göreve başlayan ve ayrılan personele verilecek veya iptal edilecek yetkilerin denetim ve
kontrolünü yapmak.
l. Mevzuattan kaynaklanan veya Cumhuriyet başsavcısı tarafından verilen diğer görevleri
yerine getirmek.
Bilgi işlem müdürü, yerine getirmekle yükümlü olduğu görevleri müdürlükte görevli personele
devredemez (Yön. m.8/15).
13.1.2.4. Yazı işleri müdürünün görev ve sorumlulukları
a. Yazı işleri hizmetlerinin yürütülmesini sağlamak ve denetlemek.
b. Doğru ve güvenilir adli istatistikler elde edilebilmesi amacıyla, verileri sisteme doğru,
eksiksiz ve zamanında girmek ve bu verilerin usulüne uygun girildiğini denetlemek.
c. Zabıt kâtibi, mübaşir, hizmetli ve diğer görevlilere işlerin öğretilmesi de dâhil olmak üzere
hizmetlerin verimli ve düzenli bir şekilde yürütülmesi için her türlü tedbiri almak.
ç. Başkan, daire başkanı, üye, Cumhuriyet başsavcısı, Cumhuriyet başsavcı vekili ve
Cumhuriyet savcısının uygun göreceği evrakın havalesini yapmak.
d. Fiziki ortamda teslimi gereken dosyalarla ilgili işlemleri yapmak.
e. Güvencenin iadesi gereken hâllerde gerekli işlemleri yapmak.
f. 01.06.2005 tarihli ve 25832 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Suç Eşyası Yönetmeliği
uyarınca dosyaya ait kıymetli evrak ve değerli eşyanın uygun yerde muhafazasını sağlamak.
g. Harcın hesaplanması ve tahsili ile yargılama gideri müzekkerelerini yazmak ve buna ilişkin
işlemleri yapmak.
ğ. Yargılamanın bulunduğu aşamaları yerine getirmek.
h. Hukuk dairelerinde talep hâlinde, ceza daireleri, Cumhuriyet başsavcılığı ve komisyonda
talep olmaksızın kararların tebliğini sağlamak.
ı. Kanun yolu incelemesi için dosyada bulunan tüm belgelerin eksiksiz olarak UYAP ortamına
aktarıldığını kontrol etmek, güvenli elektronik imza ile imzalamak ve diğer gerekli işlemleri
yapmak.
i. Kesinleştirme işlemlerini yapmak.
j. Her ay gelen, çıkan ve kalan işleri gösterir nitelik cetveli düzenleyerek amirine sunmak.
k. Mühür ve beratın muhafazasını sağlamak.
l. Arşivin düzenli tutulmasını sağlamak.
m. Mevzuattan kaynaklanan veya başkan, daire başkanı, üye, Cumhuriyet başsavcısı,
Cumhuriyet başsavcı vekili ya da Cumhuriyet savcısı tarafından verilen diğer görevleri yerine
getirmek.
Yazı işleri müdürü, yerine getirmekle yükümlü olduğu görevleri müdürlükte görevli personele
devredemez (Yön. m.8/15).
13.1.3. Bilgi İşlem Şefinin Görev ve Sorumlulukları
a. Bilgi işlem müdürünün verdiği görevleri yapmak.
b. Verilen bilgi işlem hizmetlerini denetlemek.
c. Yönetimi altında bulunan personelin gelişen bilişim teknolojileri çerçevesinde yetiştirilmesi
ve eğitilmesini sağlamak.
ç. İhtiyaç duyulan ve bilgi sistemleri aracılığı ile sağlanabilecek taleplerin doğru bir şekilde,
istenilen nitelik ve zamanda elde edilmesinin teminini sağlamak.
d. Arıza, bakım ve onarım hizmetlerini takip etmek veya bilgi işlem müdürüne bu hizmetlerin
yerine getirilmesinde yardımcı olmak.
e. UYAP ekranları ile ilgili birim ve kullanıcılarca yapılacak görüş, öneri ve sorun bildirimlerini
rapor hâlinde bilgi işlem müdürüne iletmek.
f. Mevzuattan kaynaklanan veya Cumhuriyet başsavcısı ya da bilgi işlem müdürü tarafından
verilen diğer görevleri yerine getirmek.
13.1.4. Teknisyenin Görev ve Sorumlulukları
a. Birimindeki bilgisayar ve yan donanımları ile bilgisayar ağı (network) altyapısını çalışır
hâlde tutmak için gerekli iş ve işlemleri yapmak.
b. Bilgisayar sistemlerinde meydana gelecek arızaların giderilmesi için gerekli ilk müdahaleyi
yapmak ve kullanıcılardan gelecek destek taleplerini kısa sürede karşılamak.
c. Birimdeki hizmetlerin daha hızlı ve verimli hâle getirilmesine ilişkin çalışmalar yapmak ve
bilgi işlem müdürüne rapor etmek.
ç. Kullanıcı bilgisayarlarına yapılacak işletim sistemi yüklemelerini veya program
yüklemelerini prosedürler dâhilinde yapmak.
d. Bilgisayar ve yan donanımlarında meydana gelen arızalara ilk elden ve öncelikli olarak
müdahale etmek, arızanın niteliğini tespit ederek, ilgili prosedürü uygulamak.
e. Yüklenici firmalarca yılda en az bir defa yapılması gereken periyodik bakımları yaptırmak,
yapılan bakımları takip ederek gerekli kayıtları tutmak, garantisi biten cihazlarda gerekli
periyodik bakım ve temizleme işlemlerini yapmak.
f. UTP data kabinetlerini, UPS elektrik panolarını ve bunların bulunduğu odaları rutubet
oluşmayacak şekilde belli aralıklarla havalandırmak, temizlemek, tozunu almak, kabinetin üst
tarafındaki fanların istenilen şekilde çalışması için gerekli periyodik kontrolleri en az haftada
bir defa yapmak.
g. Data kabinetleri ve elektrik panolarını ve bunların bulundukları odaları güvenlik açısından
kilitli tutmak ve anahtarlarına her an ulaşılabilmesi için gerekli tedbirleri almak, giriş ve
çıkışları kontrol altında tutmak.
ğ. Kabinet odalarının temiz tutulmasını, elektronik aletlere zarar verebilecek her türlü toz ve
nem üretecek malzemelerin buralara konulmamasını ve depo amacıyla kullanılmamasını
sağlamak.
h. Birimdeki UTP data ve UPS elektrik hatlarındaki yer değişikliği veya yeni ilaveleri takip
etmek, data ve UPS hatlarının etiket numaralarına göre hangi odalara gittiğini ve özellikleri ile
hangi data hattının aktif olduğunu gösteren listeleri kabinet ve pano içerisinde şeffaf dosyalarda
her an ulaşılabilir vaziyette güncel ve yedekli olarak muhafaza etmek.
ı. Sadece masaüstü bilgisayar ve monitörleri beslemesi için gönderilen kesintisiz güç
kaynaklarına yazıcı, tarayıcı ve diğer yan donanımların bağlanmaması için gerekli önlemleri
almak.
i. Mevzuattan kaynaklanan veya Cumhuriyet başsavcısı, bilgi işlem müdürü ya da bilgi işlem
şefi tarafından verilen diğer görevleri yerine getirmek.
13.1.5. Bilgisayar İşletmeninin Görev ve Sorumlulukları
a. UYAP Bilişim Sistemi, SEGBİS ve diğer alt uygulamaların çalışmasını sağlamak.
b. Birimlerde tüm işlerin UYAP üzerinden gerçekleştirilmesini sağlamak.
c. UYAP ekranları ile ilgili sorunların çözümünü sağlamak, gerekli müdahaleleri yapmak, bu
konularla ilgili olarak Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı ile gerekli koordinasyonu sağlamak.
ç. UYAP Bilişim Sistemi ve alt modülleri uzaktan eğitim süreçlerinin tamamlanmasında gerekli
işlem ve bildirimleri yapmak, haricen istenilen bilgi taleplerini karşılamak.
d. Modüllerindeki gelişmeleri takip edebilmeleri açısından modül ve meslek bazlı e‒posta
gruplarına üye olmalarını ve e‒posta adreslerini sürekli kontrol etmelerini teşvik etmek.
e. UYAP ekranları ile ilgili yeni önerileri tespit etmek ve Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığına
iletilmesini sağlamak.
f. UYAP ve diğer uygulamalardan gelen konsol mesajlarını anlayarak gereken işlemleri
yapmak.
g. Bağlı bulunduğu birimde göreve başlayan personele UYAP ekranlarında gerekli yetkilerin
verilmesine, görevden ayrılan personelin iş listelerinin temizlenmesine ve akabinde yetkilerin
iptaline ilişkin işlemleri gerçekleştirmek.
