ADIYAMAN İLİ TEKNOKENT BİNASI İÇİN İÇ MEKAN TASARIM ÖNERİSİ Dr. Arş. Gör. Emine YAVUZ PAKİH , Adıyaman Üniversitesi Mimarlık Fakültesi İç Mimarlık Bölümü ORCID ID 0000-0001-7336-1462 Teknokentler ve Kuruluş Amaçları Endüstri Devriminden sonra hızla gelişen teknoloji ve sanayi imkanlarının kısa sürede bilimsel düşünce ile hayata geçmesi toplumsal refahın artmasında önemli rol oynamaktadır. Bilginin ve kaynakların rasyonel kullanımı için en önemli araçlardan biride hiç şüphesiz bilginin kaynağı olan üniversiteler ile pratik uygulama olanakları olan sanayinin iş birliğidir. Üniversite sanayi iş birliği ile AR-GE imkanlarının artması, üniversitelerin sahip olduğu teknolojik bilginin sanayiye aktarılması, sanayinin finansmanı, birikimi, uygulama alanlarından üniversitelerin yararlanması sağlanmaktadır.  Ülkelerin ekonomik gelişmesini hızlandıran bu ikili iş birliğinin çok sayıda uygulaması mevcuttur ve teknokent olgusu bunlardan yalnızca biridir. Teknokentlerin bulundukları bölgenin kalkınma sürecine destek oldukları, bölgedeki sanayi, teknoloji ve bilim alanlarına katkı sağladıkları bilinmektedir.  Bilim ve teknoloji alanındaki gelişmelerin üretime geçmesi için bir araç olan teknokentler, akademisyenler ve girişimciler için iyi tasarlanmış sosyal çalışma ortamları sunan yerleşim yerleridir.  Çalışma dahilinde Adıyaman Üniversitesi bünyesinde sanayi iş birliği ile kampüs içerisine iki yıl içerisinde yapılması planlanan teknokent projesi için karşılama, bekleme alanı, kuluçka merkezi ve kafeterya için tasarım önerisi getirilmiştir. Teknokentler, akademisyenlerin ve girişimcilerin bir arada kent yaşamında var olan tüm hizmetleri aldıkları sakin bir çalışma ortamına sahip, bulundukları bölgeyi kalkınmayı amaçlayan bilim ve teknoloji merkezleridir. Üniversiteler bilimsel çalışmaların yoğun olduğu bölgelerdir. Araştırma bilgilerinin pratik ve test aşamalarında üniversite olanaklarının yetersiz kaldığı durumlarda işletimlerinin imkanlarından yararlanılmaktadır. Bu sayede üniversite sanayi iş birliğinin güçlenmesi sağlanmakta ve teknokentler bu ortamı hazırlamaktadırlar. Teknokentler, temelde yeni bölgelerde sanayi kollarının geliştirilmesi, yenilikçi çalışmaların desteklenmesi, etkili çalışma koşulları ile verimliliğin artırılması ve rekabetin güçlendirilmesi amacıyla kurulmaktadırlar. Ülkeler arasında teknokent kurma amaçları farklılık gösterse de kuruluş amaçlarını şu şekilde sıralamak mümkündür (Çakır, 2009); Kent ve çevresini canlandırmak Bölgeler arası gelişmişlik farkını azaltmak Teknolojinin ileri düzeyde kullanıldığı alanlarda istihdamın artmasını sağlamak İstihdamın artması ve teknoloji kökenli işletmelerin ortaya çıkmasını sağlamak Bölgesel inovasyon için alt yapının oluşturulmasını sağlamak Bölgenin araştırma kapasitesi ve üniversiteler arasında verimli ilişkiler kurmak Yerel sanayinin canlandırılmasını sağlamak Teknokentler bahsi geçen amaçlarını; Büyüme ve gelişme amacı güden Kobi ve girişimcileri belirlemek ve değerlendirmek İleri teknolojiye yönelik ARGE çalışmaları olanlara destek sağlamak Bilgi ve becerisi olan lisansüstü öğrencilere maddi destek vermek ve diğer olanakları sağlamak Yeni tasarlanan ürün için patent, telif ve lisans vb. anlaşmaları yapmak Girişimciler için sermaye koymak ve destek olmak Sanayi- üniversite iş birliği için birlikte çalışılacak sistem geliştirmek, tesis