νηπιαγωγείο

Στο παρόν κεφάλαιο επιχειρείται η παρουσίαση του προγράμματος προαγωγής ψυχικής υγείας «Μπορώ να Λύσω το Πρόβλημα», σχεδιασμένο για την ενδυνάμωση των γνωστικών δεξιοτήτων εναλλακτικών λύσεων και συνεπειών σε διαπροσωπικά προβλήματα σε παιδιά και προσαρμοσμένο για την πιλοτική του εφαρμογή του σε ελληνικά νηπιαγωγεία. Αναλύεται η χρηστική δυνατότητα του προκείμενου προγράμματος από τους εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης ενώ ανασκοπούνται και εμπειρικά ευρήματα, απόρροια της μακρόχρονης εφαρμογής του.

Περίληψη
Η εισήγηση αυτή έχει σκοπό, επισημαίνοντας τους στόχους και τα οφέλη της εικαστικής αγωγής, να καταδείξει τρόπους με τους οποίους ο εκπαιδευτικός μπορεί να αξιοποιήσει ένα έργο τέχνης και ως αντικείμενο και ως μέσο μάθησης, ως μέρος του σχεδιασμού του με συγκεκριμένους στόχους, στo πλαίσιο κάποιας μαθησιακής περιοχής. Μέσα από πρωτότυπες δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν στο Νηπιαγωγείο Δελφών θα δούμε πώς ένα άγαλμα που προσπερνάμε καθημερινά στο δρόμο για το σχολείο μας έγινε η αφορμή για να γνωρίσουμε τα γλυπτά που κοσμούν τους Δελφούς και να τα συνδέσουμε με τη μυθολογία και την αρχαία ιστορία του τόπου μας. Πώς ένα μπαλκόνι στους Δελφούς μας σύστησε τον Γιάννη Γαΐτη και τα 'ανθρωπάκια' του και αποτέλεσε αφορμή για εικαστική δημιουργία, ανάπτυξη μαθηματικών δεξιοτήτων, αυτοσχεδιασμό και παιχνίδι στην αυλή και το κουκλοθέατρο. Πώς εμπνευστήκαμε από τις προσωπογραφίες του Picasso για να δημιουργήσουμε ψηφιακά πορτρέτα στον ηλεκτρονικό υπολογιστή και κυβιστικές αυτοπροσωπογραφίες και άλλες δραστηριότητες αξιοποίησης έργων τέχνης ως μέσο έκφρασης και δημιουργικής μάθησης.

Η παρούσα έρευνα-δράση στοχεύει αφενός στη μελέτη εφαρμογής της χρήσης των
νέων τεχνολογιών και της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης με τις ηλεκτρονικές
πλατφόρμες Cisco Webex και e-Class και αφετέρου στην αποτίμηση της
αποτελεσματικότητας της μαθησιακής διαδικασίας. Η έρευνα-δράση είχε διάρκεια
ένα μήνα και τα συμπεράσματα ήταν θετικά ως προς την εφαρμογή της στην
προσχολική εξΑΕ με στόχο την ενθάρρυνση των μαθητών στη χρήση των νέων
ψηφιακών τεχνολογιών σε συνδυασμό με τα συμβατικά μέσα διδασκαλίας. Τα
ευρήματα έδειξαν ότι τα θετικά αποτελέσματα προϋποθέτουν ότι οι γονείς αφενός να
έχουν διάθεση να αναμειχθούν στην εκπαιδευτική διαδικασία και αφετέρου να είναι
εξοικειωμένοι με τη χρήση των υπολογιστών. Προϋποτίθεται βεβαίως και η επαρκής
κατάκτηση του εκπαιδευτικού στις νέες ψηφιακές τεχνολογίες αλλά και η επιλογή της
σωστής παιδαγωγικής προσέγγισης μέσω κατάλληλων εκπαιδευτικών τεχνικών και
υλικού. Τέλος, για την επιτυχή ολοκλήρωση των εκπαιδευτικών δράσεων είναι
απαραίτητη η συνεργασία του εκπαιδευτικού με τους γονείς καθώς και η
συστηματική υποστήριξή τους.