ğ. Mevzuattan kaynaklanan veya Cumhuriyet başsavcısı, bilgi işlem müdürü ya da bilgi işlem
şefi tarafından verilen diğer görevleri yerine getirmek.
13.1.6. Zabıt Kâtibinin Görev ve Sorumlulukları
a. İş bölümüne göre kendisine verilen işleri biriktirmeden zamanında yapmak.
b. Dosyaları ve evrakı zamanında kaydetmek.
c. Doğru ve güvenilir adli istatistikler elde edilebilmesi amacıyla, verileri sisteme doğru,
eksiksiz ve zamanında girmek.
ç. Yargılaması devam eden dosyaları eksiksiz ve düzenli bir şekilde muhafaza etmek.
d. Başkan, daire başkanı, üye, Cumhuriyet başsavcısı, Cumhuriyet başsavcıvekili ve
Cumhuriyet savcısının uygun göreceği evrakın havalesini yapmak.
e. Müzekkereleri yazarak, takip ve tekid işlemlerini yapmak.
f. Duruşma ve keşif işlemlerinde hazır bulunarak tutanağı yazmak ve imzalamak.
g. Cumhuriyet başsavcılığı işlemleri ile daire ara kararlarının gereğini yapmak.
ğ. Karar ve tutanakları başkan, daire başkanı, üye, Cumhuriyet başsavcısı, Cumhuriyet başsavcı
vekili ve Cumhuriyet savcısının bildirdiği şekilde dikkat ve itina ile yazarak imzalamak.
h. Fiziki olarak bilirkişilere teslimi gereken dosyalarla ilgili işlemleri yapmak.
ı. Her türlü tebligat evrakını hazırlamak.
i. Dizi pusulası düzenlemek.
j. Dosya incelenmesine nezaret etmek ve dosya inceleme tutanağını düzenlemek.
k. İşi biten dosyaları arşive kaldırtmak.
l. Mevzuattan kaynaklanan veya başkan, daire başkanı, üye, Cumhuriyet başsavcısı,
Cumhuriyet başsavcı vekili, Cumhuriyet savcısı ya da müdürün vereceği diğer görevleri yerine
getirmek.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 359. maddesine göre bölge adliye
mahkemesinin vereceği karara zabıt kâtibinin adı ve soyadı, sicil numarası yazılacak ayrıca
karar zabıt kâtibi tarafından da imzalanacaktır.
13.1.7. Mübaşirin Görev ve Sorumlulukları
a. Zabıt kâtibi tarafından hazırlanan duruşma dosyalarını, duruşma gününden önce incelenmek
üzere daire başkanı, üye veya Cumhuriyet savcısına götürmek.
b. Bölge adliye mahkemesi bilgilendirme sistemi olmayan yerlerde günlük duruşma listesini
görülebilecek bir yere asmak.
c. Duruşma sırası gelenleri duruşma salonuna davet ederek, salondaki yerlerini göstermek ve
buna uyulmasını sağlamak.
ç. Yemin verilmesi ve kararın açıklanması başta olmak üzere, duruşma ve keşif esnasında
uyulması gereken davranış kurallarını taraflara ve ilgililere açıklamak.
d. Duruşmanın kapalı yapılmasına dair karar alındığında salonu boşaltmak.
e. Ertelenen duruşma tarihini yazarak taraflara vermek.
f. Müzekkere ve tebligatların ilgili kurum ya da kişilere ulaşmasını sağlamak üzere posta ve
zimmet işlemlerini yerine getirmek.
g. Daire başkanı veya üyenin talimatı doğrultusunda dosyadan evrak örneği verilmesini
sağlamak.
ğ. Arşive götürülmesi veya arşivden çıkarılması gereken dosyalara ilişkin işlemleri yapmak ve
arşivi düzenli tutmak.
h. Fiziki olarak sunulan evrakı tarama işlemi tamamlandıktan sonra en kısa sürede dosyasına
düzenli bir şekilde takmak.
ı. İlgili mevzuatta belirlenen resmî kıyafeti giymek.
i. Mevzuattan kaynaklanan veya daire başkanı, üye ya da yazı işleri müdürünün vereceği diğer
görevleri yerine getirmek.
13.1.8. Hizmetlinin Görev ve Sorumlulukları
a. Bölge adliye mahkemesine ait alanları düzenli ve temiz hâlde tutmak.
b. Mübaşirin olmadığı ya da yetersiz kaldığı zamanlarda ona ait işleri yapmak ve yardımcı
olmak.
c. Mevzuattan kaynaklanan veya başkan, daire başkanı, üye, Cumhuriyet başsavcısı,
Cumhuriyet başsavcı vekili, Cumhuriyet savcısı ya da müdürün vereceği diğer görevleri yerine
getirmek.
13.2. Bölge Adliye Mahkemesi Başkanlığı Yazı İşleri Hizmetleri
13.2.1. Bölge Adliye Mahkemesi Başkanlığı ve Ceza Daireleri ile Hukuk Daireleri
Başkanlar Kurulları
5235 sayılı Kanun’un 27. maddesine göre her bölge adliye mahkemesinde bir başkan bulunur.
Başkanlık, başkan ile yazı işleri müdürlüğünden oluşur.
Kanun koyucu, 5235 sayılı Kanun’un 34. maddesinde bölge adliye mahkemesi başkanının
görevlerini düzenlemiştir. İşbu hüküm çerçevesinde bölge adliye mahkemesi başkanının
görevleri şunlardır:
1. Mahkemeyi temsil etmek,
2. Bölge adliye mahkemesi ceza daireleri başkanlar kurulu ve hukuk daireleri başkanlar
kuruluna ve adalet komisyonuna başkanlık etmek, ceza daireleri başkanlar kurulu ve hukuk
daireleri başkanlar kurulu ile komisyon kararlarını yürütmek,
3. Mahkemenin uyumlu, verimli ve düzenli çalışmasını sağlamak, genel yönetim işlerini
yürütmek ve bu yolda uygun göreceği önlemleri almak,
4. Hukuki veya fiili nedenlerle bir dairenin kendi üyeleri ile toplanamadığı hâllerde ilgisine
göre diğer dairelerden kıdem ve sıraya göre üye görevlendirmek,
5. Bölge adliye mahkemesi memurlarını denetlemek veya denetletmek, personelden kendisine
doğrudan bağlı olanlar hakkında ilgili kanunda belirtilen disiplin cezalarını uygulamak,
6. Hükme bağlanan işlerde adli yargı ilk derece mahkeme hâkim ve savcılarına verilen not
fişlerini mercilerine göndermek,
7. Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.
5235 sayılı Kanun’un 28. maddesinde bölge adliye mahkemesi ceza daireleri başkanlar kurulu
ve hukuk daireleri başkanlar kurulunun oluşumu düzenlenmiştir. Bölge adliye mahkemesi ceza
daireleri başkanlar kurulu ve hukuk daireleri başkanlar kurulu, bölge adliye mahkemesi başkanı
ve ilgili dairelerin başkanlarından oluşur. Bölge adliye mahkemesi başkanının bulunmadığı
hâllerde kurulların başkanlığını ilgili daire başkanlarından kıdemli olanı yerine getirir. Daire
başkanının mazereti hâlinde, o dairenin kıdemli üyesi kurula katılır.
5235 sayılı Kanun’un 35. maddesinde başkanlar kurullarının görevleri düzenlenmiştir. Bölge
adliye mahkemesi ceza daireleri başkanlar kurulu ve hukuk daireleri başkanlar kurulu kendi
aralarında toplanır ve şu görevleri yaparlar:
1. Daireler arasında çıkan iş bölümü uyuşmazlıklarını karara bağlamak (Gelen işlerin
yoğunluğu ve niteliği dikkate alınarak bölge adliye mahkemeleri ceza ve hukuk daireleri
arasındaki iş bölümü, Hâkimler ve Savcılar Kurulu tarafından belirlenir (5235 s. K. m.35/4),
2. Re'sen veya bölge adliye mahkemesinin ilgili hukuk veya ceza dairesinin ya da Cumhuriyet
başsavcısının, Hukuk Muhakemeleri Kanunu veya Ceza Muhakemesi Kanununa göre istinaf
yoluna başvurma hakkı bulunanların, benzer olaylarda bölge adliye mahkemesi hukuk veya
ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında ya da bu mahkeme ile başka bir
bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında
uyuşmazlık bulunması hâlinde bu uyuşmazlığın giderilmesini gerekçeli olarak istemeleri
üzerine, kendi görüşlerini de ekleyerek Yargıtay’dan bu konuda bir karar verilmesini istemek,
3. Kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirmek.
Başkanlar kurulu eksiksiz toplanır ve çoğunlukla karar verir.
