‫شموضوعیکتاب‌هایتألیفیوترجمهشده‬ ‫گرای ‌‬ ‫کتابداری و اطالع‌رسانی طی سال‌های‪1387-1373‬‬ ‫مرتضی امرایی| احسان گرایی| صبا سیامکی‬ ‫چڪیده‬ ‫هدف‪ :‬بررسی گرایـش‌هـای موضوعی کتاب‌هـای فارسی تـألیفی‬ ‫و ترجمه شده حـوز‌ه کتابداری و اطالع‌رسانی طی سال‌های ‪-1373‬‬ ‫‪.1387‬‬ ‫روش‪ /‬رویکرد پژوهش‪ :‬روش پژوهش پیامیشی‪ -‬توصیفی و ابزار‬ ‫گردآوری اطالعات‪ ،‬سیاه ‌هوارسی است‪ .‬جامعه آماری را ‪ 472‬عنوان‬ ‫کتاب منترش شده در حوزه کتابداری و اطالع‌رسانی طی سال‌های‬ ‫‪ 1387 -1373‬تشکیل می‌دهد که از طریق جست‌وجو در ُاپک‬ ‫کتـابخانهملیبازیابیشدند‪.‬بـه‌منظوراطمینانازجامعیتداده‌هـای‬ ‫گـردآوری شده‪ ،‬از سایت نـارشان حـوز‌ه کتـابداری و اطالع‌رسانی‪،‬‬ ‫سایتخان ‌هکتابوبخشانتشاراتیدانشگاه‌هایکشوراستفادهشده‬ ‫است‪.‬‬ ‫یافته‌ها‪:‬نسبتکتاب‌هایتألیفیبهترجمهشدهبیشرتاست‪.‬درسال‬ ‫‪ 1386‬بیشرتینکتابتألیفیوسال‪ 1384‬بیشرتینکتابترجمهشده‬ ‫منترش شده است‪ .‬محمدحسین دیانی پرکارترین نویسنده و علی‬ ‫شکویی پرکارترین مرتجم هستند‪ .‬گرایش موضوعی فهرستنویسی‬ ‫و رده‌بندی با ‪ 9/6‬درصد بیشرتین سهم از بین کتاب‌های تألیفی‪ ،‬و‬ ‫مرجع و خدمات اطالع‌رسانی با ‪ 13/8‬درصد بیشرتین سهم را در بین‬ ‫کتاب‌هایترجمهشدهبهخوداختصاصداده‌اند‪.‬‬ ‫ڪلیدواژه‌ها‬ ‫گرایش موضوعی‪ ،‬کتابداری و اطالع‌رسانی‪ ،‬کتاب‪ ،‬تألیف‪ ،‬ترجمه‬ ‫بهایتألیفی‬ ‫گرایش‌موضوعیکتا ‌‬ ‫و ترجمه شدهکتابداری و اطالع‌رسانی‬ ‫طی سال‌های ‪1387 -1373‬‬ ‫مرتضی امرایی ‪ | 1‬احسان گرایی‪ | 2‬صبا سیامکی‬ ‫‪3‬‬ ‫دریافت‪ 1390/8/21 :‬پذیرش‪1391/3/22:‬‬ ‫مقدمه‬ ‫تولید و انتشار اطالعات علمی نقش مهمی در موفقیت هر نظام آموزشی و پژوهشی ایفا می‌کند‬ ‫و موجبات رشد و شکوفایی رشته‌های دانشگاهی و ارتقاء جایگاه حرفه‌ای آنها را فراهم می‌آورد‪.‬‬ ‫کتاب‌ها‪ ،‬گزارش‌های تحقیقاتی‪ ،‬پایان‌نامه‌ها‪ ،‬و مقاالت علمی از منابع اطالعاتی عمده به‌حساب‬ ‫می‌آیند‪ ،‬که در این میان کتاب اهمیت ویژه‌ای دارد‪ .‬کتاب یـکی از انواع منابع اطالعاتی است‬ ‫كه قدمتی دیرینه دارد‪ .‬حضور آن در ترکیب بسیاری از واژه‌ها مانند کتاب‌فروشی‪ ،‬کتابداری‪،‬‬ ‫کتابخانه‪ ،‬کتاب‌‌سنجی‪ ،‬کتابشناسی و غیره نشان ‌ه آن است که زمانی رسانه غالب برای انتقال‬ ‫اطالعات مکتوب بوده است‪ .‬اگرچه در سالیان اخیر رقبای سرسختی برای کتاب پیدا شده است‪،‬‬ ‫اما به‌نظر نمی‌رسد که کتاب به‌‌زودی صحنه را خالی کند (محسنی‪ ،1387 ،‬ص ‪.)38‬‬ ‫علی‌رغم توسعه روزافزون دیگر رسانه‌ها و محمل‌های اطالعاتی‪ ،‬نقش کتاب در انتقال‬ ‫اندیشه‪ ،‬تفنن و سرگرمی‪ ،‬آموزش و پژوهش انکارناپذیر است‪ .‬در مراکز آموزشی و پژوهشی‪،‬‬ ‫کتاب یکی از محورهای اصلی آموزش و پژوهش است‪ ،‬هر چند که به نظر می‌رسد به دلیل‬ ‫طوالنی بودن مراحل انتشار کتاب‪ ،‬رسانه خوبی برای انتشار تازه‌‌های علمی و مطالب روزآمد‬ ‫نیست و کاربردهای آموزشی آن بیش از کاربردهای پژوهشی‌است (محسنی‪ ،1387 ،‬ص ‪.)42‬‬ ‫از دهه ‪ 1330‬شاهـد انتشار کتاب‌های تألیفـی و ترجمـه‌ای در حوزه کتابـداری و‬ ‫اطالع‌رسانی هستیم‪ .‬با وجود اینکه بازار نشر کتاب در حوز ‌ه کتابداری و اطالع‌رسانی‬ ‫‪ .1‬کارشناسارشدکتابداریواطالع‌رسانی‬ ‫پزشکیدانشگاهعلومپزشکیاصفهان‬ ‫(نویسندهمسئول)‬ ‫‪morteza.amraei@yahoo.com‬‬ ‫‪ .2‬دانشجویدکرتیعلماطالعاتو‬ ‫دانش‌‌شناسیدانشگاهشهیدچمران‪ehsan.‬‬ ‫‪geraei@gmail.com‬‬ ‫‪.3‬کارشناسارشدعلماطالعاتودانش‌شناسی‬ ‫دانشگاهشهیدچمران‬ ‫‪saba.siamaki@gmail.com‬‬ ‫‪79‬‬ ‫فصلنامهمطالعاتملیڪتابداریوسازماندهیاطالعات | شامره‪95‬‬ ‫مرتضیامرایی‬ ‫احسان گرایی | صبا سیامکی‬ ‫کشور همانند سایر حوزه‌ها همواره با فراز و نشیب‌هایی مواجه بوده است‪ ،‬اما در‬ ‫سالیان اخیر رشد چشمگیری داشته است‪ .‬بررسی کتاب‌های منتشر شده در هر حوزه‌‬ ‫علمی‪ ،‬می‌‌تواند نقاط قوت و ضعف این منـابع ازجمله نویسندگان و مترجمان کلیدی‪،‬‬ ‫موضـوعات کتاب‌های تألیفی و ترجمه شده‪ ،‬و زمینه‌های موضوعی‌‌ای که کمتر مورد توجه‬ ‫قرار گرفته‌اند را مشخص كند‪ .