olanakları sağlamak gibi fonksiyonları aracılığı ile gerçekleştirmektedir. Teknokentlerin Gelişimi 2. dünya savaşından sonra hızla yayılan ve ülkelerin sanayilerinin ihtiyacı olan teknolojiyi karşılamaya yönelik olarak kurulan teknokentlerin ilk örneği 1952 yılında Kaliforniya’da ‘Silikon Vadisi’ adı ile bilinen Stanford Research Parktır. Amerika’dan sonra teknoparkların kurulduğu diğer ülke İngiltere’dir. 1980 yılına gelindiğinde ise Amerika’da 12, Fransa ve Belçika’da 7, İngiltere’de 2 tane olmak üzere toplam 21 adet teknopark bulunmaktadır (Çelik, 2011). Teknokentlerin kuruluş yıllarına yüzdesel olarak dağılımı ise şu şekildedir; Şekil SEQ Şekil \* ARABIC 1.Teknokentlerin Yıllara Göre Kurulma Oranları Ülkemizde ise ilk ODTÜ nün girişimi 1987 yılında ile teknokent kurulması gündeme gelmiştir. Teknoparkların işleyişi ile ilgili mevzuat eksikliğini gidermek için ilk yönetmelik 1996 yılında çıkartılmıştır ve bu yönetmelikle birlikte teknoparkların kuruluşu KOSGEB’in onayına bağlanmıştır. İlk olarak TÜBİTAK Marmara Araştırma merkezi (TUBİTAK-MAM) ve ODTÜ resmi olarak teknopark olmuşlardır. Ardından Ege, İTÜ, Anadolu Üniversitesi teknopark projeleri ile gündeme gelmiştir. 2001 yılında Teknoloji bölgeleri geliştirme kanunu (TGBK) çıkartılmış ve kanun çerçevesinde ön görülen alandaki ilin sınırları içerisinde üniversite, yeterli sanayi ve ARGE potansiyelinin olması şartı koyulmuştur. Kanun 6 Temmuz 2001 ‘de resmî gazetede yayınlanarak yasalaştırılmıştır. Bu kanun uyarınca teknoloji bölgelerinin kurulma amacı; Ülke sanayisinin uluslararası rekabete hazırlamak ve ihracat için bilgi üretmek Ürün ve üretimde yenilikler ortaya koymak Kalite ve standartları yükseltmek Verimliliği arttırmak Ürün maliyetini düşürmek Bilgiyi ticarileştirmek İşletmelerin ileri teknolojiye uyumunu sağlamak Araştırmacı kişilere iş imkana sağlamak İleri teknolojiye sahip yabancı sermayenin ülkeye girişini hızlandırmak Teknolojik alt yapı sağlamak Şeklinde ifade edilebilir (Çelik, 2011). 2022 TGB verilerine göre ülkemizde faaliyetine devam eden 81, alt ya çalışmaları devam eden 13 adet toplamda 94 adet teknoloji geliştirme bölgesi kurulmuştur (Ar-Ge Teşvikleri Genel Müdürliüğü, 2022). Şekil SEQ Şekil \* ARABIC 2.Ülkemizde Bulunan Teknokentler ve Dağılımları (Ar-Ge Teşvikleri Genel Müdürliüğü, 2022) Ülkemizde teknoloji geliştirme bölgelerinde bulunan firma sayısı toplam 8.237dir. Firmaların ortaklıkları ise Şekil.3’ de gösterilmiştir. İstihdam eden personel sayısı ise toplam 85.322dir (Ar-Ge Teşvikleri Genel Müdürliüğü, 2022). Şekil SEQ Şekil \* ARABIC 3.Ülkemizde Bulunan Teknokentlerin Firma Skalası (Ar-Ge Teşvikleri Genel Müdürliüğü, 2022) Firmaların sektörel dağılımı ise şu şekildedir; Tablo SEQ Tablo \* ARABIC 1. Teknokentlerde Bulunan Firmaların Sektörel Dağılımları (Ar-Ge Teşvikleri Genel Müdürliüğü, 2022) Firma Sektörü Yüzde Bilgisayar programlama faaliyetleri 48,8 Doğal bilimler ve mühendislikle ilgili diğer araştırma ve deneysel geliştirme faaliyetleri 6,08 Biyoteknoloji 3,47 Danışmanlık faaliyetleri 7,17 Baklagillerin yetiştirilmesi 1,56 Diğer bilgi teknolojisi ve bilgisayar hizmet faaliyetleri 1,27 Yüklü elektronik kart imalatı 1,12 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer özel amaçlı makinelerin imalatı 1,07 Bilgisayar, bilgisayar çevre birimleri ve yazılımlarının toptan 0,95 