13.2.2. Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Daireleri ile Hukuk Daireleri Başkanlar
Kurulunda Tutulacak Kayıtlar
Bölge adliye mahkemesi ceza daireleri ile hukuk daireleri başkanlar kurulu yazı işleri
hizmetleri; başkanın denetimi altında, başkanlık yazı işleri müdürü ve onun yönetimindeki
memur ve diğer görevliler tarafından yürütülür (Yön. m.8/5).
Bölge adliye mahkemesi ceza daireleri ve hukuk daireleri başkanlar kurulunda;
a. Uyuşmazlığın giderilmesi talebi kaydı,
b. Başkanlar kurulu karar kaydı tutulması zorunludur.
a. Uyuşmazlığın giderilmesi talebi kaydı
Başkanlar kurulunca re'sen veya bölge adliye mahkemesinin ilgili dairesinin, Cumhuriyet
başsavcısının ya da istinaf yoluna başvurma hakkı bulunanların, benzer olaylarda bölge adliye
mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince ya da bu mahkeme ile başka bir bölge adliye
mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında uyuşmazlık
bulunması hâlinde, bu uyuşmazlığın giderilmesini gerekçeli olarak istemeleri üzerine, bu
talebin başkanlar kurulunun görüşü de eklenerek Yargıtay Birinci Başkanlığına gönderilmesine
ilişkin işlemlerin tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; uyuşmazlığın giderilmesi talep tarihi, sıra numarası, belge tarih ve sayısı, uyuşmazlığa
konu belge tarih ve numarası, talep eden, talep konusu ve başkanlar kurulu görüşü ile
düşünceler sütunlarından oluşur.
b. Başkanlar kurulu karar kaydı
Başkanlar kurulunun bütün kararlarının tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, talep eden, talep tarihi ve numarası, talebin konusu, verilen karar,
kararın oybirliği ile mi, oyçokluğu ile mi verildiği, karar tarihi ile düşünceler sütunlarından
oluşur.
Bölüm Özeti
Bu bölümde bölge adliye mahkemesi personelinin kimlerden oluştuğunu ve bunların
görevlerini, bölge adliye mahkemesi başkanının, hukuk daireleri başkanlar kurulunun ve ceza
daireleri başkanlar kurulunun görevlerini ve son olarak da bölge adliye mahkemesi hukuk
daireleri ile ceza daireleri başkanlar kurulunda tutulacak kayıtları öğrendik.
14. BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞI,
CEZA DAİRELERİ VE HUKUK DAİRELERİ YAZI İŞLERİ
HİZMETLERİ
Giriş
Bu bölümde öncelikle bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcısının ve Cumhuriyet
savcılarının görevleri ele alınacaktır. Bölge adliye mahkemelerinde Cumhuriyet başsavcılığınca
ceza dairelerine hitaben düzenlenen tebliğname incelenecektir. Bölge adliye mahkemesi
Cumhuriyet başsavcılığı yazı işlerinde tutulması zorunlu olan kayıtlar ve kartonlar
sıralanacaktır. Daha sonra bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin görevleri belirtilecektir.
Bölge adliye mahkemesi ceza daireleri yazı işlerinde tutulması zorunlu olan kayıtlar ve
kartonlar incelenecektir. Yine bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerinin görevleri
açıklanacaktır. Bölge adliye mahkemesi hukuk daireleri yazı işlerinde tutulması zorunlu olan
kayıtlar ve kartonlar anlatılacaktır. Son olarak bölge adliye mahkemesi başkanlığı, daireler,
Cumhuriyet başsavcılığı ile komisyonlarda ortak tutulacak kayıtların neler olduğu
belirtilecektir.
14.1. Bölge Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığı Yazı İşleri Müdürlüğü
Hizmetleri
14.1.1. Bölge Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığı
5235 sayılı Kanun’un 30. maddesine göre her bölge adliye mahkemesinde bir Cumhuriyet
başsavcılığı bulunur. Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığı, Cumhuriyet başsavcısı
ve yeteri kadar Cumhuriyet savcısından oluşur. En kıdemli Cumhuriyet savcısı, Cumhuriyet
başsavcı vekili olarak görev yapar.
5235 sayılı Kanun’un 40. maddesine göre bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcısının
görevleri şunlardır:
1. Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığını temsil etmek.
2. Cumhuriyet başsavcılığının verimli, uyumlu ve düzenli bir şekilde çalışmasını sağlamak.
3. Bölge adliye mahkemesinin genel yönetim işlerini yürütmek.
4. Bölge adliye mahkemesine gelen ceza davalarına ilişkin hüküm ve kararlara ait dosyaların
duruşmalarına katılmayı sağlamak.
5. Ceza dairelerinin kararlarına karşı gerektiğinde kanun yollarına başvurmak.
6. Dairelerin benzer olaylarda kesin olarak verdikleri kararlar arasındaki uyuşmazlığın
giderilmesi için başkanlar kurullarına başvurmak.
7. Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcılarının ilerleme belgelerini düzenlemek.
8. Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcıları üzerinde gözetim ve denetim yetkisini
kullanmak.
9. Cumhuriyet başsavcılığı müdürlüklerini ve personelini denetlemek veya denetletmek.
10. Cumhuriyet başsavcılığında görevli personel hakkında ilgili kanunda belirtilen disiplin
cezalarını uygulamak.
11. Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.
5235 sayılı Kanun’un 41. maddesinde bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcılarının
görevleri düzenlenmiştir. Bu madde uyarınca Cumhuriyet savcılarının görevleri şunlardır:
1. Bölge adliye mahkemesine gelen ceza davalarına ilişkin hüküm ve kararlara ait dosyaların
duruşmalarına katılmak.
2. Ceza daireleri kararlarına karşı gerektiğinde kanun yollarına başvurmak.
3. Cumhuriyet başsavcısının vereceği diğer görevleri yapmak.
4. Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.
14.1.2. Bölge Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığı Bölümleri
Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığı, bölge adliye mahkemesi ceza daireleri sayısı
kadar bölümlere ayrılır. Her bölümdeki Cumhuriyet savcıları bölümlerinin bakmakla
görevlendirildiği konularla ilgili dosyaları inceleyip tebliğnameye bağlayarak dairesine verirler.
Cumhuriyet başsavcılığınca ceza dairelerine hitaben düzenlenen tebliğname, Cumhuriyet
savcısının yerel mahkemenin karar vermiş olduğu dosya üzerinde usul ve esas yönünde yaptığı
inceleme sonunda ilgili ceza dairesince verilebilecek karar hususunda görüşünü içerir yazılı bir
belgedir.
Cumhuriyet savcılarının görev alacakları bölümler, işlerin niteliği ile sayısı göz önünde
tutularak Cumhuriyet başsavcısı tarafından belli edilir ve gereğine göre de değiştirilir. Ancak,
bölümlerin iş durumu, gelen iş sayısı ve Cumhuriyet savcılarının eksilmesi gibi nedenlerle iş
birikimine meydan vermemek amacıyla Cumhuriyet savcılarına bölümlerinin görevi dışında
kalan işler de verilebilir.
Cumhuriyet başsavcısı bölümlerde Cumhuriyet savcılarından biri veya bir kaçını belli konulu
dosyaları incelemekle görevlendirebilir. Bölümler arasında çıkan görüş ayrılıkları Cumhuriyet
başsavcısı tarafından giderilir.
14.1.3. Cumhuriyet Başsavcılığı İşlerinde Sıra ve Dosyaların Tevzi
Cumhuriyet başsavcılığında belgeler ve dosyalar kanun gereği öncelikle incelenmesi gereken
işler hariç olmak üzere esas numarası sırasına göre incelemeye tâbi tutulur (Yön. m.101).
Cumhuriyet savcılarına verilecek iş, elektronik ortamda Cumhuriyet başsavcısı tarafından
UYAP tevzi kriterlerine göre otomatik olarak dağıtılır. İstisnai hâller durumunda gerekçesi
belirtilmek suretiyle Cumhuriyet başsavcısı tarafından dağıtılır (Yön. m.103/1).
Tevzi kriterleri Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun görüşü alınarak Adalet Bakanlığı tarafından
belirlenir (Yön. m.103/2).