‬از آنجایی که رشد کتاب در حوزه کتابداری و اطالع‌رسانی‬ ‫از سال ‪ 1374‬به بعد نسبت به سال‌های پیش از نظر ک ّمی بیشتر به‌نظر می‌رسد (کریمی و‬ ‫علیپورحافظی‪ ،1387 ،‬ص ‪ )101‬و در راستای تکمیل پژوهش کاتوزیان (‪ ،)1377‬پژوهش‬ ‫حاضر بر آن است تا با بررسی تحلیلی و موضوعی کتاب‌های تألیفی و ترجمه شده در‬ ‫حوز ‌ه کتابداری و اطالع‌رسانی کشور طی سال‌های ‪ ،1387-1373‬و مشخص كردن توزیع‬ ‫موضوعی این کتاب‌ها‪ ،‬زمینه‌های کمک به نویسندگان و مترجمان را فراهم آورد تا بتوانند‬ ‫با تألیف و ترجم ‌ه کتاب‌های مناسب و مورد نیاز جامعه کتابداری و اطالع‌رسانی کشور و‬ ‫با درنظرگرفتن خأل‌های موجود‪ ،‬زمینه رشد و شکوفایی هر چه بیشتر رشت ‌ه کتابداری و‬ ‫اطالع‌رسانی را فراهم آورند‪ .‬از ایـن رو هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی گرایش‌های‬ ‫موضـوعی کتاب‌هـای تـألیفی و ترجمه شده حوزه کتابداری و اطالع‌رسانی ایران طی‬ ‫سال‌های ‪ 1387 -1373‬است‪.‬‬ ‫به‌منظور رسیدن به هدف فوق‪ ،‬پژوهش حاضر در صدد است به پرسش‌های زیر پاسخ‬ ‫دهد‪:‬‬ ‫‪ .1‬وضعیت کتاب‌های تألیفی و ترجمه شده حوز‌ه کتابداری و اطالع‌رسانی ایران طی‬ ‫سـال‌های ‪ 1387 -1373‬چگونه است؟‬ ‫‪ .2‬پرتولیدترین نویسندگان و مؤسسات حوز‌ه کتابداری و اطالع‌رسانی ایران طی‬ ‫سـال‌های ‪ 1387 -1373‬چه کسانی هستند؟‬ ‫‪ .3‬پرتولیدترین مترجمان در حوز‌ه کتابداری و اطالع‌رسانی ایران طی سـال‌های ‪-1373‬‬ ‫‪ 1387‬چه کسانی هستند؟‬ ‫‪ .4‬گرایش‌های موضوعی کتاب‌های تألیفی حوز ‌‌ه کتابداری و اطالع‌رسانی ایران طی‬ ‫سـال‌های ‪ 1387 -1373‬چگونه است؟‬ ‫‪ .5‬گرایـش‌های موضـوعی کتاب‌های ترجمه شده در حوز‌ه کتابداری و اطالع‌رسانی‬ ‫ایران طی سـال‌های ‪ 1387-1373‬چگونه است؟‬ ‫‪ .6‬تـوزیـع پراکندگی زمـانی کتاب‌هـای تألیفی در حوز‌ه کتابداری و اطالع‌رسانی ایـران‬ ‫طی سال‌های ‪ 1387-1373‬به تفکیک سـال چگونه است؟‬ ‫‪ .7‬توزیع پراکندگی زمـانی کتاب‌های ترجمه شده در حوز‌ه کتابداری و اطالع‌رسانی‬ ‫‪80‬‬ ‫فصلنامه مطالعاتملیڪتابداریوسازماندهیاطالعات | شامره‪95‬‬ ‫گرایش‌موضوعیکتاب‌هایتألیفی‬ ‫وترجمهشدهکتابداریواطالع‌رسانی‬ ‫طی سال‌های‪1387-1373‬‬ ‫ایران طی سـال‌های ‪ 1387-1373‬به تفکیک سال چگونه است؟‬ ‫آذرانفر (‪ )1385‬در پژوهشی به بررسی‪ 240‬پایان‌نام ‌ه موجود در پژوهشگاه اطالعات‬ ‫و مدارك علمی ایران در باز‌ه زمانی ‪ 1382 - 1373‬پرداخت‪ .‬یافته‌ها حاکی از آن بود كه‬ ‫گرایش موضوعی غالب در پایان‌نامه‌ها به مقول ‌ه «كتابخانه‌ها و مراكز منابع» اختصاص‬ ‫داشته است‪ .‬کیانمهر (‪ )1376‬در پایان‌نام ‌ه کارشناسی ارشد خود به بررسی موضوعی ‪286‬‬ ‫پایان‌نامه با استفاده از طبقه‌بندی لیزا و ایزا و همچنین دروسی که در مقاطع کارشناسی‬ ‫و کارشناسی ارشد ارائه می‌شود‪ ،‬پرداخت‪ .‬نتایج پژوهش وی نشان داد که در زمینه‌‬ ‫موضـوعی «سازمان‌دهی» و «ذخیره و بازیابی» بیشترین تعداد پایان‌نامه به رشت ‌ه تحریر‬ ‫درآمده است‪ .‬این درحالی است که کمترین تعداد پایان‌نامه با ‪ 2‬عنـوان متعلق به «کلـیات‬ ‫کتـابـداری» است و در زمینه موضـوعی «حفظ و نگهداری» نیز پایان‌‌نامه‌ای نگاشته نشده‬ ‫ف گرایش‌های موضوعی کتاب‌های فارسی کتابداری‬ ‫است‪ .‬کاتوزیان (‪ )1377‬با هدف کش ‌‬ ‫و اطالع‌رسانی به بررسی آثار منتشر شده در این حوزه طی سال‌های ‪ 1357‬تا پایان‬ ‫سال ‪ 1372‬پرداخت‪ .‬یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که‪ ،‬موضوع‌های «سازماندهی‬ ‫مواد اطالعاتی» با ‪ 48‬عنوان (‪ 22/01‬درصد)‪« ،‬اطالعات» با ‪ 33‬عنوان (‪ 15/13‬درصد) و‬ ‫«نظام‌های اطالع‌رسانی» با ‪ 26‬عنوان (‪ 18/92‬درصد) بیشترین گرایش موضوعی را به خود‬ ‫اختصاص داده‌اند‪ .‬موضوع‌هایی همچون«فلسفه‪ ،‬سیاست و توسع ‌ه اطالع‌رسانی کتابداری»‪،‬‬ ‫«حرفه اطالع‌رسانی و کتابداری»‪« ،‬ذخیره و بازیابی اطالعات» و «آرشیو» هر یک با ‪3‬‬ ‫عنوان (‪ 1/37‬درصد) کمترین فراوانی را دارند‪ .‬سپهر و شادمان‌فر (‪ )1388‬در پژوهشی به‬ ‫بررسی ‪ 47‬عنوان مقال ‌ه ارائه شده در همایش‌های انجمن كتابداری و اطالع‌رسانی ایران طی‬ ‫سال‌های ‪ 1385 - 1379‬پرداختند‪ .