LÝ THUYẾT TAM DUY
LÝ THUYẾT TAM DUY
LÝ THUYẾT TAM DUY
2r THAiTG2-2OOl
ra hla, ngudi tidn sir c6 16CladDng hla rUng tu nhiCn thui tlung nUdc.
chin mQt it thf alddn, cho ddn khi ho bidt kh6m ph6 ra Saugiai doantidn sfi, tr3csau khoAngn[m 5000trudc
cdch lAm ra lita vdo khoAng b00.000 nAm trudc Thi6n Thi0n Chrla, nhtrng khdm phd Cl6ng kd nhu: khoAng
Chria. n[m 4500 til6c Thi0n Chria, ngudi & Trung D6ng bidt
Ngudi tidn srl ldm dung cu phdn ldn blng ddt. Hp dAn tluiy (irrigation), dua nudc til sdng tain adn trloi
c[ng dung dung cu lAm bhng xudng hay 96. Nhilng ddt dd tr6ng trot. Kho6ng ndm 3500 trddc Thi6n Chda,
dUngcu ntry c6-bdb6n dd cdt, caohay nghien. Hg dirng ho bidt lim dung cu vi vfr khi bbng rldng, chdm dur thdi
dung cu nAy dd cdt thf da san drrochay dd lQt da thfl dd,d6 (stone age) dd khdi srr thdi ky dd ddng (bronze
Ho ldm nhrlng dung cu bhng dd nay bhng cacir aqp hai age). H9 bidt ldm dung cu tld xdi ddt, ldm ddt ttr6m
cuc dri vio nhe! vl ding nhirng manh d6 vd c6 ua ten mAu m&, gi6p trQn ddt vdi kh6ng khi, vdi cAy muc; vi
Iirm dung cu dd ciit. cbn k6o ldp ddt t6t 6 s6u l6n tr6n m{t, girip tldt tr& n€n
Den khoAng nem 60.000 trtr6c Thi6n Ch6a, ta cl6 mdu m& tld trdng trot. KhoAng nAm 3000 trudc Thi0n
tim thdy ddu chrlng vd dAi song rOn gi6o ndo tl6. Ho di Chfa ho da bi6t ldm nung chAy kim khf
bidt ch6n ngrrdi chet. Ddn khoAng nAm 85.000 trrrdc
Thi6n Chria ta tim thdy nhffng dau vdt vd ngh6 thuat. TAM DUY
Ho dd bidt kh{c vao xL{dng,ngi voi, vi v6 tr6n d6. Ho
da bidt dnng 4 mdu cdn bAn til than, ddt s6t, m6u sric
v{t. Ho phAn ldn v6 sric vAt, ho cfing v6 ngVdi. Nhtrng .Ta thdy ldi sdng c0a ngddi tidn sr?c6 nhung n6t
gidng ldi sd-ngcriaGorilla nhu sdng tilng dAn, di chuydn
hinf v! nAy tim th6y trong hang d6 sAu v). c6 phdm
tirng clAndd kiSm thrlc dn, rdi lai di chuydnt6i noi khdc
chdt rAt to'g,nlru hinh v6 trong mgt hang dd a Fnap.
khi thrlc [n 6 ch6 ci kh6ng cbn n[a. C0ng gidng Gorilla;
Hg c0ng bidt n{n hinh ngudi den bA lhng ddt s6t. phii
hg dfngnoi tni dn bhng cdy 16hay tr[ trong hang, Ddi
ching nhtrng hlnh v6 hay tr/ong nAy c6 trrong quan ddn
sdng c0a h9 hdu nhu hoAn ioAn phu thugc vAodi6u ki$n
f niQm v€ srJtOn sirng, thdn thdnh. c0a thi€n nhi€n, Hg cfing sdng thuAn theo quArrbinh
^ Dtn n6m khoAng 15.000 tnrdc Thi€n Chria, ngr.tdi TAM DIJY cria vfr tru,
ti€n sfr.lAm drlqc cung, tBn vb ludi c6u ed bXng xuong.
Nhur^g c0ng t[ dAy, ben canh nhirng rhay ddi vd
Tnrdc,d6,-h9 sdn thrl vh tu vg bhng c6ch dtrng nhfing
cqc d6, gd vA xUdng ed mfii nhon, LoAi ned8i leh6rrC b\nh thg tdt tlep hon, cAng nghy eAng gidng ngudi hCIr
ddde,trangbi bdi hAm r6ng nanh halr m6ng vu6't nhoi {{ cu{i cr}nggiSng ngudi hohn to&n, ngubi ti6n st?ndt
cl6unhflng bddekhdm phd lu$t e&avd tru vA tii it6 ho
nhu lodi th*, nhLtd6 nhAn dd ler:iphuong each tU v0.