14.1.4. Bölge Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığında Tutulacak Kayıtlar (Yön.
m.14)
Cumhuriyet başsavcılıklarında; esas kaydı, tebliğname kaydı, istinabe kaydı, suç eşyası kaydı,
uyuşmazlığın giderilmesi başvuru kaydı, yakalama kaydı, temyiz kaydı, itiraz kaydı, kanun
yararına bozma kaydı, dava nakil istekleri kaydı, cumhuriyet savcısı bilgi kaydı ve kitaplık
kaydı tutulması zorunludur.
a. Esas kaydı (Yön. m.15)
Cumhuriyet başsavcılığına gönderilen adli yargı ilk derece ceza mahkemesi dosyalarının
başlangıcından sonuna kadar takip edildiği aşamaların tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, gönderen mahkemenin yeri, adı, tarih ve numarası, ölen, katılan,
mağdur, suçtan zarar gören, malen sorumlu, şikâyetçi ile sanığın kimlik bilgileri, suçun türü,
tutukluluk tarihi, salıverilme tarihi, dosyanın gönderildiği ceza dairesi, dosyanın ceza dairesine
gönderilme tarihi ve tebliğname numarası, dosyanın ilgili daireden görüldü için geldiği tarih ve
sonucu, ilk derece mahkemesine gönderilme tarihi, kanun yolları işlemleri ve bu kanun
yollarına başvuranın adı, soyadı, Cumhuriyet savcısı tarafından temyiz edilmiş ise sicil
numarası ile düşünceler sütunlarından oluşur.
b. Tebliğname kaydı (Yön. m.16)
Adli yargı ilk derece ceza mahkemeleri tarafından verilen kararların istinaf başvurusu üzerine
Cumhuriyet başsavcılığınca yapılacak inceleme sonucu daire tarafından verilebilecek karar ile
ilgili düşünceyi içeren ve bu düşünce yazısının hazırlanması sırasında yapılan işlemlerin
tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, ölen, katılan, mağdur, suçtan zarar gören, malen sorumlu, şikâyetçi ile
sanığın kimlik bilgileri, varsa vekil veya müdafi bilgileri, sanıkların gözaltına alınma,
tutuklanma ve salıverilme tarihi, suçun türü, bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığı
istinaf esas numarası, belgenin daireye gönderilme tarihi, kanun yolları işlemleri ile düşünceler
sütunlarından oluşur.
c. İstinabe kaydı (Yön. m.17)
Başka yer Cumhuriyet başsavcılıklarından dava ve işlerle ilgili olarak gönderilen istinabe
taleplerine ilişkin bilgilerin tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, istinabe talebinin tarih ve numarası, istinabe talebinin geldiği tarih,
talepte bulunan Cumhuriyet başsavcılığı, tarafların sıfatı ve kimlik bilgileri, yapılması istenilen
işlem, sonucu, istinabe evrakının iade tarihi ile düşünceler sütunlarından oluşur.
ç. Suç eşyası kaydı (Yön. m.18)
Cumhuriyet başsavcılığınca el konulan veya muhafaza altına alınan suç eşyasına ilişkin
bilgilerin safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, eşyanın el konulması veya muhafaza altına alınmasına esas olan
belgenin türü, numarası, tarihi, geldiği yer, gönderme tarihi, eşyanın sahibinin ya da zapt
edildiği kişinin kimlik bilgileri, oturduğu yer, eşyanın cinsi, özellikleri, adedi, eşya elden
çıkarılmış, iade ya da müsadere edilmiş veya satılmış ise kararın tarihi ve sayısı, teslim tarihi
ile teslim alanın kimlik bilgileri, hesabı cari defteri ve mal memurluğu makbuz numarası ile
düşünceler sütunlarından oluşur.
Bu kayıt, Suç Eşyası Yönetmeliği hükümlerine göre tutulur.
d. Uyuşmazlığın giderilmesi başvuru kaydı (Yön. m.19)
Dairelerin benzer olaylarda kesin olarak verdikleri kararlar arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi
için ilgili başkanlar kuruluna yapılan başvuru bilgilerinin tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, uyuşmazlığa konu kararların verildiği dairelerin ismi, numarası,
kararların verilme ve kesinleşme tarihi, esas ve karar numarası, suç ile düşünceler sütunlarından
oluşur.
e. Yakalama kaydı (Yön. m.20)
Haklarında yakalama emri çıkartılanlar ve yokluğunda tutuklama kararı verilenlerle,
zamanaşımına kadar aranmaları gereken sanık veya sanıkların aranmaları için ilgili daire ya da
başka yer Cumhuriyet başsavcılıklarından gelen yazışma bilgilerinin tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, evrakın geldiği tarih, gönderen daire, tarih ve numarası, yakalanması
istenen şahsın kimlik bilgileri, suçun türü, suçun işlendiği tarih, tutuklama ve yakalama emri
kararı varsa tarih ve numarası, aranan şahsın yakalanması için yapılan işlem ile düşünceler
sütunlarından oluşur.
İnfazının yapılması hâlinde yakalama emri UYAP’tan derhâl kaldırılır.
f. Temyiz kaydı (Yön. m.21)
Ceza dairelerince verilen hükümler aleyhine Cumhuriyet başsavcılığınca yapılan temyiz kanun
yolu başvurularına ilişkin işlemlerin safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, hükmün esas ve karar numarası, temyize başvuran Cumhuriyet savcısı,
başvurma tarihi, dosyanın temyizden geldiği tarih ve sonucu ile düşünceler sütunlarından
oluşur.
g. İtiraz kaydı (Yön. m.22)
Ceza daireleri kararlarına Cumhuriyet başsavcılığınca yapılan itiraz kanun yolu başvurularına
ilişkin işlemlerin safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, hükmün esas ve karar numarası, itiraza başvuran Cumhuriyet savcısı,
başvurma tarihi, dosyanın itirazdan geldiği tarih ve sonucu ile düşünceler sütunlarından oluşur.
ğ. Kanun yararına bozma kaydı (Yön. m.23)
Ceza dairesinin kararlarına karşı Cumhuriyet savcılarınca yapılan kanun yararına bozma
başvurularına ilişkin işlemlerin safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, hükmün esas ve karar numarası, kanun yararına bozma yoluna
başvuran Cumhuriyet savcısı, başvurma tarihi, dosyanın geldiği tarih ve sonucu ile düşünceler
sütunlarından oluşur.
h. Dava nakil istekleri kaydı (Yön. m.24)
Bölge adliye mahkemesi yargı çevresindeki adli yargı ilk derece ceza mahkemeleri
hâkimlerinin davayı görmeye hukuki veya fiili engellerinin çıkması hâlinde, o davanın bölge
adliye mahkemesi yargı çevresi içerisinde başka bir adlî yargı ilk derece ceza mahkemesine
nakli hakkındaki işlemlerin tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, nakil talebinde bulunan mahkemenin adı, dosyanın esas numarası,
geldiği tarih, nakil gerekçesi ve sonuç ile düşünceler sütunlarından oluşur.
ı. Cumhuriyet savcısı bilgi kaydı (Yön. m.25)
Bölge adliye mahkemesinde görev yapan Cumhuriyet başsavcısı, Cumhuriyet başsavcı vekili
ve Cumhuriyet savcılarının göreve ilişkin gizli olmayan kişisel ve mesleki bilgilerinin tutulduğu
kayıttır.
Bu kayıt; bölge adliye mahkemesinde görev yapan Cumhuriyet başsavcısı, Cumhuriyet
başsavcı vekili ve Cumhuriyet savcılarının adı ve soyadı, iletişim bilgileri, nüfus, aile bilgileri
ile izin, rapor, hizmet içi eğitim, geçici görevlendirilme sütunlarından oluşur.
i. Kitaplık kaydı (Yön. m.26)
Bölge adliye mahkemesine gönderilen kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer kitap ve
dergilerin işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; demirbaş numarası, yayın adı, yayınlayan birim, basım tarihi ve yeri, basım yılı,
konusu, yeri, geliş tarihi, sayfa sayısı, baskı numarası ve yazarı ile düşünceler sütunlarından
oluşur.
14.1.5. Bölge Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığında Tutulacak Kartonlar (Yön.
m.27)
Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılıklarında UYAP’ta tutulması zorunlu olan karar
ve işlem kartonları şunlardır (Yön. m.27/1):
a. Tebliğnameler kartonu: Cumhuriyet
saklandığı kartondur.
başsavcılığınca
düzenlenen
tebliğnamelerin
b. Posta gönderi kartonu: Görevli tarafından imza ve mühür ile teslim alınan posta evrakına
ait sevk irsaliyelerinin bir örneği ile ödeme talimatının ve aylık posta gideri cetvelinin bir
örneğinin konulduğu ve saklandığı kartondur.
c. İstinabe belgesi kartonu: Başka yer Cumhuriyet başsavcılıklarından dava ve işler ile ilgili
olarak gönderilen ve işlem görüp iade edilen istinabe belgesinin saklandığı kartondur.