‬نتایج پژوهش از نقطه‌نظر گرایش موضوعی مقاالت‬ ‫نشان می‌دهد كه موضوع «ذخیره و بازیابی رایانه‌ای اطالعات» با ‪ 24‬درصد بیشترین سهم‬ ‫را در مقاالت داشته است‪ ،‬بعد از آن موضوعات «فناوری اطالعات و ارتباطات» با ‪18‬‬ ‫درصد و «كلیات كتابداری و اطالع‌رسانی» با ‪ 16‬درصد در مرتبه‌های بعدی قرار دارند‪.‬‬ ‫بلسینگر و فریزر‪ )2007( 4‬در مقال ‌ه خود با عنوان «تحلیل متون کتابداری در دهه ‪-1994‬‬ ‫‪ »2004‬به بررسی گرایش‌های مقاالت و سمینار‌های ارائه شده در مجالت علوم کتابداری و‬ ‫اطالع‌رسانی طی یک دهه پرداختند‪ .‬بلسینگر و فریزیر گرایش‌های موضوعی را در پنج طبقه‬ ‫گروه‌بندی کردند‪:‬‬ ‫‪ .1‬عملکرد‌های کتابخانه‪ 33 ،‬درصد؛‬ ‫‪ .2‬پژوهش در کتابداری و اطالع‌رسانی‪ 20 ،‬درصد؛‬ ‫‪ .3‬حرفه کتابداری‪ 20 ،‬درصد؛‬ ‫‪4. Blessinger &Frasier‬‬ ‫‪81‬‬ ‫فصلنامهمطالعاتملیڪتابداریوسازماندهیاطالعات | شامره‪95‬‬ ‫مرتضیامرایی‬ ‫احسان گرایی | صبا سیامکی‬ ‫‪ .4‬فناوری‪ 18 ،‬درصد؛ و‬ ‫‪ .5‬بررسی انتشارات‪11 ،‬درصد‪.‬‬ ‫برونستاین‪ )2009( 5‬در پژوهش خود با عنوان «گرایش‌های جدید در برنام ‌ه درسی‬ ‫علوم کتابداری و اطالع‌‌رسانی» با استفاده از روش تحلیل محتوا به تجزیه وتحلیل برنامه‌های‬ ‫درسی ارائه شده در دانشکده‌های علوم کتابداری و اطالع‌رسانی در سراسر جهان پرداخت‪.‬‬ ‫یافته‌ها بیان‌گر آن است که بیشترین توجه به موضوع های «اطالعات و فناوری» با تأکید بر نیاز‬ ‫کاربران معطوف است‪ .‬گوری‪ 6‬و دیگران (‪ )2009‬در مطالع ‌ه خود با عنوان «گرایش‌های علوم‬ ‫کتابداری و اطالع‌رسانی‪ :‬تجزیه و تحلیل نشریات پژوهشی در بولتن انجمن کتابداری پزشکی‬ ‫و مجالت کتابداری پزشکی از سال ‪ »2007 -1991‬با روش تحلیل محتوا و کتاب‌سنجی به‬ ‫بررسی گرایش‌های فعالیت‌های پژوهشی ارائه شده در مجالت پژوهشی کتابداری پزشکی‬ ‫موجود در بولتن انجمن کتابداری پزشکی و مجالت انجمن کتابداری پرداختند‪ .‬یافته‌ها نشان‬ ‫داد که تعداد مقاله‌ها نسبت به قبل سیر صعودی داشته و مباحث کاربردی به‌عنوان رایج‌ترین‬ ‫موضوع‌ها مورد توجه قرار داشته‌اند‪.‬‬ ‫روش پژوهش‬ ‫‪5.Bronestein‬‬ ‫‪6. Gore‬‬ ‫‪82‬‬ ‫پژوهش حاضر از نوع پیمایشی‪ -‬توصیفی است‪ .‬جامع ‌ه پژوهش تمامی کتاب‌های تألیفی و‬ ‫ترجمه شده در حوزه کتابداری و اطالع‌رسانی از سال ‪ 1373‬تا پایان سال ‪ 1387‬است‪ .‬در‬ ‫این پژوهشر به‌‌منظور ترسیم دقیق سیمای نشر کتاب در این دوره و به دلیل کم بودن تعداد‬ ‫عناوین کتاب‌های ویرایش دوم به بعد و تجدیدچاپ در حوزه کتابداری و اطالع‌رسانی‬ ‫کشور‪ ،‬صرف ًا ویرایش و چاپ اول کتاب‌ها درنظرگرفته شده است‪ .‬مجموع ‌ه همایش‌ها نیز‬ ‫به دلیل تنوع موضوعی و قرار گرفتن در مقوله‌های موضوعی از یک طرف‪ ،‬و دشواری‬ ‫تعیین سهم هر یک از مؤلفان از طرف دیگر‪ ،‬نادیده گرفته شده است‪ .‬برای تهیه فهرستی‬ ‫جامع از کتاب‌های منتشر شده در این دور ‌ه زمانی‪ ،‬پس از انتخاب کلیدواژه‌های موضوعی‬ ‫مناسب از کتاب سرعنوان‌های موضوعی فارسی‪ ،‬از طریق اپک کتابخان ‌ه ملی جست‌وجوی‬ ‫کتاب‌های مورد نظر انجام شد‪ .‬پس از بررسی فهرست‌برگه‌های کتاب‌های بازیابی شده‪،‬‬ ‫اطالعات کتابشناختی کتاب‌هایی که در جامعه پژوهش قرار می‌گرفت‪ ،‬جمع‌‌آوری شدند‪.‬‬ ‫به‌منظور اطمینان از جامعیت داده‌های گردآوری شده‪ ،‬از سایت ناشران حوزه کتابداری‬ ‫(نشر کتابدار‪ ،‬چاپار‪ ،‬دبیزش‪ ،‬و غیره)‪ ،‬سایت خانه کتاب‪ ،‬و بخش انتشاراتی دانشگاه‌های‬ ‫کشور نیز برای گردآوری اطالعات کامل کتاب‌ها استفاده شد‪ .‬ابزار گردآوری اطالعات‬ ‫سیاهه وارسی است که باتوجه به هدف و پرسش‌های پژوهش حاضر تهیه شده است‬ ‫فصلنامه مطالعاتملیڪتابداریوسازماندهیاطالعات | شامره‪95‬‬ ‫گرایش‌موضوعیکتاب‌هایتألیفی‬ ‫وترجمهشدهکتابداریواطالع‌رسانی‬ ‫طی سال‌های‪1387-1373‬‬ ‫و این موارد در آن گنجانده شد‪ :‬کد کتاب‪ ،‬نام نویسندگان‪ ،‬سال انتشار‪ ،‬موضوع کتاب‪.‬‬ ‫مبنای اصلی تقسیم‌بندی موضوعی‪ ،‬تقسیم‌بندی موضوعی بانک اطالعاتی لیزا‪ .