ATAŞ

Özet: 2000li yıllarla birlikte sermayenin kente müdahaledeki en temel aracı kentsel dönüşüm olmaktadır. Devlet, bu süreçte rol almak üzere TOKi'yi etkin bir araç olarak kullanmaktadır. TOKİ, kentin dışındaki devlet arazileri üzerine ucuz konut üretirken, sübvansiyon aracı olarak rantı yüksek kent merkezlerindeki kamu arazilerine üst gelir grubuna yönelik dönüşüm projeleri üretmektedir. TOKi'nin dönüşüme ilişkin izlediği bu sürecin en temel sıkıntısı, kamu arazisinin özel mülkiyete geçmesidir; örneğin kamusal kullanım niteliği sergileyen spor alanlarının alışveriş merkezi ya da rezidans olması problemi. Kamu kaynakları ile yürütülen dönüşüm sonucunda elde edilen rant artışının kamu yerine özel sektöre aktarılması ve bölge halkının artan rantı karşılayamadığı için-amaç bu olmasa da-yerlerinden edilmiş olmaları TOKİ eli ile dönüşümün diğer problemidir. Bir diğer sorun ise göz ardı etmedir; tarihi ve doğal çevrenin TOKİ dönüşümlerinde yeterince dikkate alınmaması ya da o bölgede yaşayan halkın sürece katılmaması, bunun sonucunda da istek ve beklentilerini karşılayacak bir proje sunulmuyor olmasıdır. TOKİ'nin Mersin kentindeki dönüşüm macerası çok da eskiye gitmemektedir. Mersin kentinin doğusunda, Çay, Çilek, Özgürlük mahallelerini içine alan ve Mersin Limanı liman geri bölgesindeki bulunan düşük gelir grubu konut alanlarının kentsel dönüşüm kapsamında yıkılarak yeniden inşasına ilişkin bu süreç 2008 yılından beri devam etmektedir. Biraz da siyasi nedenlerle 1 , TOKİ ve dönüşüm yapmak istediği Çay, Çilek, Özgürlük mahalleleri işleyen bir süreç boyunca yerel gündemde sıkça yer bulmaya başlamıştır. 2009 yılı yerel seçimleri öncesi gündeme giren dönüşüm meselesi, özellikle konunun bir de siyasi bir boyutu olması nedeniyle seçim sloganı bile olmuştur. Süreç içerisinde parça parça kazanımlar elde edilmiş olan bu mücadele halen devam etmekte; gerek yerel yönetim ve gerek o bölgede yaşayanlar yaşam alanlarının kendi istekleri dışında barınamayacakları bir yere dönüşmesine razı gelmemektedir. Bu mücadelenin en önemli mekânsal kazanımı ise 1950lerin önemli sanayi yerleşkelerinden birisi olan ATAŞ Lojman Yerleşkesinin kentsel sit alanı olarak tescillenmiş olmasıdır. Temyize açık olması ve mülkiyet ve devir ile ilgili sıkıntılar bulunmasına rağmen tescil kararı ATAŞ Lojman Yerleşkesindeki yapıların en azından yıkım işlemlerinin durdurulması açısından önemlidir. Bu çalışmanın amacı, gerek yerel itirazları gerekse yargı süreçlerini içeren bu uzun mücadele sürecini aktarmak, ATAŞ Lojman Yerleşkesinin bu süreçteki mekânsal ve stratejik önemini anlatmak, süreç sonucunda gelinen noktada ATAŞ Lojman Yerleşkesinin ne olması gerektiği ve dönümün sürecinde rolünün ne olabileceğine dair bazı tartışmalar yürütmektir. Çalışma kapsamında Çay, Çilek, Özgürlük Mahalleleri Kentsel Dönüşüm sürecine itirazlarda ATAŞ Lojman Yerleşkesi ayağı ele alınacak; yerel yönetimin ve yerel halkın söylemleri ve beklentileri üzerinden bir inceleme yürütülecektir. Çalışmanın sonucunda ATAŞ Lojman Yerleşkesi özelinde boşaltılan ve artık aktif olmayan büyük ölçekli kentsel alanın geleceğine dair bazı sorular sorulacaktır.