Sıhhi İçTimai Coğrafya

Öz Bayezid Sancağı ve ona bağlı olan Diyadin, Eleşkirt (Toprakkale), Karakilise ve Tutak kasabaları Birinci Dünya Savaşı öncesinde Erzurum Vilayetine bağlı birer idari birimdi. Bu dönem Erzurum Sağlık Müdürü olan Dr. Şerif Bey (Soylu) vilayetin Sıhhi ve içtimai Coğrafya'sını ayrıntılarıyla ele alan bir çalışma yapmıştır. Daha sonra (Ocak 2011) Doç. Dr. Murat Küçükuğurlu tarafından çevirisi yapılan bu eser Erzurum Vilayeti Sıhhi ve çtimai Coğrafyası adı altında müstakil bir kitap olarak neşredilmiştir. Adı geçen eserde bugünkü (2013) Ağrı ili sınırları içinde yer alan ve yukarıda adı geçen bazı ilçe merkezlerinin sosyoekonomik yapılarından da kısaca bahsedilmiştir. Bu makalede söz konusu eserden de yararlanarak Ağrı vilayetinin yüz yıl önceki sosyoekonomik durumunun ortaya konulması amaçlanmıştır. Birinci Dünya savaşı öncesinde Bayezid livası ve bağlı olan diğer kasabaların kuruldukları yerlerin coğrafi durumu ve bayındırlık yapıları hakkında kısa bilgiler veren söz konusu rapora göre livada sağlık hizmeti sunan kurum ve personel yok denecek kadar azdı. Nitekim 1913 yılında Bayezid Livası'nda sadece bir doktor görev yapmaktaydı. Sağlık hizmetlerinin yokluğu yanında temiz içme-kullanma su temininin yetersizliği ve lağımların olmayışı bölgede görülen bulaşıcı hastalıkların yaygınlaşmasına yol açan ana sebepler olarak görülmektedir. Kamu sağlığının korunmasına yönelik hizmetlerin büyük eksikliği yöre insanının adeta bir ortaçağ yaşantısı sergilemesine neden olmuştur. Kasabalarda okuma yazma bilenlerin sayısı oldukça az olup ekonomik faaliyet olarak da genellikle tarım ve hayvancılık en önemli uğraş alanı olmuştur. Kasabaların bir kısmında belediye teşkilatı bulunmamaktadır. Belediye teşkilatı bulunan yerleşmelerde ise kaynak yetersizliğinden dolayı yeterince hizmet sunulamamaktadır. Kısaca Bayezid Livası'nın 1913 yılındaki sosyoekonomik durumunun pek iç açıcı olmadığını söylemek mümkündür.