rlANDBOOK OF REHABILITACJA

ORTHOPAEDIC ORTOPEDYCZNA
REHABILITATION Tom 1
SECOND EDITION
S. Brent Brotz1nan
S. Brent Brotzman, MD l<evin E. Wilk, PT, DPT
l<evin E. Wilk
1\ssisla11I l'rnl'<'srnr i\dj1111l't i\ssislant l'rol'cssnr
'ibas 1\&l'vl U11ivl'rsity Sysll'm l leallh . Programs in l'hysical Thcrapy
Scienee Ce11ler Mnrquelte University Rcclakcja wydania 1 polskicgo
College Station, Texas Milwaukce, Wisconsin
Artur Dziak
i\s'.;istn11I l'ro!'essor Clinical Dircclor
U11ivcrsity of 'lbas llealih Scic11ce Cenler Challlpion Sports Mcdici11c
at San 1\11tonio Binningham, Alahnma
San \11to11iD, 'll?xas
1

Vicc-Prcsidcnt, Educal ion

:\djunct l'rnl'c"sm Bc11ch1nark Mcdical lnc.
Ucpar\lllClll or I<incsinlDgy rvlalvern, Pennsylvania
'lexas i\8.dVI Corpw, Christi
Dircelllr Df lkhahilitalion Hcscarch
C'Drpus Chrisli, 'lexas
1\mcricn11 Sports Mcdicinc l11slilt1lc
1Jivision 1 'lea111 l'hysician Birmingham, Alahallla
IJcpartlllClli of i\ihlelics
'IL·xa'.: 1\,'\il'vl -···Corpus Christi
l:orpus Christi, 'Jbxas
Chief of Orihopnedic Seclio11
North i\11sl in Mcdicnl Center
1\11sti11, 'lhas

ELSENIER Elsevier
MOSBV ELSEVLER Urban & Pllrlner
\ 'lrnAN.~·l':\lffNEI~
Wroclaw
'1\;lul urygi11alu: l /a//(//1001< of Ortliopacdic !ic/111/Jilitation
Sccoml editio11
J\ulorzy: S, Brcnt nrntzma11, Kcvi11 E, Wilk

MUSBY l·:LSIWIE!{
i111print ol' l·:lscvicr Li111ilcd
1\11

Copyright '"' ;2007. l lJ% by l11c„ ;111 al'fili;!lc of I·:lscvicr lnc. i\11 rcscrvcd.
This cdilio11 of llr1111//)()o/; u( (Jr//ioflaedic llcl111bilitu/iu11, 2c hy S. llrcnl Brolz111a11a11d
Kcvin E. \Vilk is puhlislicd hy arra11gc111<.:nl will1 l~lscvicr lnc.

Ksiqi.ka 11!11ul/)()o/; uf Urtl!op11edic lld111hili111tio11. '.2c ROZDZlAL t

(aulor;·,y: S. llrcnl l\ro1z111a11.Ke\'i11 E. Wilk) wslala upuhlikowana przez Elscvier lnc. USZl<ODZENIA R~l(I 1 NADGARSTl<A
S. llr<'lll llrolrn1.i11 · J;i11H'S 11. C:.il.11Hl111ccio · [t'ss« ll. lupil«1
ISBN lJ/8-0-323-0<140'.1-lJ
Uszkodzcnia sci\·gicn zginaczy 4
Wszclkie prawa zaslrzczom:, zwlaszua prawo do przcdrnku i tlurnaczcnia 11a inne jt,:zyki.
Zad1w z G<;sci kj ksiqi.ki 11ic 111<1zL: h.v.:· w jakiejkolwick furmic publikowana bez uprzcd- Palcc strzdaj<Jcy (triggcr Finger, .
c·1111H:j 1gml.1• Wydaw11ictwa, IJotyczy lo rt')\rnic;i, sporzqdzania foloko11ii i rnikru- ZW(,'Z<1j,1cc zapalenic pochcwki sci~:gien zginaczy) '.W
oraz pr!.L't1os1.c'11ia da11.vc'.!1 do syslcn1c'1w lrn111pulcrmvych. '.ilPVt:n J. :V\t')'t'f', · 1\·\icli;1cl 1. Lt~t·

Zc uraz od111ienne niernz op1n1c na Odcrwanic gl\~hokicgo zginaua palcöw (pa!cc typu Jersey) '21
prosi111y, aby w 1rakcic podej- J. 1\,\vyvr'.->
S. Hre111 Hrotz111i111 · Sll'Vl'll
uwL1),11ic uccniac za111icszczrn1c· w i11fon11acje. Po111oze lo
hlt;du Uszkoclzcnia scii;gicn prostowniküw 1S
Zlamania i zwichnii;cia l'\'ki 37
"'' l'opyrighl l'or llw f>olish cdilio11 hy Elsl'ViL·r Urh<1n & l'arlncr. \Vroclaw 2008
Zfamanie szyjki pi<1t!~j ko{;ci ~irödr~·cza (:damanic tnm hokscrsl<icgo) '1'1
l!cdakl'jil 11auk()\va 1 wyda11ia polskicgo: prnl'. dr hLil1. 11, lllL'd. J\rlm Dziak Sil'Vl'll J. Ml')'<'I"' Mi<l1.11•I 1.. i.«('

'l'h1111aczc11ie z jt;zyka Uszlmclzenia lokciowcgo wi\•zatHa pohocznego

pmf. dr hab, 11. mcd, slawu srÜcll'\'CZllO-paliczkowcgo kciuka (kciuk narciarzi!) 50
S. Brt·nt Brul!.rnan
'1(1111 1 zawicrn rozdzialy 1--::i. llllll 2 - rozdzialy 4 7
Zcspoly ucisku ncrwöw S3
111ed, A11drzci llro11iek
Bla).ejl'wska Zcs1><H ciesni naclgarstka S3
S. l1n•111 llrol;111;111
l\cdaklor prm1«tdZ<!C,\': lwo11a Krcsak
l'roducrnl: \Vic:;lawa Jt.:lei'1ska-l·lolllhck Pn:ykurcz Dupuytrcn.1 f,6
111crylurycz11a: rngr \Valdc111ar Slllok11
Opracmrn11ie skurrnvid1,a: kk. 111ed. Kat.arzyna Daniel Artroplastyka 67
l'rnjckl okl;1dki: l(rysty11a Szczepa11iak Uszkodzcnia nadgarstka 70
'1(1111 1: ISBN J78-:o3-760LJ-077-I
1
Uszkodzcnia lmsci lödeczkowalcj 70
'li1111 II: ISBN <J78-tß-760LJ-Oi\l-8 s.lll'l'lll 1\11117.111.111. SIC\'('I( J. 1\.ll')'('I'. 1\<\id1.1„11.. i.<'<'

Llsevier Urba11 81 l'i1rt11cr Zlamania dystalncgo odcinka kotici promicniowcj 76

ul. Kosciuszki 29, '.10-011 Wrnclaw 1>.ivid Ri11g · (;tlP Rurc\1ill · Urn111.1 Ry.111 C.:dl.rni.iro · k~sc• H. lupitc>r
ll'L: (071) 330 bl 61. faks: (07l) 330 61 60
biu rov1·clscvier.co111 Uszkoclzcnia chrz<Jslki tröjk<Jlnej (kr<ji:ka slawowcgo) 94
ila11 C. llyck · foli" H. Savoie III · L;irry D. ri<!lcl
www.clsevkr. pi Zapalcnie pochcwck sci\•gnistych pierwszego przedziatu prostownik6w.
La111a11il' i przygolrnva11ie do drnku: l'racuw11ia Sklad11 I<0111putcrnwcgo TYPO-C:IV\I' Choroha de Quervaina ·102
S. ilrt'lli llrol/111.i11 · Sit'.Wll J. M<')'t'r';, Kyl1• C l'hillip,;
IJrnk i oprnwa: Dr11karnia LCL S./\„ Ltidz

.„
!lmls 1 1i-,1n·~tr Spl~, t1<·~;ci

Zcspcil inlersekcji n;iclg;irstka ·104 Z;ip;ilcnic fri\~gicn stozka rotaloniw u sporlowcöw z clyscyplin
::. 1: rv; 1! 1~ rnt /!ll.lll
wymagaj<Jcych wykonywani<I czynnosci ponad gfmv<1 242
lorhicl g;ilarctow;il;1 nadgarslka po stronic grzbictowcj luh dloniowcj ·107 Uszkodzcnia slo:.i:ka rolator6w 250
S. Brt'r1\ Hrt 1!1rn,m · ,\11n.1 VVilli.Hlh
Niestahilnosc slawu ramiennego 29·1
ROZDZIAL 2 Bark zamrozony (zMoslowe zapalenic torebki slawowcj) 34'1
USZKODZENIA t.Ol<CIA 117
k.1•vi11 L. VVilk · J;un<'s 1( 1\11d1l•w:; Rchabilitacja po arlroplaslycc (wymianie) stawu ramienncgo :1411
Occna syluacji Tl 9 Chorohy 5cirnna gfowy dfugiej mi\•snia dwugfowcgo ramienia :Vi:{

Uszkoclzcnia przy<irodkowego wi\~zaclfa pohoczncgo (lakzc UCL) ·131 Uszkodzcnia stawu harkowo-ohojczylwwego 362
1>.1vid W. 1\ltclid; · lvlicli;wl 1.„vi1bo11
Dyskincza fopalki 3611
Uszkodzcnie nerwu fokciowcgo w okolicy fokcia (w kanalc tokciowym) ·1 :16 W. llt>ll Kilil"r · )01111 lv\cM11lll'11

Leczenic przykurczu zgi\•ciowcgo (clcficyt wyprostu) u miotaczy ·139

l'oclslawowy progr;im cwicze11 tokcia (wykonywanych lrzy razy dzicnnic) '140 Skorowidz S-1
l<<'Vlll L Wilk

Lcczcnie i rehabilitacja w zwichni'.'ciach tokcia ·144

l<l'vi11 I'. Wilk · J;1111<'s R. 1\11dn•ws

Zap;ilcnie naclldykcia boczncgo i przysrodkowcgo ·149

Cli.irnp \.. lldk<'r, Jr · lvl.irk B.ik<'r

Napril\Va clysl;:ilncgo oclcinka mi~·Sllia clwugfowcgo ·166

lzolowanc zf.imanie gfowy kosci promicniowcj 167
Artroplastyka tokcia ·170
Zapalcnic kalctki stawowcj wyrostl<a fokciowcgo ·1 Tl
l'ourazowa sztywnosc fokcia ·172
Micli;1d 1. '""' · M"lvi11 I'. Ros"m'"'ss<'r

ROZDZIAL 3
USZKODZENIA BARKU 1B3
ll1 i.111 S. Cul11:11 · 1\11tho11y 1\. l\rnnc'o · ll<'rnard R. lliicl1 Ir

NajCZ\'Slszc schorzcnia l 84
Charakter)'slyka ogöln;i ·1 %
Ogölnc zasady rehabilitacji barku ·199
Ocena przed rozpocz'r'cicm rchahilitacji 200
Znaczcnie wywiadu dla occny bölu barku 202
Badanie h<uku 204.
Ogülne cclc rchabiliAacji barlm 221
Zespc\f ciasnoty (impingc•ment sym/romc) 226
 Cclern, jak i przyswiecal 11am poclczas przygol uwania l'od1rcz11 i lw rd/(/ hi l i1acj i
orlopedycznej, hylo szersze udoslc;pnienie i111'ur111acji kolegorn zaj111ujqcyrn si~·
palologiami narzqdu ruchu. J{ozlegla wiedza z lej dzicdziny musi hyc ui.ylc·c1.11a
clla fizjolerapeutöw, orlopedöw, lckarzy roclzi1111ych, lrcncröw sporlowyl·h, chiro··
praktyköw oraz wszyslkich zaangai.owanych w leczcnie lych schorzdi.
Poclj<;:lisi11y pnihc; przeclslawienia wlasciwyd1 mctod hada11ia, syslernöw kla:;yfi-
kacji, rnzpoznania rM:nicowego, ruzmailych opcji leczenia i pla116w rchahililm:ji
clla najczc;slszych sd1orze1] 11arz11clu ruchu. Poslugujqc sie; ly1ni malcrialami lck;1rz
poclejrzewajqcy np. zapalc11ie pochcwki scic;gna w chorohie de Qucrvaina 1110zc la-
lwo oclszukac wlasciwy sposöb baclania, rozpoznania röi.nicowcgo, rnozl iwosci lc-
i plan rchabililacji.
Mimo zc lilcratura opisujqca orlopcclycznc lcchniki opcracyjnc i posl~·pr11rn1:iL·
w ostrych zlamaniach jcsl clobrze uclokumcnlowana i closc wszcchstru11na. inlor·
dolycz11cc lect.enia nieopcracyjncgo i poupcrncyjncj opieki rchahili
pm.oslawiajq pcwicn nicclosyl, jakkolwick tcrapia rehabililacyjna rna cz(;slu i'uw11y
czy !cz wic;kszy wplyw na poczqtkowc lcczcnie opcracyj11c 11i~. na wyniki dlugokr-
rninowc. l{czullaly tcchnicznic doskonalcj opcracji mozc zniwcczyl: waclliwa po-
operacyjna lcrapia rehabilitacyjna. dopuszczajqca do powstawania blizn, zcsztyw-
nicnia, rozcjscia sie; nie w pclni wygojonych lkanck czy'utraly
Wicle -sposr{Jd ohccnic slosowanych planöw reh<)bililacj.i ma clrnraklcr c111pi.
ryczny. Zos!al,v ukszlallowanc przcz la.la pra'klyki obcjrnujqecj cale /.<1sl~·py pn-
cjcntöw. Plany rchabililacji h~·clq w 111'/.,VSl'.losci udo-skonalanc dzic,~ki wciqz lrwajq-
<;yrn baclanio111'klinicz11ym i s!udiom nacl hinrnccha11ilü1. IYJki <;o wylozonc w
ksiqzcc zasady sq akccptowanc przez wi~·ksz'osc orlopctlöw, ·chirurg(>w og(Jlnych
i tcrapculöw. . · .
naclzicj9„ zc prnklycy uznajq l~chabililacj1! ortopedyanq za poclrc;cl'.nik
closlalccznic zwic;zly, ulalwiajqcy do!arcie do doklaclnych .opisöw poszczcg(\lnycl1
badan, przcjrzyscie formulujqcy skLtlecznc OJicjc lerapeulyczne i przyczyniaj<ic.v
si9 do wlasciwej rehabililacji w uszkoclzeniach orlopcclycznych.

S. /)rc11/ t:m/::1111111
 \V pospicszny111 ~.yciu naszcj cpoki, kicdy to nrn111y cornz mnicj czasu na chorn- David W. Altchck, MD Champ L. Baker, Jr., MD
wanie, coraz wii;cej ludzi szuka melod tzw. szybkiego lcczcnia i patcnl.owanych J\ssociatc Prol'cssor oi' Clinical Surgery Orthopaedic Surgcon
11zdrowicl'1. nie rnajqcych nie wspölncgo z prawclziwq mcclycynq i rchahilitacj<[, za (Orthopaedics) l lughston Clinic
tC\ wyjqtkowo agrcsywnic rc;klamowanych wc wszclkich mccliach. Weill Medical Colleoe,.., ul' Cornell Columbus, Gcorgi<1
'lh wlasnic z tych wzgli;döw nalc:i:y tak cicrpliwic tlumaczyc, ~.c slynnc marzc- Universily
11ic pacjcnla: „pulo:i:yc sict wicczorcm chorym, a rano wslac zdrowym", zclarza si<; Cli11ical 1\ssista11t l'rol'cssor
New York, New York Dcpart111c111 ul' Ortllllpaedics
jcdynic w bajkach. W rozlicznych palologiach narzqdu ruchu na poprnwct zdrowia
Associate /\Uending Smgeon Tulane Universitv
liczyc rno:i:1w tylku w przypmlku J'achowcgo lcczcnia, a wii;c t6. i l'achowcj rcliabi-
The Hospital l'or Special Surgery New Orleans, l ,t'iu isiana
nad1.orowancj p1;zcz lcczqcego lekarza.
New York, New York 'lb1111 Pliysician
Wsp<)lczcsna rchnbifitacja ortopcclyczna oznacza rchabilitacjy spccjalistycznq, Colurnln;s St.ate Univcrsi1y
realizowanq w:xllug ustalonej doklryny i imlywidualnie nakresloncgo planu, occ- James R. Anclrews, MD Columbus H.edStixx
nianego za pornocq obicktywnych skat i pcMniaröw. Nowoczesnü rehahilHacja orlo- Cli11ical Professor Columbus Cot.ton111oul11s
peclyczna oznacza z regu ly „plit i lzy" tak leczonego, j<rk i leczqcego. Orthupaedics aml Sports JVll'dicinc Colurnbus, Georgi;1
'lb dohrze, :i.1.; do Polsld trafi 1<1 mqdra ksl<1~.ka, ktörej wielka warlosc polega na University ol' Virginia School o1'
L.\'lli, :ic uczy rclrnbilit~lcii· rzctclncj, a nie zaclic;ca do nonszalanckiego stosowania Medicinc /vl,irk Baker, 1r1
pliwej wartosci l'izjoterapeutycznej poliprag111azji, ktüra zazwyczaj szlmdzi pa- Charlottesville, Virginia Hughst.011 Sports f\kdicim·
cjcn lowi. · Foumlation
Clinical l'rol'essor ol' Surgery
1\r/11r Dzi(I/\ School of Medicine, Division ol' Columbus, Gemgia
.EmerylmNany prol'csor zwyczajny Orthopaedic Surgery Mark Bohling, MS, /\TC, LAT
Warsznwskieg<i Uniwersyietu Mcclycznego University ol' 1\labama at Birrningha111
J\labanHI Head ;\t hlet ic Trai11cr/l nst rnclor
Zalo:i:ycicl i wiclolelni kiermvnik 'il..'xas 1\&M
Kliniki Ortopcclii i Medical Director Corpus Christi, Texas
American Sporls Medicine Institute
BirrninglHim, J\labama S. Brent Brolzman, MD
Orthopaedic Surgcon J\ssislanl Professor
Alabama Sports Mcdicine t"1. 'lbas J\8;dVI University Syslc.111 l leallh
Orthopaedic Center Scicnce Center
Birmingham, Alaharna College Station, Texas
;\ssislant Professor
Hernard lt Bach, Jr., MD University ol' 'lexas I lcalth Scicncc
l'rol'essor Cenler at San J\ntonio
Departrnenl ur Orthopaedic Surgery San 'lbas
Direclor
1\djuncl l'rol'essor
Sports Medicine Seclion
Hush Medical College Department ol' Kinesiology
Chicago, Illinois Texas A&l\ll-Corpus Christi
Corpus Christi, 'Jexas
Division 1 'leam Pliysicia11
Departmen t ol' Athlet ics
 1\t1ior1y 1\utu11y

'lexas A&M-Corpus Christi Columhia University /\djunct C:linical Consullant Jesse ß. Jupiter, MD
Corpus Christi, 'Jexas New York, New York Ohio University Profcssor
Chicr of Orthopacdic Section 1\lhe11s, Ohio Deparlment of Orthopacdic
North Austin Mcdical Center Mark M. Casillas, MD Surgery
1\usti11, 'lexas Clinical Assistant Professor Larry D. Ficld, MD Harvard Medical School
University of 'lexas 1-leallh Scicnces Partner Cambridge, Massachuselts
Gac Burchill, MHA, OTR/L, CHT Center Mississippi Sporls Medicine arnl
San Antonio, 'lexas Orthopaedic Center Director
Clinical Spvciali:;t Orthopaeclic lland Service
Occupalional Thcrapy·-Ha11cl and Jackson, Mississippi
Thomas 0. Clanlon, MD Mas~achuset ts Gcne.ral Hospi wl
Upper Extremity Services Brett 1.i. Fipk~·MD ·11oslon, Massad1usetlS
l\fossachuset ts General Professor am! Chairman
Boston. Massachusctts Department ol' Orthopaedics Foot am! Ankle Specialist W. BeB Kibler, MD
University of 'Iexas-Houston Medical Orihopaedic SLirgeon ·
· [Vlcclica! · Di reclor
Dann C. Byck, MD Schon! Cou~111t111ity Hospitals
Lcxinglon Clinic Sports iVlcdicine
.'\t t end i 11g l'I 'Tb1111 Physicia11 Indianapolis, Indiana
Cenlcr
Dcpartmc11t or Urtl1upacdic Surgcry nice Univcrsily Dcpartll!ent of G. Kelley Fitzgerald, PT, PhD, OCS Lexington, Kentucky
McKay-Dce Hospital 1\thlet ics
Ogdcn. Ulah Houston, 'Jcxas Assislant Professor Michael L. Lee, MD
Deparlment of Physical Thcra19.Y
Scl1ool of Hcaltl1 and Hehahililation U11iversity Sports Medicinc 1\ssociates
James H. Calandruccio, MD Brian S. Cohen, MD Corpus Christi, 'lexas
lnstructor J\Uending Orthopaedic Surgeon Sciences
U11iversity or 'Jc1111csscc-Carnpbcll Center l'or J\clvancecl Orlhopaedics University of Pillshurgh Michael Levinson, PT
Clinic ancl Sports Meclicine Pit lsburgh, Pennsylvania Clinical Supervisor
Dcpartrnent or Orlhopacclic Surgcry Aclena l{egio11al Meclical Center Robert C. Greenberg, MD Sports 1Vlcdici11c lkhabilitatirn1
Mc111phis, 'frnncssec Chillicolhe, Ohio Deparlment
J\ssociate Clinical Profcssor
Starr Urthopacclic Surgcon Departmcnt of Orlhopaeclic Surgery Hospital for Special Surgery
Mark R. Colville, MD New York, New York
Carnpbell Clinic ßcrkshire Medical Center
Me111phis, Tennessee J\ssistant Proressor
Pur! land S late University Pitlsfielcl, Massachusells John McMullen, MS, ATC
Donna Ryan Callamaro, Orthopaedic Smgeon James J. Irrgang, PhD, Pl~ ATC Manager, Sports Medicinc arnl
OTR/L, CHT 'learn Physician l'hysical Thcrapy
J\ssislant Prol'cssor
Senior Occupalional Therapisl Portland Winterhawks Hockey leam Sports Meclicine Center
Vice Chairman for Clinical Services
Occupational Therapy-Hancl and Portland,· Oregon Lexington Clinic
Universily of Pillshurgh
Uppcr Extrcmity Services Lexi ngton, Kentucky
l'ittsburgh, Pennsylvania
Massacl1usells General Hospital Jenna Deacon Costella, MA, ATC
Steven J. Meyers, MD
Boston, IVIassachusclls Assistanl J\thlctic Trainer lnstruclor Margaret Jacobs, PT
Departmcnl of Ki ncsiology ·Assistant Professor, Pediatrics
J>hysical Therapist
Hugh Cameron, IVID Texas J\&M University 'lexas A&M University l lealth Scic11CL'
Orlhopaedic Store
1\ssociate Prol'essor Corpus Christi. 'tcxas Center
San J\nlonio, 'lexas
Dcpartmcnt of Surgery, Pathology, and College Station, 'lexas
Engineering l<evin ). Coupe, MD Slan L. James, MD 'leam Physician
University ol' 'l(>rnnto Assistanl Professor of Orthopaedics Courlesy Professor Departmcnt ol' Alhlelics
'llmmto, Canada Program Director IJcparlment of Exercisc and 'lcxas /\&M Universily--
Starr Orthopacdic Surgco11 U11iversity of 'lcxas--l louston 1Vlove111cnt Sciencc Corpus Christi
Su1111yBruok \.Vrn11c11's l lospital Hous1011. lexas Univcrsity of Oregon Coq)us Christi, 'li_:xas
'forn11Lo, Canada Orcgrn 1
Mark S. Mizcl, MD
Michael J. D' Amalo, MD Ortl1opacclic
Robert E. Carroll, MD 'lh1111 Professor
Ort hopacd ic
l'rol'essm of Orthopaedic Surger.v Shawnec Statc Dcparl111ent ol' Url11opaedics arnl
Nurthwest
College oi' Pl1ysicians am! Smgeons lklH.thi 1itation
Porls111oul11, Ohio Oregon
 1\<111.r..·y

