Teftiş Heyetleri

Kitapta; yönetimin denetimi ve türleri, teftiş ve denetim  ile ilgili temel kavramlar, teftişin ve denetimin tarihi;  teftişin  konusu, kapsamı,  ilkeleri, gerekliliği ve boyutları,  teftişin aşamaları, yöntemleri, araçları ve türleri; teftiş kurullarının yapısı, görevleri ve işleyişi, müfettişin nasıl olması gerektiği, dünyadaki teftiş denetimi uygulamalarının nasıl olduğu, teftiş sisteminin yapısal sorunları ve çözüm önerileri incelenmektedir.
            Demokratik hukuk devletinde yönetimin  her türlü eylem, işlem ve faaliyetlerinin hukuka uygunluğunu sağlamak için çeşitli denetim yolları bulunması gerekmektedir. Yönetimin  hukuk kurallarına bağlı olması, takdir yetkisini kamu yararı amacıyla kullanması,  kuralların dışına çıktığında  kendini yaptırım karşısında bulması  hukuk devleti ilkesinin zorunlu bir sonucudur. Bunun için modern hukuk devletlerinde, yönetimin hukuk kurallarına uymasını sağlamak ve uymaması halinde gereken yaptırımları uygulamak üzere çeşitli denetim yolları oluşturulmuştur. Bu denetim yolları kamuoyu denetimi, siyasi denetim, yargı denetimi ve idari denetimdir. Kitapta, bu denetim yollarının hepsine kısaca değinildikten sonra  idari denetim kapsamında yer alan teftiş denetimi tüm boyutlarıyla ele alınmaktadır.
            Kamu yönetimi alanına, teftiş ve denetim alanına ilgi duyan herkesin yararlanabileceği bir kitap.  Özellikle müfettişlerin, denetim elemanlarının, öğrencilerin, akademisyenlerin, araştırmacıların kaynak olarak edinmeleri gereken bir kitap.
            Çalışmada,  Türk teftiş ve denetim sisteminin yapısının, işleyişinin, denetim anlayışının doğru bir şekilde tanıtılması,  sorunlarının doğru  tespit edilmesi ve tedavisinin doğru yapılmasına katkıda bulunulması  hedeflenmiştir

Tanzimat reformları “memâlik-i mahrûsa” sakinlerince iyi karşılanmazken Kırım Savaşı’nın ağır faturası mevcut bütçe gelirlerini beş katına çıkarak akıl almayacak bir borçlanma sorunu yaratmıştı. Mali durumun ümitsizliği ve milliyetçilik dalgalarının Bâb-ı âli kapılarını dövmesine Batılı devletlerin “reform” baskıları eklenmişti. Bâb-ı âli, “reform” taleplerini “teftiş heyetleri”ni imparatorluğun dört bir tarafına göndererek yatıştırmaya çalıştı. Ancak çözümün yetersizliği heyetlerin kısa sürede birer “şikayet kutusu”na dönmesi ile ortaya çıktı. Karşılaşılan sorunlar imparatorluk paradigmasını aşıyordu ve bu zihniyet kalıbı içerisinde milliyetçilik gibi bir akımın önünün alınamayacağı ortadaydı.
Abdülaziz tüm bu sorunların yoğun olarak yaşandığı 1861 Haziranında tahta oturdu. Gündemin ana maddelerini, Hersek İsyanı ile mali kriz oluşturuyordu. Hersek’te yaşananların aynısı daha önce Yunanistan, Lübnan ve imparatorluğun başka kesimlerinde de yaşanmıştı. Ama imparatorluğun ilk vilayet nizâmnâmesinden sadece üç yıl önce çıkan ve Tanzimat reformcularının haylice kafasını karıştıran Bosna Hersek İsyanı, dönemin önde gelen siması Ahmed Cevdet Paşa’nın başkanlık ettiği geniş bir teftiş heyetinin kurulmasına yol açtı. Yaklaşık on sekiz ay süren teftiş gezisi, vilayet nizâmnâmesinin içeriğini
belki doğrudan etkilemedi ama sonuçları itibarıyla Bâb-ı âli bürokratlarına mükemmel bir laboratuar görevi gördü.