‬از آنجایی‬ ‫که همپوشانی کاملی از لحاظ موضوعی بین کتاب‌های منتشر شده در کشور و بعضی‬ ‫از مقوله‌های موضوعی لیزا وجود نداشت‪ ،‬همچنین به دلیل وجود موضوع‌هایی که در‬ ‫هیچ‌یک از مقوله‌های موضوعی لیزا قرار نمی‌گرفتند‪ ،‬به‌منظور جلوگیری از تراکم بیش از‬ ‫حد موضوع‌ها در مقوله موضوعی «سایر موضوع‌ها» و در راستای نمایش بهتر حوزه‌های‬ ‫مختلف باتوجه به موضو ‌ع کتاب‌های منتشره‪ ،‬تعدیل‌هایی در طبقه‌بندی لیزا صورت گرفت؛‬ ‫به‌‌نحوی که با اندک تغییراتی طبقه‌بندی ویژه‌ای در ‪ 19‬مقول ‌ه موضوعی ارائه شده است‪.‬‬ ‫داده‌ها پس از ورود اطالعات به نرم افزار اکسل‪ ،‬تجزیه و تحلیل شدند‪.‬‬ ‫یافت ‌هها‬ ‫‪ .1‬وضعیت کتاب‌های تألیفی و ترجمه شده در حوز‌ه کتابداری و اطالع‌رسانی‬ ‫یافته‌ها نشان داد که نسبت کتاب‌های تألیفی به ترجمه بیشتر است‪ ،‬به‌طوری که در فاصله‬ ‫زمانی مورد بررسی از ‪ 472‬عـنوا ِن منتشر شده‪ ،‬سهم تـألیف کتاب ‪ 66/52‬درصـد (‪314‬‬ ‫عنوان) و سهـم ترجمه ‪ 33/48‬درصد (‪ 158‬عنوان ) بوده است‪.‬‬ ‫‪ .2‬نویسندگان و مؤسسات پرتولید در حوز‌ه کتابداری و اطالع‌رسانی‬ ‫برای شناسایی پدیدآورندگان پرتولید‪ ،‬تعداد کتاب‌های تألیفی انفرادی و گروهی هر یک از‬ ‫نویسندگان در طی سال‌های مورد بررسی شمارش شدند‪ .‬در مورد آثار چندنویسنده‌ای‪ ،‬حضور‬ ‫نام یک فرد چه به‌عنوان نویسنده اول و چه به عنوان نویسنده‌های بعدی به‌‌منزله میزان مشارکت‬ ‫برابر او در تولید کتاب درنظرگرفته شد و به همین جهت به نویسندگان همکار سهمی مساوی‬ ‫اختصاص یافته است‪ .‬جدول ‪ 1‬پدیدآورندگان پرتولید در حوزه کتابداری و اطالع‌رسانی را در‬ ‫سال‌های ‪ 1387 -1373‬نشان می‌دهد‪ .‬به دلیل کثرت نویسندگان‪ ،‬در این جدول نویسندگانی‬ ‫ذکر شده‌اند که امتیاز ‪ 4‬یا بیشتر را کسب کرده‌اند‪ .‬همان‌طور که در جدول ‪ 1‬مشاهده می‌شود‬ ‫محمدحسین دیانی با‪ 10‬امتیاز به عنوان پرتولیدترین نویسنده حوز‌ه کتابداری و اطالع‌رسانی در‬ ‫این سال‌ها شناخته شده است‪.‬‬ ‫‪83‬‬ ‫فصلنامهمطالعاتملیڪتابداریوسازماندهیاطالعات | شامره‪95‬‬ ‫مرتضیامرایی‬ ‫احسان گرایی | صبا سیامکی‬ ‫ردیف‬ ‫جدول ‪1‬‬ ‫توزیع فراوانی نویسندگان و‬ ‫مؤسسات پرتولید در حوزه‬ ‫کتابداری و اطالع رسانی‬ ‫تعدادکتبتألیفی‬ ‫نویسنده‬ ‫جمع‬ ‫تکنویسنده‬ ‫دونویسنده‬ ‫سهنویسنده‬ ‫چهارنویسنده‬ ‫‪1‬‬ ‫محمدحسیندیانی‬ ‫‪9‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪2‬‬ ‫عبدالحسینآذرنگ‬ ‫‪8‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪3‬‬ ‫حمیدمحسنی‬ ‫‪6‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪7/5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫غفورامانی‬ ‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪5‬‬ ‫رشکت پارس آذرخش‬ ‫‪7‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫غالمرضافداییعراقی‬ ‫‪5‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪7‬‬ ‫عباس حری‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪8‬‬ ‫داودمحمدی‌فرد‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪9‬‬ ‫رحمتاللهفتاحی‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪4/83‬‬ ‫‪10‬‬ ‫شیرینتعاونی(خالقی)‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4/58‬‬ ‫‪11‬‬ ‫سعیدغفاری‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪4/5‬‬ ‫‪12‬‬ ‫رحیمعلیجانی‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪ .3‬مرتجامن پرتولید در حوز‌ه کتابداری و اطالع‌رسانی‬ ‫جدول ‪ ،2‬توزیع فراوانی ‪ 10‬مترجم پرتولید حوزه کتابداری و اطالع‌رسانی را در طی سال‌های‬ ‫‪ 1387-1373‬نشان می‌دهد‪.