Neolithic Religions

The paper analyzes the purpose of daub objects inside Neolithic houses from the Republic of Macedonia, which were either next to the ovens or in their immediate proximity (Zelenikovo, Govrlevo, Madzari, etc). Similar examples from other regions (Republic of Serbia, Bulgaria, Ukraine) have also been given, analyzing the degree of their similarity compared to the Macedonian counterparts. Based on the available literature, the actual theories regarding the character i.e. the purpose of these objects are presented, assessing the argument in their favor or against: grain grinders, salt extractor, objects used for dough kneading and its rising and cult objects i.e. altars. In favor of the first argument, several Neolithic constructions are given similar to those found in the Republic of Macedonia, where grindingstones were found, but also pictorial presentations of analogous objects from later periods. While presenting the second theory, the low degree of its reasoning is stressed as well as the absence of a fully developed concept in terms of resources and technology for salt extraction.The use of these objects related to dough kneading and rising is buttressed with similar items of the Balkan ethnography, ancient examples and the necessity to locate them near a warm source. Their cult purpose is confirmed with the ornaments found in some of them, but also their shape as a basin with a ‘backing’ i.e. a chair or a throne, paradigms of which are sought for in the female figure, based on semiotic analyses and relevant analogies. Finally, the possibility that these objects were used for both actions related to bread production is emphasized, intertwined with a cult purpose based on the symbolical identification of this activity with the biological functions of women as birth-givers and nurturers.

Keywords: Neolithic, daub objects, Neolithic altars, Neolithic grindstones, dough kneading, bread, Neolithic cult objects


Во трудот се анализира намената на објектите од лепеж лоцирани во неолитските куќи од Република Македонија кои се прилепени до калотестите печки или се наоѓаат во нивна близина (Зелениково, Говрлево, Маџари и др.). Претставени се и слични примери од околните регини (Република Србија, Бугарија, Украина) при што се анализира степенот на нивната сличност со македонските. Врз основа на постојната литература се презентираат досегашните теории за карактерот т.е. намената на овие објекти со проценка на аргументите кои им одат или не им одат во прилог: објекти за мелење жито, објекти за екстракција на готварска сол, ноќви т.е. објекти за месење тесто и негово оставање да нарасне и култни објекти т.е. жртвеници. Во прилог на првата теорија се приложуваат неолитски конструкции слични на оние од Република Македонија во кои се констатирани мелнички камења, како и ликовни претстави на аналогни објекти од подоцнежните периоди. При презентирањето на втората теорија се истакнува нискиот степен на нејзината аргументираност и отсуството на целосно заокружена концепција во смисла ресурси и технологија на ескстракција на сол. Намената на овие објекти поврзана со месењето и нараснувањето на тестото се поткрепува со слични објекти од балканската етнографија, антички примери и со потребата за нивно лоцирање покрај извор на топлина. Култната намена се аргументира преку орнаментите присутни кај некои од примерите како и формата во вид на корито со „наслон“ т.е. столица или трон, чии парадигми, врз основа семиотичка анализа и соодветни аналогии, се бараат во фигурата на жената. На крајот се апострофира можноста овие неолитски објекти да се користеле паралелно за двете постапки поврзани со подготовката на лебот, проткаени и со култна намена базирана на симболичката идентификација на оваа дејност со биолошките функции на жената како родилка и хранителка.

Клучни зборови: nеолит, објекти од лепеж, неолитски жртвеници, неолитски олтари, неолитски мелници, ноќви, подготовка на леб, неолитски култни предмети

The megaliths of Malta are a remarkable feat of engineering predating their better-known counterparts of Stonehenge in the west and the Egyptian pyramids to the east. Although far from ignored they have yet to benefit from the detailed treatment afforded to sites such as those in the Boyne Valley, Ireland; Orkney, Scotland; or of course, Stonehenge. Lomsdalen’s study may be seen as an attempt to address this imbalance by re-aligning studies of Malta’s Neolithic. There have already been detailed surveys of both megalithic monuments, notably by John Evans; and a contextual landscape study by Reuben Grima, who applied contemporary landscape theory and GIS analysis to the monuments’ topography. What Lomsdalen contributes is different, his focus is on a single monument complex, Mnajdra, albeit discussed in the light of what is known about the other ‘temples’. The benefit of this approach is that of depth over breadth. It is only by devoting an entire study to a single monument that space can be devoted to the intricacies of each specific ‘room’ within the structure.

The sacrificial and violent death of the Sacred King (the queen´s son or Neolithic goddess's son) was the foremost part of an archaic ritual that, periodically, pursued the propitiatory influence of Earth Goddess 's invisible forces and energies on cosmos renewal and the tribe's impurities and sins expiation. It was one of the primitive cultures and world's protohistory's most characteristic «religious» events which marked the thereafter man's relationships with the «sacred» realm. This ancient and complex ritual phenomenon was typified by James G. Frazer in «The Golden Bough: A study in Magic and Religion» (1890-1922), as the «Sacrifice of the Sacred King».