U11ivcrsi1y ol' fvliarni Sl:iwol ol' Charles L. Saltzman, MD

1Vlcdici11e
rvlic1111i. 1:1urid;1
Professor •
Deparlmenl of Orthopaedic Surgcry
Dcpartmenl of Biomedical Engineering
1 Uszkodzenia r~ki i nadgarstka
Kcnncth ). Mroczek, MD S. ßRENT BROTZlv\1\N • J;\MES H. Cl\L!\NDIWCC:IO"
Universilv of Jowa
/\ssist<ml Professor JESSE 13. ILWITEI\
lowa City, lowa
Depari.111e11I ol' Orllrnpaer.lic Surgery
New Yurk Univer~ity Sc!10ol of Felix H. Savoie III, MD
Mcclicine Czi;stsze schorzenia /l.1rn.i11i.1 poclst,1wy kciuk.i
Partner
:'~c·w York. New York
IVlississippi Sports Medicine and Uszlmdzenia sci\•git>n zginaczy Zlamanie szyjki piijlej kosci
Kylc C. Phillips, PA-C, ßHS Ort hopacclic Center srödr\;cza (zlamanie lypu
)ackson, Mississippi \l\1;1irn; uvv.igi dotycz<1c1.• hokserskicgo)
Clinical l11struclor
! lealt h Science uszkod.cl'llill luh po 11.ipr.iwit•
Kenncth A. Stcphenson, MD zgi11.i< zy Us1kodz1.•ni;1
U11i\•crsi!y of Nortli 'lcxas
Allrncling Surgeon
11ort \Vorth. 'Jbas l'odst.1wy r<;h,1liili1<1cji i
Covenant Mcdical Center
l'hysicia11 1\ssistant Luhbock, Texas zasady lc1.:zPni,1 po us1kod/l•11iu luh
;\llied lkal!h po 11,1pr.1Wil' sci~;giPll zgi11,JCZ)' Zcspoly ucisku nl'rwöw
At lendi11g Surgco11
Nortlistar Surgical Center R<'lt<1bilitacjd po 11.tpr<lWi<' sci<:gi1.•11 l'.t:sp<il ci<'sni n.idg<irslk.t
Luhbock, 'lexas 1gin.iuy
/1.;spt'il pronatorc:iw
Bruce Reider, MD Tcrcsa Triche, M Ed l\1lcc strzeldj(1cy (trim;c r il11l~< 1 t), /VV</id-
1

l 'rnfcssor of Smgcry Exercise Physilllogist z.ip.1lrnil' podwwki sci1;gim 1gi- Przykurcz Dupuytrena
Seel irn1 of Orthopucdic Surgcry and Certified Aquatic Specialisl
lhKZ)'
1:.1scjotorni,1
lklrnbilitation Medicinc Personal 'lhiiner Od1.•1wa11ic: glt,:lioki1.:go zgi11.1uc1 p.11-
of S LI rgcry San Antonio, 'Jexas Artroplastyka
cöw (p;1lcc typu Jersey)
Tlie Univcrsity of Chirngo
l'.liicago. lllinois Kevin E. Wilk, PT, DPT Uszkodzenia scirnien proslowniköw 1\ri rc >i 1l;ist yb 1>r< iksy111,1 l11c•gci sl .iwt 1
Adjunct Assislanl Professor 111it;t lzy1 i;ilic/.kowq~o
11ircctor of Sports IV!edici11c
l'rograrns in Pliysical Thernpy 1\11<1to111ia
TliL: Univcrsily of Chic~1go Hospitals i\rtropJ.1siyk<J Sl.t\Vll sr(idr1;u110-
( 'liiccigo, Illi11ois fvlarquct lc University -1 i;1 I i< ·zkmVl'go
Uszkodzc•11i.1 sci<,;gicn 1irostownik<iw
IVl ilwaukee, Wisconsin w strd;iclt 1 i 2
David Ring, MD Clinical Direclor st;1wu 11<1<lg<1rstkowc>·
i 11~;t rnctor of Ort liopacdics Uszkodz1.•11i.1 sci1;gi1'11 prostow1lik<iw kciuk<i
Champion Sports Medicinc
Lkpart 111c11! nf Orll1opaedil: Surgcry Binninglrnm, Alabarna w strC'iach .J, 5 i li
1iarv;mJ Mcdical School Uszkodzcnia naclgarslka
l:\oston, MassaclrnscU.s Vicc-Presidcnl, Eclucation Uszkodz1.•11i.i sci<,>gi<'11 prostowniköw
w slrl'f.tch 7 i II /l;1111<mi<1 kosci l<i1foc;kowatc:j
Benchmark !Vledical, lnc.
/\nthony A. Romeo, MD Malvcrn, Pe11nsylvania /l<t111<111i;1 dyst.tl1H•go oclcink.1 kosci
LJvvolni(!lli(~ Sci<r1g11,1 prostovv11ikd
;\ssociatc Professor Dircclor of Rehabilitation nesearcli 1iromic11iciwt•j
Dcpartrncn! of Ortliopacdic Surgery Arncrican Sports !Vledicine Institute l '.ilt•c rnlotkow<1I)' (us1l({)cl1t•ni1:
l{ush IVlcdical College Birmingham, Alabarna 1.irostownika -· strd.t 1) Us/.k()(l/c'lti.1 cltr1<1stki tnijk.1t11c•j
Chicago, lllinois (k1„1i1·k stawowy)
Anna Williams, PT Zlamania i zwichnii;cia r~:ki
Melvin P. Rosenwasser, MD 1'<1p;tJ1.;11it• podll!Wl'k
Direclor of l'hysical Therapy z 11i1.•zh,·d11<1 rch.thililacj<J pi1.•rws11.•go prn;clzi.1lu prostD-
Dircclor Crossroads J-lrnne Heallh wnik<iw. C:horoh.t de'< )ul'rv;1i11;1
ruc:how<J
Orllrnpacdic ! land aml 'lh1uma l'ort Lavaca. '.lex,1s
Service Zl<inicrni.i kosci src'idrc:cz.1 i i1111•rsckcji 11;H lgi!rstk.1
New 'i'!1rk Prc~hy1erian Jlospital,
C:olumhia Cc1mpus Us1koclz1.•11i;1 proksyrn<1l1wgo st.1w11 rorlii"I g.1l<1rl'lmv.ita
i\Jcw York, New York 111i1:cL"YI i.1 Iiczkmvl'g<' stru11i1; 1lrzhit•low1•i luli
 1 " l J~,1.kod1P11it1 n,>l-;:i i 11.idgarstk<1 1 • lhzkodzt•nia r</ki i 11.tdg.1rstk.1

Badanie hliniczne w CZ{Jstszych schorzeniach r{Jhi CHOHOBA DUPUYTRENA

i nadgarstlw • Wyczuwalnc guzki i pmvrc'izki przed scirnnallli na ruzcir,;gnic dlu11iowy111, 11;1jc1.1,·scil'j
ZWYRODNlAJ1\CE ZAPALENIE STAWÖW l'ALCÖW zajmujqcc palec czwarly lub piqty
• v\llörny przykurcz zgic;ciowy w slawie MCP. czasc111 1,v prnksy111al11y111 slawil' 111i1,:dzy--
• Gttzki llclJL:rclcna (najcz~:scicj) paliczkowy111 (Pli', proxi111a/ i11tcrp/Ja/a11gea/)
• C:uzki Lloucharcla (czc;slo)
• 'forbiclc sluzmvatc (nickiccly) REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÖW
• Ograt1iczo11y zakrcs ruchöw w zajc;tych stawach 111ic;clzypaliczkowych (IP, i11terplw- • Ciaslowaty obrzr,;k wiclu slaw6w (najczr,;scicj zajc;tc sq stmvy MCP i slaw
/a11gea/) kowy)
ZAPALENIE STAWU PODSTAWNEGO KCIUI<A • Ciastowaty ohrzr,;k torehki scir,;gnislcj scir,;gicn prusluwnik<'iw na grzbiccie 11adg;1rstka
i rt,:ki (czt,•slu)
• Obrz~:k i lkliwosc dotykowa stawu podstawncgo (slmvu nadgarslkowo-sn'1clr9czncgo • Ciastmvaty ohrzc;k torcbki scic;gnistcj scit,:gien zginaczy na grzbiccic nadgmstka i n;ki
- ( :Mc, carpo11wtacarpal) (czc;sto)
• Puclwicl111i1;cic slawu podslawncgo (sh11ch fest) (w cir,;zszych przypaclkach) • W cir,;:i.szych przypadkach wlörnc znickszlalcc11ia, 11p. lukciowc mlcl1ylc11ic· staw.-iw
Ogruniczony zakrcs ruchc'1w w st.awic podslmvnyrn (odwodzcnic cllonimvc, przcciw- MCP i typu lahc;dzicj szyi lub hulo11icrki
slawianic) • Wlc'irne przcrwania scic;gicn proslow11ika lub zginacza (zc zrniC1111q c1.1;:slo~ci,1)
• Oslabicnic przcciwslawiania i
• Nicprawidlowa m:islrnwa pn'1ha .,miclcnia'"'' l ir,; pr(1bc; wykonujc sie,;, przylrzyntujqc ZAKAZENlE POCllEWKI SCll;:GNA ZGINACZA
proksytnalny paliczck kciuka i slmv sr(Jdr~·czno-paliczkmvy oraz silnic naciskaj11c na • Wyr;ä,ny objaw Ka11avcla
slall' cz11·oruhucz1w-sn·,c1n;cz11.v. z jednoczcsti<t jcgo dclilrntm1 rulacjq (ruch „mielc- • l'alcc w spoczy11ku uslawiony w pozycji zgi1;•ci01VL:j
nia") -·· 11r::_1•11. t/u111. J. • Obr;,t;•k 11·zdlu:i. dlon!owej powicrzclmi palca
• Przcprusl w pierwszylll stawie sn'1dr~·czno-paliczkowyn1 (MCI', 111etaca1pop/1a/a11- • Tkliwosc uciskowa na dlrn1iowcj powicr1.chni wzt)luz przchiegl! pm·hcll'ki ~;cic;g11a
gea/) (w cic;zszych przypadkach) zginacza
ZESl'ÖL CIESNI NADGAHSTKA • Nasilanic Si\' b(il11 przy bierny111 proslmvaniu zajc;tcgo palca
tJC'J'Wll posrnclkmvcgo i nicprawidlowy wynik pröhy l'halena (prc'>ha o naj- USZKODZENlE LOKCIOWEGO Wll,\ZADLA POBOCZNEGO STAWU
czulm;ci) NADGAI{STIWWO-PALICZKOWEGO KCIUKA (KClUK NAllCIARZA l.UB
nad m:rwc111 posrudkmvy111 (CZ\:slo) KCIUK GAJOWEGO)
c1.ucia (rozröznianie dwöch punkiöw) na obszarzc zaopalrywanyn1 przcz • Obrzc;k i tkliwosc uciskowa nad lokciowq puwicrzchni<1 slawu iVICI' kciuka
11crw posrndkowy (w cic,·zszych przypadkach) (dystryhucja lych zniian obcjn1uje dlo- Nasilai1ie sit;: b{1lu p1zy uciskaniu lul<ciowego wi<,:zadla pobucz11cgo (UCL, 11/11m cul-
11iuwq powier1.cl111ir,; kciuka. palca wskazujqn:go i palca lrzecicgo) /a/cral !iga111e11i) (zn111sza11ic kciuka do uslawicnia koslawcgo)
• Zwiolczenic i zanik klc;bu kciuka (w cic;zszych przypadkach) • Zwit;kszona wiotkosc UCL kciuka (w cic;zszych uszkodzcniach)
• C)sl:1hic11iL' luh brak rt1cl111 przeciwslawiania kciuka (w ci~·zszych przypadkach) • Mcclianiz111 uszkodzc:1ia polega na wy111uszo11y111 mlwicd1c11iu kciuka w slosu1d:u tlo
11adgarstka (11p. przy upadktt 11u kijek mm:iarski, z udwiedzcnie111 kciuka)
ZWI;:ZAJ1\CE ZAl'ALENIE l'OCIIEWKI SCII;:GNISTEJ. CHOROBA DE QUEIWAINA
• TkliwoS<: dutykmva i ohr1.<;k nad picrwszy111 gr1.hidmiry111 przeclzialc111 wyrosl ka ryl- UWllf,ZNllf,CIE NERWU LOKCIOWEGO W OKOLICY NADGARSTl\A
C<>w;1il'go kosci pro111icniowcj Ohjawy nmi.1ia wzbudzic, uciskajqc 11crw lokciowy w kanalc Guyona (jcst lt> pn'1ha
• lkil 11asilaj;1cy si«' przy wykunywa11iu pn'1hy Fi11kclstei11a o 11ajwir,;kszcj cwlnsci)
• Nicprawidluwa pniba Ti11cla nacl ka11alcn1 Guyona (zc z111iL:i:nq cz1~sto(ci;~)
ZESl'ÖL WJ\RTENBERGA (UWll~ZNll;:crn GAl,1\ZKI CZUCIOWEJ Nl.iRWU
l'l{()J\I IENIOWE<;O) • Oslahic11ic 111it;sni \l·ew11c,·trz11ych (odwodzenic luh przywcicl,:c11ic palct'm) (·v 11:1jJ. it,-;'.__
szych przypudkach)
• lk>I w obs1,;1rzc u1wrwio11y111 czucio11·0 przcz pmvierzchmv11q galqzkc,: czuciuwq ncr- • Zanik 111ic;sni 111ic;d:c_vkost 11ych ·i klr,;bika (w 'najci<,:).szych przypadkach)
wu pro111ic11imvcgo • /,ahur1.e11ia u.ucia palrn piqll'go i 11a lokciowej powicr1.d111i palca czwarlcgo (1.c·
Uwii,·;.nit,:cic luh ucis11i~Tic m:rwu w niicjsrn jcgu wyjscia spud 111ic;s11ia rn111ic11110-pro- z111ie111u1 cz,:sloscin l · ' .'
111ic11iuwcgo Nieprawidlowy ohjaw l'rolllentü (zc z111ien11;1 czt,:slosciq) .,
TOIWIEL GALAIU\TOWATA (GANGLION) NIESTABIJ,NOS(~ LÖIJECZKOWAT0-1\Sll~ZYCOWATA
• Wyczuwali1y guz (o konsystcncji lwardej l11h 111ir,;kkicj) • Obrzr,:k prrnnic11iowcj pmVierzL~111i nadgarstl.rn. W obrnzie re11lgc11uwskirn po 1.acis-
• Najcz,·slsza lokalizacja: dlo11imva powin1.cl111ia r<;:ki w 11i<;:ciu piqsci widoczl!t' zwic;kszcnic odsli;pu löclcczkowalci-ksic;).ycmvalcgo ( > 1 ;11111)
paldJ1v l11h poprzcczncj hruzdy dloniowcj, grzhiclmva powierzchnia nadgarslka w po- • Tkliwosc uciskowa grzbietowcj pmvic;•zcl111i 11adgarstka 11ad wi1;zadlc111 lc'1dt'C1.!wwa
hli:i:u scir;gil'll pro111ic11inwcgo proslmv11ika 11adgarslka dlugicgo (ECl\L, exle11sor car- lo-ksit;•:i,ycowaty111 .
pi mdialis /011g11s) l11b krc'1tkiego (ECHI\, cx/cnsor c11rpi /'(/(/ia/is lm'1!is), dlo11iowa • Pröha 1. prze111icszczcnicrn kosci l{1der1.kowalcj pmvtlduje nicprmvidlowc przcskal;iw:;-
powin1.cl111ia 11adg;1rstb w pobli;i,u tc;l11icy prn111iL:11iowcj nic i odtwarza böl. na ktöry uskar),;1 stc; pacjcnt
• 1'1·zeswicc;111ic guza cliafanoskopia (gd_v jl:sl 011 ll'it,·kszvch
„.
 1" u~,zkodzt~t1i,1 1vki i 11<1dg.1rslk.l 1 o l !~,/kodn•11i;1 n, ki i
1
11.idi~i1r<,tL1

PJ\LEC MLOTKOWATY
• zerwanie wc;clzidelek (vi11c11/11111) (zapewniajqcych ukrwienie), co zmniejsza
szanse powrolu do ekskursji scic;gien.
• Ustall'ienic zgi~'.ciowc luh opada11ie palca w dystalnym slawic mir;clzypaliczlrnwy1n e Rozerwanie dloniowej powierzcl111i palca z prawie calkowitylll uszkrnlze11ie1n
(DIP, distal i11/crpliala11gm/)
• W wywiadzic 11raz lyp11 zaklinowania palca (np. przy rzucic pilkq) FDP, zanim dojd1.ie do zerwa1iia FDS.
Nie11HJz11ost': czy1rnego prostowania w stawie DIP „ Wyniki oclroczonej naprnwy pierwotncj sci~'gna zginacza (na przcsl.r1.eni 1O
sq podolme luh lepsze nii. naprnwy nalychmiasl.owej.
~ Naprawa nalychmiaslowa jesl niewslrnzana u pacjcnll.lW z:
Pi\LEC TYPU JERSEY (ODEH.WANIE GLl~BOKIEGO ZGINACZA PALCOW
- FDP) • rozlcglymi powa:i.nymi us1.kml1.e11iami tkanek paldl\v luh dloni.
• zaka:i.cniem rany,
• IVlechanizm polega na nadlllicrnylll wyproscic dzialajc1cy111 na zgi(,'.ly palec (np. przy • znacznq utratq skl>ry nml sciygnc1n 1.gi11ao.<1.
schwyla11i11 palccm za kos/.ulkr; przcciwnika)
• l'arjcnl nic 1noze wykonac czynncgo zgi11a11ia w slawie DIP (ulrala funkcji FDP, f/e- Mirno WC/.esnie rozpoczynancgo uruclwmiania sc1c;g11a powstawanic zrostüw
.wr dif:ilon1111 profwu/11s) nadal stanowi 11aju.c;sts1.c powiklanic po jego operacji. Jesli wlasciwa rclwhili-
• Olirzr;k11i~'.ly palet: cz1;slo przybicrn pozycj(,'. wzgl~'dnego wyproslu w slosunku do po- tacja, prowadzona przcz 3-6 micsic;cy, nie doprowadzila do poprawy, posl~'.po­
1.osialych, kl1'ire zginajq sit,' w wir;kszy111 slop11iu wa11icm z wyhoru jesl operacyjnc uwolnicnic zrosl.<'>w. ]{zadko zdarza si~'. ro1.cr-
wanic scic;gna po jego pierwotnej naprawie (Hunter i i11. '.201l'.2).
\'.',,dlug: E. lkidcr, '/'111: Ort!tupudic l'!tysical Exa111i1wlio11, l'hiladdphia, \Vll Sau11dcrs, 1990. • l{ozerwanic slwicrdza sie; zwyklc mi~'.dzy 7 a 10 dnie111 po 01x·r,1cii. choc lllrii.c
do niego clojsc taki.e pfo.nicj.

r Uszkodzenia sci~gien zginaczy PODSTAWY REHABILITAC)I 1 PODSTAWOWE ZASADY LECZENIA