‬‬ ‫ردیف‬ ‫جدول ‪2‬‬ ‫توزیع فراوانی مترجمان‬ ‫پر تولید در حوزه‬ ‫کتابداری و اطالع رسانی‬ ‫‪84‬‬ ‫مرتجم‬ ‫تعداد کتب ترجمه شده‬ ‫جمع‬ ‫تک مرتجم‬ ‫دو مرتجم‬ ‫سه مرتجم‬ ‫چهارمرتجم‬ ‫‪1‬‬ ‫علیشکویی‬ ‫‪8‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫علیرضارستمیگومه‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬ ‫جعفرمهراد‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪4/5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫آیدین آذری‬ ‫‪4‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪4/33‬‬ ‫‪5‬‬ ‫مرتضیکوکبی‬ ‫‪4‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪6‬‬ ‫عباسگلیوری‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪4/83‬‬ ‫‪7‬‬ ‫محمدحسن‌زاده‬ ‫‪3‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3/58‬‬ ‫‪8‬‬ ‫زاهدبیگدلی‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪3/5‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫علی‌حسینقاسمی‬ ‫محمدحسیندیانی‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫فصلنامه مطالعاتملیڪتابداریوسازماندهیاطالعات | شامره‪95‬‬ ‫‪3/33‬‬ ‫‪3‬‬ ‫گرایش‌موضوعیکتاب‌هایتألیفی‬ ‫وترجمهشدهکتابداریواطالع‌رسانی‬ ‫طی سال‌های‪1387-1373‬‬ ‫در بررسی کتاب‌های دارای چند مترجم برای هر یک از مترجمان سهم یکسانی‬ ‫درنظرگرفته شده است‪ .‬همانطور که در جدول ‪ 2‬مشاهده می‌شود علی شکویی با ‪ 8‬امتیاز‬ ‫پرکارترین مترجم حوزه است‪ .‬علیرضا رستمی‌‌گومه‪ ،‬جعفر مهراد‪ ،‬آیدین آذری‪ ،‬مرتضی‬ ‫کوکبی‪ ،‬عباس گیلوری‪ ،‬محمد حسن‌زداه‪ ،‬زاهد بیگدلی‪ ،‬علی‌حسین قاسمی‪ ،‬و محمدحسین‬ ‫دیانی در رده‌های بعدی قرار دارند‪.‬‬ ‫‪.4‬پراکندگی موضوعی کتاب‌های تألیفی در حوز‌ه کتابداری و اطالع‌رسانی‬ ‫جدول ‪ 3‬پراکندگی موضوعی کتاب‌هـای تألیفی مورد بررسی در حـوز‌ه کتابداری و‬ ‫اطالع‌رسانی را نشان می‌‌دهد‪ .‬یافته‌ها بیان‌گر آن است که حوز‌ه «سازماندهی مواد» با ‪9/6‬‬ ‫درصد تألیف (‪ 30‬عنوان) بیشترین سهم و «نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی» با ‪ 2/3‬درصد‬ ‫کمترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند‪.‬‬ ‫ردیف‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪19‬‬ ‫موضوع‬ ‫سازماندهیمواد‬ ‫مواد و منابع اطالعاتی‬ ‫کتابخانه‪ ،‬آرشیو و مرکز اطالع‌رسانی‬ ‫مرجع و خدمات اطالع‌رسانی‬ ‫رسانه‌ها (چاپ و نرش‪ ،‬حق مؤلف)‬ ‫سایرموضوع‌ها‬ ‫فناوریکتابخانه‬ ‫کتابداری و علم اطالعات‬ ‫ذخیره و بازیابی اطالعات‬ ‫استفاده از کتابخانه و مراجعان‬ ‫دستنامه‌هاوتست‌هایچندگزینه‌ای‬ ‫پژوهش و نگارش علمی‬ ‫حرفه کتابداری و اطالع‌رسانی‬ ‫مجموعه‌سازی و فراهم آوری‬ ‫کتابشناسی‌هاوفرهنگ‌ها‬ ‫ساختامنوتجهیزات‬ ‫فناوری ارتباطات و اطالعات‬ ‫سازمانکتابخانه‬ ‫منایه‌سازیوچکیده‌نویسی‬ ‫جمع‬ ‫فراوانی‬ ‫درصد‬ ‫‪30‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪314‬‬ ‫‪9/6‬‬ ‫‪7/6‬‬ ‫‪7/3‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5/7‬‬ ‫‪5/7‬‬ ‫‪5/7‬‬ ‫‪5/1‬‬ ‫‪4/8‬‬ ‫‪4/8‬‬ ‫‪4/5‬‬ ‫‪4/2‬‬ ‫‪4/2‬‬ ‫‪3/8‬‬ ‫‪3/2‬‬ ‫‪2/5‬‬ ‫‪2/3‬‬ ‫‪100‬‬ ‫جدول ‪3‬‬ ‫پراکندگیموضوعیکتاب‌هایتألیفی‬ ‫حوزه کتابداری و اطالع‌رسانی‬ ‫‪85‬‬ ‫فصلنامهمطالعاتملیڪتابداریوسازماندهیاطالعات | شامره‪95‬‬ ‫مرتضیامرایی‬ ‫احسان گرایی | صبا سیامکی‬ ‫‪ .5‬پراکندگی موضوعی کتاب‌های ترجمه در حوز‌ه کتابداری و اطالع‌رسانی‬ ‫بررسی پراکندگی موضوعی کتاب‌های ترجمه شده در حوز‌ه کتابداری و اطالع‌رسانی بیانگر‬ ‫آن است که از مجموع ‪ 158‬عنوان کتاب ترجمه شده طی سال‌های مورد بررسی‪ ،‬زیرگروه‬ ‫موضوعی «مرجع و خدمات اطالع‌رسانی» با ‪ 21‬عنوان ( ‪ 13/8‬درصد) بیشترین سهم‪ ،‬و‬ ‫زیرگروه «ساختمان و تجهیزات» و «دستنامه‌ها و تست‌های چندگزینه‌ای» کمترین سهم را به‬ ‫خود اختصاص داده‌اند‪.‬‬ ‫ردیف‬ ‫جدول ‪4‬‬ ‫پراکندگیموضوعیکتاب‌هایترجمه‬ ‫شد ‌ه حوزه کتابداری و اطالع‌رسانی‬ ‫فراوانی‬ ‫درصد‬ ‫موضوع‬ ‫‪1‬‬ ‫مرجع و خدمات اطالع‌رسانی‬ ‫‪21‬‬ ‫‪13/3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫مواد و منابع اطالعاتی‬ ‫‪15‬‬ ‫‪9/5‬‬ ‫‪3‬‬ ‫سازماندهیمواد‬ ‫‪14‬‬ ‫‪8/8‬‬ ‫‪4‬‬ ‫ذخیره و بازیابی اطالعات‬ ‫‪14‬‬ ‫‪8/8‬‬ ‫‪5‬‬ ‫فناوریکتابخانه‬ ‫‪13‬‬ ‫‪8/3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫کتابخانه‪ ،‬آرشیو و مرکز اطالع‌رسانی‬ ‫‪12‬‬ ‫‪7/6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫سازمانکتابخانه‬ ‫‪10‬‬ ‫‪6/3‬‬ ‫‪8‬‬ ‫سایرموضوع‌ها‬ ‫‪10‬‬ ‫‪6/3‬‬ ‫‪9‬‬ ‫فناوری ارتباطات و اطالعات‬ ‫‪9‬‬ ‫‪5/7‬‬ ‫‪10‬‬ ‫مجموعه‌سازیوفراهم‌آوری‬ ‫‪9‬‬ ‫‪5/7‬‬ ‫‪11‬‬ ‫استفاده از کتابخانه و مراجعان‬ ‫‪8‬‬ ‫‪5/1‬‬ ‫‪12‬‬ ‫کتابداری و علم اطالعات‬ ‫‪6‬‬ ‫‪3/8‬‬ ‫‪13‬‬ ‫رسانه‌ها (چاپ و نرش‪ ،‬حق مؤلف)‬ ‫‪5‬‬ ‫‪3/2‬‬ ‫‪14‬‬ ‫حرفه کتابداری و اطالع‌رسانی‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1/9‬‬ ‫‪15‬‬ ‫کتابشناسی‌هاوفرهنگ‌ها‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1/9‬‬ ‫‪16‬‬ ‫پژوهش و نگارش علمی‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1/9‬‬ ‫‪17‬‬ ‫منایه‌سازیوچکیده‌نویسی‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1/9‬‬ ‫‪18‬‬ ‫ساختامنوتجهیزات‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪19‬‬ ‫دستنامه‌هاوتست‌هایچندگزینه‌ای‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪158‬‬ ‫‪100‬‬ ‫جمع‬ ‫‪ .6‬پراکندگی زمانی کتاب‌های تألیفی در حوز‌ه کتابداری و اطالع‌رسانی‬ ‫نـمودار ‪ 1‬توزیـع فـراوانی کتاب‌هـای تـألیفی در حوز‌ه کتابداری و اطالع‌رسانی را به تفکیک‬ ‫‪86‬‬ ‫فصلنامه مطالعاتملیڪتابداریوسازماندهیاطالعات | شامره‪95‬‬ ‫گرایش‌موضوعیکتاب‌هایتألیفی‬ ‫وترجمهشدهکتابداریواطالع‌رسانی‬ ‫طی سال‌های‪1387-1373‬‬ ‫سـال نشان می‌‌دهد‪ .‬سال ‪ 1374‬با ‪ 2‬عنوان کتاب تألیفی کمترین‪ ،‬و سال ‪ 1386‬با ‪ 43‬عنوان‬ ‫کتاب تألیفی بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده است‪ .‬در کل‪ ،‬نشر کتاب در سال‌های‬ ‫مورد بررسی با وجود فراز و نشیب‌های مختلف سیری تقریب ًا صعودی داشته است و می‌توان‬ ‫آن را به سه دوره زمانی تقسیم کرد‪:‬‬ ‫الف) سال‌های ‪ :1377-1373‬که در آن نمودار شیب مالیمی دارد و میزان انتشارات در‬ ‫سطح پایینی است‪.‬‬ ‫ب) سال‌های ‪ :1381-1378‬در سال ‪ 1378‬شاهد جهشی در نشر کتاب‌های تألیفی‬ ‫هستیم؛ تا سال ‪ 1380‬این روند با فراوانی یکنواختی ادامه می‌یابد و در سال ‪ 1381‬به اوج‬ ‫خود می‌رسد‪.‬‬ ‫پ) سال‌های ‪ :1387 -1382‬در ابتدای این دوره شاهد رکوردی در بازار تألیف کتاب‬ ‫هستیم؛ این روند تقریب ًا تا سال ‪ 1385‬ادامه می‌یابد و پس از آن میزان تألیفات در سال ‪1386‬‬ ‫به باالترین نقطه خود می‌رسد‪.‬‬ ‫منودار ‪1‬‬ ‫توزیع فراوانی کتاب‌های تألیفی در حوزه‌‬ ‫کتابداری و اطالع‌رسانی‬ ‫در سال‌های ‪1387 -1373‬‬ ‫‪.7‬پراکندگی زمانی کتاب‌های ترجمه در حوزه کتابداری و اطالع‌رسانی‬ ‫نمودار ‪ 2‬توزیع فراوانی کتاب‌های ترجمه شده در حوزه کتابداری و اطالع‌رسانی را نشان‬ ‫می‌دهد‪ .‬همانطور که مشاهده می‌شود سال ‪ 1375‬با ‪ 3‬عنوان کمترین‪ ،‬و سال ‪ 1384‬با ‪24‬‬ ‫عنوان بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده است‪ .‬روند ترجم ‌ه کتاب در این حوزه‬ ‫همانند تألیف کتاب‪ ،‬با فـراز و نشیب‌هـایی همراه بوده‪ ،‬به‌‌گونـه‌ای که در سال‌های اولیه‬ ‫(‪ )1378 -1373‬دنیای ترجمه از رونق چندانی برخوردار نیست و میزان انتشارات پایین‬ ‫است‪ .‬پس از پشت سر گذاشتن یک دور‌ه نسبت ًا ضعیف‪ ،‬شاهد روند روبه‌‌رشد در سال‌های‬ ‫‪87‬‬ ‫فصلنامهمطالعاتملیڪتابداریوسازماندهیاطالعات | شامره‪95‬‬ ‫مرتضیامرایی‬ ‫احسان گرایی | صبا سیامکی‬ ‫بعدی هستیم‪ ،‬و در سال ‪ 1384‬این رشد به نقطه‌ی اوج خود می‌رسد‪.‬‬ ‫منودار ‪2‬‬ ‫توزیع فراوانی کتاب‌های ترجمه شده‬ ‫در حوزه کتابداری و اطالع‌رسانی در‬ ‫سال‌های ‪1387 -1373‬‬ ‫نتیجه‌گیری‬ ‫توزیع فراوانی کتاب‌های تألیفی و ترجمه شده در حوز‌ه کتابداری و اطالع‌رسانی به تفکیک‬ ‫سال بیانگر آن است که سال ‪ 1386‬با ‪ 43‬عنوان بیشترین و سال ‪ 1374‬با ‪ 2‬عنوان کمترین‬ ‫میزان تعداد کتاب تألیفی را به خود اختصاص داده است‪ .‬سال ‪ 1384‬با ‪ 24‬عنوان بیشترین و‬ ‫سال ‪ 1375‬با ‪ 3‬عنوان کمترین میزان کتاب ترجمه شده را دارند‪ .‬درمجموع روند انتشار کتاب‌‬ ‫سیر صعودی داشته‪ ،‬و میزان کتاب‌های تألیفی بیشتر از کتاب‌های ترجمه شده است‪ .‬یافته‌های‬ ‫کاتوزیان (‪ )1377‬نیز حکایت از نسبت بیشتر تألیف کتاب به ترجمه دارد‪ .