Son 15 yılda önemli ölçüde devlet yapısının siyasal  ve sosyal nedenlerle değişime uğradığı, bu bağlamda harbiye, tıbbiye, adliye ve diğer tüm kurum ve kuruluşlarda yapısal dönüşümlerin gerçekleştirildiği görülmektedir.
Bu süreçte belediye başkanlığını bilen yerel yönetim kökenli bir siyasal aktörün Türkiye'de yerel yönetimlere yönelik devrimci çözümler üretileceği, bu bağlamda idari yapıdaki vesayetin nasıl kullanılacağı, yerel yönetim bakanlığının kurulması ve ademi merkeziyete geçiş eğilimi beklenirken, devlet yapısında Mülkiye egemenliğinin daha da pekiştirildiği, bu yapının diğer bakanlıklarda yerleşimi yanısıra önemli ayağının İçişleri Bakanlığı idari yapılanması ve diğer kurumlarda mesleki dayanışma adı altında paralel bir nitelik kazandığı, yeniden yapılanması bir yana gücünün, vesayetin odağında tek parti müfettişleri uygulaması gibi pekiştirildiği ve artırıldığı görülmektedir.
Valilerin, kaymakamların doğru düzgün denetlenemediği, yapılan denetimlerin "kol kırılır yen içinde kalır" esprisi ile götürüldüğü bir yana,  yerel yönetimlerin denetiminin de bu birimin tüm yetkileri Çevre ve Şehircilik Bakanlığına geçtiği halde vesayetin geçirilmeden,  ÖNCE MÜLKİYE  yaklaşımının artarak korunduğu ve aslında oligarşik bürokrasinin ta kendisi olduğu  halde hiç dokunulmadığı görülmektedir.
Bunun dışında İçişleri Bakanlığında genel idare hizmetlerinin terfi ve diğer süreçlere katılamadığı, ölene kadar daire başkanı ve genel müdür olma gibi kariyer olanaklarının olmadığı ve benzeri ele alınması gereken devasa sorunları bulunmaktadır. 
Bu çalışma özellikle son gelişmeler karşısında DENETİM sorununu ele almaktadır.

ÖZ
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu Türkiye’de çalışma hayatının denetimi alanında faaliyet gösteren en önemli kamu kurumlarıdır. İş Müfettişleri ve yardımcıları iş hukuku yönünden, SGK Müfettişleri, Sosyal Güvenlik Denetmenleri ve bunların yardımcıları ise sosyal güvenlik hukuku yönünden çalışma yaşamını denetime tabi tutmaktadır. Çalışma hayatının denetiminde görülen bu parçalı yapı AB hukuku ve ILO kararları uyarınca denetimin teklik, bağımsızlık ve merkezilik ilkelerine aykırı olduğu gibi etkinlikten uzak bir işleyişi doğurmaktadır. Sosyal güvenlik yönünden yapılan denetimlerde görevli bulunan SGK’nın denetim ve kontrol ile görevli memurlarına5510 sayılı Yasaile geniş yetkiler tanınmıştır. Buna göre SGK’nın denetim ve kontrol ile görevli memurlarının inceleme ve soruşturma görevlerini yerine getirmeleri sırasında işverenler, sigortalılar, işyeri sahipleri ve bu işle ilgili diğer kişiler görevlerini yapmalarına yardımcı olmak zorundadır. Bu kamu görevlileri görevlerinin yürütülmesi sırasında kimlik göstermek suretiyle işyerlerinin her türlü kısmına serbestçe girmek, işverenler, aracılar, sigortalıyı geçici olarak devir alan işverenler, sigortalılar, işle ilgili gerçek kişiler ile tüzel kişilerin ve tüzel kişiliği olmayanların temsilcilerini ve konuyla ilgili bulunan kimseleri, işyerinde ya da işyeri dışında dinlemek, sorular sormak, bunlardan gerekli bilgileri istemek ve ifadelerini almak, gerekli defter, belge ve delilleri toplamak, yapılan denetim sırasında ilgililerin kimliklerini istemek ve kimlik bilgilerini tutanağa kaydetmek, görevlerinin yapılmasında zorluk çıkarılması halinde güvenlik kuvvetleri ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarının yöneticilerinden kendilerine her türlü kolaylığın sağlanmasını ve yardımcı olunmasını istemek yetkileri bulunmaktadır. İşverenler ve sigortalılar ile işle ilgili gerçek ve tüzel kişiler, SGK’nın denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarına bilgi verilmek üzere çağrıldıkları zaman gelmek, gerekli olan defter, belge ve delilleri getirip göstermek ve vermek, görevlerini yapmak için her türlü kolaylığı sağlamak ve bu yoldaki isteklerini geciktirmeksizin yerine getirmekle yükümlüdürler. SGK’nın denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarının 5510 sayılı Kanunun uygulanmasından doğan inceleme ve soruşturma görevlerini yerine getirmeleri sırasında görevlerini yapmalarına engel olanlar hakkında eylemleri başka bir suç oluştursa dahi, brüt asgari ücretin beş katı tutarında idari para cezası uygulanır. SGK’nın denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarının görevlerini yapmasını engellemek amacıyla cebir ve tehdit kullanan işverenler, sigortalılar, işyeri sahipleri ve bu işle ilgili diğer kişiler ise fiil daha ağır bir cezayı gerektiren ayrı bir suç teşkil etmediği takdirde Türk Ceza Kanununun 265 inci maddesine göre cezalandırılır. Bu suçu işleyenler hakkında ayrıca brüt asgari ücretin on katı tutarında idari para cezası uygulanır. SGK’nın denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarının denetimlerinin engellenmesi halinde söz konusu görevlilerce Denetimi Engelleme Tutanağı tanzim edilmektedir.SGK’nın denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca tutulan bu tutanaklar aksi sabit oluncaya kadar idari ve adli makamlar nezdinde hukuken muteber delil niteliğindedir.