PO USZKODZENIU LUB PO NAl'RAWIE SCl~GIEN ZGINACZA

WAZNF UWAGI DOTYCZACE REHABILITACJI PO USZKODZENIU Wyb6r czasu

LUB PO NAl'R/\WIE SCl~GiEN ZGINACZY
Wybör rnomc11lu wykonania rrnprnwy scic;gna zgi1wcza ma wplyw 1rn przehicg rc-
~ \.V loku hadai'1 wykazano, i.c w progrnmic wczes11cj rchabilitacji napinarne sc1c;- habilitacji i ostutcczny wynik leczenia.
gie11 zginaczy po ich naprawie przyspiesza proces gojcnia, szybcicj przywraca • Na/Jl'm/ly picrwotnej dokonujc si~'. w ciqgu picrwszych 12-2·1 gouzm po
ich wytrzy111:tlosc; na rnzciqganic, zlllnicjsza powslmvanie 1.rosl(1w i /.apewnia uszkoclzen iu.
leps1.c warnnki przesuwania w poröwnaniu z naprmvami niepoddawanyrni 11a- • Odroczo11a natJrn70ll 11icr70o/11a oznacza jcj wykunanic w ci<1gu .1 () dni po
pinaniu (Hunter i in., 2002). us1.kodzc11iu. .
• Najwa:i.nicjsze dla mcchanicznej l'unkcji palcöw sq lroczki J\2 i J\4 Ulrata )esli nie clokonano naprawy pierwolnej, do odroczonej naprawy pienvotnej na-
1.nacznego ich l'ragmentu mo:i.e ograniczyc nichy i sil~' palca lub prowaclzic do lc:ly przys1qpic, gdy tylko pojawh1 sie; cechy gojenia rany bez obecnosci zaka:i:enia ..
zgit,'.ciowych przykurczl>w w stawach IP. • Naprmoy w/!5mej doko11ujc sie; lllic;dzy 10 a 14 dniclll po uszkmlze11i11.
• Scit;gna powierzchownego zginacz<1 paldiw (PDS, fle:xor digifo/'11111 SllfJl!rficia- • Odmczona 11apmwa 1/1/Önw oz11acza jcj wykunanic po uplywie ponad 11 tygo-
/is) p17.chiegajq po dlo11iowej strnnic FDP, zanirn w11ikrn1 ein wlotu A 1 pochcw- dni od uszkodzc11ia.
ki palca. Nastc;pnic FDS ulega rozdwojcniu (na skrzyi.owaniu Campern) i koi'1- Po 4 lygpdniach niczmiernie truclno dotrzcc do scic;g11<1 1.gin<IU.cl przcz pochcw-
czy sie; IHI prok~ynrnlnej polowie pa!iczka srodkowego. palca, ktöra zwyklc ju:i. wlcdy ulcga 1.1rncwemu 1.hli1.nowacrniu. jcdnak:i.e s,v-
~ l)ll wykrn1ania lqczncgo zgit;cia nadgars!ka i palca konieczna jes! ekskursja luacjc klinicwe sprawiajqcc, :i.e naprawa scic;gna lllll z11ac1.c11ic drugoplanmve,
sci~'gna zginacza nawet o 9 cm. Przy stahilizacji nadgarslka w pozycjf nculral- czc,·sto sklaniajq do odlo:i.enia jcj na p(iznicj; dotyczy to zwlaszcza pacjenl(lw pu
11cj do pclnego zgic;cia palca wyslarcza pl'ZCSlllli~~cic SCi<;gna lylko () 2,5 Clll. nwsywnych urazach typu z111ia:i.d:i.e11ia, z hrakicm doslatcczncj ilosci tkanck do
• i"ly zapohiec powslawaniu zroslöw scic;gna zginacza, wystarczy przesuwanic sie; pokrycia uszkoclzcnia, powa7.nyrn zanicczyszczenicrn lub zaka:i.cniem ran, wspül-
scic;gna jui. o 3-5 mm (Hunter i in., 2002r wystc;powaniem licznych zlamm1 czy w og6lc vv przypaclkach püzncgo przyslqpic-
• Scic;gna l\~ki ccchujq sie; zar6wno wcwnc;trznymi, jak i zewnc;trznymi sklonno- nia clo lcczcnia obra:i.e11. Jcsli pochcwka nie ulcgln zbliznowaccniu ani zniszczc-
sciarni do gojcnia. niu, mo:i.na wykonac jcdnoctapowc przcszczepicnie scic;gna, jcgo hezposreclniq
• Do czynnikc'iw, ktörc wplywajq na powstawapie ograniczajqcych ruchy zrost<iw naprawc; lub przcrnicszczenic (transpozycjc;). W przypadku rozleglcgo uszkmlze-
woköl poddanych naprawie scic;gicn zginaczy, zalic1.a sie;: nia i powstania hlizn nalei.y wykrnrnc dwuclapowe przcszczcpicnie scic,'.g11a z u).y-
• 1'iasile11ic poczqtkowcgo urazu scit;gna i jcgo pochewki, cicm pl\'.lll Huntern .
• nicdcikrwicnic sci<;gna, Przccl wykonanicm naprawy wtörncj muszq byc spcl11ionc 11astc;pujqcc warunki:
• hrak urucharniania scit;gna, • Slawy muszq hyc clastyczne i o dostatccznym zakrcsic rnchüw hicrnych (l{Ofvl,
• powslanic przcrwy \v micjscu naprawy, m11ge of 111otio11) w slopniu 1 luh 2 w skali Boycsa, tab. l-1. l'rzed prrystqpie-
 l • Us1kod1('nir1 r~·ki i n.idg.irslk;:1
1 • lJ'i1kmlt'.l~ni,1 n).:i i 11,-hl~:.ir:~1k.i

llyc. -1-1 Stil'fy sci1'gn<11gi11;iu,1. (Wc·dlug: c .1n111l"'/l"-

·~A~.Et~ 1.1 KLASYFll<ACJA PRZEDOPERACYJNA BOYESA ·do
1 >Loli( ,1 dr1.d11,1 w •.10:,1mk11
mi~·<ni,1 l!\llhll 1.1 powit•r11 how1wgo nperaliw Ortlw11acdics, r<'d. S.T. C<1nal1„ wyd. 11. Si

®n
Louis, CV Muoby, 1'l'JHi.
Stopier\ Stan przecloperacyjny

.,
IJulny: mi11i111;1l11;1 lili:r11a przy z;ichow;11H•j n1d10111osci slilWtiw i iil'z
z111i;111 lroficz11ych
71iliz11owiln111it~: ulwu10st'
y' /ni]L)r,
_,'
vvyko11.111ych . . 011n_:,snu1,
wit· pierwotm~j lul> wskutck 1;1i«izl'niil
h1\'1Hn1.11..:· 1J11/:11y po llll!llClilnt~J naprt1-
s""';; 1 ~ ;'ü'~(Y''' /J
,, :~-=--=· =-f-';-- ·- - / .. )
lJszkurlzcnic stawu: uraz slilWll z ogr;111iczt•nit!lll jq',o ruchomosci
lJszkorlzl'l1il' 1H·1wu: ur;iz IH'IW(JW z.iopaln1j<1cycli p.1l(:c, ( o duprow.idzil

j
do zmian lroficznych
• · ~ !'
s Ur,17 11111ogi: uszkodze11ie 1-viclu pc1lcöw w polqczeniu z prolile111<1111i
S!fl'!,1
111 mi ~:~:n i
wyszczcgt\l11iony1ni wyzt•j
- -;1-:1.d
~·!! ('!, 1
\ \
11,Hh:,11-.:L.1
<

II' 1:---...::::..._, __ .
[>_„. ---
~' !1l'I, \ j
( 11 u!i~"
11ie111 do wt<>rncj 11aprawy d<tzyc 11;dczy za posrcdniclwem agrcsywncj rclwhili- dH

lacji clo przywröccnia hicrncgo 1{01\tl.

~ Trzeba zapew11ic zapas sköry clo pokrycia
.; Olaczajqce lkanki, W kl{1rych h~~dzic si~· IV przyszlosci przcsiizgiwac scic,;gno,
Gojenie si~· sci~·gien
111usz<t hyc wolnc ud blizn.
~ l\u111ic1·1 i ohrz~·k przy1-c11111y poll'inny hyc 111i11i111;dnc luh zupclnic nieohecne. Dokladny llH.:clianizrn gojcnia sie,• sci~~gicn pozoslajc 11icz1wny. Do gojcnia doc!i11-
7.la111a11ia powi1111y hyc 11al6ycic zespolone i gojqcc si<; z zapew11ic11icm closta- dzi prawdopodobnic dzi<;ki skojarzc11iu proccsl>w zcw11<tl rz- i we11'11i)I rzpochod·
lec1.11cj osiowosci. 11ych. '/.eumqtrq)()c/wdny proccs gojcnia 1.alczy od powslawania zro:1lli11·
~ Cwcie w zajc,;ly111 palcu powi111Jo byc 11ieuposlcdzo1ie lub przywröco11e b<tdz lcz sci<;gncm a otaczajqcyrni je lkanka111i. eo zapcw11ia ukrwicnic i obcc11os(: l'ilmd1!;1-
powi11ny islnicc mo1.liwosci naprawy uszkoclzonych nerwöw metodq bezposre- slÖw, nicslcly jcdnak zrosly tc u11ic11101.liwiaja slizganic si<,: scic,·gna. Cojcnic 1u1-
clniq lub z uzycic111 przcszczcpu. w11qtrzpoc/wd11e, ktöre polcga na gro111adzc11iu si<; plynu rnaziowego clostarczajq-
„ byc zachowanc lub zrckonslruowanc lroczki A2 i J\4, ktörc maj<i zna- ccg? subslancji odzywczych, naslc,;pujc tylko mi<;dzy ko(1cami zcrwancgo sci<;gna.
czcnic krylycznc. Do chwili zrckonslruowania lycl1 troczköw trzcba odlozyc SciQgna zginaczy w lorcbcc clyslalncj dysponujq podwöjnym l.rödle111 oclzywi;1-
naprawc,; wll'irnq. Do zachowania swialla pocl1cwki sci~~gna na czas gojcnia sie,; nia za posred11ictwc111 ukladu WQclzidclck i dzi<;ki clyl'uzji plynu maziowcgo.
\i.~.
f111
uwpd11ionych przcszczqiami lroczk{>1v mo1.11a wykorzyslac prQty Huntcra (si-
likonowc).
wydajc, dyl'uzja w obrc,;bi lorcbki clyslalncj spclnia wa1.nicjszq rol<; 11il. pcrl'uzjil
(Green, 1993).
~

Anatomia
Strda analomiczna uszkodzenia scic;gicn zginaczy ma wplyw 11a ostalcczny \Vy11ik
i skutccz11osc rehahililacji tych us1.kndze1·i. J\1;k<; dzicli sie,; na pic,;c wyraz.11ic wyo-
d1\~lmionych slrd zgi11a11ia (ryc. 1-1):
0
slrefa I ·- ocl przyczcpu sci<;gna zginacza glc,;lmkicgo na paliczku dyslalnyrn do Pocl10w!rn 7rJillilCZY
~:;cit,' i;i
punklu polozo11ego hezposrednio dyslalnie w slosunku do przyczcpu 111i(;Sllia
zgi 11acza powicrzchowncgo;
PL;k d