Το δυναμικό μοντέλο εκπαιδευτικής αποτελεσματικότητας αποτελεί τη σύζευξη των θεωρητικών προσεγγίσεων και της εμπειρικής τεκμηρίωσης για την αποτελεσματική διδασκαλία και τη βελτίωσή της. Με το συνδυασμό των ευρημάτων της έρευνας από τα δυο αυτά πεδία σχεδιάστηκε ένα μοντέλο με σκοπό τη βελτίωση της μάθησης σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης. Για το επίπεδο της τάξης, ο εκπαιδευτικός είναι ο ενορχηστρωτής της δράσης αυτής, ο οποίος ιεραρχώντας τις ανάγκες του συγκείμενου, επιλέγει τους παράγοντες που θα εστιάσει για την εφαρμογή του προγράμματος, ενώ παράλληλα χρησιμοποιεί όλα τα δεδομένα που συλλέγει ανατροφοδοτικά σε όλη την πορεία του προγράμματος, με σκοπό τη συνεχή βελτίωση της διδασκαλίας και συνεπώς της μάθησης. Το παρεμβατικό πρόγραμμα που σχεδιάζεται αποτελεί ένα παράδειγμα εφαρμογής του δυναμικού μοντέλου εκπαιδευτικής αποτελεσματικότητας στο νηπιαγωγείο, εστιάζοντας τη βελτίωση της μάθησης στον κοινωνικό τομέα ανάπτυξης και συγκεκριμένα στην αντιμετώπισης της ετερότητας.

Η παρούσα έρευνα μελετά τις αντιλήψεις και τις κοινωνικές δεξιότητες των μαθητών/τριών της προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας στην πόλη της Φλώρινας, σε σχέση με την πρόσληψη της έννοιας της ιδιότητας του πολίτη. Συγκεκριμένα, η μελέτη επικεντρώνεται (α) στη δυνατότητα αναγνώρισης κοινωνικών-πολιτειακών αξιών σε οπτικό υλικό, (β) στη δυνατότητα αναγνώρισης πολιτικών αξιών, (γ) σε δεξιότητες ανάπτυξης/εκδήλωσης κοινωνικής-πολιτειακής δράσης, (δ) σε δεξιότητες ανάπτυξης/εκδήλωσης κοινής ομιλίας-δράσης, (ε) στη δυνατότητα  αναγνώρισης συγκεκριμένων πολιτικών ηγετών/πολιτικής ιδιότητας και (στ) στη συσχέτιση όλων των παραπάνω με τις μεταβλητές του φύλου, της ηλικίας, της τάξης φοίτησης και της εθνικότητας των μαθητών/τριών.

Η συνεκπαίδευση βασίζεται στο δικαίωμα κάθε παιδιού να είναι μέλος της κοινής σχολικής ζωής και να του παρέχουν κατάλληλες διδακτικές και μορφωτικές εμπειρίες. Η παρούσα μελέτη θεωρεί ότι η συμπεριληπτική εκπαίδευση μπορεί να ανταποκριθεί  στη διαφορετικότητα των μαθητών, λαμβάνοντας υπόψη της, ότι τα γενικά σχολεία με ενταξιακό προσανατολισμό, είναι αποτελεσματικό μέσο για την επίτευξη της εκπαίδευσης για όλους. Στο πλαίσιο της συνεκπαίδευσης, ερευνάται η μετάβαση των παιδιών με αναπηρία ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό σχολείο, που αναγνωρίζεται ως μια από τις πιο σημαντικές μεταβάσεις που αντιμετωπίζουν τα μικρά παιδιά. Η διαδικασία της συμπερίληψης επηρεάζεται από τα εφαρμοζόμενα μοντέλα για την αναπηρία και τη συνεκπαίδευση. Το παιδί ως σύνθετος οργανισμός είναι ενταγμένο σε ένα σύστημα αλληλεπιδράσεων οικογένειας, σχολείου, γειτονιάς και κοινωνικών σχέσεων, το οποίο βρίσκεται σε διαρκή εξέλιξη.
Σκοπός αυτής της μελέτης είναι να διατυπωθούν οι σημαντικοί παράμετροι που σχετίζονται με τη συνεκπαίδευση, οι απόψεις των εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης για την ενταξιακή εκπαίδευση και να καθοριστεί το πλαίσιο μετάβασης των παιδιών με αναπηρία ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Στην έρευνά μας, συμμετείχαν Ν:520 εκπαιδευτικοί (νηπιαγωγοί και δάσκαλοι) από την περιφέρεια της Ηπείρου που απάντησαν σε ερωτήματα για θέματα ένταξης, συνεκπαίδευσης και ομαλής μετάβασης από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό σχολείο. Υλοποιήθηκε επίσης, ετήσιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα  για τη συνεκπαίδευση παιδιών με διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού, σε προσχολικό κέντρο και σε δύο νηπιαγωγεία. Κοινή πεποίθηση των εκπαιδευτικών είναι, ότι δεν έχουν την κατάλληλη πρακτική εμπειρία για να διδάξουν σε τάξεις συνεκπαίδευσης. Δηλώνουν ότι χρειάζονται στήριξη για να ανταποκριθούν στις ανάγκες όλων των μαθητών στο γενικό σχολείο. Υποστηρίζουν τη συνεκπαίδευση που θα υλοποιηθεί με κατάλληλα, ποιοτικά και αποτελεσματικά προγράμματα. Οι εκπαιδευτικοί και οι οικογένειες μπορούν να στηρίξουν τις μεταβάσεις των παιδιών, χρειάζονται όμως ευρύτερες αλλαγές σε επίπεδο σχολείων και κοινοτήτων. Τα παιδιά με αναπηρία ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες μπορούν να συμμετέχουν με ίσους όρους στο σχολικό πρόγραμμα αλλά είναι απαραίτητη η ετοιμότητα των σχολείων να τους αποδέχονται ισότιμα.

