demographic situation of Poland

Chapter published in: Polityka publiczna we współczesnym państwie, red. J. Osiński, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2014, s. 313–344.

W XXI w. problematyka migracji zagranicznych w Europie zyskuje na znaczeniu, co wiąże się z przemianami demograficznymi, jakich doświadczają państwa europejskie. Coraz częściej mówi się o postępującym procesie demograficznego starzenia się ludności kontynentu, który jest rozumiany dwojako. Po pierwsze, ludność żyje coraz dłużej, czyli rośnie przeciętne dalsze trwanie życia w każdym wieku, często w zdrowiu. Po drugie, zwiększa się udział w społeczeństwie osób w wieku uznawanym za starość, co oznacza przemiany w strukturze populacji według wieku. Towarzyszą temu niskie wartości współczynników płodności, teoretycznego współczynnika dzietności, wskaźników urodzeń oraz współczynników reprodukcji netto i brutto. Publikacja dwóch prognoz ludnościowych na lata 2050–2060 przez ONZ  oraz przez Eurostat , stała się impulsem do powstania analogicznych opracowań dla poszczególnych państw. Dla Polski zostało ono przygotowane przez Główny Urząd Statystyczny (GUS) .
Zarówno w literaturze przedmiotu, opracowaniach popularno-naukowych, jak i polskiej prasie codziennej od prawie dekady wiele uwagi poświęca się problematyce emigracji z Polski, natomiast znacznie mniej miejsca zajmuje zagadnienie nie mniej ważne – imigracja do Polski. Tymczasem nasilające się procesy emigracyjne, ujemny przyrost naturalny oraz starzenie się społeczeństwa powodują, że pojawiła się i pogłębia luka demograficzna, zaś jeszcze większa pojawi się na rynku pracy. Paradoksalnie, w państwie o dużej liczbie emigrantów (ponad 2 mln osób, w tym ponad 1 mln od 2004 r.), którzy wyjechali głównie w celach zarobkowych, i względnie wysokiej wartości stopy bezrobocia (powyżej 10%) dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki i jej dalszego rozwoju niezbędny jest import siły roboczej. Potwierdzają to ogólne założenia polityki krajowej przedstawione m.in. w raportach Polska 2030 i Europa 2020, a także szczegółowe założenie polityki ludnościowej przygotowane m.in. przez Rządową Radę Ludnościową.
Celem opracowania jest przedstawienie aktualnej i prognozowanej sytuacji demograficznej w Polsce ze wskazaniem jej najważniejszych konsekwencji społeczno-gospodarczych. Na tym tle akcentuje się rosnącą rolę migracji zagranicznych, w szczególności imigracji z przyczyn ekonomicznych, dla przyszłego potencjału demograficznego państwa i obszarów z nim powiązanych. Ponadto, w opracowaniu zawarto analizę ilościową i jakościową imigracji do Polski, która staje się państwem imigracyjnym, a prawidłowość ta będzie nabierała znaczenia w najbliższych latach.
W opracowaniu przyjęto, że przystąpienie Polski do UE przyczyniło się do wzrostu znaczenia migracji zagranicznych w kształtowaniu sytuacji demograficznej w państwie. Polska stała się nie tylko państwem emigracji, ale – na skutek poprawy sytuacji gospodarczej – również docelowym państwem imigracji o charakterze ekonomicznym, zwłaszcza dla migrantów z państw Europy Wschodniej. Imigracja z tej części Europy będzie coraz liczniejsza, a jej charakter będzie się zmieniać.