f\~~ f\ 1 I i
/( 1111, lf:/Y

~~~-,J-~~ .f~--- - )
Ryc. 1-2 A. /d1uw;i rt,'k" - wid1ic11H1 1 f\3
• strefa 2 - „zic111ia niczyja" Bunnella: krylyczna okolica pochcwkowa pomic,;dzy t1111iej~;nl\Nit•11it 1 trrn.1köw i 11ot IH'wt.f<
przyczepcm mic,;snia zginacza powicrzcl1owncgo a dyslalnq hruzdq clloniow<t; Sci\~g11istyd1 p.-iluhv. B. l'r.iwidlrnN<l
hudovv.i t1nat0111it z11;i ukl.idu lroc;
• slre/a :'i -· „ohszar punklu wyjscia 111i<,1sni glislowatych": od poczqlku lrocz-
J.J>1v (!\ 1) du dyslalncj krawi;d1.i poprzecznego wit,:zadla naclgarslkowego;
köw. (Wt'dlug: 1'.S. ltllt"" 1\11,1/0111)' ;uu/'
liio111<'ci1<1nics o{ llH• rligit,i/ /lt·xor le11--
C3c2~
1 /
f~lon~ lllLlZIOWn
• s/refa .:J. ·- obszar przykryly przez poprzecznc wi<,~zadlo naclgarslka;
o slrefu 5 -· obszar lczqcy proksy111alnic w stosunku do poprzccznego wic;zadla
nadgarslka.
1/011s, !-1;111d C:li11., 1:h, l '11\'i; 1'.S. ldl<'r,
I ld11i111: llH: /ldlie11/ w/10 /Jas \.Vrisl 01
li.111<1 l1•11osv1111vilis, ). /\·lmrnlosk<'I.
/\·\C'd., 1-11.>bl. l'J'J7).
A
poc1Jpwk1

B -----
 1 • U:-.1.kodzPni.i t\~ki i n.1dg1Hslkt1 1 • U•;;kodn•ni.i n,>ki i 1udg.11'1lk11

Na ogol naprawa sci<;gien uszkoclzonycl1 poza pochcwkq zginacza zapcwnia du- podciqgac go bardziej ni:i. o 1 cm, by nie doszlo do lzw. zja\\'islrn kwadryf_'.i (po-
7.o lcpsze wyniki ni:i. naprawa sci<;gien uszkodzonych na ohszarzc pochcwkowyrn wiklania w poslaci ograniczenia ruclwrnosci jcdnego z paldiw, eo z kolci ogra-
(w strcfic 2). nicza zakrcs rucht'iw palc<iw 11ieuszkodzo11ych). Docl1odzi do tego, poniewai.
Wiclkic znaczcnic 11rn oszcz~~dzenic !roczk<iw J\2 i /\4 (ryc. 1-2), by nie dopuscic sci<;gna PD!' majq wspölny brzusicc mi~~snia. 'lhk wit;c przy naprawie PI W 11ic
du lukowalcgo odchylcnia si<; scit,~gna. Gdy chodzi o kciuk, najwai.nicjszq rol<; pel- nalezy dokonywac 111obilizacji sci~~gna ponad 1 cm, w pr1.cciw11y111 razic ogra-
lroczki ;\ 1 i skos11y. Kciuk jest pozbawio11y w<;clzidelka (vi11c11lw11), kt(ll'e za- niczy lo zakres rnch{Jw pozoslalych sci<;gicn FDJ'.
pcwnia ukrwic11ic. Opisano kilka czynnikr>w maj<1cych wplyw na gojcnic si~'. sci<;gna:
" Wiek 1n1cjc11ta - z wickic111 zmniejsza si~'. liczba w<;cl:;,idclck (ktörc dccydujq REHABILITACJA PO NAPRAWIE SCll;GIEN ZGINACZY
o ukrwicniu).
e Ugt:1J11y stan zclrowia - palcnic papicrosöw, picie napojöw kofcinowych i og(Jl- Ui.ywa si<; dwöch poclstawmvych plan(iw wczesnego bierncgo urucharniania po
nic zly sta11 zdrowia opM.niajq proccs gojc11ia. Przcz picrwszc 4--6 tygodni po 11aprawie sci<;gien 1.ginacza palcöw r<;ki. Jeden nazwano ocl nazwiska Durana
opcracji pacjcnt powi11ic11 zre:1,yg11owac z kofciny i i Houscra, drL1gi oparlo na hadaniach Kleinerla.
• 'l\vmzcnic si<; blizny - l'aza przchudowy przcbicga gorzcj u pacjcnt()\v, u klörych Obyclwa sposohy wykorzystujq nalo:i.onq na przedrarni~~ blokL1jqcq s1.y11<; grzbie-
dticliodzi do puwstawania grnbych hliznowc6w lub przeroslych blizn. towq (DBS, dorsal h/uc/1i11g sp/i111), klönt zaklada si\~ w czasie operacji; uslawia
@ Molywacja pacjcnla i w,vpelnianie przez niego :;,alccc1'i -- rnolywacja i zdolnosc ona stawy MCP i naclgmslck w pozycji zgi<;ciowcj, clzit;ki c1.emu sci<;gna zgi1we1.a
du lr1.yrnm1ia si~· plnnu rchabililacji poopcracyjncj io czy1111iki o kluczowym sq zwiotc1.ale, podczas gcly stawy IP pozoslajq wolnc ILlh moi.na je prostowac
1.naczeniu clla wyniku kot'1cowcgo. w obr<;bie szyny do pozycji neulralnej.
~ 1-'oziom L1s1.kodzc11ia - uszkodzenia w slrcfie 2 wylrnzui<t wi<;kszq podalnosc Szyna Llmoi.liwia bierne zginanie palcöw, nie pozwala nalomiasl na ich wyprosl
11<! powslawanie ogr'111iczajqcych zrosl<'iw pomiQclzy sci<;gnem a olaczajqcymi poza ograniczeniem naklaclanym przez szyn<;. Zastosowanie dynamiczncgo wyciq-
l'.
tlrnnkami. W slrcfic gdzie sci<;gna zginaczy blisko ze solxt -;qsiadujq, L1szko- gLI ulrzymuje palce w pozycji 1.gi<;ciowcj, eo cloclal kowo przyc1.ynia si<; do zwiot-
dze11ia lllaj<l lcmJe11t~\,' cJo zrast.ania si<; i'.e sob<t, CO ogranicza poslizg sci<;gien czenia sci<;gna zgirnicza i nie clopL1szcza clo przypadkuwcgo czynnego zginania. Do
ze zrö:i.nicowanq pn~clkosciq. zmontowania clynamiczncgo wyci<1gu moi.na ui.yc gumowych pask6w, elaslycz-
• l{oclzaj i rozlcglosc uszkoclzcnia - uszkodzcnia lypu zmia:i.cli.enia i urnzy l<;pe nych nici, sp!\'.Zyn lub innych rm.wiqzai1. Wyciqg przyrnocowuje si<; do paznokcia,
bardzicj sprzyjai<t powstawaniu hlizny i powodujq wi<;kszy uraz 11aczyi'1, co przyklejajqc du nicgo wmunlowany w opatrunek haezyk, Velcro, szew nalo:i.ony
uposlccl1.a funkcj<; i goje11ie. Proces gojenia ulega t.e:i. spowolnieniu w przypad- przez paznokiec IL1b stosL1jqc inny sposöb (J-lunler i in„ 2002).
ku zaka~.e11ia. Na podslawic obserwacji klinicznych i doswiaclczalnych Duran i I louscr stwier-
~ lntcgralnosc troczka naprnwa troczld>w (zwlaszcza J\2 i /\4) ma du7.c z1w- clzili, :i.c przcslizgiwanic si\~ sci<;gna o 3-5 cm wystarcza, by zapobiec powslawaniLI
cze11iL' clla przywröccnia sprawnosci rnccilanicznej i zapewnicnia \Vlasciwegn 111ocnycli zrnsl(iw. Zlcca si<; zatem powlarzanie 6--8 ral'.y d1.ie1111ie c:wic1.e1·1, kt<'ire
odi.ywiania sci<;gna dmgq dyfuzji przcz plyn rnaziowy. 111ajq 11ic dopuscic do lworzenia si<; zroslöw.
0
'!i.:chnika chirurgiczna - brulalne obchndzenie si<; z lkankami (np. pozost.a- Przy zgi<;lych slawach MCl' i l' 11' dochoclzi clo bierncgo proslmvan ia slawu 1) 1P,
wianic odcisküw klcszczykciw na sci<;gnach) i nadmierne lworzenie si<; krwia- dzi\~ki e1.ernu micjsce naprawy FDP ulcga przcmicszczcniu dystalncmu, ocldalajqc.
kcl poclcz;is operacji pobudzu powstawanie zrostöw. l\öwnie ist.olnc jest zasto- si<; ocl tcj okolicy. Nasi<;pnie, wciqi. ze stawami DIP i l'vICP w zgictciu, nast<;pujc wy-·
sowa11ic mlpowicdnio mocnych szw{Jw. prost w slawic PIP; obyclwa miejsca naprawy prwslizgujq si<; dyslalnic, odsuwai<tc
Jalw dwie naj~zyslszc przyczyny nicpowodzcnia picrwotncj naprawy scu;gna si<; od miejsca rn1prawy i olaczajqcej je tkanki hliznowatcj (Hunter i in„ 2002).
wymicnin s·i1; pmvslawanic zrnst{nv i rozcrwanic micjsca zcszycia. Wyb(ir planLI rehabililacji zale:i.y ucl czasu wykunania naprawy (picrwolna odro-
Na podsla1vic bada11 cksperymenlalnych i ohscrwacji klinicznych Duran i llo- czona czy wlörna), ocl lokalizacji L1szkoclze11ia (strcfy ocl 1 do 5) oraz od stosowa-
u~er ( 197:';) slwierdzili, ze zapewnicnie sci9g1rn posli1.gu rz9du 3-5 llllll wyslarcza, nia siQ pacjenta do zalcccll (LI us(Jb poclporzqdkowL1jqcych si<; zalcccniom
by zapobicc tworzcniu sit,~ ograniczi1jqcycli rnchy zrosl(l\v. Celem cwiczc1'1 jesl za- l!lLlje si<; wczesne urL1clia111ianic, a LI mniej obowiqzkowych, jak LI d1.ieci ponii.cj
il'111 u zyska11 ic przynaj 11111 icj lakicgo zakresu ruchöw. 7 lal - L1rucharnianie pudcjrnuje si<; pözniej).
Leczenic uszkodzenia sci~·gien zginaczy
W CZ\~Sciowy111 uszkodzcniu ohcjrnujqcy111 11111iej nii. 25 1Yci substancji sci\·gna ·oH:r..1' "', '.:·,·;·1:;~,;;;
Po natychmiastowej lub odroczonej pierwotnie naprawie
Q ~~\:~~~'] \' \,„1, \".q.\.f'i•'!t
111oi.na sit,: ograniczy{' do skos11ego wyröwna11ia przeci<;lych kraw<;dzi. iß~H~~l~,ll:~Clthl:l uszlwdzenia Sci?gien zginaczy w st1'efie 1, 2 lub 3
@ Uszlwdzcnia ohejll!ujqcc 25-50'Yc1 rnoi.na naprawit:, naldaclajqc na osci~'.gno ~;;i,~'.~i~~~tiE~l~1t~\1;i, .~ Modyfikacja planu Durana (Cannon)
ciqgly szew z nylonu 6-0.
WARUNKI WSTI~PNE
0
Uszkodzenia obejmui<tce ponml !i0% uznaje si9 za calkowile, a ich naprawa
llil naJo:i.cniu S7.Wll 11'1 lrzon SCi<(glla j na Sillllll SCi<;gno. • Stosowanic sit,~ pacjenla do zall'cc1·1
~ Uszkodzcnie FDP wyrnaga naprawy bezposrednicj luh podciqgni<;cia kikL1la • l{ana czysla lub wygojona
• Naprmva przed uplywcm !4 dni od uszkodzcnia
do paliczlrn dyslalncgo z L1i.ycic111u drulu wyciqgowego; nie rntlei.y jednak
 l • lJ~1kud1e11i.i 1vki i n.idgdrstka
1 • u~/kodn.'lli.t l"lt~d i ll1Hlg,1r•;\k,J

OD DNIJ\ 1-3 DO 4,5 TYGODNIJ\

Zamiast nicpon;cznego grubego opatrunlrn lekki opatrunck uciskmvy.
H<;kawiczki lub opaska Cohana jako oclmma przed obrzt;kiem.
• Dopasowanie !JUS do nadgarstka i palc(llv, u111ozliwiajqcc jcj stalc noszcnic w nastc;-
pujqcy111 ustawicniu:
• nadgarslck - zgic;cic 20°, Ryc. ·1-!l (wicLPlliil 1gi11;:mia i pro~1lt>wi111i;1
• slmvy MCP - zgic;cie 50°, W Sfil\Vilch
• slawy DIP i l'JP - pclny wyprosl.
• Zainicjmvanic (:wiczcnia hierncgo zginania/proslowa11ia ruzcm z cwiczcnia111i illlly-
wicluali1cgo bicr1wgo zgina11ia/proslmvania w slawach DIP i PIP.
'v\/sprilnc cwiczc11ia hiernego zginania/prostowania w stawaeh MCI', l'll' i DIP paldiw
(z111odyfikmva11y progra111 D11ra11a). W zakrcsie ograniczonym przcz DllS nalci.y wy-
.. -·.
\s_:,
konywal: czy1111y wyprost. Jcsli nie uzysku)e sie; pelncgo zgic;cia, pacjcnl 111ozc rozpo-
czqc dlugotrwale rozciqgajqcc cwiczenia zgir;ciowe, poslugujqc sie; opask<t Cobana lub // {)----- "'-~~v
przylcpce111.
W obn,~hic 1)1\S po 8 powl<irze11 kazdqi,o z izolowanycli biernych cwiczc1·1 zgi11a-
nia/prostmva11ia w stawach Pll'. IJJP i MCI' (ryc. 1-.3 clo 1-5). (~r/1./ ,_,,.., ;> ( .,
/_,//

__,,,,,,,.,..----/
/

/\ ß
Hyc. ·1-(, Zgin.111ie 11;ulg.H"slk<l przy /dci~irli< 1'lt•j vv pit,~~~( 1"!/G' \/\) i 11;1:)!t/plli1: pro'-.t01.·v.-u1il' 11;Hlg;11:;\k,1
i p.doiw (B).

scyplinowa11i 1x1c-jl'11ci iub sa111 lerapeul11. )l!Sli rc'iwnoczesnie 11aprawia11u 11env p;il-
cowy, nalezy przez 3 tygodnie blokowa( zgic;cie w stawic 1'11' do .)0°.
Ryc 1-] (wic;t>ni.t liienwgo • Pacjenci 111og<1 osi11gac platca11 l{OfVl po 2 111icsiqcach ocl operacji, lccz
w.111i,1
ruchy powracai<! zwykle dopiero po uplywic 3 111icsir,,cy.
5 TYGODNI
• J\hy uzyskac leps1.e ruchy scic;gna, 111oz11a wykorzyslac elcklryc;.1111 sty111ulac'i''
11osciow11 (FES, f1111ctio11a/ dcclrical sti111ulatio11). l'rzed sic;g11ir,·cie111 polt; 1111
lrzeba ocenic jakusc 11aprawy pierwot11ej, charaklcr uszkodzcnia i pel11q mcdyc1.11q
pacjenla.
5,5 TYGODNIA
• Do dolychczasmvcgo programu clomowego dochoclz<t cwicze11ia hlokujqce stawy l'l I'
llyc. 1-4 (wiczc<11i.i i DI I'.
m,
Wc111i.1 dysl1ilr1ego st;iwu • Usunic;cie DBS.
w grzhil'low(~i szy11iP • Trzcba sko11cc11lrowac sie; na uzyska11i11 pelncgo bierncgo HOM zgina11ia. \\l ly111
okrcsic nie wolno roz.poczynal: bicrnego rozciqgania proslownikriw. l'o slwil'nl1lniu
wz11wzonego napic;cia 111ozna zaslosowac szyrn; ograniczajqq wyprosl i uslawic jq
slosownie do dostc;pnego zakresu ruch<iw.
1
'II
11
4,5 TYGODNIA
K1111l)n111acja cwicze11 i nizpoczr,,cic czy1111yd1 cwiczei'1 1{01\tl zginania palc6w i nadgar- 6 TYGODNJ
stka, z cz.v1111ym wyprostc111 nadgarslk11 tylko do pozycji 11culral11cj Juli do slop11ia 0.
li l'o zdjc;ciu szy11y pacjcnt powinirn wykonywac eo godzinc; {:wiczenia, w tym pol<1czo-
nadgarstka i palcfiw.
~A • Gdy wyslc;pujl' znacznie wz111ozom· napir,,cic scic;gna zginacza, 1ialczy zasloso11·;1t'· llli-
11c z zaciska11ie111 pi~·sci, zgi11a11ie111 11adgarstka i jcgo wyprosle111 clo pozycji 1wutrnl- skowal<t szync; wyprostnq (cxtc11sio11 resli11g /Wll sp/i11t) w 111aksy111ali1y111 wyproscie:
11cj oraz lqczne zgi11a11ie palca przy 1111ieruchrn11io11y111 naclgarslku (ryc. 1-6). czc;sto wyslaro.a tylko zakladanic na noc palcmvej szy11y wyprostnej.
Du cwiczenia z wyproslr.:111 palcr'>w (ryc. 1-7) zaleca sir; pacjcntowi zaciskanic pic;sci
paln.1w (111i1111sowe ustm1·ie11i'' 111i~·sni wewnr;lrz11ych). 8TYGODNI
zw1·licic uwagt;, czy nie docl!udzi du 1.gi~·ciowycl1 pr1.ykurczöw w slmvic l'll'. • J{ozpoczc;cic cwiczd1 opormvych z lub pilkq Nerra i' przcjscil' du pilki pla-
jl'~li slwicnlza sir,' opr'ii.11ic11ic proslt1wa1iia. 1rzeba dodac oclmmny bierny wyprost slycznej i aparnlu do cwicze(1 ,(/III II c/-/i cf/)(!/').
w st<1wiL' Pli' przy zgi,,ly111 stawie i\t!Cl'. C.\viczcnic lo pmvinni wyko11ywac tyllrn 1.dy-
 1, • lJ~7kod1Pni,1 1t,•ki i nr1dgarslk.l 1 • l Js1kod1t>ni.1 rt,'ki i 11.idg,ir-;tk.1

• slmvy IVICI' -· zgi,'cic '>O".

• slmvy DJP i Pli'-- ptfo~' W)tpros!.
• ]{ozpoczc;cic cogodzi1111ych hicrnych t'.:wiczd1 l~OM zgimmia j j)J'()Si.owania w Z<lkrc:
.\ sie, na jaki pozwala Dl\S (p<1lrz ryc. 1-:l do 1-5) .
.3 TYGODNIE
• Hozpoczc;cic aklywnych cwicze1i HOi'vl (wlqcwic z hlokow<111irn1). prowad;-.onyc!J rn
goclzillt,' przcz 10-15 111i1111I w zakrcsic, na jaki pozwala DllS.
• l'o 2 dniach od pmlj,:cia aklywnych t:wicze1·1 HOIVI 111oz11a pmljqc FES l11h cil'klrosly-
lllt1lacji,: 111i9s11i (EMS, eil'Cfrirnl 11111sc/e sti11111/11tirm). co lll<J 11;1 celu zwi9kszt:11ic za-
kresu ruchliw srit,:g11;1.
A B c • Hozpoczt,,cic masazu hlizny, i 111mlclowa11ia, hy doprowad;-.ic do przc-
hudmvy lkanki hliznowatej podsk(>rnc ZJ'()sly.
Ryc. 1-7 w pi1,'~C'. (Al, po 1·1y111 prosluj<' <.,l.1wy 11.tdg.ir-;tkowo--pdlk1kow<-' (knykcie
gr1iliel11 prns!llJi~ p.du: p1z)1 llPlllralnym tl'il.1wic11i11 11adgarstka (C). ·15 TYGODNIA
• • füizpm·z,:cie czy1111>•clt Cwiczd1 HOIVI 11adg;1rslka i palca pw.a Dl:IS. )esli pacjenl
przcbyl naprawr; 11erw11 na pozio111ic nadgarslka, t'·wiczcnia l{Ofvl wykonuje sii;
• !Vloz1w pnz1volic pncjcnlmvi na korzys1a11ic z 1-c,~ki przy Iekkich ;-.ajc;ciach, alc bez pod- w ohrt;bie szy11y, by Zlll11icjszyc dodatkmvc ohciqza11ic 111icjsca 11aprawy 11c1wu (znh.
11oszenia prznlmiot(nv czy cii;:i.szcj pracy. podrozdzial dotycz;icy naprawy nc1wu palcowego).
10-.12 TYGODNI 6TYGODNI
• Wprowadzenic pclncgo J;orzyslania z przy cudidcnnych czynnosciach. • Odli[Ct.ClliC DBS.
• Zaslosowanic slyrnulatora lub programu wzmacniajqccgo, by poprawic si- • Rozpnczi;cie hicrnych cwiczci'1 11.üivl 11adgarstlrn i pald>1v.
• Po slwierdzeniu zcw11t,•trz11ego wz1nozoncgo napiqcia zginaczy 111oi.11;1 znslosmrnc
poprnwa pi:lncgo zakrcsu ruchöw naslt,•pujc pomii;dzy 12 a 14 tygod11ic111 szyrn,: ogr<11iiczajqcq pclny \\'_Vprosl Jub dlugi ogranicznik grzhit·tmvy (111111/Jrirn/ /J11r).
od operacji. Nicrzadko pacjcnci uzyskujq p/11/ea11 ROM po111i9dzy 6 a 8 lygodniclll. Zastosowanic szyny lcgo rmlzaju jcsl na og(>I koniccznc przy ly111 pozio111ic 11;1prnll'.\I.
U pacjcntöw po röwnoczcsncj naprawic nerwu palcowcgo i pewnym napic;ciu w okoli- • Nie wolno 7.czwalac na unoszcnic przcdmiotöw ani na cii;zszc
cy 11c1wu nalczy zastosowac osolrnq DBS na palcc zgic;ty w slawic PIP 30°. Pacjcnt po- • H.ozpocz,,cic rozsqdncgo zwi~·ksza11i;1 sily z 16.yci<~lll pilki Ncrfa
winien 11osic lt,~ szync; przcz 6 tygodni, slopniowo dostosowujqc i<l w lyrn przcdzialc cza-
sowy111 do poprawy wyprostu (palrz poclrozdz. o naprawic nerwu palcowcgo). 7 TYGODNI
• Mozna konlynuowaC:· cwiczcnia WZlllacniai<tCC, wh1cz.ajqc du nicl! wiclofunkcyjny
(Widc zarnicszcznnych w ly1n rozdzialc zasad rchabililacji zapo7.yczono z ksiq7.ki Nancy Cannon aparal do cwiczcli rnanualnych (1111111/-ltel1ier).
OiagHosis a))(/ '/i'catmcHI M11111i11/ for l'ltysiciaHs fl)/)I Tlterapisls, wyd. 3, Thc Hand lkhahililalio11
Clinic of Indiana, PC. Podn;cznik lcn jcsl wysnlm oce11ia11y jako zrödlo szczcgölowych infornrncji 10-12 TYGODNI
o lcrapii rt,·ki).
• Mozna pozwolic pacjcntowi na pclnc wykorzyslywa11ic uszkodzoncj rc;ki.
Gdy w 3 lygodniu pmljr;lo ju:i. czy111ie C::wiczcnia norvt. nalczy slosowaC:: cwic;-.enia
blokujqcc \V powiqzaniu ZC zlo7.011y1ni czynny111i Cwiczi:11ia111i l{()JVJ. jcs\i pacjL'lli lila
truclnosci z udzyskiwanicrn c:cynncgo zgi11a11ia, istotnc slajc sir; uwa7.11c 111011ilorowa-