Η παρούσα εργασία έχει ως στόχο να εξετάσει, μέσω της συστημικής προσέγγισης, τη θέση και τον ρόλο που έχουν οι γονείς των νηπίων στο σύγχρονο πλαίσιο του ελληνικού Νηπιαγωγείου. Από την παρουσίαση των θεσμικών κειμένων που αφορούν το συγκεκριμένο θέμα γίνεται εμφανές ότι, τόσο στο παγκόσμιο και στο ευρωπαϊκό, όσο και στο ελληνικό πλαίσιο, οι γονείς αναγνωρίζονται ως σημαντικός παράγοντας για τη μάθηση και την ανάπτυξη των νηπίων και η συνεργασία νηπιαγωγείου-οικογένειας υποστηρίζεται και προωθείται. Ωστόσο, από τα δεδομένα ερευνών που έχουν γίνει τα τελευταία είκοσι χρόνια στην Ελλάδα, προκύπτει ότι οι γονείς και οι νηπιαγωγοί υιοθετούν σε επίπεδο στάσεων την αξία της μεταξύ τους συνεργασίας, αλλά δεν εκδηλώνουν τις συμπεριφορές που θα έκαναν τη συνεργασία τους ισότιμη και ουσιαστική. Οι σχέσεις που αναπτύσσουν είναι τυπικές και επιφανειακές και δεν φαίνεται να στηρίζονται σε αμοιβαία εμπιστοσύνη, αμφίδρομη επικοινωνία και ενεργή συμμετοχή των γονέων στη λήψη αποφάσεων και στις δραστηριότητες του νηπιαγωγείου, καθώς αυτή θεωρείται από τους εκπαιδευτικούς ως πιθανή απειλή και πηγή προβλημάτων. Η ανάγκη αλλαγής στον τρόπο αντιμετώπισης των γονέων και θεώρησης τους ως οργανικού μέρους του σχολικού συστήματος προβάλλει επιτακτική. Σε αυτό το πλαίσιο, παρουσιάζονται διάφορες προτάσεις, οι οποίες αφορούν τη θεωρία και την πράξη της προσχολικής εκπαίδευσης και θα μπορούσαν να εφαρμοστούν, τόσο στο θεσμικό επίπεδο της εκπαιδευτικής πολιτικής, όσο και στο ατομικό επίπεδο των μελών του σχολικού συστήματος, όπου ο ρόλος της σχολικής ηγεσίας για την αλλαγή της υφιστάμενης κατάστασης δύναται να είναι καθοριστικός.

Στην παρούσα εργασία επιχειρείται η ανάδειξη του ρόλου των ψηφιακών διδακτικών σεναρίων και των ψηφιακών εργαλείων που αυτά διαθέτουν στην επίτευξη των στόχων των Προγραμμάτων Σπουδών με αντικείμενο τις Φυσικές Επιστήμες στην Προσχολική Εκπαίδευση. Επιλέγεται η περίπτωση ενός «υποδειγματικού» ψηφιακού διδακτικού σεναρίου το οποίο σχεδιάστηκε στο πλαίσιο της Πράξης με τίτλο «Ανάπτυξη μεθοδολογίας και ψηφιακών διδακτικών σεναρίων για τα γνωστικά αντικείμενα της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Γενικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης» που υλοποίησε το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ). Το ψηφιακό διδακτικό σενάριο αντλεί από τις Φυσικές Επιστήμες και έχει ως αντικείμενο τον φυσικό κύκλο του νερού.