ç. İş cetvelleri kartonu: Cumhuriyet başsavcılığınca, Adalet Bakanlığı ve Hâkimler ve
Savcılar Kurulu’na gönderilen iş cetvellerinin saklandığı kartondur.
d. Zimmet kartonu: Cumhuriyet başsavcılığınca, UYAP üzerinden gönderilemeyen veya
fizikî olarak gönderilmesi gereken evrakın teslimine ilişkin belgelerin konulduğu ve saklandığı
kartondur.
e. Uyuşmazlığın giderilmesi talebi kartonu: Ceza dairelerinin benzer olaylarda kesin olarak
verdikleri kararlar arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi için ilgili başkanlar kuruluna yapılan
başvuruların saklandığı kartondur.
f. İtiraz kartonu: Ceza dairesinin kararlarına Cumhuriyet başsavcılığınca yapılan itirazların
saklandığı kartondur.
g. Temyiz kartonu: Ceza dairesi kararlarının Yargıtay tarafından incelenmesi için Cumhuriyet
başsavcılığınca ilgili daireye verilen evrakın saklandığı kartondur.
ğ. Kanun yararına bozma kartonu: Ceza dairesinin kararlarına karşı Cumhuriyet savcılarınca
kanun yararına bozma yoluna gidilmesi için yazılan dilekçelerin saklandığı kartondur.
h. Nöbetçi Cumhuriyet savcıları isim listesi kartonu: Nöbetçi Cumhuriyet savcılarının
isimlerinin yer aldığı listelerin saklandığı kartondur.
ı. İş bölümü kartonu: İş bölümü kararlarının saklandığı kartondur.
i. Dava nakil istekleri kartonu: Dava nakil isteklerine ilişkin Cumhuriyet başsavcılığı
tarafından verilen mütalaaların veya tebliğnamelerin saklandığı kartondur.
Posta gönderi kartonu ve zimmet kartonunun fiziki olarak da tutulması gerekir (Yön. m.27/2).
14.2. Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Daireleri Yazı İşleri Hizmetleri
14.2.1. Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairelerinin Görevleri
5235 sayılı Kanun’un 37. maddesine göre bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin görevleri
şunlardır:
1. Adli yargı ilk derece ceza mahkemelerince verilen ve kesin olmayan hüküm ve kararlara
karşı yapılacak başvuruları inceleyip karara bağlamak,
2. Yargı çevresi içerisinde bulunan adli yargı ilk derece ceza mahkemeleri arasındaki yetki ve
görev uyuşmazlıklarını çözmek,
3. Yargı çevresindeki adli yargı ilk derece ceza mahkemeleri hâkimlerinin davayı görmeye
hukuki veya fiili engellerinin çıkması hâlinde, o davanın bölge adliye mahkemesi yargı çevresi
içerisinde başka bir adli yargı ilk derece ceza mahkemesine nakli hakkında karar vermek,
4. Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak (5235 s. K. m.37).
14.2.2. Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairelerinde Dosyaların Tevzi
Ceza dairelerine verilecek iş sayısı; Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun belirleyeceği işbölümü
esas alınarak elektronik ortamda UYAP tevzi kriterlerine göre otomatik olarak dağıtılır. Tevzi
kriterleri Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun görüşü alınarak Adalet Bakanlığı tarafından
belirlenir (Yön. m.104/1).
Dava ve işlerin tevziinden kaynaklanan uyuşmazlıklar başvuru üzerine ceza daireleri başkanlar
kurulu tarafından tevzi kriterleri esas alınarak karara bağlanır (Yön. m.104/2).
İstinaf incelemesi için dairelere gelen dosyalar bekletilmeksizin yetki, görev ve işbölümü,
başvurunun süresi içinde yapılıp yapılmadığı, incelenmesi istenen kararın bölge adliye
mahkemesinde incelenebilecek kararlardan olup olmadığı, başvuru şartı ve diğer usul eksikleri
yönünden ön incelemeye tâbi tutulurlar (Yön. m.104/3).
14.2.3. Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairelerinde Tutulacak Kayıtlar
Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinde; esas kaydı, duruşma ve keşif günleri kaydı, karar
kaydı, SEGBİS kaydı, istinabe kaydı, uyuşmazlığın giderilmesi başvuru kaydı, temyiz kaydı,
taşra temyiz kaydı, dava nakil istekleri kaydı, dağıtım kaydı, değişik işler kaydı tutulması
zorunludur (Yön. m.28/1).
a. Esas kaydı (Yön. m.29)
Adli yargı ilk derece ceza mahkemelerinden istinaf incelemesi için gelen dosyaların
kaydedilerek ön inceleme, inceleme ve kovuşturma aşamalarının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, gönderen mahkemenin yeri ve adı, karar tarihi, esas ve karar numarası,
Cumhuriyet başsavcılığından geliş tarihi, Cumhuriyet başsavcılığı tebliğname numarası, ölen,
mağdur, katılan, suçtan zarar gören, malen sorumlu, şikâyetçi ile sanığın kimlik bilgileri ve
varsa bunların vekil veya müdafileri, tüzel kişilerin ticaret sicilindeki adları ile sicil numaraları,
suçun türü, gözaltına alınma, tutuklanma ve salıverilme tarihleri, dosyanın Cumhuriyet
başsavcılığına gönderilme tarihi ve sonucu, itiraz ya da kanun yolları işlemleri ile düşünceler
sütunlarından oluşur.
Aşağıda belirtilen hâllerde dosya kaydedilerek esas numarası alır:
a) Dosyanın tebliğname düzenlenerek gönderilmesi,
b) Görevsizlik, yetkisizlik ya da nakil kararı ile dosyanın gelmesi.
Dairece verilen kararın, temyiz kanun yolu incelemesi sonucunda bozularak daireye iadesi
hâlinde, dosyaya yeni bir esas numarası verilir. Ancak bu husus dosyanın ilk esas numarası
karşısındaki düşünceler sütununda gösterilir.
b. Duruşma ve keşif günleri kaydı (Yön. m.30)
Ceza dairelerinin iş durumlarına göre duruşma ve keşif yapılacak gün ve saatlerinin bir sıra
dâhilinde tutulduğu kayıttır.
Duruşma günleri kaydı; sıra numarası, esas numarası, değişik iş numarası, istinabe numarası,
duruşma gün ve saati, mağdur, şikâyetçi, katılan ve vekilleri ile sanık ve müdafiin adı ve soyadı,
suçun türü, duruşmanın bırakıldığı tarih ile düşünceler sütunlarından oluşur.
Keşif günleri kaydı; sıra numarası, esas numarası, değişik iş numarası, keşif gün ve saati, suçun
türü, bilirkişi, mağdur, şikâyetçi, katılan ve vekilleri ile sanık ve müdafiin kimlik bilgileri ile
düşünceler sütunlarından oluşur.
c. Karar kaydı (Yön. m.31)
Ceza dairesince verilen kararların tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; karar numarası, karar tarihi, esas numarası, kararı veren dairenin başkan ve üyelerinin
adı, soyadı, sicil numaraları, gönderen mahkemenin yeri, adı ve esas numarası, ölen, mağdur,
katılan, şikâyetçi ve sanığın kimlik bilgileri, varsa bunların vekil veya müdafiin kimlik bilgileri,
davanın konusu, kararın sonucu ile düşünceler sütunlarından oluşur.
ç. SEGBİS kaydı (Yön. m.32)
Dairece, dinlenilmesine gerek görülen kişilerin SEGBİS kullanılarak dinlenilmesi, görüntü ve
seslerin kayda alınması ve saklanması ile ilgili bilgilere dair işlemlerin safahatının işlendiği
kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, daire adı ve esas numarası, dinlenen kişinin sıfatı ve kimlik bilgileri,
dinleme tarihi ve saati, suçun türü, ifadenin alınacağı birim ve salon adı ile düşünceler
sütunlarından oluşur.
d. İstinabe kaydı (Yön. m.33)
Başka yer ceza dairelerinden dava ve işlerle ilgili olarak gönderilen istinabe taleplerine ilişkin
bilgilerin tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, talebin geldiği tarih, gönderen daire, tarih ve numarası, ifadesi alınması
istenilen mağdur, şikâyetçi ve sanığın, tanık ile bilirkişinin kimlik bilgileri, yapılması istenen
işlem, belgenin iade tarihi ile düşünceler sütunlarından oluşur.
e. Uyuşmazlığın giderilmesi başvuru kaydı (Yön. m.34)
Benzer olaylarda bölge adliye mahkemesi ceza dairelerince ya da bu mahkeme ile başka bir
bölge adliye mahkemesi ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında
uyuşmazlığın giderilmesi için ilgili başkanlar kuruluna yapılan başvuru bilgilerinin tutulduğu
kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, uyuşmazlığa konu kararların verildiği dairelerin ismi, numarası,
kararların verilme ve kesinleşme tarihi, esas ve karar numarası, suç ile düşünceler sütunlarından
oluşur.
f. Temyiz kaydı (Yön. m.35)
Ceza dairesince verilen hükümler aleyhine temyiz kanun yolu başvurularına ilişkin işlemlerin
safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, hükmün esas ve karar numarası, temyiz yoluna başvuranın davadaki
sıfatı, kimlik bilgileri, başvurma tarihi, dilekçenin geldiği tarih, diğer tarafa tebliğ tarihi,
dosyanın temyiz incelemesinden döndüğü tarih ve sonucu ile düşünceler sütunlarından oluşur.
g. Taşra temyiz kaydı (Yön. m.36)
Başka yer bölge adliye mahkemesi ceza daireleri ile ilgili olarak gönderilecek temyiz
başvurularının tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, gönderilecek yer bölge adliye mahkemesi ceza dairesinin adı, evrak
özeti, dilekçe tarihi ve dosya numarası ile düşünceler sütunlarından oluşur.