‬این امر احتماالً‬ ‫از افزایش افراد تحصیلکرده حوز ‌‌ه کتابداری و اطالع‌رسانی در مقاطع کارشـناسی ارشد و‬ ‫دکـتری در سال‌های اخیر‪ ،‬پیدایـش ناشران حـرفه‌ای‪ ،‬افزایش مراکز ارائه‌دهنده دوره‌های‬ ‫آموزشی کتابداری و اطالع‌رسانی‪ ،‬و به تبَع آن افـزایش نیاز جامعـه دانشجویی به کتاب‌های‬ ‫آموزش ناشی می‌شود‪.‬‬ ‫پراکندگی گرایش موضوعی کتاب‌های تألیفی بیان‌گر آن است که مقوله‌های موضوعی‬ ‫«سازماندهی مواد»‪« ،‬مواد و منابع اطالعاتی»‪« ،‬مرجع و خدمات اطالع‌رسانی» و «کتابخانه‌ها‪،‬‬ ‫آرشیو و مراکز اطالع‌رسانی» بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند که این امر احتماالً‬ ‫ناشی از وجود این سه مقوله موضوعی در سرفصل‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد است‪.‬‬ ‫به‌عنوان نمونه‪ ،‬سرفصل «سازماندهی مواد» و «مرجع و خدمات اطالع‌رسانی»‪ ،‬تعداد زیادی‬ ‫از واحدهای درسی رشت ‌ه کتابداری و اطالع‌رسانی در مقاطع مختلف تحصیلی را به خود‬ ‫اختصاص داده است و همین امر سبب توجه به این مقوله از ابتدای شکل‌گیری آموزش‬ ‫‪88‬‬ ‫فصلنامه مطالعاتملیڪتابداریوسازماندهیاطالعات | شامره‪95‬‬ ‫گرایش‌موضوعیکتاب‌هایتألیفی‬ ‫وترجمهشدهکتابداریواطالع‌رسانی‬ ‫طی سال‌های‪1387-1373‬‬ ‫کتابداری و اطالع‌رسانی در کشور شده است‪ .‬این یافته در راستای یافته‌های کیانمهر (‪)1376‬‬ ‫است که نشان داد پایان‌نامه‌ها از نظر موضوعی به «سازمان‌دهی» گرایش دارند‪ .‬از طرفی‬ ‫وجود دوره‌های آموزشی مختلف کتابداری و اطالع‌رسانی‪ ،‬کتابداری و اطالع‌رسانی پزشکی‬ ‫و دوره‌های آموزشی دانشگاه پیام نور سبب تنوع متون منتشر شده متناسب با نیازهای درسی‬ ‫دانشجویان و سرفصل‌های ارائه شده دروس شده است‪.‬‬ ‫همان‌گونه که پژوهشگران درخصوص فقر مطالعات و پژوهش‌های انجام شده در مقوله‌‬ ‫موضوعی «کلیات کتابداری و اطالع‌رسانی» متفق‌القول هستند (سلک و بزرگی‪ ،)1389 ،‬در‬ ‫پژوهش حاضر نیز شاهد آنیم که این موضوع در کتاب‌های منتشر شده در حوز‌ه کتابداری و‬ ‫اطالع‌رسانی نیز کمتر مورد توجه قرار گرفته است‪ .‬یافته‌های پژوهش هم‌راستا با پژوهش‌های‬ ‫آذرانفر (‪ ،)1385‬سیدین و باب‌الحوائجی (‪ ،)1388‬اردالن افتخاری و چشمه‌‌سهرابی (‪،)1389‬‬ ‫سلک و بزرگی (‪ ،)1389‬نشان‌دهند‌ه توجه زیاد به مقوله «کتابخانه‌ها‪ ،‬آرشیو و مراکز‬ ‫اطالع‌رسانی» در مقاالت مجالت‪ ،‬همایش‌ها‪ ،‬پایان‌نامه‌ها و کتاب‌هاست‪ .‬نکته قابل توجه‬ ‫دیگر این بود که برخالف یافته‌های پژوهش برونستاین (‪ )2009‬که بیان‌گر توجه به مقوله‌‬ ‫موضوعی «فناوری» در گرایش‌های جدی ِد برنامه درسی علوم کتابداری و اطالع‌رسانی در‬ ‫سراسر جهان است‪ ،‬این مقوله با اقبال چندانی از سوی مؤلفین حوز‌ه کتابداری و اطالع‌رسانی‬ ‫مواجه نشده و رتب ‌ه هفتم را به خود اختصاص داده است‪ .‬این‌درحالی است که موضوع‬ ‫«فناوری» در پژوهش بلسینگر و فریزر (‪ )2007‬نیز جزء مقوله‌های موضوعی پرتألیف بوده‬ ‫است‪ .‬کمترین سهم از گرایش‌های موضوعی کتاب‌های تألیفی نیز به حوزه «چکیده‌نویسی‬ ‫و نمایه‌سازی» تعلق دارد‪.‬‬ ‫علی‌رغم وجود ضعف‌ها و مشکالت زیاد در ساختمان کتابخانه‌ها و نبود استانداردهای‬ ‫الزم برای انواع کتابخانه‌ها‪ ،‬هنوز هم توجه چندانی به موضوع «ساختمان و تجهیزات‬ ‫کتابخانه‌ها» نشده است‪ .‬برای رفع این کمبود می‌توان از همکاری متخصصان حوز‌ه معماری‬ ‫و کتابداران برای بهبود بخشیدن به وضعیت کتابخانه‌ها بهره برد‪ ،‬زیرا این حوزه ماهیتی‬ ‫بین‌‌رشته‌ای دارد‪ .‬یافته‌های نیازی (‪ )1380‬نیز هم‌راستا با پژوهش حاضر‪ ،‬کمبود مطالعات در‬ ‫این حوزه را گزارش کرد‪.‬‬ ‫پراکندگی گرایش موضوعی کتاب‌های ترجمه شده بیان‌گر آن است که مقوله‌های‬ ‫موضوعی «مرجع و خدمات اطالع‌رسانی»‪« ،‬مواد و منابع اطالعاتی»‪ ،‬و «سازماندهی مواد»‬ ‫بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند‪ .‬استدالل‌های ارائه شده دربار‌ه علل افزایش کتب‬ ‫تألیف شده در این حوزه‌ها‪ ،‬در مورد کتاب‌های ترجمه شده نیز صادق است‪.‬‬ ‫بـررسی حاضر نشان داد علی‌رغم اینکه در سالیان اخیر‪ ،‬وضعیت نشر کتـاب در حوزه‌‬ ‫‪89‬‬ ‫فصلنامهمطالعاتملیڪتابداریوسازماندهیاطالعات | شامره‪95‬‬ ‫مرتضیامرایی‬ ‫احسان گرایی | صبا سیامکی‬ ‫کتابداری و اطال ع رسانی از رشد نسبت ًا مطلوبی برخوردار بوده است‪ ،‬اما برخی از گرایش‌های‬ ‫موضوعی مورد غفلت قرار گرفته و نیاز به توجه بیشتری دارند‪ .