Το ενδιαφέρον της παρούσας έρευνας επικεντρώνεται στη διαδικασία συγκρότησης της εθνικής ταυτότητας των νηπίων. Συγκεκριμένα, η έρευνα πραγματεύεται το θέμα των αντιλήψεων των νηπίων για τον εθνικό «εαυτό» και τον εθνικό «άλλο» και εξετάζει εάν οι αντιλήψεις αυτές επηρεάζονται από τους εορτασμούς των εθνικών επετείων στο νηπιαγωγείο (συγκεκριμένα από τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου), και αν ναι, με ποιόν τρόπο.
          Κάθε έρευνα θεμελιώνεται και εντάσσεται σε ένα κοινωνικό και θεωρητικό πλαίσιο. Και στην περίπτωση της προκείμενης έρευνας κρίθηκε λοιπόν απαραίτητη η σύντομη επισκόπηση του ευρύτερου θεωρητικού πλαισίου της έννοιας «εθνική ταυτότητα», η καταγραφή του κοινωνικού και εκπαιδευτικού πλαισίου, καθώς και η μελέτη σχετικών ερευνών.
          Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε ένα νηπιαγωγείο της Αθήνας βάσει της μεθόδου της συνέντευξης, και τα ευρήματα που απέδωσε, συμβάλλουν στην προσπάθεια κατανόησης των διαδικασιών που οδηγούν στη συγκρότηση εθνικής ταυτότητας στα νήπια και του ρόλου των σχολικών εθνικών εορτών σε αυτήν.

Ο Friedich Froebel, πριν τρεις αιώνες, έκανε μια δυναμική εισαγωγή στην προσχολική ζωή του παιδιού, με μεθόδους οι οποίες θεωρούνται, ακόμα και τώρα, οι πιο σύγχρονες, όπως το παιχνίδι, η αυτενέργεια αλλά και η σύνδεση του νηπίου με τον φυσικό κόσμο και η συνειδητοποίηση της οντότητας του μέσω ενός συστήματος ενεργοποίησης των αισθήσεων του. Έναν αιώνα αργότερα ιδρύεται η ακαδημία του Bauhaus και εισάγει τους σπουδαστές στο πρόγραμμα της σχολής με μια παρόμοια παιδαγωγική προσαρμοσμένη σε ενήλικες. Ο Johannes Itten στο προκαταρκτικό μάθημα του Bauhaus συστήνει τους σπουδαστές στα οπτικά και απτικά στοιχεία της τέχνης με παιγνιώδεις ασκήσεις, δίνοντας ιδιαίτερη σημασία στη πολυαισθητηριακή αντίληψη αλλά και στα γεωμετρικά στοιχεία της φύσης, στην ανάλυση του χρώματος και τη σύνθεση. Ο Itten, έχοντας υπάρξει μαθητής του Froebel φέρνει τις παιδαγωγικές ιδέες του και τις εφαρμόζει στην ακαδημία δημιουργώντας αναταραχή με τις καινοτόμες μεθόδους του στην εικαστική εκπαίδευση. Το Bauhaus, η πιο σύγχρονη και μεταρρυθμιστική σχολή απαρτίζεται από εικαστικούς και αρχιτέκτονες, καθηγητές και μαθητές, οι οποίοι θα σχηματίσουν τους πυλώνες της μοντέρνας αισθητικής. Τα βασικά χαρακτηριστικά και το περιεχόμενο της παιδαγωγικής του Froebel θα συναντηθούν με τις μεγάλες ιδέες της μοντέρνας τέχνης, όπως η γεωμετρία, η σύνθεση, η αφαίρεση, η απλοποίηση, η ανάλυση των στοιχείων, αλλά, επίσης, και με όρους, όπως αισθητική εμπειρία, συναίσθηση, ενσυναίσθηση και πολυαισθητηριακή αντίληψη.

Τα εκπαιδευτικά σενάρια θεωρούνται ότι αποτελούν κατάλληλα εργαλεία υποστήριξης του εκπαιδευτικού κατά την εκπαιδευτική διαδικασία. Μπορεί να είναι μέρος του υποστηρικτικού υλικού του εκπαιδευτικού και ειδικά τα σενάρια που χρησιμοποιούν εκπαι-δευτικό λογισμικό, κυρίως ανοικτού τύπου, είναι δυνατό είτε να τροποποιούνται είτε να δημιουργούνται από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς. Για το λόγο αυτόν, στην παρούσα εργασία προτείνεται ένα εκπαιδευτικό σενάριο για τη διδασκαλία των φυσικών επιστημών και συγκεκριμένα της τήξης και της πήξης, σε μαθητές προσχολικής αγωγής, με χρήση Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών, το οποίο εφαρμόστηκε, όπως φάνηκε, με επιτυχία σε νηπιαγωγείο. Το σενάριο αποτελείται από έξι (6) συνολικά δραστηριότητες και για το σχεδιασμό του χρησιμοποιήθηκε συγκεκριμένη μεθοδολογία.