ğ. Dava nakil istekleri kaydı (Yön. m.37)
Yargı çevresindeki adli yargı ilk derece ceza mahkemeleri hâkimlerinin davayı görmeye hukuki
veya fiili engellerinin çıkması hâlinde, o davanın bölge adliye mahkemesi yargı çevresi
içerisinde başka bir adlî yargı ilk derece ceza mahkemesine nakli hakkındaki işlemlerin
tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, nakil talebinde bulunan mahkemenin ismi, dosyanın esas numarası,
geldiği tarih, nakil gerekçesi ve sonuç ile düşünceler sütunlarından oluşur.
h. Dağıtım kaydı (Yön. m.38)
Esasa kaydı yapılan dosyaların, incelenmesi ve rapor düzenlenmesi için daire başkanı
tarafından üyelere dağıtımına ilişkin bilgilerin tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; dairenin adı, dosyanın esas numarası, verildiği üyenin adı, soyadı, sicil numarası ve
veriliş tarihi ile düşünceler sütunlarından oluşur.
ı. Değişik işler kaydı (Yön. m.39)
Diğer kayıtlara işlenmesi gerekmeyen adlî kontrol, tutuklama, el koyma, arama ve itirazın
incelenmesi gibi karar ve işlemlerin tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, mağdur, suçtan zarar gören, şikâyetçi, katılan ile sanığın kimlik
bilgileri, talebin niteliği, belgenin geldiği tarih, kararın özeti, tarihi, merciine gönderildiği tarih
ile düşünceler sütunlarından oluşur.
14.2.4. Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairelerinde Tutulacak Kartonlar ve Tahsis
Amacı
Ceza dairelerinde aşağıda gösterilen karar ve işlem kartonlarının UYAP’ta tutulması
zorunludur (Yön. m.40/1):
a. Karar kartonu: Ceza dairesince verilen kararların saklandığı kartondur.
b. Değişik işler kartonu: Değişik işler kaydına kaydolunan işler hakkında verilen kararların
saklandığı kartondur.
c. Yayınlanan kararlar kartonu: Ceza daireleri başkanlar kurulu tarafından yayınlanan
kararların saklandığı kartondur.
ç. İş cetvelleri kartonu: Ceza dairelerince, Adalet Bakanlığı ve Hâkimler ve Savcılar Kurulu’na
gönderilen iş cetvellerinin saklandığı kartondur.
d. Posta gönderileri kartonu: Görevli tarafından imza ve mühür ile teslim alınan posta evrakına
ait sevk irsaliyelerinin bir örneği ile ödeme talimatının ve aylık posta gideri cetvelinin bir
örneğinin konulduğu ve saklandığı kartondur.
e. Zimmet kartonu: Ceza dairesince, UYAP üzerinden gönderilemeyen veya fiziki olarak
gönderilmesi gereken evrakın teslimine ilişkin belgelerin konulduğu ve saklandığı kartondur.
f. Uyuşmazlığın giderilmesi talebi kartonu: Benzer olaylarda ceza dairelerince verilen kesin
nitelikteki kararlar ile bu ceza dairesi ile aynı mahkemenin başka ceza daireleri veya başka bir
bölge adliye mahkemesi ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararları arasında
uyuşmazlık bulunması hâlinde bu uyuşmazlığın giderilmesi amacıyla yapılan taleplerin
saklandığı kartondur.
g. Duruşma listesi kartonu: Duruşması yapılacak dosyalar için duruşma listelerinin saklandığı
kartondur.
ğ. Nöbetçi daire başkanı ve üyeleri isim listesi kartonu: Nöbetçi daire başkanı ve üyelerin
isimlerinin yer aldığı listelerin saklandığı kartondur.
h. Yargılama giderleri yazışma kartonu: Yargılama giderlerinin tahsili için yapılan
yazışmaların saklandığı kartondur.
ı. İnceleme raporları kartonu: Üyeler tarafından hazırlanan inceleme raporlarının saklandığı
kartondur.
i. Ön inceleme değerlendirme kartonu: Ön inceleme sonucunda verilen kararların saklandığı
kartondur.
j. Dava nakil istekleri kartonu: Dava nakil isteklerine ilişkin dairece verilen kararların
saklandığı kartondur.
Posta giderleri kartonu ve zimmet kartonunun fiziki olarak da tutulmaları gerekir (Yön.
m.40/2).
14.3. Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Yazı İşleri Hizmetleri
14.3.1. Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairlerinin Görevleri
5235 sayılı Kanun’un 36. maddesine göre bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerinin görevleri
şunlardır:
Bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerinin görevleri şunlardır:
1. Adli yargı ilk derece hukuk mahkemelerinden verilen ve kesin olmayan hüküm ve kararlara
karşı yapılan başvuruları inceleyip karara bağlamak,
2. Yargı çevresi içerisinde bulunan adli yargı ilk derece hukuk mahkemeleri arasındaki yetki ve
görev uyuşmazlıklarını çözmek,
3. Yargı çevresindeki yetkili adli yargı ilk derece hukuk mahkemesinin bir davaya bakmasına
fiilî veya hukukî bir engel çıktığı veya iki mahkemenin yargı sınırları kapsamının
belirlenmesinde tereddüt edildiği takdirde, o davanın bölge adliye mahkemesi yargı çevresi
içerisinde başka bir hukuk mahkemesine nakline veya yetkili mahkemenin tayinine karar
vermek,
4. Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.
14.3.2. Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairelerinde Dosyaların Tevzi
Ceza ve hukuk dairelerinde dosyaların tevzi Yönetmeliğin aynı hükmünde düzenlenmiştir.
Hukuk dairelerine verilecek iş sayısı; Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun belirleyeceği işbölümü
esas alınarak elektronik ortamda UYAP tevzi kriterlerine göre otomatik olarak dağıtılır. Tevzi
kriterleri Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun görüşü alınarak Adalet Bakanlığı tarafından
belirlenir (Yön. m.104/1).
Dava ve işlerin tevziinden kaynaklanan uyuşmazlıklar başvuru üzerine ilgili başkanlar kurulu
tarafından tevzi kriterleri esas alınarak karara bağlanır (Yön. m.104/2).
İlk derece mahkemelerinden verilen nihai kararlar ile ihtiyati tedbir, ihtiyati haciz taleplerinin
reddi ve bu taleplerin kabulü hâlinde, itiraz üzerine verilecek kararlara karşı istinaf yoluna
başvurulabilir (HMK m.341/1). Belli bir miktarı geçmeyen (ki bu miktar her sene
değişmektedir) malvarlığı davalarına ilişkin kararlar kesindir. Ancak manevi tazminat
davalarında verilen kararlara karşı, miktar veya değere bakılmaksızın istinaf yoluna
başvurulabilir (HMK m.341/2).
İstinaf yoluna başvuru süresi iki haftadır. Bu süre, ilamın usulen taraflardan her birine tebliğiyle
işlemeye başlar. İstinaf yoluna başvuru süresine ilişkin özel kanun hükümleri saklıdır (HMK
m.345).
İstinaf yoluna başvurma, dilekçeyle yapılır ve dilekçeye, karşı tarafın sayısı kadar örnek eklenir
(HMK m.342/1). İstinaf dilekçesi, kararı veren mahkemeye veya başka bir yer mahkemesine
verilebilir.
İstinaf incelemesi için dairelere gelen dosyalar bekletilmeksizin yetki, görev ve işbölümü,
başvurunun süresi içinde yapılıp yapılmadığı, incelenmesi istenen kararın bölge adliye
mahkemesinde incelenebilecek kararlardan olup olmadığı, başvuru şartı ve diğer usul eksikleri
yönünden ön incelemeye tâbi tutulurlar (Yön. m.104/3). Aynı husus 6100 sayılı HMK’nın 352.
maddesinde düzenlenmiştir. Bu madde uyarınca bölge adliye mahkemesi hukuk dairesince
dosya üzerinde yapılacak ön inceleme sonunda aşağıdaki durumlardan birinin tespiti halinde
öncelikle gerekli karar verilir:
a) İncelemenin başka bir dairece veya bölge adliye mahkemesince yapılmasının gerekli olması
b) Kararın kesin olması
c) Başvurunun süresi içinde yapılmaması
ç) Başvuru şartlarının yerine getirilmemesi
d) Başvuru sebeplerinin veya gerekçesinin hiç gösterilmemesi (HMK m.352/1). Eksiklik
bulunmadığı anlaşılan dosya incelemeye alınır (HMK m.352/3).