Ddnkho&ng nAm8000trudcThi6nOtuia,nerrAi Fp dUry drrgclu$t vfi trq dd lUm eho ddi s6'ngkh6 quan
ti'dn hon. bdt ddu bi6t qr:ansdt l&a rilng, kh6m pnd cach
cttmdithgt sUc6rhd trdngtrgt adtan thueph-dm,Ho tq-oraHo l(a bhng cdch eo sdt gifia cde v{t cdng; di,ng if/a
lilr6ngcbnphAihoantoAnphuthuQc vaovi$csAnb{n d6 nudng thit, suEi4m, Ho dA biAt lAm nhilnc drrnftcu
tim thrtedn nhutrongsu61gAn2 triQuru&in[m d6qua. bAng d6?d idt, dd nghidn,'ddlam ren sen thd: Ho 6idr
Gid h9 dd c6 thd dinh crr d mQt virng trong nhidu nim, quan
sdt lu$t sinh sAnc0a cAy c6, quan sdt trdi cAychln
trdng irot dd sinh sOhg. roi xudng ddt rdi mgc 16n cAy khdc; dd tU d6 ho khdm
Khdi dAuho b{t ddu nh$n x6t lA trdi kh6, rdt xuong phd ra cdch
dtng hat gidng dd trdng trot, tao th6m
ddt sau moc thdnh cey. Tir d6 ho tim bidt drroclu4T thrlc
An.
sinh sin cAy c6 cfia vfr tru. Ho bdt ddu thu nh6t hat Tuong tu nhu v4y, hg bidt quan s6t, khdm phd luAt
gr6hg vA rdi trdng tluoc hdu h6t nhtng cAy trdi cAn
sinh sAn cria sricvAt, dd c6 thd nu6i c6c sricvAt d noi
thidt. Clng tuong tLr nhd vay, hg bidt nu6i nhfng con
sinh s6'ng,dd tr6ng duoc cdy tr6i vA nu6i sric v+t (do-
vdt vd tao gidng cldsinh sdn ra nhlrng ddn gia sdckh6c,
mestication)& noi tru dn, ldm ngudn du trd thuc phdm.
d6 c6 thit An, kh6i ph6ii chi dua vio sAn b{n dd kie'm Nhtr vdy, ho da b{t ddu bidt 6p dung luAl crlav[ tru
thdc phdm. .C6 16 vi6c tr6ng trot vd chAn nu6i gia sdc (DL) dd thay tldi, gia
tdng luong vat chdt (D\D, tao thdm
khdi ddu 6 vr)ng lrung DOng gdm lraq, Do Thdi, Thd luong thdc. Ddng thdi ho vdn gil duoc nhUng ddc
tinh
Nhl Ky (Turkey). O vDng TAy Narn Chdu A, ho bidt xAy d4o clfc (DT) cnn bAn vd tinh thddng, vd st-rchia x6.
ch6 trri blng- cdch dnng cldt birn tr6t l6n tudng rdi ad Ngudi tidn srl ile b{t tldu cAi thiQn TAM DLIY nhung
cho kho. O Au ChAu, ho bidt xdy ch6 tr6 bdng 96. vAn gifl duoc trang th6i quAn binh TAM DIIY gdn vdi
Khi c6y tr6i tr6ng trot hdp thu hdt chdt dinh dudng thiOn nhi6n; n6n c6 16ngUditidn sr] vAn c6 drrgcmQtddi
d-virng ddt h9 rlang 6, ho lai di chuydn ddn virng kh6.c. sdng binh an, vdi tlidu ki6n sdng cdng ngAy clng khA
Ho di chuydn vi lan tr-dn kh{p ving Tdy Nam Chdu A, quan hon.
vA Ddng Nam ChAu A vAo khoAng 6000 trddc Thi6n DAy lA brrdctidn quan trong dAuti6n trong sudt mdy
Chda. KhoAng thdi gian ndy, ngudi d vilng sa mac Sa- tri$u n6m, khdi clAucho tidn trinh vin minh cfia nhAn
hara di nu6i gia sfc, cUuvi l(c d6, sa mac c6 nddc vd loai. VA chl trong nhfng ngAn nlm kd ti6p, lodi ngttdi
cAy cdi chrl kh6ng khd cln nhrr ngiy nay. Ngrtdi s6'ng tl6 thgc hiQn drrocnhrlng brrOctidn vuot buc dd dat drroc
doc theo sOngNile bdt clAutrdng trot vAo khoAng nAm mQt tldi sdng v[n minh, tiQn nghi, hanh phf c nhu ngAy
5000 trudc Thi6n Chria. KhoAng nlm 4000 trudc Thi6n nay.
Chrla, ho bdt dAu trdng trot I vilng Pakistan vA s6ng Nhung, trong c6'gdngcAi thiQn quAnbinh TAM D[IY,
HoAngHA 6 Trung Hoa. KhoAng nlm 3000 tn-tdcThi6n loAi ngUdi c0ng t16 tqo ra nhfing tinh trng bdt quAn
Chda, tr6ng trgt lan ddn vr)ng Nam Mf. KhoAng nlm binh TAM DIfY, thla tldn x6o trQn vi dau thuong cho
2500 trudc Thi6n Chtia, trdng trgt b{t tlAu & B{c Mi. nh6n Ioai./. '
Ddn khoAng n6m 7000 trtr6c Thi6n Chda, ho bi6t ldm BS lt6 Chung T\i, MD
c6c n6i lhn-g aft. Tnldc d6, ho dirng da th,i ad a,l..rg
nrJdc, Dd c6 ntt6c n6ng, ho b6 dd dun n6ng vio trii da