Diyotların, transistörlerin, diyakların, triyaklar, tristör, rezistans, ledler, kristal, röle, mikro anahtar, sabit veya ayarlanabilir direnç ve kondansatörler ile elektronik entegre devrelerin imalatı 0,85 Işınlama, elektromedikal ve elektroterapi ile ilgili cihazların imalatı 0,69 Hava taşıtı parçalarının imalatı 0,57 Diğer 27,12 Adıyaman Teknokent Çalışma dahilinde ele alınması planlanan Adıyaman ili teknokent kampüsü 2021 yılında yapılaşmaya başlamıştır. Adıyaman Üniversitesi Teknoloji Geliştirme Bölgesi, ar-ge ve yenilik kültürünü benimsetmek, araştırma kurum ve kuruluşları ile üretim sektörleri arasında iş birliğini sağlayarak girişimcilere alt yapı ve danışmanlık desteğini sağlamayı misyon edinmiştir. Aynı zamanda Adıyaman ili genelinde bilimin uygulamaya aktarılmasına en uygun ortamı sağlayarak; araştırma, geliştirme ve yenilik aktivitelerinin odak merkezi olmak. TRC-1 Bölgesinde Araştırma, Geliştirme ve Yenilik Aktivitelerinin Merkezi olmak vizyonu ile yola çıkmıştır. Adıyaman Üniversitesi Teknoparkının temel amacı; Üniversiteler ile üretim sektörlerinin iş birliği sağlanarak, bölge sanayinin uluslararası rekabete açık ve ihracata yönelik bir yapıya kavuşturulması maksadıyla; Teknolojik bilginin üretilmesinin yanı sıra üretim yöntemlerinde yenilik geliştirilmesini, ürünlerin kalitesinin ve standardının yükseltilmesini, üretim maliyetlerinin düşürülmesini, bilginin ticarileştirilmesini ve girişimciliğin desteklenmesini, küçük ölçekli işletmelerin ileri teknolojilere uyumunun sağlanmasını, iş imkanı yaratılmasını, yabancı sermayenin ülkeye girişinin hızlandırılmasını ve Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulunun kararlarını da dikkate alarak teknoloji yoğun alanlarda yatırım olanaklarının yaratılmasını sağlayacak alt yapının oluşmasına katkı sağlamaktır. Ortaklı yapısını ise üniversite, il özel idare, belediye, OSB ,odalar, borsalar, şirketler oluşturmaktadır. Şekil SEQ Şekil \* ARABIC 4.Adıyaman Teknokent Ortaklık Yapısı Adıyaman Teknokent Binası İç Mekân Tasarım Önerisi Adıyaman üniversitesi bünyesinde inşa edilmek üzere tasarlanan Adıyaman Teknokent binası yaklaşık olarak 3845 m² lik alana sahiptir. Yapı üç katlı olarak tasarlanmıştır. Giriş katta; bekleme, karşılama, fuaye alanı, tuvaleteler, kuluçka merkezi, iki adet laboratuvar ve beş adet uygulama ofisi konumlandırılmıştır. Birinci katta; kafeterya, toplantı odası, tuvaletler ve 16 adet uygulama ofisi bulunmaktadır. İkinci katta ise; yemekhane, yönetim ofisleri, açık teras, tuvaleteler ve 11 adet uygulama ofisi tasarlanmıştır. Çalışma dahilinde yapının karşılama bankosu , bekleme alanı, fuaye alanı ve kuluçka merkezi tasarlanmıştır. Yapının girişi güney cephedendir, danışma bankosu girişte mekanın ortasında dairesel formda tasarlanmıştır. Galeri boşluğuna sahip olan giriş alanı yaklaşık olarak 13 metre yüksekliğindedir. Şekil SEQ Şekil \* ARABIC 5. Teknokent Danışma Bankosu Tasarım Önerisi Bekleme alanları döşeme farkı ile ayrılmış ve girişin iki yanına konumlandırılmıştır. Binanın geneline yayılmak istenen yeşil alalar yosun duvar olarak bekleme alanlarında kullanılmıştır. Bekleme alanında tavan yüksekliği oldukça fazla olduğu için, aydınlatmalar duvar panosunda kısmen tasarlanmıştır. Şekil SEQ Şekil \* ARABIC 6. Bekleme Alanı Teknokentlerin ayrılmaz bir parçası olan kuluçka merkezi girişte sağ tarafta