11ic poprawy i zalcccnic czc;slych wizyl pacjcnla, hy uzyskac maksyrnalnc zginanic.
Wczesne uruchamianie po natychmiastowej Kryfyczne zi1acze11ie d/11 przyumice11i11 za/!res11 rncluiw .fri1„g11a u111 ulucs 5-·7 lygud11i
lub pierwotnie odroczonej naprawie uszkodzeft. po opcracji.
scif}gien zginaczy w strefie 4 i 5
Modyfilrncja planu Durana (Cannon)

WARUNKI WSTI~PNE

• l';1cjcnl wspölpracujqcy
~P1•i.4_·~11'•1:"~1r1 ;''1;irli· (
• lüma czysla lub wygojona :n.::1~·~~1·7t·"' 1111 ,, r.i J1~\"~·~~~~~t~ Po natychmiastowej lub pierwotnie odroczonej naprawie
• Naprawa w ciqgu 14 clni ocl uszkodzc11i<.1 :ff~HA~lbll&~J~,~'J:l uszlwdzeft. scif}gien zginaczy w strefie 1, 2 i 3
WJ1 1L~<i1, ""A \l•}rww,~f{,ti.' n'f;tl
'•ii\•A
1'
1
1~' J~
t:!l.-1\.,~1„:1{11 n1HA' ,1, 111 :i•11
1,\rl n\ Modyfikacja planu Durana (Cannon)
„'!.'~t''
7-10 DNI 1'"<\)1

• Zamiasl grubcgo opalrunku lckki opalrunck uciskowy. WARUNKT WSTl;'.l'NE

• l{~:kawiczki lub opaska Cobana jako ochrona przed obrzt;kiclll.
• Dopasowanil' Dl)S do nudgar:<tka i paldlw, u1nozliwiajqcc jcj stalc nuszenic w 11asli;- • Wspölpracujqcy i z111otywowa11y
p11jqcy1n uslawicniu: • Dobrzc wyko11m1a naprawa
" nadgarslck - 30° zgir;cia dlonimvego, • Hana wygojona
1 • U'.-izkodn·ni.i n1 ~ki i 11.irlg.ir~lka 1 • Us1krn_ln~11ia n.~ki i n.Hlg;ir..,1k:1

1-.3 DNI 3 TYGODNIE

• Za111iasl gruhego opal runku uciskmvego -- cienki uciskowy. • Zarniasl grubego upal rullku uciskuwego - cicnki uc:skowy.
• Si<,w1jqce do palcriw rt;kawiczki luh opaska Cobana jako uchrona przcd obrzt;kiem. • Doparnwanic Dl.\S du nadgarslka i paldJ\V do uzylku ci<iglcgo, z !laslt;p11j:1cy111i
• Dopasowanie rrns do nadgarslka i palct'iw, u11wzliwiajqcc jcj slalc noszcnie w 11aslc;- uslawicniami:
puj:1cy111 uslawie11iu: - 30° zgii;cia cllo!liowego,
• 11adgurslek - 20" zgiqcia dlnniowego, • slawy MCP -- 50° zgii;cia,
• sl awy iVl CP -- zgii;cic :10", • slawy Dll' i Pli' - pelny wyprosl.
• slawy Dll' i l'll' - pclny wyprnsl. • Hozpoczc;cic cogodzi1111ych czynnych cwiczel1 !{OM !ladgarslka i pald'w poz:1 llllS:
• l\ozpocz~'cic rngodzin11egu hicrncgo cwicze11ia HOM zginania i prostowania w zakrc- 11107.na dol<iczyc cwiczenia hlokujqcc !'IP i DIP
sie, 11a jaki pozwala Dl\S (11alezy posluzyc sie; przy lym z111odyfikowa11y111 pla11c111 • Czynnc cwiczcnia !{O!Vl rozpoczyna sie; wczd11icj nii. w i!l!lycl1 pla11ach zc wzgh;du
na clluzszc (3-lygodniowc) unicruclw111icnic w DBS.
3 TYGODNIE 4,5 TYGODNJA
dudatck do z111odyl'ikmva11ego planu Dura11a 111oz11a '1-6 razy dzic1111ic wykony- • Hozpocz<,~cic czynnych cwiczcl1 HUM palc6w i nadgarslka poza DllS, ko11lylluow:111il'
wa(: czy11nc cwiczcnia l{()fvl \V zakrcsic, IHI jaki pozwala DBS. hicrnych cwiczc11 !{OiVl w zakresie, 1ia jaki puzwala DBS.
• Wykur1.ysta11ie FES i EfvlS do zwic;kszenia zakresu ruchöw scic;gna.
4,5 TYGODNIA • U pacjcnl6w po r6wnoczcsncj naprawie ncrwu palcowcgo i pcw11y111 napi1,,ciu w oko-
• l{ozpocz(;cie cugodzinnych czy1111ych cwiczd1 HOM nadgarslka i paldllv poza ohsza- ncrwu przez 6 lygodni llaldy konlynuowac (:wiczcnia slosuwnc dla poziu111t1 11:1-
rcrn DllS. prawy !lerwu w zakresie, na jaki pozwala DBS.
t'.wicze11iowy111i i w 110cy pacjcnl powinicn nosic Dl\S. 6TYGODNI
5,5 TYGODNIA • Usunic;cie Dl\S.
• l\ozpucZ(,'Cie cwiczc1'1 blokujqcyclt slawy Dl I' i l'll', zgodnic zc zn1nclyfikowa11y111 pla- • l\ozpoczt,:cie bicrnych cwiczd1 HOM 11adgarslka i palc(Jw IV wyproscie .
llClll Durana (zob. ryc. 1-3 i 1-'i). • Gdy wyslc;pujc zc11'11<1lrzpochodne wznwz.one napit;cie sci<,·g11a zgi11;1cza lub szlyw-
11osc slawu, nal6.y zastosmvac spoczy11kow<1 szyrn; wyproslnq.
6 TYDZIEN • Nie wolno zczwalac 11a pod11oszc1;iic ci<,,zar<iw H11i uz.ywanic 1-~~ki clo ci~,;i.szycl1 prac.
Usunic;cic DBS. 8TYGODNI
• l{ozpocz<;cie bicrncgo C:wiczenia l{OIVI naclgarstka i palcöw, jdli lrzcba - w wypro-
• l{ozpuczqcic progresywnego wz111ac11ia11ia ,; uzyci~lllll pilki plaslycz11ej i wiclofu11k-
sc:ic.
cyj11cgo aparalu do cwiczel1 lll<lllllali1yd1 (lw11d-hc/pcr).
slwicrdza sit; ZCIVIH(l.rznc IVZlllUZUllC napic,:cic sciqgna zgi11acza lub przykurcz
w slawic l'll~ 11alc;i:y slosowac unierucha111ianie (szyny) w wyprosde. 10-12 TYGODNI
il TYGODNI • Mozna pozwoli(: na pelnc wykorzyslywa11ic 11szkoclzrn1ej r~'lü.
'!C11 program udroczoncgo urucha111ia11ia po 11aprawach scii;gna zgi11acz.\' na po1.io!1iic
• lüizpocz<,Tic posl~·pujqccgo wz111arnia1tia. od palca do przcdra111ie11ia jcsl prwz11aczu11y glöwnic dla pacje11l<'iw zc znaczny111i uszku-
• Nie wol110 zezwala(: 11a pod11osze11ic ci(;zaröw ani uz.ywa11ic l\~ki do cic;zszych prac. clze11ia111i lypu 1.111iaz.dzc11ia, u kiörych 111ogq wyslt;powac problc:111y w poslm:i duzl'go
L0-.12 TYGODNI obrz<,'lw i puwikla11cgo gojc11ia si(,' ran. Najlcpiej slosowac gn u pacjc!ll<'llv z 11nzo::l,ilv111i
po naprawie p1erwulncj pcw11ymi „poslrz\'pic11ia111i" z powudu 111iazdzqccgo luii rm.ry-
• Moz.na pozwolic 11a pcl11e wykorzysla11ic r<,dd, wlqcz11ic z zajt;cia111i sporlowy111i. wajqcego cliarakleru urazu. Isl11iej<1 lcz wskaza11ia du jegu zaslosowania u 1rndych clziL-
l'la11 lc11 n'iz11i si<; od z111oclyfikowancgo planu Dura11a ly111, zc ju;i, od 3 tygodnia pacjen- ci, u klöryclt wdn.>7.enic pla11u wczcsncgo podcjmowania ruc!töw w rodzaju z!l1odyl'iko-
lmvi wol110 wyko11ywa(: czynnc cwiczc11ia l\OM w zakrcsic, na jaki pozwala Dl\S, za- wa11cgo planu Dura11a sprnwia lrndnosci. Pmp,ra111 lcn llic jesl mslwwny d/a /Htcjc111<!10
111i:1sl pndcj111mva11ia c'wiczci'1 wykraczajqcych poza DL\S po uplywic 4,:i lygoclnia. podda11yc/1 zwyldcj.naprawie picr1110/11cj.

Odroczone uruchamianie po uszkodzeniu Sci(Jgien zginaczy

w strefach od 1 do 5 u pacjenta niewsp6lpracujqcego
Cannon Wczesne uruchamianie po uszlwdzeniu zginacza kciuha
dlugiego
WSKAZANIA
Call non
• Uraz 1yp11 z111iai.dz.c11ia
0 l'acjcn I ponizcj 1 1 rnlrn z.ycia WARUNl\I WSTl~l'NE
• lilrud11io11a wspl.,lprara i/luh niski pozirnll i11lL:lige11cji pacjcnla WSjJt°)Jpr<H'.lljqc,11
• lJh::lck 1ka11ck 111i~·kkicl1. problrn1y z gojc11ic111 si~· ra11y e l\1.111a \V,Vgojolltl
 0
l Js;kod!Pl\i,1 l"(,'ki i 11,ld);.!f'>lkil
1 • l Jszkodl(~ni:t rc„ki i 11.idg.trslk.i

Ryc. 1-11 ( ·/y111u· /gi11,111i1•

1-) DNI DO 4.S TYGODNIJ\
prc1<,tnw,111it' l\rHlg.ir.:;tk,1.
• >'.:1rniasl gruhL·go opaln111ku ucislrnwego -· cienki llciskow.v.
• ltqkmvil'zki pab>wc luih opaska Co!Jana jako ochnma przccl obrzqkic111
• 1Jopasm1·a11ic Dns do naclgarstka i palcöw du llz.ytku ciqglcgo, z naslt;pujqcymi usla-
\vie11ia1ni:
• nadgarslek ··- 20" z;;i<;cia dlolliowcgo,
• slawy IVICI' i 1P h·iuka i 5" zgi<;cia w obu slawach,
„ staw CivlC kciuka - ncl11c odwicdzcnic dloniowc. (Jri
··-- -c· · ---r-r<Si :;-?,r~r)
--e
•
-. ~.· \

-· ,c\. -···/·/
/
\ / I //

!'
/
I
}
!)
\-

A)'<
)

4,5 TYGODNIJ\
,/ / • Co gmlzint; 11al6.y l!Sll\VHC DBS, by lllllOZliwic wyko11ywa11ic 11aslqpui<1cych cwio.c1'1:
./ • dzicsi1;c powlörzci'1 czynllcgo zginania i prnstowania nadgarslka (ryc. 1-11 ),
• dzicsi~·c powl{irzcil czy1111cgo zgillania i proslowania kciuka (ryc. 1-12).
WiP Konlynuacja bicrnych cwicl'.ci'1 l{OIVI.
• Pacjcnl powinicn nosi{: Ul\S po111i~:dzy scsja111i cwiczc11iowy111i i w nocy.
,,;~;;:::~~ /2/' ,/")
·rrTr j)\fY
.~,»· 'I ( -•, /f. / 5 TYGODNI
• W zakrcsic, na jaki pozw<ila J)J3S, naleZ.y wylwrzyslywac FJ::S Juli EMS do zwir;k:.zc-
11ia zakrcsu ruchöw scit;gna.
5,5 TYGODNIA
• Us1111ir:cic Dl\S.
/ • Hozpocz\'Cic cogodzi1111egu czy1111cgo C·wiczc11i<1 HOM:

/ • 'dwanascic powlr'irze1i blokowania slaw11 1P kciuka (ryc. 1-15),

• dwanascic powtörzei'1 zlozoncgo czynncgo zginania i prnstowania kciuka.

I Ryc. 1~9 Bit:n1e 1gindnie i prostuw.init·! \V Sld-

wie 111it;dzypi!liczkowy111 kciuka.
• W 111iar~' polrzcby nalczy konly11uowa(: hicrnc cwiczcnia l{OIVL

'li'zcha si<; 11pcwllic, z.c staw IP kciuka jcst zgir;ly pmrkqlclll 15°, a nie ustawiony w wypro-
scic. jcsli slaw IP powstrniic w pozycji 11culral11cj, przywn'iccnic zginania hywa utrudnionc.
• J{ozpoc/.t;cic progra111u cngodzinncgo lwnlrnlnwancgo uruchamiania hicrncgo w za-
krcsic, na jaki pozwala DBS:
• osicrn powl<irzcil hicrncgo zginania i prostowania w stawach MCI' (ryc. 1-8),
• osie111 pnwl{11·zc11 bicrncgo zginania i proslowania w slawach 1P (ryc. 1-9),
• usic111 powtr»rzci'1 bicrncgo zginania i prostowania l<1cznic w slawach MCI' i 1P
(ryc. 1-10).
_,,--;:cc.:.~)

--I-
---v- -7-
-fJJ~~/)~ir)
< 'C/2"'
_c-.-<1.. _____;,.----·
) }
Ryc. ·1M12 Czy111w zgi11t111iP i prostow;111iP kciuk,1.

6 TYGODNI
/ '· ,J • Hozpoczr;cic hicrnych cwiczcl1 fü)M w wyproscic nadgarstlrn i kciuka.
-·-~:~/'
W rniart; potrzchy, gdy istnicjc zcwnr;lrznc nadmicrnc napic;cic scic;gna zginacza kciu-
~---~---·~ 11i{'. w sta\Ni< 1
ka dlugicgo (FPL, flexor pollicis /011g11s), 111oz.11a zastosowac slalycz11<1 szynr;, hy
tl1y1i,iliuknwy111 kciuk.1.
1 • l hzk<ltlzcnia n,>ld i ll<Jdg;irsikoi 1 • Uszkodzr·nia rvki i 11.1rlga"1k.1

• slawy MCI' i IP kciuka -- 15° zgi<;cia w ohu slawach,

{Jr\\.J
• slaw CMC kciuka - pclne oclwicdzcnie dloniowe.
• Rozpoczc,:cic progra111u cngodzi1111cgo konlrolowancgo urucl1a111ia11ia hicrn~·g() 11· za-

üt )Y\
krcsie, na jaki pozwala DBS, wl<1cznic z cwiczcnia111i blokujqcyrni.
• W razic ogra11iczc11ia bicrncgo zginania rnoi.11a zaslosowac u11icrncl10111ic11ic pla-
strowc lub cly11a111icz11q szy11<; zgi<;ciow<1 .
• f{ozpocz<;cic 111asa7.u blizny i innych zahieg6w z niq zwi<1za11ycl1.

(11! ~/
4,5 TYGODNIA
• Rozpoczi,~cic cogodzi1111cgo czy1111ego (·wiczcnia HOM nadgarslka i kciuka poza l)I',~;.
• Moi.na wykorzyslac FES lub EMS, by poprawic zakres ruchüw scic,~gna Fl'L.
6TYGODNI
• Usuni<;cic DBS.
/t· /
• l{ozpocz<;cie bicri1cgo cwiczcnia l\OM nadgarslka i kciuka w wyproscic .
• Gdy islniejc ZC\VIH(lrznc 11admicrne 11apii,:cic scic,:gna zginacza kciuka dlugicgo (Fl'L),
111oz.1w zaslosowac szyn<; slalycZ1Jq: pacjcnl powi11ic11 jq 11osic po111ii;:dzy
../ Ryl'. 1- f] c\vicze11i.i blokow;:1111~ w st;1wic~ ~rödn(~czno-p<lliczkuwyrn kciuk.1. czcniowy111i i w 11ocy.
• Nie wolno zczwalac 11a podnoszcnie cic,:7.aröw ani wykorzystywanic rc;ki do cit;i.szych
zajc;c.
ulrzy111ywac 11aclgarskk i kciuk w wyproscic. Czi,:sto 111oi.11a lrnrzyslac zc zwyklcj pal- S TYGODNI
cowcj szy11y wyproslncj, zakladancj 11a noc.
• Hozpocz<;clc slupniowcgo wzrnacniania 111i<;s11i z ui.yciern pilki Ncrl'a lul> pilki
10-12 TYGODNI slyczncj.
• Mo7.na pozwolic 11a pcl11c wykorzyslanic rc;ki, wlqcznic z zajc,:ciami sporlowy111i. 10-12 TYGODNI
• Na og(1i plateau IHJM zaczyna powracac po okolo 7-8 lygod11iach od opcracji.
Mo:i.na poz11·olii: na pclne wykorzyslanic n;ki du wic;kszusci cudzie1111ych czy11110sci.
• Jdli islnicjc napit,:cic w okulicy r<lw11oczcs11ic wykonanej 11aprawy ncrwu palcuwcgo,
Je:ili isl11icje napi<;cic 11 okolicy rüw11oczc5nic wykona11cj naprawy ncrwu palcowcgo,
11alei.y uslawic kciuk w zgit,·ciu :iO" w slawach MC:P i ll'.
w cclu jcgo z11111iejszc11ia nalc7.y uslawic kciuk w zgit,~ciu :iO" w slaw<1cl1 IV!Cl' i ll'.
• W razie ograniczcnia hicnwgo zgi11a11ia 1110).na zaslosowac 111ocowanic przylcpcclll
• Zloi.011y czynny wypro;;l kciuka zaczyna osiqgac p/atcau pomic,~dzy 9 a 1O tygod11ic111
lub dy1ia111icz11q szy111,· zgi<;ciowq. od opcracji.
• l'o uplywic 2 lygml11i ud opcracji 111oz11a zajqc sit,• hliz11<1, jej rozciqganicm, 111asai.cm
Jak sit,: wyclajc, mlroczonc urucha111ianie po 11aprmvic FPL najlcpicj slosuwal: u pacjc11-
i slusowanie111 Olol'orrnu luh Elaslorncru.
töw po urazach lypu zrnia7.cli.cnia pol<1cztrnych z ubylkami tkanck llli<;kkich i z pmvikl:1-
11y111 gojcnie111 sit,: rany, a lakze clla lych przypaclköw, w klörycl1 naprawa lypu ,.koniL·c-
clo-konca" byla ulruclniona.

Odroczone uruchamianie po uszkodzeniu zginacza Po dwuetapowej rekonstrukcji z powodu odroczonej

kciuka dlugiego naprawy sci{!gna
Cannon Ca1111011

WSKAZANIA ETAP J (PRlf,T HUNTERA)

• Uraz l)1pu z111ia1.d7.c11ia Przccl zabicgicm
• Pacjcnt po11i7.cj 7 roku zycia • Uzyskanie rnaksi111u111 hierncgo i{OM palca poprzcz hicrnc cwiczcnia 111anuali1L', za-
• Utrud11io11a wspr'llpraca i/lub 11iski pozio111 pacjcnla slosowanic lapi11gu (1110cowania przylcpcern) czy szyny dynamiczncj.
• Llhytck tkam:k 111ic,·kkich, prnhlc111 z • Aby poprawic gi<;lkosc tkanck 111i<;kkirh, nalezy zajqc si<; hliz11q, slosujqc jcj 111asa7„
3 TYGODNIE rozciqga11ic i 111odelowa11c naldadki silikonowc, 11p. Olol'on11 lub Elaslurncr.
• 1\uzpocz<;cie cwiczc(J wz111acniajqcych scic,·g110, klöre 111a byc wykorzyslanc do przc-
• Za111iasl grubegu upalru11ku uciskowcgo - cie11ki uciskowy. szczcpic11ia, hy poprawic jego wylrzy111alosc po clwuclapmvcj operacji.
• Sic,:gajqcc do paldJw rc,:kawiczki luh opaska Cuhana jako ochrona przcd obrzt,:kicm. • Gdy wskiizana jcsl oclmJ11a lub wsparcic podczas HOM, nalc;i.y wykorzyslac do lcgo
• Dopasowa11ic Dl\S do naclgarslka i palc(Jw do ui.ylku ciqglcgo, z 11asl(,'pllj<1cy111i usla- przy111ornwywa11ie do -;qsicdnicgo palca („po111oc sqsicdzkq").
wirnia111i:
• 11adgarstek ··· 30" zgi<;cia dloniowl'go,
 1 Q l h.~'.kodn·ni,1 l\'ki t 11,ulg.uslka 1 • l J~,;kcH l1P11i.1 n:ki i lld< lg.iri,\k.i

Po zabicgu Wywiad i badanie

..f,/111 Zjawisko lo dolyc1,y 11ajc1,t,"scicj kciuka, palca lrzccicgo luh czwarlcgo l1 kohict po
111cnopauzic. Zdarza si~' cz~·scicj l1 ost'ih z cukrzycq l11h rcunrnloidalny111 1,apale-
• Zamiasl grubego opalrunku uciskowcgo ·- cienkie ucislmwc r~'kmviczki luh opaska
Coha11a. nic111 stawöw, w powiqzaniu /', przykurc1.cm J)upuylrcna i z i1111y111i odmianallli 1.a-
• J(ozpocz~,cic czy1n1ych i biernych cwicze1i J{.OIVI n;ki przcz okolo 1O rninul 6 razy palenia pochcwki scit;gnislcj (Iypu de (~ucrvaina Jub Z /'.apaJcniclll nmJkJykcia
dzic111iic. bocznego - „lokcic111 lcnisisly"). l'acjcnci odcwwajq lr1.aslwnie, hlokmvanie luh
• 1 lopasmva11ic palcowej szyny wyprostncj, hy utrzymac palcc w pclnym wyproscic; pa- przcskakiwanic zaj~~lcgo palca, eo czt,'slo, choc nie zmvst.c, wiqzc sit; z ht'ilc1n.
cjcnt powinicn 11osil: szync; mic;dzy scsjallli cwiczcniowymi i w nocy. Czc;sto stwicrdza sie; ohccnosc wyczuwalncgo guzlrn w nkolicy
• jcsli w lrakcic ctapu 1 dokrnrnno rckonslrnkcji trnczköw, przcz okolo 8 tygodni po troczka Al (klöry znajdujc sie; na pm.io111ic dyslalncj bruzcly dloniowcj) (ryc. 1-
operacji nalc:i:y slosowac ochroni; plastraini.
14). Mozna wycz11t'.: przcmicszczanic si~~ guzlrn wraz zc scit;gncm, a jcgo gi~'boka
:;; -6 lygod11i palpncja powodujc bc"il.
• Nalc:i:y slopniowo odzwyczajac pacjcnla oc! palcnwcj szyny wyprostncj, dla ochrony By wzbudzic przcskakiwanic podczas badania, nalczy polccic pacjcntowi pclnc
nadal korzystac z nrncowania do sqsiednicgo palen. zaciSlli<,!ciC pi<;sci, a naslt;pnic wyprosl paldlw, gdyz pacjcnl rnozc si~~ hroniC przed
Ulrim11c cc/e 11odc:ws ctap11 I /o 11/rzp11a11ie hiemyc/1 HOM i zapeumie11ie gi(:tlw.{ci przcskakiwanicm, zginajqc palcc lylko czc;sciowo.
1/;a11c/1 111i1:/i/iic/1 prä'd przeszczcpic11ic//I fri1,g11a.
Lcczenic
ET,\P 2 (\.\'OLNY Pl~ZESZCZEI' SCIW~NA) rt1.adko dochodzi do san1oislnl'go uslqpienia dlugotrwalego palca trzaskajqccgo.
l'o zabiegu Niclcczony slaje si~~ ciqglq. holcsmt dolegliwosciq, jcsli 11aiorniasl dojdzic do zahlo-
po:·;t~~powac; zgod11ic z inslr11kcjq progra!llu wczcsncgo urucharniania po uszko-
kcnvania palca. mo:i,e sit; rozwinqc lrwale uszlywnienic stawu. Dmvnicj propo110-