Ο Οδηγός για την κινητική ανάπτυξη στα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού γράφτηκε με στόχο να βοηθήσει γονείς, εκπαιδευτικούς, φυσιοθεραπευτές και εργοθεραπευτές να παρακολουθήσουν την κινητική ανάπτυξη των παιδιών μέσα από τη σταδιακή κατάκτηση των βασικών κινητικών δεξιοτήτων, και να σχεδιάζουν δραστηριότητες που θα τη διευκολύνουν. Για τον λόγο αυτό σχεδιάσαμε τον Χάρτη κινητικής ανάπτυξης ο οποίος περιλαμβάνει όλες τις κινητικές δεξιότητες που θα πρέπει να έχει κατακτήσει το παιδί μέχρι την είσοδό του στο δημοτικό σχολείο. Ελπίζουμε οι αναγνώστες του Οδηγού να ευαισθητοποιηθούν ως προς τη σημαντικότητα της ομαλής κινητικής ανάπτυξης των παιδιών και να τα ενθαρρύνουν να επιλέγουν να είναι κινητικά δραστήρια από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους, διαμορφώνοντας το κατάλληλο, φυσικά δραστήριο περιβάλλον και προσφέροντας ποικιλία δραστηριοτήτων σε καθημερινή βάση.

Βασικό ζητούμενο της εποχής μας είναι η δημιουργία ενός ανοικτού στην κοινωνία σχολείου, το οποίο θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να αλληλεπιδρά με αυτή μέσα από μία συμμετοχική και διαλλακτική σχέση. Πρόκειται για μια σχετικά νέα αντίληψη όσον αφορά στο ρόλο της σχολικής μονάδας, η οποία έχει ως αποτέλεσμα η διαδικασία της μάθησης να διαπερνά το φυσικό της χώρο και να διαχέεται στη ζωή της γειτονιάς, της περιοχής, της πόλης. Στην παρούσα εισήγηση γίνεται αναφορά στον τρόπο εξοικείωσης παιδιών προσχολικής εκπαίδευσης με την έννοια της πολιτειότητας μέσα από δραστη-ριότητες ενίσχυσης της συμμετοχικότητας τους στο ευρύτερο τοπικό και κοινωνικό πε-ριβάλλον. Δραστηριότητες που προάγουν μία δημοκρατική παιδεία μέσα στην τάξη και επέκταση με εφαρμογή αυτών στην καθημερινότητα.

Στο παρόν κεφάλαιο επιχειρείται η παρουσίαση του προγράμματος προαγωγής ψυχικής υγείας «Μπορώ να Λύσω το Πρόβλημα», σχεδιασμένο για την ενδυνάμωση των γνωστικών δεξιοτήτων εναλλακτικών λύσεων και συνεπειών σε διαπροσωπικά προβλήματα σε παιδιά και προσαρμοσμένο για την πιλοτική του εφαρμογή του σε ελληνικά νηπιαγωγεία. Αναλύεται η χρηστική δυνατότητα του προκείμενου προγράμματος από τους εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης ενώ ανασκοπούνται και εμπειρικά ευρήματα, απόρροια της μακρόχρονης εφαρμογής του.

Στο άρθρο αυτό παρουσιάζονται τα αποτελέσματα έρευνας που πραγματοποιήθηκε σε νήπια 48 ως και 72 μηνών και αφορούσε τη χρήση του “και” στον αφηγηματικό τους λόγο. Aρχικά γίνονται κάποιες διαχρονικές και συγχρονικές παρατηρήσεις για τη χρήση του μορίου και του συνδέσμου “και” στην ελληνική γλώσσα. Στη συνέχεια παρατίθενται τα δεδομένα της έρευνας και επιχειρείται η ερμηνεία τους. Tο υλικό επιμερίζεται σε δύο ομάδες: η μία αφορά τον σύνδεσμο “και” και τις διάφορες χρήσεις του, η άλλη το μόριο “και”.