Muzyka ludowa

MULTI-PART VOICES OF THE PORTUGUESE SOUTH: CANTE ALENTEJANO AND ITS CONTEMPORARY INTERPRETATIONSAbstract: The article presents cante alentejano (a multi-part singing form from Alentejo) as a manifestation of cultural identity of the inhabitants of the Portu-guese region. It succinctly illustrates the origins and development process of the genre, as well its present situation. The transformations of cante (in terms of its definition, practice, promotion, and „use”- are shown in relation to the contem-porary socio-cultural realities of the region. The article also addresses the refer-ences to cante alentejano in the works of contemporary artists who are active nationally and internationally, recognized by a wide audience, and originating from other musical traditions (e.g., fado or pop). The article also indicates pos-sible directions for further research on this cultural phenomenon.

Keywords: cante alentejano, Portugal, traditional music, identity

W wierzeniach ludowych słowo miało siłę bezpośredniego wpływania na rzeczywistość, jednak w myśl nauk Augustyna z Hippony jeszcze większą moc posiadał śpiew. W sposób szczególny to twierdzenie jest realizowane w rytuale uśpiewania. Polegał on na wyśpiewaniu śmierci swojemu wrogowi przy pomocy psalmów. Rytuał ten został po raz pierwszy zaobserwowany przez etnografów na terenie Mazur, Kaszub i Mazowsza w XIX w. Był to niemal ostatni moment, by móc zachować dla potomności jakieś informacje o nim, bo po okresie II wojny światowej jego przebieg uległ niemal całkowitemu zapomnieniu. Bernard Sychta słownictwo związane z tym rytuałem oznaczał jako przestarzałe, a przy jednym haśle w swoim słowniku wprost stwierdzał, że pamięć o tym rytuale zachowała się już tylko we frazeologii. Wydaje się, że na innych obszarach Polski zwyczaj ten zanikł jeszcze wcześniej. W efekcie tego o kaszubskim uśpiewaniu zachowało się do naszych czasów najwięcej informacji, głównie za sprawą dwóch poznańskich uczonych, Józefa Jana Bossowskiego i Józefa Torlińskiego, którzy zebrali przykłady tego niezwykłego rytuału. Dzięki temu uśpiewanie, obok ścinania kani czy pustych nocy, jest jednym z najbardziej charakterystycznych dla Kaszub rytuałów ludowych, tym bardziej zaskakuje brak szerszej pracy naukowej na ten temat, sam zwyczaj zaś należy do jednego z najmniej znanych w powszechnej świadomości nie tylko Kaszubów, ale również etnologów i historyków zajmujących się tą grupą etniczną.

W książce przedstawiono genezę, przebieg, kulisy i rozmaite aspekty podporządkowania twórczości muzycznej poprzez wprowadzanie socrealistycznych wzorców komponowania muzyki oraz organizacji życia muzycznego w warunkach narzuconego po II wojnie światowej systemu komunistycznego.  Zamieszczono również link do nagrania dyskusji nad książką umieszczonej na youtubie.

This text presents function and mission of House of Eastern Borderlands in Białostoczek, with special attention of educational aspect. Text is closed by the history and examples of museum stocks from living room and library with their illustrations. Author emphasises alternative forms
of patriotic education (for example museum lessons, theme collections, publications and references to scenes of morals).
W artykule zaprezentowano funkcję i misję domu Kresowego w Białostoczku ze szczególnym uwzględnieniem wątku edukacyjnego. Całość dopełnia rys historyczny, analiza egzemplifikacji
zbiorów na przykładzie salonu oraz biblioteki, materiał ilustracyjny. Autorka akcentuje rolę Domu Kresowego w upowszechnianiu alternatywnych form edukacji patriotycznej (lekcji muzealnych,
zbiorów tematycznych, publikacji oraz odniesień do scen obyczajowych).

Autorka przedstawia w artykule sylwetkę i dzieło Oskara Kolberga akcentując przynależność do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego tego wybitnego folklorysty. Stawia sobie dwa najważniejsze pytania:
1. Czy wyznanie miało znaczący wpływ na rozwój osobowości, sposób pracy i przedmiot badań
2. Czy zainteresowanie Kolberga ludem ewangelickim wykraczało poza obszar badawczy penetrowany przez współczesnych mu badaczy i w jaki sposób mogło zadecydować o tym właśnie wyznanie ewangelickie?

"Polskie kolędy i pastorałki na Wielkie Dudy Szkockie" jest moją pierwszą muzyczną publikacją elektroniczną, mającą na celu promocję dud szkockich wśród Polaków. Instrument ten cały czas mylony jest przez wiele osób z kobzą-instrumentem strunowym będącym jedną z odmian ludowej lutni. Tymczasem dudy, które to wydają nam się instrumentem obcym i orientalnym, stanowią element kultury także polskiej-mało kto zdaje sobie bowiem sprawę z faktu, że w naszym kraju istnieje wiele odmian dud, w tym żywieckie, wielkopolskie, podhalańskie, a w różnych regionach krzewione są nadal tradycje dudziarskie. Warto wspomnieć choćby, że w 2017 r. tradycje dudziarskie w Wielkopolsce zostały wpisane na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Niniejsza publikacja jest opracowaniem 13 kolęd i pastorałek oraz jednego świątecznego utworu muzycznego Jingle Bells. Skierowana jest ona do wszystkich miłośników Wielkich Dud Szkockich, Scottish Smallpipes oraz Border Pipes i zachęcić ma do promocji tego instrumentu muzycznego wśród większej liczby odbiorców. Dobrą ku temu okazją są właśnie święta Bożego Narodzenia, podczas których, na różnego rodzaju spotkaniach świątecznych, spotkaniach opłatkowych, koncertach czy jasełkach rozpowszechniać można wiedzę o dudach (grając także w akompaniamencie innych instrumentów muzycznych). Na skalę muzyczną w dudach szkockich składa się 9 dźwięków w skali miksolidyjskiej, a muzyka zapisana jest w tonacji D-dur. Z uwagi na specyfikę tego instrumentu, nie wszystkie polskie kolędy mogą być zagrane na Wielkich Dudach Szkockich, dlatego do niniejszego opracowania wybrałem tylko niektóre utwory świąteczne. W zbiorze znajduje się także kilka melodii, w których niezbędne okazały się niewielkie modyfikacje różniące je od ich znanych oryginałów. Z racji tego, że kolędy tradycyjnie są utworami śpiewanymi, ograniczyłem się również do zastosowania w zapisie nutowym najprostszych ozdobników melodycznych wykorzystywanych w grze na Wielkich Dudach Szkockich (tzw. gracenotes i strikes), by ukazać przede wszystkim melodyjność utworów. Czasami jednak, dla podkreślenia akcentów zastosowałem także inne ozdobniki, tj. doublings, throw, grip, birl czy hara. Mam nadzieję, że opracowanie to zostanie przyjęte wśród środowiska dudziarzy pozytywnie, umożliwi im promowanie dud w swoich rodzinnych stronach, a także zachęci do podobnych działań w tym kierunku.