dzc11iach w strclach od 1 do :i (zmodyl'ilmwany plan Durana) luh programu odrnczo- wa11c lcczenie zachowawcze polegalo na szynowaniu palca w wyproscic. hy zapo-
ncj naprawy dla usz!wdze1i w slrdach od 1 do 5. hicc przeskakiwaniu, melodc; l\ jcdnak porwcono, gdyz prowmlzila do sztywno-
U wit,~kszosci pacjcntciw korzysta sie; raczcj zc z11H1dyl'ikowancgo planu Dura11a dla pro- sci palca i zlcgo wyniku koi1cowcgo.
gra1nu odroczo11cgo urucharniania, gdy:i: przyczynia sii; 011 clo zwii;kszcnia zakrcsu Nowoczcsne /eczenie wc/1owawcze polcga na wsln„yknic;ciu du pochcwki sci~:­
ruci10llHJsci przeszczcpu i wsprnnaga utrzymywanie hicrnych HOM w trakcic wczc- gna kortylrnsleroidu ze sroclkicrn micjscowo z11icczulajqcy1n. i\utorzy prcl'crujq
s11ych [:wiczci'1 urnchamiajqcycl1. mieszankc; 0,5 llll lidokainy, 0,5 rnl hupiwakainy i 0,5 mi octanu rnelylopredniso-
i'Jic 11ail'i,V slosowat'.· FES przcd uplywcrn 5-5,5 lygodni po opcracji zc wzglc;d11 1rn po-
l'!.<!lkow:\1 brak unaczynicnia przcszczepirnll'go sdc,~g11a. 'Jl'zcha siq lc:i: liczyc z lonu (Depo-IV!cdrol) (ryc. 1-15). !Vlozna oczckiwaC:, i,c u ok. 6h 1Vi1 pacjenlt'iw
wod1:c11icm 11aprawy pierwolncj. 110 wstr1,ylrnic;cie usunie dolegliwosc. 11alo111iasl kilkakrol11c wslrzykni~~cie uwol11i
ocl nicj 75-85% pacjentliw.
U ok. 1/3 pacjcnt6w uzyskujc si<; dlugotrwulc ustqpicnic objaw6w z ui,ycicm
mnicj niz 3 wstrzylmic;c, eo oznacza, :lc ok. 2/3 wymaga intcrwcncji chirurgiczncj.
\N przypaclku palca tr1.askajqccgo przcprowadza sie; stosunkowo prosty zahieg
Palcc strzclaiclcy (trigger fi11ger), amhulatoryjny w wicc:zulcniu lllicjscowym. Polcga 011 na wykonaniu na dluni na-
:twc,:zajqce zapalenic pocli,cvvki scit:gien zginaczy ci~~cia o dlugosci 1-2 cm. hy zidcntyfikowac i calkowicie rozcia(: 1rocZL·k ;\ 1.

Slt'VC'll J Mc~ycr~ „ Mich;}'~! L. IYl~

<..'har,1kte-rys1yka ogölna
l\tle1: slrzcJajqcy lO powodUjl\Ce bei! zjawisko lrzaslrnnia, W,VSlt;pujqcc, gcly scit,~gna
zginacza palca nagle przcskakui<l przez wqskq czc;sc troczlrn A 1 pochcwki zgina-
Ga. Podslmvowtl przyc1.y1u1 palol'izjologiczm1 palca sl rzclajqcegn jcsl niernoznosc
gladkiego przcslizgiwania si<; dwclcli scic;gicn zginacza palcöw (FDS i FDP) pocl
lroczkil'lll /\ 1, CO W,Ylllaga zwit;kszcnia sily konicczncj do przemieszczenia SCit;gna
w·bok z naglyn1 szarpnit;cicm, w chwili gcly pogrubialy oclcinck, „gu/,ek" scic;gna
nagle ulcga przeciq~ni~'ciu przez zwc;zony lroczck (lriggering, czyli przeskakiwa-
nie). Do przeslrnkiwania rnozc clochodzic lak przy zgina11i11, jak i przy proslowa- liol1•snl' jl':>I doj:;cil' od
ni11 palca oraz przy uh~·dw11 lych l'unkcjach. Kontrowcrsyjny pozostaje poglqd, i,c f/'.il si~· I 1 p,1lcciw (z wyj,11kiP1ll kt
picrwot11Ll przyczynq op1sanegu stanu jL'St zwt;zenie lroczka J\ 1 czy tez pogruhie- pdk,r. !dlcr. l l<'lfiini; llH' p,1tir•1JI "'"" /i,is \\'/ist (1/
/1.111rl J. M11sculoskd. f\ \l'd.,
11ie sciygna, lecz 11a ogöl mozna sie; 0 tym przckonac podczas zabiegu.
1~)IJ7).
 1 • U'.->1krnl1t•11i.t n1 ~ki i n.idga1~;tkd • .lJ:;;.:kud/(·ni.i 1vki i 11<1dg.11~<k,1

-- ---··-·~-- -~· - ---·

Palec strzelaj<JCY u dziecka
Palcc slrzclajqcy u dziccka jcsl slancm wrodzonym, spowodowanym przcz zwt;),c-
nie jul, u niemowlt;cia l roczka J\ 1 kciuka, co prowaclzi clo blokowania sit; slawu 1P
\J
)·
w zgi~Tiu (niemozliwosci wyproslu w stawie), Zmiana cz~~slo wyslt;pujc obustron-
nic, Na ogöl zjawisku tcmtt nie lowarzyszy böl ani slyszalnc lrzasnit;cic, gclyz
kciuk jcsl calkowicic /,ahlokuwany, U ok, 30<Vii dzieci zrniana col'a sit; samoistnie Ryc. lw·I{, Odt'PA.illit• glc, bukit•gu 1gillilC7d pril< (i\\' ~prt1-
1

\V picrWS/,,Ylll roku zycia. W pozoslalych przypadkach konicczna jcsl W wicku 2-3 Wid, Ze !>dCj<~lll 11it~ 111oi.P wykontH: zgi<; ci.1 w dy~i<llnyrn
1

slt1wit1 rnir~dzypaliczkowym, j;1k to przpdst.iwi.1 ry< il1;1.

lal intcrwcncja chirurgiczna, polcgaj<1ca na uwolnicniu ciasncgu lroczka Al, eo za- (WPrllug: l\enin11t1I J.:.evie\v ( ·nurscs i11 1-1.md Su1t!e1v. Rose~
pobicgnic lrwalcmu zgit;ciowemu przykurczowi w stawic. 1110111, IL., i\111e1ic;111 Srn.idy of S11rg"ry of th"
'!'!I).

Po wstrzylmif?ciu lwrtyzonu lub operacyjnym uwolnieniu

troczlw Al Klasyfilwcja uszkodzenia palca typu Jersey
(oderwania glf?bokiego zginacza palca)
PO WSTRZYI<Nll~CIU

Na og61 11ic ma polrzeby prmvaclzenia rchahililacji, gdyi. u wii,:kszosci pacjenl<iw po usu- USZKODZENIE TYPU I
nii,:ciu przyczyny przeskakiwania powracai<l prawidlmvc ruchy palca.
Oclcrwane scil,'gno FDP ulcga rdrakcji w okolic<; dloni (bez fragnw11lu lmfri).
PO ZABIEGOWYM UWOLNIENIU MIEJSCA PRZESKAKJWANIA Oclcrwaniu ulcgai<l obydwa wi;:dzidelka, eo unictlloi.liwia ukrwicnic.
0-4 dni Oslro7.11e czynnc l\OM w stawach MCl'/PlP/Dll' (unikac rnzwic- Najlepsze rczu!taty ciajc WCWSllC 70S.?CZ!?f!il!llie sci<;gna W kos(: (przcd 11piywc111 l 0 dni).
l'o 2 tygoclniach zmnicjsza si<; elaslycwosc scii,:gna, wskulck czcgo nie 1noi.11a g11
rania rany)
Usu11i1,:cic grubcgo opalru11k11 uciskowcgo i pokrycic rany plaslre111 poclci<1g11qc do paliczka dyslalnego.
'' dni
lyp11 Band-J\id USZKODZENIE TYPU II
4--8 dni Konlynumvanie {·wiczd1 l\OIVI, po 7-9 clniaclt nsunic;cic szwöw
8 dni - 3 lygoclnie Czy1111c wspontaganc cwiczcnia HOM oraz hicrnc cwiczenia Jesl lo 11ajcz9slszy rodzaj uszkoclzc11ia FDP.
HOM w slawach MCP/PIP/DIP Oderwam: scii;:gno ulega rctrakcji do 11iicjsca, w klr'iry111 zoslajc ucltwycom: przcz skr; "··
3 ljrgmln ic -1- J\grcsywnc {:wiczenia !{()IV! i cwiczcnia IVZlllaClliajqce; jJOZWO!C- zowanic FDS i zalrzymanc przez wc;clzidclka.
11ic na pown'il do· pel11cj aklyw11osci rc;ki Nie clochodzi do uszkodzcnia w9dzidelek.
Oclcrwanic n1oi,e ubejn1owac fragntent paliczka clyslalncgo, alc nie zawszc si<; lak
dzicje.
jdli lrzcba, skulecznc leczenic opcracyjnc moi.na odruczyc na okrcs do 3 1J1icsi1,·cy,
gclyz sci9gno jcsl prawidlowu mlzywirn1e (za posred11ictwc111 wi,:dziclclck).
Posl1,:powanic111 z wyhoru jcsl wczcsm: wykonanie opcracji naprmvczcj, by nie
Odcrwanie gl<tbokiego zginacza palcöw (palcc typu Jersey) do uposlcdzenia ruchöw w slawic Dll' i slizgania sii,' sci<;gna.

S. 13rcnl Brolzrn;111 ~Steven J. Meyers USZKODZENIE TYPU III

D11zy frngrnenl koslny (paliczka dyslalncgo) uniemoi.liwia relrakcji,: poz:. (lll/,ion1 lrocz-
ka J\ l (palic;drn srodkowcgo).
Charakterystyka ogölna Nie dochoclzi clo zaburzcnia 11krwie11ia FDP, sci~'gno jcsl wi<;c nalci.ycic mlzywia11c wc-
wnqlrz puchcwki.
Odcrwanie FDI' (.,palcc typu Jersey") mo7.c dotyczyc kazclcgo palca r~:ki, najczt;- Lcczcnic polcga na naslawicniu i zcspoleniu kosci (szwy kotwiczqce luh clruly wyci<1go-
scicj jcdnak jcsl lo palcc czwarly. Zwyklc do lakicgu uszkoclzenia dnchodzi, gdy wc).
spurlowit'.C chwyla op0t1c11ta /,a koszullw i nagle odczuwa böl w dyslalnym palicz-
ku wskutck IV,Vllll!Si'.oncgo wyproslu czynnic i',gi~:lcgu palca (zgit;l.V palcc zostajc
pmldany szkodl iwc1m1 pri'.cproslo1Vi).
1\hy poslawic rnzpw.11;111ic trzclx1 k011krctnic uslaliC::, zc brnkujc czy1111c,go zgi- Leczenie
nania w slawie Dll' (ci'.yli f1111kcji HW) (ryc. !.-Hi). Czt;slo wskulck obrz0rn pa- Oclcrwa11ic FDP lcczy sit; przcdc ws1.ystkim opcrncyjnic. Sukccs ll'czenia zalc;~.y
lcc uslawia sii; IV wyproscie w slnsunku clo pozustalych, bardzicj zgii;:Lych palcCJ\V. od cloklaclnosci ruzpoznania, szybkosci jcgo poslawicnia orai'. pozio111t1 rclrakcji
0 silc oderwa11ia swiadczy zwyklc poziom, clo kltircgo cofnql si<,; FDP. sci<,;g11a. Przy 111i11i11rnl11cj relrakcji 11a og<il wysl.t;pujq wit;kszc fraglllcnly kost nc.
Lcdcly i l'ackcr ( 1977) opisali lrzy lypy oderwa11ia FJJP, zalcznc ml slop11ia l~törc mozna przyrnocowac rnclmlq „kosc-do-kosci'', nawct po uplywic 6 lyg(1dni.
rctrakcji oclcnva11cgo sci~·g11a. Lcl'zenic zalczy od a11alo111icz11vcl1 ccch uszko- Sciq(na ulcgajqcc dtt:i.cj rclrakcji zwyklc nie odrywajq wii,'kszych fragtllcnltiw lm-
cl/:c11ia. slnych, co oznacza uposledzcnic ukrwicnia (za po~:reclnictwcm 1v~~clzidckk), a lo

1S
1fl
 r• lJ•:.;kod/('fli.l n,:l~i i l11ld)~tlrstka 1 • Us1kodf(•nia fl/ki i nJtdg.trslkcl

ut rudnia lcczcnie opcrncyjne po uplywie ponacl 10 clni od urazu. Przyczynq jcst

4-6 tygoclni
znaczna rclrnkcja, wyclluzcnie czasu gojenia sie; polqczenia kostno-kostnego i nic-
dostalecznc ukrwicnic rnicjsca opcracji. • Unicruchomienic nadgarslka w DBS w uslawicniu ncl!tral11y111 i IV zgi~·cill slawll
Opcracje ralnw11ic1.e w p{iznym okresie polcgai<t 1ia usztywnieniu stawu DIP, MCI' 50°
• Bicrnc ruchy w slawic Dll' bO", w stawic l'IP 110'', a 11· slawie iVICI' LJO"
wykonaniu tcnodezy luh wieloctapowej rckonstrukcji scic;gna. Oslro;.nc zlozonc zginanic lypll „uslaw i (p/acc-1111d-/10/d)
• Czynnc prostowanic palcöw w zakrcsic, na pozwala DBS

Po operacyjnej naprawie uszkodzenia palca typu Jersey Ci-8 tygoclni

Brolzman i Lee • Zaprzcstanic szynowania clzicnncgo, szynowanic tylko na 110c
• Czynnc zginanic i pclnc proslowanic w stawach ~ICl'/1'11'/Dll'
PO MOCNYM ZESPOLENIU ODLAMOW 8-10 tygoclni
0-10 dni • Zaprzcslanic nakladania szyny na 1wc
• Unicrnclwrnicnic 11;1dgarstka przy DßS w zgic;cill 30°, stawic MCP zgictl.Ylll o 70'', • Wspolllaganc cwiczcnia HOIVI 11' stawach MCl 1/l'll'/Dll'
ü slawach Pll' i DIP w pclnyrn wyproscic • Oslroznc cwiczcnia \VZllltlClliajqcc
• Oslroznc hiL;rnc zginanic w slawach DIP i Pli' do 40° w zakrcsic, na jaki poz1Vala 10 tygodni +
DBS
• Usu11h;cic szwüw po 10 dniach • Bardzicj agrcsy1V11c t'.:wiczenia l{OIVI
• Wzlllacnianic/zwit;ksza11ic sily cl11vyt 11
l 0 dni - 3 lygod11ie. • l'elna akty1Vnosc rqki
• U11iernclio11iicnic w zdcj11w1Vancj DBS w ustawicniu ncutralnym i w zgii;-
ciu stawu MCI' 50°
• O~;trnznc bicrnc zi.;inanie IV slawic DIP 40", a w slawic Pli' 90" IV zakresil', na jaki
pO'l.wala DBS
• Czynnc zgi11anic w slawie MCP LJO" ,
• Czynny wyprosl palc61V w stawach II' w zakrcsic, 11a jaki pozwala DBS, lO po-
wlörze1i eo · Uszkoclzenia sci~gien prostownikow
3-5 tygodni
ANATOMIA
• Usuni<,•cic DßS (po 5-Ci lygodniach)
• Czy1111c/1Vspornaga11c cwiczc11ia ROM w stmvach MCl'/PIP/D!P Zclaniem Kleinerta i Verdana ( 1983) mcchanizm uszkodzct1 prostownik(iw grupu-
• l~m.poczt,'cie 1::wiczcnia lypu „uslmv i przylrzymaj" (p/ace-1111d-hold) jc si~~ \\1 osmiu strefach analomicznych. Strefy Oi'.llUCZOllC liczbami nicparzystymi
5 tygod11i + znajdujq sie; na poziomic slaw(iw; strefy 1, 3, 5 i 7 odpowiadajq kolcjno okolicom
stawöw DIP, PIP, MCP i naclgarslka (ryc. 1-
• \Vz111acnia11ic/zwi\:ksza11ic sily chwyl11
17 i 1-18 oraz lah. 1-2).
• Poszerzanic zakre,;u aktywnosci
• l{nzpoczt;cie cwiczeü 111obilizowania sci<;gna Prawidlowc clzialanic proslownik(iw zalc-
• Ko11ly1111acja bicrnych c1Viczci'1 l{OM, rnasaz blizny zy od skoorclynowanego l'unkcjonowania
• llozpoczt;cic czynncgo zginania/wyproslu nadgarslka mi9sni wewn9trznych n~ki i sci~·gicn prostow-
• Lqcmc ukladanic pii;sci i zginanic 11adgarsl ka, pol cm poszcrzonc o i palcc niköw zcwnc;lrznych. Mimo zc prawicllowy
PO r'\APHAWIE SAMEGO f;cn;,GNA LUB NIEZADOWJ\LAJl\CYIVI wyprosl w slawach PI P i DIP jcsl w \l'arun-

VJ
ZESPOLENTU ODLAMÖW kach prawidlowych kontrolowany przcz

~
O--rn dni V ' V snic wewnc;trwe rc;ki (mi~~dzykustnc i
wate), scic;gna rni9s11i zcw119lrznych mogq
• U11it!l'l!choll!icnic naclgarstka w DßS IV .30" i zgi\;ci11
IV sta1Vic MCP 70"
s zapcwniac skuteczny wyprost palcöw, gcly
• U~;l n.iz11c biernc zginanic W stawach •10" w zakrcsic, na jaki pozwala DBS
szwt'iw po 10 d11iach 11ic dochoclzi do przcproslu w slawic [\'ICP.
6
\ Uszkmlzenie w ohrc;bie jedncj z tych slrd
10 dni - 4 lygodnic wywolujc typowc zaburzenie n'iwnowagi
• Unicn1cholllic11ic 11adgarsl lrn IV DBS w zgit;ciu 30" i zgit;ciu IV sla1Vie MCI' 70" kornpcnsacyjnej w strel'nch sqsiednich; dla
Ostrnz.m• bicr11c zginanic w slawic DIP 110", a w slawic PIP LJO" IV zakrcsic, na jaki przykladu, zamlrnic;lemu znicksztalccniu ty-
poz1Vala DBS; bicrnc zginanic w slawic MCI' 90" pu palca mlotkowatcgo rno~.c towarzys1.yc
• Czy11nc proslowc111ic palcüw w ohn;hic DBS
•· Usuni~'cic drult'llv wyciqgmvycl! po 4 tygodniacl!
hardziej clokuczliwc wt(irnc znickszlalccnic
l(yc. 1-17 c;llt'l\' sci1;gi1!11 p11>Slfl1Vllik1iw. lypu lahc;dzicj szyi w slawic DIP.
 1 • lJs.zkod/.Plli.J rvki i 1ladga1slk.i 1 • l Jszkndn_•nia !\•ki i n.1dg,11~,lL.1

USZl<ODZENIA SCl~GIEN PROSTOWNll<OW W STREFACH 1 1 2

I,)l~I
U dzicci uszkodzcnia tc nalczy uznac za uszkodzenia nasady lypu II luh l l l Wl'-
dlug klasyfikacji Sallera-Harrisa. Unicruchomienic barclzo malych palcöw 11<1sl r~'­
ilti cza trudnosci, nalomiast zadowalajqcc wyniki uzyskujc si<,: przcz uslmvicnic slu-
wu na 4 lygoclnic w pelnyrn wyproscie. Szczcgölnic trnclnc do szynowa11ia ''l
uszkodzcnia olwarlc - wöwczas 11107.na clolrnnac !ransl'iksacji s!awu DI l' 'I uzy-
tll cic111 igly 22C~ (zob. lcz _podrozdzial clolyczqcy pulca 111lolkowatcgo).
Tl
1
1
fri! T II

l~i' T III Leczenie i rehabilitacja przewleklych u.szlwdzefl scifgien

:ii VI··
T IV
prostowniMw w
strefach 1 i 2
TV
VII TENODERMODEZA
'lenodern1odcza jcsl prosly111 zahicgic111, sl.osowany111 u stosu1tlrnwo mlodych pacjc11t1'i11",
kt<irzy nie mog<1 zaakccplm.vac 11icdogod11osci zwiqzanych z palccn1 111lulkowaty111.
\N znicczulcniu 111icjscowy111 dokonujc si<,> pclncgo wypruslu w stawiL> Dll' i wyci11a 11ad-
A B 111iar scic;gna rzckomcgo lak, hy jcgo krnicc sie; zctlmi;ly. Ukrcsowo 11107.11a ui.yc drntu Kir-
schncra do ufiksuwa11ia slawu Dll' w pcl11y111 wyproscic.
1-IB /\ i B. 1\n,1lon1i.i (\i\/('rliug: 11.F. l<leinerl, S. SchqJl~I. 3-5 clzicli
l ;ill, rft'.\Uf /l'fl(f()ll
• Usu11i<,>cic szyny puupcracyj11cj i unicruchurnicnic sl.awu DIP z uzycic111 drulu
Kirschncra (jdli drul wyslajc na zcw11ql.rz, 111ozc byc koniccznc 11alozC11ic sz.1•11y
ochrnnncj, jcclnak 11 cz<,>sci pacjcnlc'>w drnl _znajdujc si<; gll;bicj i nie 111a wt'lll'Cza:-. pu··
nakladania szyny na palcc)
Uszkmlzcnic ko(1cowcgo oclcinka sci<,:gna lllllO~.liwia mcchanizmowi proslowni- • Rozpoczi;cic cwiczc11 stawu PI l'. by zachowac jcgo pcl11q rnchu1110s(:
köw przcmieszczanie si~~ w kicrunku proksymal11ym i zmusza clo przcproslu w sla-
5 lygoclni
wic PIP w okolicy pr'l,ycn·pu pas111a ccn!ralncgo. W zwi<tzku z lym uszkoclzct'1 sci<,:-
gna proslownika nie mozna traklowac jako zwyklych /,aburzc11 slalyki. • Usu11ii;cic drnt11 Kirsclrncra i rozpucz<,•cic czynnych rnchöw DIP z ukrcsnw~1111
1111icruclH>111ic11ic111
• Przcz kolcjnc 3 lygod11ic ko11ty1i'uacja zakladania szy11y na 11uc
TENOTOMIA PASMA CENTHl\LNEGO (FOWLEHA)
STREFY USZKODZENIA MECHANIZMU PROSTOWNll<OW W z11iccr.uk11iu 1nicjscml'y111 lrzcba odciqc przyczcp cc11tral11cgu pas111a w 111icjsc11. ;>.clzi"
zrasla sii; u11 /. grzhictmvq pochcwkq slawu PI I'. Nie naldy ruszac pl,)czlw huo.ncgu
Slrda Palec I<ciuk z udzialcm czr;sci zcwnc,:lrwcj. l'rnksy111al11e przcmieszczenic aparatu grzhil'lml'l'gr>
zwi<;>ksza sil<,~ prnsluwania 11' slawic Dll'. 'vV slawie Pli' 11rnzc dojs(: do nkdulmrn pr<blo·
st;iw Dll' SldW II' wania o 10-15".
2 ~:rndkowy prr iksylll<1l11y
l ~;zcLyl Sl<lWll 1'11' sl<JW IV\CI' 0-2 lydzicli

i1
4 1Jdliczek prnksy11d11y snidn;>cze
:·; • Opatru11ck puoperacyjny ulrzy111uje slaw Pli' w zgii;ciu '15", a slaw Dll' w uslall'it•11iu
szuyt st.iwu lvtCP '/.CWIV,Vlll
(, grzhil'l n1 ~ki
7 lrocn·k grzl Jit'lowy lrm:1t·k 0przliil'towy 2-4 lygodnic