‬از این‌رو‪ ،‬ضروری است که‬ ‫مؤلفان و مترجمان فعال حوزه کتابداری و اطالع‌رسانی کشور به‌‌منظور رفع خألهای موجود‪،‬‬ ‫با دیدی کل‌نگر و جامع به حوزه بنگرند و به تمامی گرایش‌های موضوعی به‌ویژه آنهایی که‬ ‫کمتر رشد یافته‌اند‪ ،‬بپردازند‪.‬‬ ‫منابع‌‬ ‫آذرانفر‪ ،‬جوانه (‪« .)١٣٨٥‬تحلیل محتوای پایان‌نامه‌های رشت ‌ه كتابداری و اطالع‌رسانی سال‌های ‪ ۱۳۷۳‬تا‬ ‫‪ ،۱۳۸۲‬موجود در پژوهشگاه اطالعات و مدارك علمی ایران»‪ .‬علوم و فناوری اطالعات‪:)4( 21 ،‬‬ ‫‪.40-19‬‬ ‫اردالن افتخاری‪ ،‬سامیه؛ چشمه‌‌سهرابی‪ ،‬مظفر (‪« .)1389‬ارزیابی ك ّمی و كیفی نشریه كتابداری و اطالع‌رسانی‬ ‫آستان قدس رضوی از بهار ‪ 1377‬تا بهار ‪ .»1387‬كتابداری و اطالع‌‌رسانی‪.84-53 :)3( 51 ،‬‬ ‫سپهر‪ ،‬فرشته؛ شادمان‌فر‪ ،‬سمانه (‪« .)1388‬تحلیل محتوای مقاالت همایش‌‌های انجمن كتابداری و‬ ‫اطالع‌‌رسانی ایران از سال ‪ 79‬تا پایان سال ‪ .»85‬دانش‌شناسی‪.38-25 :)4( 2 ،‬‬ ‫سلك‪ ،‬محسن؛ بزرگی‪ ،‬اشرف‌السادات (‪« .)1389‬تحلیل محتوای مقاالت منتشر شده در دو نشریه فصلنامه‬ ‫«كتابداری و اطالع رسانی» و «فصلنامه كتاب» در سال‌های ‪ 1385‬و ‪ .»1386‬دانش‌شناسی‪:)10( 3 ،‬‬ ‫‪.40-25‬‬ ‫سیدین‪ ،‬سیدمهرداد؛ باب‌‌الحوائجی‪ ،‬فهیمه (‪« .)1388‬تحلیل محتوای پایان‌‌نامه‌های كارشناسی ارشد كتابداری‬ ‫و اطالع‌‌رسانی دانشگاه آزاد اسالمی واحدهای تهران شمال‪ ،‬علوم و تحقیقات تهران‪ ،‬علوم و تحقیقات‬ ‫اهواز و همدان در سال‌های ‪ .»1386 -1372‬پیام كتابخانه‪.128-95 :)1( 15 ،‬‬ ‫کاتوزیان‪ ،‬آذر (‪« .)1377‬بررسی کتاب‌های فارسی کتابداری و اطالع‌‌رسانی از سال ‪ 1357‬تا پایان سال‬ ‫‪ .»1372‬کتابداری‪ ،‬دفتر ‪.44 -29 :29-28‬‬ ‫کریمی‪ ،‬مهشید؛ علیپورحافظی‪ ،‬مهدی (‪« .)1387‬نشر کتاب در حوزه کلیات در سه دهه گذشته»‪ .‬کتاب ماه‪:‬‬ ‫کلیات‪.103-98 :)2(12 ،‬‬ ‫کیانمهر‪ ،‬شیبا (‪« .)1376‬بررسی روند موضوعی پایان‌‌نامه‌‌های کارشناسی ارشد کتابداری و اطالع‌‌رسانی‬ ‫دانشگاه‌های مستقر در تهران طی سال‌های ‪ 1366‬لغایت ‪ .»1375‬پایان‌‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری‬ ‫و اطالع‌‌رسانی پزشکی‪ ،‬دانشکده مدیریت و اطالع‌‌رسانی پزشکی‪ ،‬دانشگاه علوم پزشکی و خدمات‬ ‫بهداشتی ‪ -‬درمانی ایران‪.‬‬ ‫محسنی‪ ،‬حمید (‪ .)1387‬آشنایی با چاپ و نشر در روابط عمومی‪ .‬تهران‪ :‬نشر کتابدار‪.‬‬ ‫نیازی‪ ،‬سیمین (‪« .)1380‬بـررسی گرایش‌های مـوضوعی نشریـات کتابداری و اطالع‌رسـانی در سال‌هـای‬ ‫‪ .»1377-1347‬فصلنامه کتاب‪.61 -52 :)1( 12 ،‬‬ ‫‪90‬‬ ‫فصلنامه مطالعاتملیڪتابداریوسازماندهیاطالعات | شامره‪95‬‬ ‫گرایش‌موضوعیکتاب‌هایتألیفی‬ ‫وترجمهشدهکتابداریواطالع‌رسانی‬ 1387-1373‫طی سال‌های‬ Blessinger, Kelly; Frasier, Michele (2007). "Analysis of a decade in Library:1994 – 2004". College and Research Libraries, 68 (2):155-169. from: http://www.scopus.com/results/results.url?sort=pdf. Bronestein, Jenny (2009). "Current trends in library and information studies curricula". Libri, 59 (2):78-87. from: http://www.scopus.com/results/results.url?sort=pdf. Gore, Sally A.; et al.(2009). "Trends In health sciences library and information science research: An analysis of research publications in the Bulletin of the Medical Library Association and Journal of the Medical Library Association from 1991 to 2007". Journal of the Medical Library Association, 97 (3):203-211. from: http://www.scopus.com/results/ results.url?sort=pdf. :‫استناد به این مقاله‬ ‫ش موضوعی کتاب‌های تألیفی و ترجمه شده‬ ‌ ‫ «گرای‬.)1392( ‫ صبا‬،‫ احسان؛ سیامکی‬،‫ مرتضی؛ گرایی‬،‫امرایی‬ ‫ فصلنامه مطالعـات ملی کتابـداری وسازماندهی‬.»1387 -1373 ‫کتابداری و اطالع‌رسانی طی سال‌های‬ .91-78 :)3(24،‫اطالعات‬ 91 95‫فصلنامهمطالعاتملیڪتابداریوسازماندهیاطالعات | شامره‬ View publication stats