14.3.3. Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairelerinde Tutulacak Kayıtlar
Hukuk dairelerinde; esas kaydı, duruşma ve keşif günleri kaydı, karar kaydı, uyuşmazlığın
giderilmesi başvuru kaydı, istinabe kaydı, temyiz kaydı, değişik işler kaydı, posta mutemet
kaydı, dağıtım kaydı, vezne kaydı, taşra temyiz kaydı, dava nakil istekleri kaydı, harç tahsil
müzekkeresi kaydı, kıymetli evrak ve eşya kaydı, sosyal inceleme-görüşme rapor kaydı
tutulması zorunludur (Yön. m.48/1).
a. Esas kaydı (Yön. m.49)
Adli yargı ilk derece hukuk mahkemelerinden istinaf incelemesi için gelen dosyaların
kaydedilerek ön inceleme ve tahkikat aşamalarının işlendiği kayıttır.
Yetki ve görev uyuşmazlıklarına ilişkin başvurular da bu esasa kaydedilir.
Bu kayıt; sıra numarası, gönderen mahkeme, esas ve karar numarası ile karar tarihi, dosyanın
daireye geliş tarihi, tarafları, varsa kanunî temsilcileri ile vekillerinin kimlik bilgileri, varsa
ticaret sicil numarası veya merkezî tüzel kişi kimlik numarası, davanın konusu, davanın
aşaması, nihai karar ve tarihi, kanun yolları işlemleri ile düşünceler sütunlarından oluşur.
Davanın aşaması sütununa davanın dilekçeler, ön inceleme ve tahkikat aşamalarına ilişkin
bilgiler yazılır.
Dairece verilen kararın, temyiz kanun yolu incelemesi sonucunda bozularak daireye iadesi
hâlinde, dosyaya yeni bir esas numarası verilir. Ancak bu husus dosyanın ilk esas numarası
karşısındaki düşünceler sütununda gösterilir.
b. Duruşma ve keşif günleri kaydı (Yön. m.50)
Hukuk dairelerinin iş durumlarına göre duruşma ve keşif yapılacak gün ve saatlerinin bir sıra
dâhilinde tutulduğu kayıttır.
Duruşma günleri kaydı; sıra numarası, esas numarası, değişik iş numarası, istinabe numarası,
duruşma gün ve saati, tarafların adı ve soyadı, varsa vekilleri, davanın türü, duruşmanın
bırakıldığı tarih ile düşünceler sütunlarından oluşur.
Keşif günleri kaydı; sıra numarası, esas numarası, değişik iş numarası, keşif gün ve saati,
davanın türü, bilirkişi, taraflar, varsa vekillerinin kimlik bilgileri ile düşünceler sütunlarından
oluşur.
c. Karar kaydı (Yön. m.51)
Hukuk dairesince verilen kararların tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; karar numarası, karar tarihi, esas numarası, kararı veren dairenin başkan ve üyelerinin
adı, soyadı, sicil numaraları, tarafların kimlik bilgileri, varsa kanunî temsilcileri ile vekillerinin
kimlik bilgileri, gönderen mahkemenin adı ile esas ve karar numarası, davanın konusu,
inceleme sonunda verilen karar ile düşünceler sütunlarından oluşur.
ç. Uyuşmazlığın giderilmesi başvuru kaydı (Yön. m.52)
Benzer olaylarda bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerince ya da bu mahkeme ile başka bir
bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında
uyuşmazlığın giderilmesi için ilgili başkanlar kuruluna yapılan başvuru bilgilerinin tutulduğu
kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, uyuşmazlığa konu kararların verildiği dairelerin ismi, numarası,
kararların verilme ve kesinleşme tarihi, esas ve karar numarası, dava konusu ile düşünceler
sütunlarından oluşur.
d. İstinabe kaydı (Yön. m.53)
Başka yer hukuk dairelerinden dava ve işlerle ilgili olarak gönderilen istinabe taleplerine ilişkin
bilgilerin tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, talebin geldiği tarih, gönderen hukuk dairesinin adı, dosyadaki taraflar,
talebin nev’i, tarihi, dosya esas numarası, işlem sonucu, belgenin iade tarihi ile düşünceler
sütunlarından oluşur.
e. Temyiz kaydı (Yön. m.54)
Hukuk dairesince verilen hükümler aleyhine temyiz kanun yolu başvurularına ilişkin işlemlerin
safahatının işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, dosya esas numarası, temyiz yoluna başvuranın taraf sıfatı, kimlik
bilgileri, aleyhine temyiz yoluna başvurulanın taraf sıfatı, adı ve soyadı, temyiz dilekçe tarihi,
davanın nev’i, karar tarih ve numarası, aleyhine temyiz olunana tebliğ tarihi, temyiz şartlarının
yerine getirilip getirilmediği, dosyanın Yargıtay’ın hangi dairesine gönderildiği, gönderilme
tarihi, dosyanın temyiz incelemesinden döndüğü tarih ve sonucu ile düşünceler sütunlarından
oluşur.
f. Değişik işler kaydı (Yön. m.55)
Diğer kayıtlara işlenmesi gerekmeyen ihtiyatî tedbir, delil tespiti gibi karar ve işlemlerin
tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, talep tarihi, talep eden ile varsa karşı tarafın kimlik bilgileri, varsa
ticaret sicil numarası veya merkezî tüzel kişi kimlik numarası, talep konusu, karar numarası,
kararın özeti ve tarihi ile düşünceler sütunlarından oluşur.
g. Posta mutemet kaydı (Yön. m.56)
Postayla gelen havale veya kıymetli kolilerin işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; havalenin çıkış yeri, numarası, tarihi, cinsi, miktarı, gönderenin adı ve soyadı, dosya
numarası, posta görevlisinin adı ve soyadı, imza ve mührü, kasa kayıt tarihi ve numarası,
tahsilât makbuzunun tarihi ve numarası sütunlarından oluşur.
Mutemetlerce PTT’den gelen havale ve kıymetli koli alındığında, PTT memurunun imza ve
mührü hanesine kadar olan sütunlar, mutemet tarafından doldurulduktan sonra ilgili PTT
memurunun imza ve mührü alınır. Daireye gelinir gelinmez, tahsilât makbuzu kesilerek kasa
ve ilgili kayda işlenir. Gerek makbuz, gerek kayıtlardaki tarih ve numaralar da son iki sütuna
işlenir.
Başkan posta merkezinden havale ve kıymetli kolileri almaya yetkili mutemetlerin adı, soyadı,
memuriyet sıfatı ve tatbiki imzaları ile bunlardan başkasına ödeme ve teslimat yapılmamasını
o yer PTT müdürlüklerine bir yazı ile bildirir.
Banka havaleleri hakkında da uygulama bu şekilde olacaktır.
Elektronik ortamda tutulan kaydın çıktısı alınır, ilgili sütun imzalatıldıktan sonra ayrı bir
kartonda saklanır.
ğ. Dağıtım kaydı (Yön. m.57)
Esasa kaydı yapılan dosyaların, incelenmesi ve rapor düzenlenmesi için daire başkanı
tarafından üyelere dağıtımına ilişkin bilgilerin tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; dairenin adı, dosyanın esas numarası, verildiği üyenin adı, soyadı, sicil numarası ve
veriliş tarihi ile düşünceler sütunlarından oluşur.
h. Vezne kaydı (Yön. m.58)
Hukuk dairelerinde harç ve masraflarla ilgili işlemler tek bölge adliye mahkemesi veznesi
aracılığıyla yürütülür.
Veznede tutulan kayıtlar; tahsilât ve reddiyat makbuzları karşılığında kasaya giren ve çıkan
meblâğların günlük olarak işlendiği kayıtlardır. Bu kayıtlarda tahsilât ve reddiyata ilişkin
makbuzların sıra numarası, dosya numarası, işlem tarihi, adına işlem yapılan tarafın veya ilgili
kişinin kimlik bilgileri, varsa ticaret sicil numarası ya da merkezi tüzel kişi kimlik numarası ile
ödeme miktarının UYAP’ta sorgulanabilir şekilde bulunması zorunludur.
Harç ve masraflarla ilgili işlemler, Adalet Bakanlığınca belirlenen bankalar aracılığıyla da
yürütülebilir.