B dyst;dny <Jdcinck pr1tlllr;11nil'11i.1 'lystal 11y udci 11ek • Zczwoil'nil' 11a cl'„\fllllC /'.gi11a1iic i \\'.VPmsl w slmvic l ll l'
• Zczwolcnic 11<1 pl:lny wyprnsl w slmvie l'll' zc zgi<,•cia 4'.'i"
~ 1niC,'{l.,:yp.dil1kowy; 111 st.1w 111i(1'd1yp.dit ;kowy; 1\\( ·p -- ~.t.1w ~nidrt/C/!lu-pd
;,t,i\\
li! 1kowv: !'111 - tirok•,\'ni.dnv ~.l;l\v 111ii;•rlzyp.ilil 1.kowy. 4 tygodnic
it . \/c 1d1111, l\1·pu11ut111<' < (J/llllli/11•1· u11 fi·11do11 i11juries (/11f<'rn.1l1un.il /"('dt•r<1-
1

1iu11 ul Sutil'li<·:, 101 S111,tif'I)' u(t/1(' H.111c!J, 1. 1L111d St11g. 11\1111, f\:7tJ·I, l<J<U. • lü!l'.pocz,>cic c1ViL:zc1"i w pL'l11y111 zakrcsic rncl101nusci palca
Wll~ZADLO TllOCZl<OWE Sl\OSNE •
Helmnstrnkcji wi<,·zadla lroczkowegt' skosacgo dokonujc sii; w cclu korckcji przcwlcldt·-
go z11ieksr.talcc11ia lypu palca rnlotkuwalcgo i wtÖl'llL>go zniekszlalccnia lyp11 laht,>dzit·j

i~
 • lh>1kodz,·11i.1 1<l'k1 i

-J 12
r~~ki i ll.t<lg.irslka -1
-----„
w do osi slawu Pli' przcpro- Podwichni\~Cie sci\·gna prostownika w slrefie :;
• l J~,;kod/c•ni.1 n,·ki i 11.idg,irstk.1

o dlugicgo. l'rzcszczcp przy- Podwichniycic sciygna proslownika IV strcl'ic 5 rzadko poddajc si,· prngrnrnowi
w 111icjscu lm11V,~dzi wl6k- szynowania. Uszkodzony slaw MCP rno:i:na unierucharniaC: 11<1 4 tygodnil' w
w pcl11yrn wyproscic,
11.vrn wyproscic i z mlcliylc11icrn pro111ic11iowy111, lrzcha jcdnak rnicC: swiado111osC:,
:i:c prawclopmlobnic konicczne h~·clzic lcczcnic operncyjnc. nolcsnc przcskakiwa-
nic i ohr/,t(k, k!örc lqczq siQ z klopolliwyrn ninlnhorcrn proslowania z odchylcniern
III promicniowyrn uszkodzoncgo palca, na ogi'il wyrnaga szyhkicj 11aprnwy.
'.V
IV Ostrc uszkodzcnia mo:i:na poddac naprnwic bczposrcdnicj, 1.as pr1cwlcldc - rc-
V N PIP lmnstrnkcji z u:i:ycicm micjscowych tkanck, Wii;kszosc zahicg()W rclwnstrnkcyj-
nych wykorzystujc CZQSCi zlqczy sciQgnistych (juncturae tendinüm) lub pasma
/1 sciQgna prostOWllika, kt{>rc lllOCUjC SiQ do WiQzadla nadgarstJrn J>Opl'ZCCZllCgo gfy-
N Pli' i Dll' boJdcgo lub robi z nich pQllQ wok61 sciQgna miQSnia glistowalcgo.
VII v do111u nalci.y 11zupcluic

szy11Dwai'1 sla1Vu DIP IV pcl- Po operacyjnej naprawie podwichnir;cia sci?gna

prostownilw w strefie 5
A
2 TYGODNIE
Ryc. 1-111 A i B. „\11.itonii.i p1< >S • Zdjqdc opalrunku poopcracyjncgo i szwöw
1. ( ;;11, //!'.\IJ/ i1•11<i1n: inillli!',, uzycicrn dnrtu • Ulrzy111ywa11ic sla1Vu MCI' IV pdny111 wyprnscic
:ACH 4,:; 1 <>
e nalozcuic szyny • Ul'on11ow:111ic ztlcj111mvalncj przcdrarnicnncj szyny dloniowcj, hy ulrzy111ac pcl11y wy-
i nil' rna w(iwczas po- köw zazwyczaj zacliowana prosl i odchylenic prn11iicniowc palca w stawic MCP
a ani unicruchamiania. Na- Zcz1Volcnie na okrcsuwc zclcj111owa11ic szyny na czas zahicgt'iw 111~1c111cznvc11 1111asa-
Uszlwdzcn ic ko1'1l'ml·nwsc '.arpanc uszkodzcnie pasma i.u bliznv
k1.>w przernicszczanic si• • Zcz1Voll:11ic na pclnc rncl1y IV sla1Vach 1'11' i Dll'
·v11ic l'l l' 1v okol icy przyc 4 TYGODNIE
gna pro:;low11il«1 nie lll(p z okrcsowyrn
Hozpoczi;cic cogodzin11ych czynnych i czynnych (:wiczci'J w sta1Vic
!~ scirgien prostownik6w MCI' z dzie11ny111i przcrwarni oraz nakladanic
• W rniar<; polrzchy rozpocz,~cic od 5 tygod11ia ·
llOC
hi~rnych ruchÖIV IV slawic
(! MCI'. by uzyskac IV nirn pclne zginanie
Jt~~·~,~~; ttt:
tl
STR~as1n<1 IV nticjscu, gdzic 6TYGODNI
'1szac p,~czka hoczncgo
Strcfo Palec
nparalu grzbiclowcgo law MCI' ulrzy111ywa11y • Zakrn'iczcnie 11aklaclania szyny na dzid1 i zczwolcnic na pcln:1 akty1V11os{:
· „-----„··-------·--·--·--. do nicdohoru pruslo-

"' szoyl sl;

•I :yni;
r)
p.iliu1·k;taw DIP w uslmvicniu ck w ustawicniu USZKODZENIA SCl~GIEN PROSTOWNIKÖW W STREFACH 7 1 H
SZC/)'I sl;
(i grzlii!'I 1\ w celt1 111asazu blirny i
Uszkndzcnia sci<;gicn prnslownik<iw w strcl'ach 7 i 8 sq zwyklc 11asl<;pstwc111 ran
7 1roc11•k g s';arpanych, ale tc:i: nicrzadko dochodzi do nich w 11ast<;pstwic zu:i:ycia na pmlloi,u
II dys1.il11y
przcbytych zla111a11 dystalncgo oclcinka kosci prrnnicniowcj (tarcic), a laki.c n·u11rn-
[ )!/) dy'.!.d11y «l.tW 1111<,'d z nakladanic111 loiclalncgo zapalcnia maziöwki w obrttbie naclgarslka. Us:t.lwdzcnia tcgo lyp11 wy111a-
!ii .'kuvv}:; PW pn1k„ym.1h1y 1rstka rac/.ej przcmieS/,CZCllia SCi\:gJla, wol11cgo przCS/.CZCpU Sci<;gna J11b pl'Zl'll1il'-
w„<11t1g: 11.1'. 1(1„;11„rl, ( )OllHlganycJi j OS! l'OZll,YCJi SZCZCl1ia lypu „bok-clo-boku'' nii. bczposrcclnicj naprnwy. Program szynowania
liiln ul S(J( if'/i1·" tfn S111,1;1·1:1· o
jcclnak laki sam jak przy urazic pr/.cnilrnjqcy111.
Naprawy wykonywanc po uplywic 3 tygoclni luh wiyccj ml US/.koclzcnia 1110gq
lu korckcji przewlcklc- zi du niedoboru proslo1Vauia tak znacznic oslabiaC: dlugi proslownik kciuka (EPL, e:\'/c11sor pol!icis !011g11s), :i:c
lalccnia lypu lah,·dzicj gi11ani:1 nadgarstka clo m.yskania swobodncgo poslizgu sci\·gna konicczna jcst clcktrnsly111ulacja. Wy-
bi{irczc wzmacnianic EPL uzyskujc siy przcz C:wiczc11ia rctropulsyjnc (odchylania
 .,
l • l bzk(1dn:ni;1 rt/ki i 11;_Hlgdrslk11 1 • lhzkod1c•ni<1 nt•ki i 11,1dg.nstk.1

ku lylowi) wyko11ywa11e z zaslosowaniem oporu po ulozeniu dloni na plaskim

2-4 TYGODNIE
poclloi.u.
• W drugim lygocl11i11 po zabiegu zdj~:cie szy11y oraz szw<iw i pcJ11ow11c 11aloi.e11ie szyny
z takim uslawie11ie111 11adgarslka i kciuka, by zminimalizowac 1wpic;cie w 111icjscu
operacji
Po operacyjnej naprawie uszkodzefL sci{!gien prostowniMw • U pacjentöw stosujqcych sie; clo zalcceli zast.osowa11ie szy11y zdejmowancj i pozwole-
w strefach 7 i 8 nic na masowanie blizny
• Dia czc;sci pacjcnt(nv uzycie szyny na kciuk w celu 1tlalwie11ia im wyko11ywania zaj1,:t':
0-2 TYGODNIE zawoclowych
• Ko11ly11uacja 111elody zrnniejszania obrzt,'lrn
• lll rzy111ywa11ie 11adgarsl ka \\1 wyproscie 30-40° z uzycic111 szy11y pooperacyj11ej
• Nalczy naklaniac pacjcnla do u11nszc11ia r~:ki i pelnych ruch6w w slawach Pli' i DIP, 4-6 TYGODNI
by z11111iejszy[: powslawanic i utrzy111ywanic sie; obrz~:ku • Zdej111owa11a szyna na kciuk du 11aklada11ia na noc i w d1.ic1] prn11iqdzy sL:sia111i t'.wi-
W r<11.ic wacz11iejszt·go opucllllic;cia polu/.nicnic opalrunku i wysukie 11klada11ie koi'1- cze11iowv111i
czyn~·
• l\fo,:dzy ;I i 5 lygnd11ic111 wyku11ywa11ic cwiczd1 zginauia i prosluwania w sta11aclt II',
2-4 TYGOONIE MCl' i CMC przy wyprostowa11y111 nadgarstku
• Dia od111iany zastosowanie przywracania rnchöw zgin:1i1ia i proslowania
• IN 2 tygod11i11 zdjc;cie opalrunku pooperacyjncgo i szw(llV przy wyproscie kci11ka
• Uforn1owa11ie szyny 1rn slrrnH,: dloniowq ra111ienia, by ulrzy111ac wyprost nadgarstka l'o 5 lygodniu wykonywanie lqczonych cwicze1i nadgarslka i kciuka
20" oraz pclny wyprosl w slawach MCJ> uszkodzonego palca lub palcöw
• Ku11ty11uowa11ic cwiczd1 w peh1y111 zakresie ruchöw w slawach !'IP i DIP, rozpoczc;- 6 TYGODNI
cie 111asaz11 blizny. by w przcciqgu kokj11ycli 2 tygodni poprawic przesuwanie sci1;g11a • Zalwi'1cze11ie prngra111u szy1H1wa11ia, je:ili nie rozwinic sit,• niedobür prnslm1-c111i::
wzgl~·de111 sk1'1ry • W przypadku przekraczajqcego 10" ninloboru proslowania w slawie 1P1.as~oso\1':!11ic
'l-6 TYGOIJNI okresmvego szynowa11ia w wyproscie jako uzupel11ie11ia 11:1klada11cj 11a 11oc s~'.J'I>." 11a
kciuk
0
J 'rl.L'Z kolcjne 2 lygmlnie cogmlzi1111e CZ,VllllC cwiczenia nadgarstka i IV slawie MC:I' • W razie wyslqpic11ia niedobmu prostowania w slawie MCP i CMC zaslosowa11ie
z przenva1ni oraz 11aklada11ie szyit).· na calq noc okrcsowego naklmlania przcz dodalknwc 2 tygodnie szyny na kciuk w clzici'1 i w IHIL,\I,
• Od 4--5 tygml11ia utrzy111ywa11ie 1wdgarstka 11· wyproscil' podczas cwiczct'1 zginania a;i. do uzyskania poprawy '
w slmvie MCI' i prostowanie slawu MCP w lrakcie cwicze1i zginania naclgarslka • Mozliwa konieczno:ic 'lornwania 111t'lod zwalczaniu obrz<;ku przez 8 tyguclni lub dlui.c•j
• Od 5 lygodnia wykonywanie lqcznego zginania naclgarstka i palcöw (przckrnczajqcy • Mocowanic przyiepcell\ w celu przywrocenia zginania kciuka
10-20" niedobör prostoll'ania w slawie MCI' wymaga ukresowego 11aklada11ia szyny • Przy braku pclnego prostowa11ia wylrnrzystanie elcktroslymulacji
na dzieti)
• W 6 lygod11i11 1110i.na zako1iczyc'.: program szynowania
6-7 TYGODNI
• l{ozpocz~·cie osl rni.11ego hicrnego cwiczenia l{OM
• l{uzp11cz<;cie cwiu.e11ia proslowania z opore111 UWOLNIENIE sc11;GNA l'ROSTOWNIJ<A (TENOLIZA)
Wskazania
• Po uszkodzcniu czynnc i hicrne ruchy palca osiqgajq, pfolea11
• Ogrn11i0'.c11ic izolowanego lub zlozonego czy1111cgo luh bicrncgo zui11a11ia w :;ta-
wach Pli' i DIP
Po naprawie uszlwdzenia prostowniha hciulw dlugiego e Palcc z 11icdoborc111 wyprostu, lccz o prawidlowcj gic;tkosci (ryc. J-lll)
(rany szarpane)
l.eczenie
__ proslmvnika kciuka 11iezalei.11ie od strefy uszkoclzc-
11ia naklada siq szy11~· przedra111ie1111q z ustawienie111 11adgarsllrn w wyproscie 30" i w pro- l11tcrwc11cj~ chirurgiczm1 z puwodu przykurczi>w aparalu wyprostncgo za1.wyc1.aj
odwiedzc11iu kciuka 40" z pel11y111 tylopochyle11ien1. wykonujc siQ po dluzszym okrcsic lcrapii przedopcracyjm'.j. Pacjcnci aklyw11il'
0-2 TYGODNIE uczcslniczqcy w procc~ie rehabilitacji bardzicj doccniajq i'.asadnicze waczenic
wczcsncgo i poopcracyj11cgu programu dla wyniku ko(1cowcgo. Planowany jl!'CJ-
• Zezwolrnic 11a 11iesprawiajqcq clolegliwosci aklyw11osc II' zakrcsic, jaki dopuszcza
s1.yna poopcracyj11a gram lrzeba nieraz zrnicniac zc wzgl~'.du na stwicrdzanq podczas opcracji jakost'.:
• \\' n·lt1 z11111icb1.e11ia ohrzi;lrn wysokie ltkladanie ko1'1czy11y i wyko11ywanie cwiczd1 scit;gna [ll'OSIOWllika, kosci j slawu; chirurg powinien przckazac SWOje sposlrzc/.C-
1.gi11<111ia 11ie11szkodzo11ych pald1w nia tcrapcucic i sa111c111u pacjcnlowi. IN warunkach idcalnych opcracj~~ wykonujc
si~ w znicczuleniu micjscowym lub 16. pod konicc zabicgu wyprowadi'.<t si~· pa-
 • 1 hlkod11!11ia n;l:i i n;tdg.:1rstk.1 J • l ls1kodJ(•11i.1 n,·ki i nildg;ir-;tkt1

Ryc. ·1-'l'J l\Jil'clob<'>r

stow,mi.-:1 przy zach< • W tyrn okrcsic trzeha przywiqzyw<1c wi1,.>ksze znaczenic do ciqglych ruchtiw bil'rnych.
-~-----_____,,...-=:.-~~- t1
. :::'\~\\. ' z1 n1cho111osci palc;r jl'st zwlaszcza w staw;1ch IVICP i IP.

:{_1)->--~'
""-~
\ J ::1'::::,'::i::·
clo t•\V<'11!11alnPj lt • /\z do () tygodnia ko11ty11t1acja 11aklada11ia na noc szyny wyprnst11cj.
k.i. (Wt!dlug: J.W.
przml tunolizq /land: M.1s11•r "/i,.>c/1nir1111·s in Ortlw- 6 TYDZIEN
'- · ;---; / -,~.~)Czynnn ?qinnnin l'"''clic Swgl.'t")', l'hil,1dc·lphi<1, lip· • Nalczy naklaniac pacjenta clo putlcj11111w;u1ia zwyklych c·z.v1111osci.
-----.---·~__.)
, ()
'- /
/ pi11cott-l<.1vP11, J<J<)ll),
• Koniccznc bywai<i 111ctmly zwalczania ohrz1,·ku. Okrcsmn· nakl<1d<1nil' na p<rlce opaski
Uimnn Cöbana 11107.c sie; przydac jako t1zt1pclnienic dot1·;t11ic· st,1so11·;1111-Th IL'kr>11· 111·1.cril\·1,;1-
..&.- zninanin palnych .
• Skutccznc Zlllnicjszanic ohrzr,.>ku tlajq lakzc sz.vn.v hana11owc (cylindn;c1.111· oslo11ki
m1 palcc zc spienioncgo szluczncgo t wor1.ywa). Tcrnpct1 la 1nusi uzysk;1t wiclc ist ol-
nych inl'orrnacji o wykonancj tcnolizic. J<onkrclnc prognuny tcrapcutycznc i przewi-
dywany wynik kmicmvy zalczq od naslc;pujqcych cz~·1rnik{>w:
cjcnla Z uspienia, by chintrg 111ögl occnic zakrcs ruchöw czynnych, poslizg scit,•gnn • ]akosc scic;gna luh scic;gicn poclclawanych lcnoli1.ic.
i krnticcznosc jcgo uzupclniajqccgo uwolnicnia. vV szczcgc'ilnych okolicznosciach • Ög{1!11y stan stawu, wok<il ktörcgo dzialajq scii;gna.
rnoi.11a tci. znprnsic lerapculy do obscrwacji przcbicgu opcracji. • Stabilnosc tcgo slaw11.
Czysto clo uzyskania pni.qdanej ruchornosci slawu koniccznc jcsl uwolnicnic • l\t1clrn111osc slmvu uzyskana clzic;ki operacji. Latwo odzyslrnc ruchy hiernc. nalo1niasl
lorcbek i wiyzadcl w stawach MCP i PlP. Niczbqdna 111oze si9 okazac calkowiln rc- jcszczc wazniejsze dla spcl11ic11ia oczckiwa(1 pacjcnla jcst odzyskanic czynnycli 1·u-
clH.l\V zginania i prnstowania.
sckcja wir;;.adla poimci'.ncgo, lcl'z szczegölnc1 uwagq poswiqca siq ewcntualnej nie-
!'ods/momuy cel /o 11:·vslw11ie 11a pr:zcstr·1'11i 5 lyg()(/l/i 111aksy111u/11c,~o zgi111111ia <"/! s/11-
s!nbil11osci we wczesnynt okresie poopcracyjnym.
m11ch MCJ' i 1'11~ l'o ty111 o/aesic rwdlw doc/wdzi do z1111cz11iejs:cej popmwy.

Po tenolizie prostownilw Wykonanie lenolizy wy1naga czascrn slosowania lckt'iw przeciwh<ilo-

wych przed i w scsji tcrapeutycznych. Moi.na je podawac doi.ylnic przez
kaniulc; lypu wenflon.
0-2'1 GODZINY
• Nalc;~y zasto.>;()wac lekki poopcracyjlly opatrullck uciskowy, u1H0Wwiajqcy jak najob- l'Al.EC Ml:.OTl<OW/\TY (USZKODZENIE l'ROSTOWNIKA- STIU:F/\ 1)
szcrniejsze rncliy pabi. cll'zcba sie; liczyc z przcsiqkanicm krwi przcz opalrullck. Na-
lczy teZ zalecic powlarzane ("{) godzinc; 10-111inutowc scsjc cwiczC1'1, by ulrzynwc jak Charaktcrystyka ogölna
najwir;kszy zakfl'S ruchöw, jakic stwicrdzano w trakcit~ opcracji.
Oclcrwanic sci~~gna prostownika od dystalncgo przyczcpu dalszego na grzbiccic sta-
l DZIEN - 4 TYGODNIE wu DIP cloprowadza clo nicdorobu prostowania w tym stawie. Oclcnvanie sci~~g11n
0
l'rzy picrwszcj wizycie tcrapculy 11su11ic;cic opatrunku i drcniköw. Nalu~.cllic lckkicgo mozc si9 lqczyc i'. odcrwaniern fragrnentu kosci z c1.c;sci grzbietmvej paliczka dysicil-
jalmvcgo opatrnnku uciskowcgo. 11ego. St an Lcn nosi nazwc; odpowiednio palca mlotlrnwatcgo typu lmstncgo luh pal-
• W tcj l'azic llajwit;kszc znaczcnic 111ajq 111ctocly zwalczania obrzc;ku. ca mlotkowatcgo typu sci9gnistcgo (ryc. 1-20 i 1-21). Cechq rozpornawczq pnlc<i
• l<unty1111acja czynnych i biernych (·wiczd1 H.OM eo godzill<; w 10-15-minutowych Sl'- 111lolkowalcgo jest zgi~·ciowc lub opuszczone ustnwienic stawu DIP (ryc. 1-22)
sjarl1. NiedPstatecznc~ zgic;cil' stawu IP poclczas pierwszcj scsji jcst wskazanicm do za-
i nicmoi.nosc jcgo wyprnslowania. 'lypowy meclrnnizlll uszkodi'.c11ia polega 1w wy-
stosowania FES zginaczy. FES na proslowniki stosujc sie; pocz<itkowo tylko w
przy hiernym proslowaniu MCP, PI P i DW eo nin na celu uzyskanic n1a- muszo11y111 zgit;:ciu czubka palca, CZysto w naslypstwie uderzcnin o rzucanq pilkt;.
ksylllali1ych prnksyrnalnych rnchöw scii;~~na. Po killrn sesjach slyruulacji ustawia siq
11adgars11·k nraz stawy MCI' i Pli' w silnil'jszyrn zgic;ciu i konlynuujc FES. l<lasyfikacja palca mfotkowatcgo
• W 2 tygodniu zdj<,'cic szwöw; lwnicczllc mozc sii; okaza(.> zaslusowanic dy11alllicz11ych
S7.)!11 zgi,·ciowych i stosowanie tapingu. Doylc ( 1993) opisal c1.lcry typy palca mlutkowalego:
• l'rzez picrwsze cl tygodnic nalczy lllit(dzy c\\'icze11ia111i, a takze na noc zakladac szy1w • lyp 1 - /.crwanie sci9gnn prostownika '/, paliczlrn dyslalncgu;
. do utrzylllania w-::;pon1ni:111ych siawöw w pclnyrn wyproscit'. Dopuszczalny jcsl nicdo- • lyp 11 -- przerwanic sciqgna prnstownika;
liör prost.owania r1.i;du 5--10°, nie stanowi on wskazania do dalszego stosowania szy- • typ 111 - glc;bokic odc1:wa11ic z uszkod1.C11ic111 sköry i
ny po tym ukresie. ~ lyp lV - zlamanie paliczlrn dystalnego, wysl(,'pui<ice w i1·i'.ccli ml111ia11ach:
4-6 TYGODNI • lyp IV J\ - przeznasaclowe zlama11ic u dziccka;
• Kontynuacja 10-111ill11lowych scsji eo godzi11q w dnia. Nalczy klasc nacisk 11<1 • lyp IV B - uszkoclzenic mnicj nii. polowy powierzcl111i stawowcj bez pmlwich-