kalmaktadır. Yaklaşık olarak 175 m² ortak alana dört adet ofise sahiptir. Ortak çalışma alanı içerisinde çalışma alanından azda olsa uzaklaşmak ve dinlenmek için tasarlanmış iki adet yaşam alanı bulunmaktadır. Ayrıca içecek servisi yapan bir banko tasarlanmıştır. Şekil SEQ Şekil \* ARABIC 7. Kuluçka Merkezi- Yaşam Alanları Pencere önlerine kişisel çalışma ve sanal toplantı alanları tasarlanmıştır. Aynı zamanda iki adet ortak çalışma deski düşünülmüştür. Şekil SEQ Şekil \* ARABIC 8. Kuluçka Merkezi- Çalışma Deski ve Kişisel Çalışma Alanları Mekanın orta hacminde sırt sırta iki U formunda ahşap malzemeden ortak çalışma alanları tasarlanmıştır. Hareketli bölücü paneller ve mekandan kısmen ayrılmasını saplayan raflar kullanılmıştır. Bu alan döşeme malzemesi farklılığı ile vurgulanmıştır. Bu alanın giriş koridoruna bakan cam önünde bir oturma yüzeyi tasarlanmıştır. Şekil SEQ Şekil \* ARABIC 9. Kuluçka Merkezi- Ortak Çalışma Alanı Yapının merdivenleri çelik konstrüksiyon olarak tasarlanmıştır ve merdiven çevresi için cam düşünülmüştür. Giriş katta merdiven altına yeşil alan konumlandırılmıştır. Şekil SEQ Şekil \* ARABIC 10. Merdiven Tasarımı Kuzey cephede bulunan fuaye alanı için dairesel formda ortak oturma bankı düşünülmüştür. Şekil SEQ Şekil \* ARABIC 11. Teknokent Fuaye Alanı Yapıya getirilen iç mekân tasarım önerisinde mekânda vakit geçirecek kişilerin kendilerini daha samimi ve sıcak bir ortamda hissetmeleri için genel olarak ahşap, metal malzeme kullanılmış, açık renklerin kullanılmasına dikkat edilmiş ve şeffaf yüzeylere ağırlık verilmiştir. Bina genelinde yaşayan bir yapı olması için iç mekân tasarımında bitkilere yer verilmeye çalışılmıştır. Organik formlar kullanılarak yapının keskin hatları ortadan kaldırılmaya çalışılmıştır. Çalışanlar ve misafirler için ortak dinlenme alanları düşünülmüştür. Sonuç Bu çalışmada teknoparkların gelişim aşamaları, amaçları ve faydaları incelenmiş ülkemizde teknoparkların geldiği nokta üzerinde durulmuştur. Teknoparkların amacının bilgi ve teknoloji üretmek olduğu düşünüldüğünde ve bilgiyi üretenin insan olduğu göz önüne alındığında üretimin verimli olması için çevrenin önemi büyüktür. Bu nedenle teknoparklarda iç mekan tasarımının önemi dikkat çekmektedir. Teknoparklar insanların, aradıkları hemen her şeyi bulabilecekleri bir mekan olmalıdır. Burada çalışma dışındaki zamanlarında da en iyi şekilde vakit geçirebilmelidirler; temel ihtiyaçlarını ve boş zaman etkinliklerini sağlayacak olanaklar bulunmalıdır. İnsanın doğru tasarlanmış çevreyle olan etkileşiminin oluşturacağı psikolojik etkiler göz önüne alındığında çalışılacak uygun ortamlar yaratılmalıdır. Çalışma dahilinde ele alınan teknopark için bahsi geçen kriterler ve bulunduğu bölgenin coğrafi ve demografik yapısı da göz önüne alınmış ve verimliliği arttırmaya yönelik olarak tasarım önerisi getirilmiştir. Kaynakça Ar-Ge Teşvikleri Genel Müdürliüğü. (2022). Teknoloji Geliştirme Bölgeleri. Ankara: Sanayi Ve Teknoloji Bakanlığı. Çakır, S. (2009). Teknoloji Politikası Aracı Olarak Teknoparklar ve Ekonomik Etkileri:Türkiye Örneği Ve ODTÜ Teknokent Deneyimi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Çelik, M. (2011). Şirketlerin İnovasyon Yapma Eğiliminde Üniversite-Sanayi İş Birliğini Rolü ve ODTÜ Teknokent Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Sosyal Bilimler Enstitüsü.