ı. Taşra temyiz kaydı (Yön. m.59)
Başka yer bölge adliye mahkemesi hukuk daireleri ile ilgili olarak gönderilecek temyiz
başvurularının tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, gönderilecek yer bölge adliye mahkemesi hukuk dairesinin adı, evrak
özeti, dilekçe tarihi ve dosya numarası ile düşünceler sütunlarından oluşur.
i. Dava nakil istekleri kaydı (Yön. m.60)
Bölge adliye mahkemesi yargı çevresindeki adli yargı ilk derece hukuk mahkemeleri
hâkimlerinin davayı görmeye hukukî veya fiilî engellerinin çıkması hâlinde, o davanın bölge
adliye mahkemesi yargı çevresi içerisinde başka bir adlî yargı ilk derece hukuk mahkemesine
nakli hakkındaki işlemlerin tutulduğu kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, nakil talebinde bulunan mahkemenin adı, dosyanın esas numarası,
geldiği tarih, nakil gerekçesi ve sonuç ile düşünceler sütunlarından oluşur.
j. Harç tahsil müzekkeresi kaydı (Yön. m.61)
Hukuk dairelerinden gönderilen harç tahsil müzekkerelerinin işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, evrak numarası, gönderildiği merci, alındığı tarih, evrakı alanın kimlik
bilgileri, görevi ve imzası ile düşünceler sütunlarından oluşur.
Elektronik ortamda tutulan kaydın çıktısı alınır, ilgili sütun imzalatıldıktan sonra ayrı bir
kartonda saklanır.
k. Kıymetli evrak ve eşya kaydı (Yön. m.62)
Hukuk dairesi veznesince alınan döviz cinsinden paralar ile diğer kıymetli evrak ve eşyanın
işlendiği kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, dosya esas numarası, verilen makbuzun tarihi ve numarası, kıymetli
evrak sahibinin kimlik bilgileri veya unvanı, kıymetli evrakın cinsi, adedi, numarası, takdir
edilen kıymeti, satılmış ve paraya çevrilmişse bedeli, aynen iade olmuşsa iade tarihi, iade alanın
adı, soyadı ve imzası, nerede saklandığı ile düşünceler sütunlarından oluşur.
l. Sosyal inceleme-görüşme rapor kaydı (Yön. m.63)
Hukuk dairesince sosyal incelemecilerin raporlarına ilişkin tutulan kayıttır.
Bu kayıt; sıra numarası, ilgili dosya esas numarası, tarafların kimlik bilgileri, uzmanların ad ve
soyadları, dosyanın veriliş tarihi, dosyanın geldiği tarih ve rapor özeti ile düşünceler
sütunlarından oluşur.
14.3.4. Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairelerinde Tutulacak Kartonlar ve Tahsis
Amacı
Bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerinde UYAP’ta tutulması zorunlu olan karar ve işlem
kartonları şunlardır (Yön. m.64/1):
a. Karar kartonu: Hukuk dairesince dava sonunda verilen kararların saklandığı kartondur.
b. Değişik işler kartonu: Değişik işler kaydına kaydolunan işler hakkında verilen kararların
saklandığı kartondur.
c. Yayınlanan kararlar kartonu: Hukuk daireleri başkanlar kurulu tarafından yayınlanan
kararların saklandığı kartondur.
ç. İcranın geri bırakılması kararlar kartonu: İcranın geri bırakılması talepleri hakkında
verilen kararların saklandığı kartondur.
d. İş cetvelleri kartonu: Hukuk dairelerince, Bakanlık ve Kurula gönderilen iş cetvellerinin
saklandığı kartondur.
e. Posta gönderileri kartonu: Görevli tarafından imza ve mühür ile teslim alınan posta evrakına
ait sevk irsaliyelerinin bir örneği ile ödeme talimatının ve aylık posta gideri cetvelinin bir
örneğinin konulduğu ve saklandığı kartondur.
f. Zimmet kartonu: Hukuk dairesince, UYAP üzerinden gönderilemeyen veya fizikî olarak
gönderilmesi gereken evrakın teslimine ilişkin belgelerin konulduğu ve saklandığı kartondur.
g. Uyuşmazlığın giderilmesi talebi kartonu: Benzer olaylarda hukuk dairelerince verilen kesin
nitelikteki kararlar ile bu hukuk dairesi ile aynı mahkemenin başka hukuk daireleri veya başka
bir bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerince verilen kesin nitelikteki kararları arasında
uyuşmazlık bulunması hâlinde bu uyuşmazlığın giderilmesi amacıyla yapılan taleplerin
saklandığı kartondur.
ğ. Duruşma listesi kartonu: Duruşması yapılacak dosyalar için duruşma listelerinin saklandığı
kartondur.
h. Nöbetçi daire başkanı ve üyeleri isim listesi kartonu: Nöbetçi daire başkan ve üyelerin
isimlerinin yer aldığı listelerin saklandığı kartondur.
ı. Harç ve para cezası tahsil müzekkereleri kartonu: Harç ve para cezası tahsil
müzekkerelerinin saklandığı kartondur.
i. İnceleme raporları kartonu: Üyeler tarafından hazırlanan inceleme raporlarının saklandığı
kartondur.
j. Ön inceleme değerlendirme kartonu: Ön inceleme sonucunda verilen kararların saklandığı
kartondur.
k. Dava nakil istekleri kartonu: Dava nakil isteklerine ilişkin dairece verilen kararların
saklandığı kartondur.
Posta gönderileri kartonu, zimmet kartonu ile harç ve para cezası tahsil müzekkereleri
kartonunun fiziki olarak da tutulmaları gerekir (Yön. m.64/2).
14.4. Ortak Tutulacak Kayıtlar
Bölge adliye mahkemesi başkanlığı, daireler, Cumhuriyet başsavcılığı ile komisyonlarda;
a) Zimmet kaydı,
b) Muhabere kaydı,
c) Disiplin soruşturma kaydı,
ç) Teftiş kaydı,
d) Bilgi edinme kaydı tutulması zorunludur (Yön. m.89).
Bölge adliye mahkemesi başkanlığı, daireler, Cumhuriyet başsavcılığı ile komisyonlarda
aşağıda gösterilen karar ve işlem kartonlarının UYAP’ta tutulması zorunludur:
a) Muhabere kartonu,
b) Denetim kartonu,
c) Genelge ve görüş kartonu,
ç) Disiplin soruşturması kartonu,
d) Taşınır kartonu (Yön. m.95).
Bölüm Özeti
Bu bölümde bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcısının ve Cumhuriyet savcılarının
görevlerini, bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığı bölümlerini, bölge adliye
mahkemelerinde Cumhuriyet başsavcılığınca ceza dairelerine hitaben düzenlenen
tebliğnameyi, bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığı yazı işlerinde tutulması zorunlu
olan kayıtları ve kartonları, bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin görevlerini, bölge adliye
mahkemesi ceza daireleri yazı işlerinde tutulması zorunlu olan kayıtları ve kartonları, bölge
adliye mahkemesi hukuk dairelerinin görevlerini, bölge adliye mahkemesi hukuk daireleri yazı
işlerinde tutulması zorunlu olan kayıtları ve kartonları, son olarak da bölge adliye mahkemesi
başkanlığı, daireler, Cumhuriyet başsavcılığı ile komisyonlarda ortak tutulacak kayıtların neler
olduğunu öğrendik.
Related papers
Existentialism and the African nature of man: Interrogating the concept of better human existence in Africa
HUMANUS DISCOURSE, 2022
Sistema Alimentar e Forma Urbana
Revista de Morfologia Urbana
Piracy and Local Alliances in an Empire of Archipelagoes
Palgrave studies in comparative global history, 2023
Into the sea: capacity-building innovations and the maritime security challenge
Third World Quarterly , 2020
Improved Self-Organizing Map Clustering of Power Transformer Dissolved Gas Analysis Using Inputs Pre-Processing
IEEE Access, 2020
Pesquisa Nacional de Saúde 2019: obtenção de medicamentos por adultos em tratamento para hipertensão e diabetes no Programa Farmácia Popular do Brasil
Epidemiologia e Serviços de Saúde, 2022
Transcription Factor Erg Variants and Functional Diversification of Chondrocytes during Limb Long Bone Development
Journal of Cell Biology, 2000
Modelling coupled dynamics of diffusive–convective mass transfer in a microfluidic device and determination of hydrodynamic dispersion coefficient
Journal of The Taiwan Institute of Chemical Engineers, 2017
Epidemiology Trend of Chronic Kidney Disease in a Semi-Urban Tertiary Hospital in Sub-Saharan Africa
Cureus
A Microcontroller-based Liénard Oscillator
European Journal of Engineering and Applied Sciences
- Find new research papers in:
- Physics
- Chemistry
- Biology
- Health Sciences
- Ecology
- Earth Sciences
- Cognitive Science
- Mathematics
- Computer Science