uzyskiwanic z~inania w slawach MCI' i IP. nic;cia;
• typ IV C - uszkodzenic po11ad polowy powicrzclrni stawowcj, kl(1re 111oze
polqczone z poclwichni~~cicm dlonimvym.
 r

1 • Us1kod1P11i.1 1vki i n.1dgar~tk.1

1 • UszlmdLc·ni;i 1vki i 11.idg.irslk,1

1-'.!0 Pdkc 11 il1 Jlk~)\v,1ty typu kost11Pgo, 1 po1b.ivviP·· Ryc. 1-22 II. Nicwit!lkic rni„kszl,dc""i" 1\ I'" 11.dc,,
1JH'l lit111i1.11H1 pro<>lnwania. 111!01kow,11q~u (uhylt~k p10~,{o\vt111i.1wdy'..!.d11\111
st;iwic 111i1;d,:yp.1lit 1knwy111 II lll'I 1 111r.it.11111>ili
\VoSci vvyprnslu w ty111 stawif') \VilhH'l!H' p11y
zgiil~ly111 SltJWiP 1>IP. \t\!airn·, hy pudj,,(·. ll'<"/('lli1·
\NCll.'~:11it~, z,111i1n dojdzil~ dn ro?C·rw.111i,1 ~;• i1/t',11.1
v11ik;1, .i ro1ci<!).;'11Jic ~;wit•iu
bli1.11uwt1k'j 1lup1nw,nL~i do
111iPksz1alr c11L-1. B. N.i 1dj1;t i11
Leczenie ~twil~rd1.1 sit,~ uszkodn·11it1 kii~:ci.
SlOSO\V.Jllid S/)'ll)' pdl!·{ llielllill
/\hou11cl i Brow11 ( l LJCl8) wskazali 11a kilka czynnik(l\v, ktörc prawdopodob11ic wi<t- A 111y. C. N,dc·iv 1wröci<'
zq si~~ zc zlym rokowanicm w przypaclkach uszkoclzcnia lypu palca mlotkowatcgo:
• wick powyzcj 60 lal;
o up(Jz11ic11ic przyslqpicnia ein lcczc11i;1 o ponad 4 lygoclnie;
~ poczqlkowy nicdoh(Jr proslowania o prn1ad 50°;
• k n'it kic („scrdclkowatc") palcc;
e schorzenia 1iaczy(1 obwodowycl1 lub wspölwysl9puj<1ce zapalcnie staw(iw.
Lcczenic palc;1 mlolkowatego nie zawsze przynosi oczckiwany rezultal, bez
wzgl~'ciu 'na wyhr;111q 1nclnclt; poslt;powania.
'Jypowc lcczcnic palca mlotlwwa!cgo !ypu scit;gnis!ego polcga na s!osowaniu
przcz 6-10 tygoclni ciqglcgo szynowania wyprostncgo stawu DIP i pozostawicniu B
swobocly stawu PIP za pomocq plas!ikowcj szyny Stacka (ryc. l-23). Jcsli po 6
tygodniach nie wys!t;pujc nicdob{>r prostowania, przcz 3 tygoclnic naklacla si9 szy- ]()

lly na noc, a przcz dodatlwwc 6 lygodni lakzc przccl zaj9ciami sportowymi.

Pacjc11l musi sam prncowac nacl
aktywnosciq J{OM staw6w MCP
i PIP. zchy uniknqc ich zcsztywnicnia.
i\-\{'ch,111iLI!!
\\\'l lll!~>/lllli' / )ilt,'l
' '
lt' Przcz caly proces gojcnia nie wulno

~~
clopuscic do zgit;cia stawu DIP, gdyz
wtcdy Lrzeba calc lcczcnic zaczy11ac c
ocl 11owa. Gdy zclejmujc sit; szyrn; na
czas picl9gnacji sköry czy rnycia, pa-
i\ lh;krnl11·ni1·
lcc nalczy 11icustan11 ie u trzy111ywac
drugq rt;kq w wyproscic.

,~
D

ll di;_;g~ . 1

Ryc.

,cP>~~~ E

~
,y1
 1 • t lszkod11~ni.1 11,+:i i nddg,1rstka l • LJ<.,;kod/f•Jlid t<,•ki i Jl,Hlg,l!'>!l~.i

cd. ryc. 1-'.'.·I

/,/,/~:) TYP 1: AWULSYJNE ODERWANIE SCll~GNA
) / ,;:~, Ci<1glc szy11mva11ic w wyproscic slawu Dll' (szy11t1 St;1cka) 11a ·I tygml11ic
• Przcz kolcjnc 6 lygod11i szyna 11a 110c

~tfj}
o l'rzcz dalszc b lygodni szyna przt:d zakcia111i sportowy111i
• Czynne ('.wiczcnia ROIVI staw1'1w CIVIi' i 1'11'
TYP II: PRZERWANIE SCil~GNA PROSTOWNll<A
• Operncyjna naprnwa przerwania
A ß • Posl\'.powanic jak w typie 1
TYP III: GLI;moKIE ODEHWANIE z USZI((}DZENIEIVI SKORY 1 SCIIJGNJ\
Ryc. 1-2:1 i\. /,1slosow,111iP s1y11y Stacb 11<1 dystal11y st.iw 1ni1:dzyp.1liczkowy (1 )II') jako 1;1111k11i1:t.i 111<'!0-
d.1 !t_!C/C'lli<J p.th\1 1nlotknwalPgn (n.ilPi.y 1.wrf)ci(: w.v;1g<,' 11,1 niC'doli6r proslnwc111i~1). S.1.y11t/ pr1yn1ocowujc: l'rzcszczcp skt'iry
..,i<,' t.1s111.1 p.ipiPniw.1 luh prz}'.IPjK<'llL B. C!.)'lllH' (vvic1Pnir1 l\( )1\ proksymaliwgu st;n-vu mi<,•d;_yp<lliczkn~
1
\
• Operacyj11a n: przcr\\'t11wg() Sci' 1~gna
vv(•go 1 liy 11i<! dop11Scil: do /('S1lyw11i<:nia prnk1.<1s t1nien1cliorni(:nia DIP. (\Nedlug: l-?egio11<1( l\e\'il'W • l'osf~'.pmv:111ic 1
Co111sr: in i /.ind Sw1!ctv, 1V1t'lll11hi~„ TN, i\11H-~ric;rn Socir~tv of Sun!erv ot' tlir> l l;uHI. 191) 1).
TYP IV: l'OCI IODZENIA KOSTNEGO
• 'lyp IV A 11asl:iwic11ie zlalllania i szynowanic przcz () lygod11i m;11. 11a 1wc pr1.cz ko-
lcjnc (i tygod11i
• 'Jyp IV ll ·- naslawieniL' i szy11mva11ic p1·zc1. (i tygoclni or;1z 11a 110c przcz lwlcj11e () 1.v-

··· (lm11trnwcrsyjne) szy11mva11ic lub 11aslawie11ie otw:1rte i zespole11ie wew-

Leczenie palca mlotkowatego (1yc. 1-24) z szy11mva11ic111 lub gwozdzimvanic pt7.czsldirne z szy11q na 6 lygod11i

TYI' III. Ctr,BOKI[ WYll\V/\NIE SKÖRY 1 SCll;GNi\

Rrmn Odc:irwnnin Uszkodzenic Pnlcc mlotkowaty Palec mlotkowaty

Zlamania i zwichni~cia r~ki

""~""" ~]"''"'
lypu kostncgo typu koslncgo
bez podwichniQcia z poclwichniQcicm STABILIZACJA Z NIEZBl;DNI\ REHABILITACJI\ RUCHOWI\
1

ZrnnlmiQIO
t t
Zamlmi1,ito Zlama11ia i zwiclrni~'cia t\'.ki klasyrilrnje si~' jako uszkodzenia slahil11e l11b 11icsta-
naslnwienio nastawionlo bilnc. Ocl tcgo zalc:i.y wyhör wlasciwcgo posl9powa11ia. Zlm11ania s!ahilnc oz11a-
Znmknii;:lo nastawieiiin w wyproScio w zyiQciU ·10°
czujq, 'i.e nie clojdzic do pr1.emicszcze11ia. jesli wc wczcsny111 okrcsie dopusci sict
fJIZCZ :1rosl DIP . ~j-- pewic11 stopidt ruchüw palcu111i. Z<1 nicslabilnc uwajc sict zla111a11ia, w kt(1rych
:illmwo d11zy111 ollfz91t11 1-<---- lmt'1c6w
l<onoruoncjn clojd1.ie do 11icdopuszczal11ego przc111icszcze11ia, jdli wc wczes11y111 okrcsic clopu-
szynn z v:ySci611\q ....::- sci sil( ein ruchöw palcmni. Pcw11c zlanwni<I 11iestabilnc 111oi.11a przcksztalcic w sta-
--, ::>lawowycl1
1
bilnc przcz naslawicnie 111dodq zarnk11ictll). Bardzo trucl110 przcwiclzic('. jcdnak,
Z1rnllejszrn1in obrz1,ilrn lnl<onoruoncja l<or1c6w stawowych klörc z tych zla111a(1 zachowa stabilnosc przcz cali1 wczcs11q l'az~· lcczcnia. Z tcgo
.___1_ lub poctwichni9cie Swioi.o
bqd7 trwalo
wzglctdu 71! wi(d<sw.~ci zlit1J1r11/ 11iestabi/11yc/1 11a!c2y wylw11ac: naslmoicnic 1J1clo-
dq za1J1!mi{'lr/ i gwoidziowa11ic111 prze:::s/a5mylll /11h 11aslmoie11ie 111clodq otmarlq
Nui0Zor1io nn stnlo !ilryny Stnclrn:
• G tyuudni w zlwnaninch
1 • U lyqodni w uszlmdLoniu t~ciQqnr1
t i zcspole11ie wcm111~tr:mc, by mc wczcs11cj fazic dopu.~ci<5 ogra11iczo11e mc/1y pa/-
plus 2 tyuoclnio na 11oc Otwurto n:tstawienio
z zuspo!oniem wowni;trznyrn
rn111i, eo llW .zapobiec ich zes:ztywnicniu.
4 l'y\JOdnio przod zajQcinmi sporlowymi • U11irn uchomionio drulom I< Do zlaman, klörc czctslo wyrnagajq lcczcnia opcracyjncgo, zalicza sict:
1 • Szow z cJrulrnn wycic:mowym • zlarnania olwartc;
L LeGlü11in ->-
lli(:SklllüCZ!lU
Cllisor"'.acjn 1' 118~1-)-
cl;:~szo tJ llllOSlqr.y_
Ewenlunlnio lcczonio operncyjtw
• zlarnania z przcmicszczcnicm i rozkawalkowanicm:
• zlamania spirnlnc z przc111icszczc11icm;
o srödstawowc zla111a11ia z przc111icszczcnic111. zwlaszcza wolJll slawu PI P:

Ryc. 1-~4 1\l::01yt111li:uu11ia1öz11ycl1 zrni,111 low;irzysz,1q«lt p.dcu 111lo1kow,1!1•111u. Ull' dysl.il11y o zlamania polqczonc z ulralq cz9sci kosci;
•,Lt\\' 11ii1:d1yp,1liclk1)Wy. (\IVi:dlug: T.1\. DJmrot1, 1\.\1\/. 1 .111g(•, \N.I J. EngLH 1 r, t\ l.1llf't (inner: i\ revi1•n
1 1
• zlarnania rnnogic.
,1111/ 1n„11n11•11r .ilgorit/1111, 1111. J. Drlltop. rr;11111u, 1: 1Oe;, l 'l'l 1). Zc wzglc;du na szczcg61nq sklonnosc rc;ki do szybkicgo wy!warzania trwalc
usz!ywniajqccj blizny zlamania nics!abilnc muszq byc opcrucyjnic przckszlalconc
 r

1 • Uszkudz<"lli.i 1vki i 111Hlgt1rs!k;i

1 • lJs1kod.t.('i1i.i 1vki i n.Hlg;1r~.tk.1

w zlamania stabilne (np. przcz gwozdziowanic), by umo:i:liwicwczcsnc podcjmowa- 1-2(, /1. l'11.r'll11ic· i lylill' szy11y z wlok11.i
nic cwiczcnia ROM. Zanicdbanic rozpoczc;cia takich cwiczcll ROM doprowadza do 1wykle ~lo~iowt11H~ <lo lt•c1<'11!,11-l,111!<11\
srOC11\~c1(1 i paliczk<'1w hlii:s„:ydi. B.
zcsztywnicnia rc;ld i uposlcdzcnia jcj funkcji, niezale:i:nic od wygojcnia sie; kosci.
s1:cz11 sit,1 1gi111111it·~ i p1oslowa11ie \V
i clys1;ilny111 slawie mit;•cl1.yp;iliukowy111. S1y11.1
Zl:.AMANIA l<OSCI SRODR~CZ/\ 1 PALICZl<ÖW p17.P(h1ia powi1111;i ~;i1('g1H: n;1 2 crn dyst.ilnit' \\' :-h)-
~\
'F"-,
sunk11 du poziomu
Zfamania sr<Jclr\~CZa bez przcmicszczcnia ~'
...:,.,,
7.lairnrnia srödrc;cza bez przc111icszczc11ia nalcz'l do uszkoclzct1 slabil11ych, klörych
lcczcnic polcga na zastosowaniu szyny przcclnio-tylncj w ustawicniu funkcjonal- A
nym naclgarslka w wyproscic 30-60°, slmvöw iVICP w zgic;ciu 70°, a slaw6w IP
w zgic;ciu 0-LO". W ten sposöb wazne wic;zaclla nadgarslka i t\:ki zachowujq ma-
ksymalne napic;cie. eo zapobiega przykurczom (ryc. l-25).
Zasadniczc 1.nac1.e11ic rna wczesne umo~.liwicnie ruch6w w slawach PI P i DIP.
l(uch zapobicga powstawaniu zroslc'>w po1nic;clzy scic;gr1cm a glc;biej 16.qcym zla- "-~.,

maniem, sprzyja 16. znrnicjszcniu obrzc;köw. Grzbiclowa szyna z wlökna szklanc-

go powi1111a si\:gac ocl okolicy ponizej lokcia clo koniuszk6w wszystkich uszkoclzo-
11ych paldiw i jcclncgo palca sc1sieclniego. Szyna przcclnia powi1rna sic;gac ocl oko-
licy pocllokciowcj do clystalnego odcinka pal iczka proksymalncgo ( ryc. 1-26/\), hy
... '.._.:_/
"
umoz!iwil: pacje11towi pocij\:cic czy1111ych cwiczc1i prost.owania i zginania w sta- B
wach Pli' i l)Jf' (zob. ryc. l-26B).

Zfamania paliczka z rozkawaHwwaniem

Ryc. 1-27 (:Z.is
Zla111a11ia paliczka z rm.kawalkowa11icm. zwlaszcza obejmujqcc scgmenly lrzonu zl.un.rnitt rüini siv w z.ile/no~;ci od slo-
['::J :l--'i 1ygod111
'.->llllkt1 koruw<•j do g.Jht1.1~.tl'j w,ir~twy
o grubej warslwic korowej. mogq goic sie; wol110, przez to mogq wymagac ko~;ci w miej~ru zLm1.111ia. CojPllit> przt'- D .1>- ~· tygod11i
utrzymywa11ia 1.espolenia odlanH1w clo 6 tygodni (ryc. J-27). hiC'g<1 11.1jvvol11i('j w 111i< 1 j~cu, gdLil' sto~t1- i'll!lll IO--i'li)')',<>el11i
~'"~~
-···:.w\1~
11<'k w;11stwy kormVPj do g.1licz.isl<'j j1 •sl
11.1jwic;hzy. (WC'dlc1g: ""li.il>ilit.itio11 o(
t/1C' /land, lt'CI. J.IVI. 1lu11lc!I,1„1-1. Sd111<,i·
~·- ~= . Cruh.1 -0g~~.
d"r, E.J. i\\,1cki11, J\.D. C:.1ll<lh.111, SI. Lou- / w.11•,tw.1 . , ~
is, C:V i\\osby, 1'l'JO, '" }')()). ~) krnmv.1, p1:''.~v11:!llCi'.t1~tt~j
r;f,)
' ' ni(' rn;i ko!1l I ), 1
___;_,__;_ ) '

)~-

·1f!il!ft/.
,. JffiJJ!!!?. '. ~ -·"' rrr!llijj;'.
4;,1eq<..::~~~!flJ.Dlffif/~ .. %:
_At<ffr~ ~ Po zlamaniu kosci sr6dr{icza lub paliczlw
"<!ff~# ~
(:-:;f{iiu8!!1fflfU!IIIilII!JJJJJJr1willIJJrm17p111!fJ-----
0-4 TYGODNIE
• Przed llSllllit;ciL'lll drutu I< llalei.y rozpoczqc czy1111e cwiczellia IU)iV! z podlrz,v1Hyw;1-
llie111 przez terapeult; okolicy zlalllania.
4-G TYGODNI
• Zaleca si~' podjc;cic czy1111yclt i czy1111ych wspollmga11yclt cwiczcti rnzciqgajqcyL:lt (11p.
röwnoczes11y wyprosl stawu IVICP i zgii1anic stmvu IP).
• Przykmczolll zgic;ciowyrn w slawic Pli' zapobicga sie; przez zapcw1iienic 1w 11·0.cs11c•j
fazic u11it•ruclio111ienia szy11<1 lt'go slaw11 w nslmvieniu nie1nal neulralny111.

;(~
lf~
 ! „ t Js1kndh'11i,1 1vki i 1i.Hlg.trstk.1 1 • l ls/kud1t'ni.1 f{,'ki i n.idg.11s1k.1

llyc. ·1-:w /\. Szkid<'t 1i,1liok.1 I""·

( RyL ·1 ksym.1hwgo j(~S{ O!UCZL'tly fll"/P/
•;truktt11y unH1iliwi.tjqn· !Hl'~!i.<g,
k!ün· 111rlj;1prnls!awowr'1_nt1c/P!liP
P;11ictrJI\
p.ilc.i. B. St.1liili1.1cj,1 PtllH::'.OI\
~;t.iwu 111i1,'d1yp.i Wiijil<il
) ;,11<•;y od IJOC/llil

111i,1rt}W<-'g(J kom11lt•kst1 _.- rowii,:Z

/,,,---, _.l pL!lcil
-Piytl<a
/„..,.~ dloniuwLJ
/
A zqir1acza

/''"--~-

Pilliczel< j )
:\rrnllm~/<t·
/ ./c.
• !_;d•; 1ic: jh>dstawic obrazu rc11tge11owskicgo uz11a sit;, zc zla111a11ic jcst wygojone, 111oz-
11a rnzpol'!.qc progr:1:11 szy11owa11ia dyna111iernego. Bardzo przydai•I sit; szyny dyna-
111icznc LMl3 i szy11y Capnern. Nalt:Zy je 11akladac 1ia okrcsy 2-godzinne, lqcznie 6·-12
gudzin dziL:1li1ic (ryc. 1-26), 11a zmiant; z dy11a111icz11y111 unier11cha111ianicrn w usta- .J·
-- ·0,- /
Wirm1Cllo
po!~OCLflü
wicniu ;'.gii;ciowyrn (ryc. l-2ll) .:Y
• 'll;rapi•; 11:ni.11a p1-r.etlluzyc na okrcs do ~)-·6 11iiesi~:cy od urazu. B cllrn1imv;1

Ryc. 1-2<J P.is<'k (podwieszk11) 1gi</dowy wspo~

odzysk.111i<' nwhi'iw IV proksy111.ilt1y111 - ' ~ 1~ f ~

";t,1wit! n\i1,1 tl1.y1>.1lic·zk<>Wy111.

"TA~~~~H1~ .·: POSTr;POWANIE W USZl<ODZENIACH PROl<SYMALNEGO
~ ~:· ~ r ;/l()•"lf(~,1~ '.' '~ ~
i STAWU Mlr;DZYPALICZl<OWEGO t{r;1<1

~
Rodzaj uszkoclzenia Obraz ldiniczny Leczenie
/ i uwagi szczegölowe

/'--,/ / Sk1sce11il' s1.1w st.ibilny z 1,wliow.111y111i

n1d1,1111i czy1ll!y111i i IJit>rny111i,
hr;1k z111i,111 J\H ;, lylko h<il
l'rzymoc:ow.111ie do
palca dl,1 zmnit•jsz<:nia dol«-
11.1leiy Wl'Zl'~lli<•
t'wit:1«11i.1 RO/\I,

( )lw;1rlt' zwid111ic;cic• VVidoc111e zwich11ic;'Cit• sl.1w11 l'r1«mycit,, opr.icow.111ic clii-

111rgiu1w, .1111yhio1yki, posl<,'-
povv.111i« j.ik w kaidym olw.ir-
l)'lll zL1111<111iu lul > 1wiclrni1;c·iu
Gr..-:hietowe zwic/1niecic' /'//'
USZl<ODZENIA l'ROl<SYMALNEGO STAWU Mlr;DZYPALICZl<OWEGO 1 ' l'rz<'prost, odNw.111i1• plytki Naslt-\VViPnic •, l 11 li<-:ru< :hrn nit •n i<'
(RYC. 1-30, TAB. t-:~) 11it:wit:lki<· 11<id- 11<1 h.mlzo krölko n -'i dni),
pohocz1H'go (wiczrnia l\OM
Dloniowc zwiclmiycia stawu PIP :;.dar1.ujq sie,' rzadzicj niz zwiclmit;cia grzbiclowc Z JllOCOW.!llil'lll do

i sq CZ(,'slo truclniejsze do nastawic11ia mc!odq zarnk11ittl11 z powodu wi(,'foi9ciu go p<1lc<1, poic•111

konlrol;i rr•11\gt'11uwsk<1
pe;:czk6w bocznych clookola g16wki paliczka proksymalnego. Nieleczonc wlasciwic
2 lwichnic,:ciC' grzhil'lmvc:, odcr- T;iki« s<1rno jak w typit: 1
uszkoclzcnia le mogq prowadzic clo z11ieks:;.lalcenia lypu bulonierki (lqcznc zgi<;- w.111i<' plvtki dlo11iowt:j, d11i1•
cic slawu PI P i przykurcz wyproslny slawu DIP). Na ogöl naslawienic rnctoclq 11.idd;irci« wi<;z;idl;i pohoczm•go
zumkni<;lq lub olwarlq zapcw11ia slahilnosc slawu, nic11111icj jcd11ak z<ilce<t si~· sta- Ty1> l St.11 >il1w 1i,11n,111i!'·/Wid111ic,•c·i1• Z,ihl„kow,111,1 s;y11.1 wyprnsln.t
!ycwc szynmvanic slawu PI P w wyprnscic przcz 6 lygodni, hy zapcwnic wygojc- Sltl\VU: 0( (s/{ir•r<JIVilllic• tfo f'/1inlf!!d /'('/{i)
nic si~' pas111a ccnl rnlncgo. sl;111mvi ·-
Slrl\'\'()\Vt'i
 r

1i1' 11 ,1! 1f::42'",:1fr.: 1• lJ~.1.J<.odzt•lli<l H,'.l\i j 11,Hig<Hstktl 1 • Us1:kodze11itl r~'ki i nadg1irstk.i

1 ~ 1 j /. 1 .~ '1~ ~ 4„'

~fAlll:lA 1.3 POST~POWANIE W USZKODZENIACH PROKSYMALNEGO Po dloniowym zwichni?ciu prohsymalnego stawu

STAWU Ml~DZYPALICZl<OWEGO R~l(I - cd. mi?dzypaliczlwwego lub zlamaniu z oderwania
:1./1:,,1: l l -1"

Rodzaj uszkodLenia Ohraz ldiniczny Leczenie PO NASTAWIENIU METODi\ ZAl\füNIWIJ\

i uwagi szczeg6lowe
------------ - - - - - - - - • Wyprostna szyna palcowa na stalc z 11culral11y111 ustawit!nicrn staw11 Pll'
( ;u/1iC'lowe Lwichnivcie /'II' • l'rzy11aj11111icj 6 razy dziennic wyko11ywa11ic czynnych i hicrnycli cwiczd1 l\Ui\I IV sla-
Nicst;il1il11c• zl,i1na11it~·-zwich­ l;ihlokowa11<1 szyna wyproslna;
wach fV!Cl' i DIP
nie;•cic: nrll;1111,111y nastawienic 11H·tocl.1 • Przcz 6 lygodni zakaz wykonywania ruch6w w slawic PIP
SlilllO\Vi >40 1;1;1 OfHlclfli,I i 7.C'S/>olcni<,l \V{}\ 1\ / -
• !{ozpocz9cic czynnych 6wicze1i l<OfVl w (i lygodniu, polqczonc z okrcsmvyn1 11<1kl;1d«-
SlilWOWl'j 11~·11znr.', je.1/i nie 111.1 11107/i-
nic111 szyny w dzic11, a ci<1gly111 na noc przcz kolcjnc 2 lygodnic
wo.{ci zaslosow;111i.1 111l'lody PO NASTAWIENIU METODi\ OTWAlffi\ 1 ZESPOLENIU WEWNJ;:TltZNYl\I
/dlllfWi\!l<y; SfiiL'/'lJWdllil' (/O
c/1irt11;t;a f'\!ld • Usunic,:cic gwozdzia przczslmvowcgu po111i~·dzy 2 a 4 tygod11ie111 po wygojcniu :.i:; r;i11y
/wiclini<:cic IHic111t• \i\/iönH' w slnsu11k11 ein uszko- Tiikit• s;11110 jak opis;mc• • Ciqglc szy11owa11ic w wyprostncj szynic palcowcj kontynuowarn: l;tcznic pr;-.c'I. b i,1·1'.11-
dzt·11ia wit,•z;Hll<J polmu1wgo w zwiclmit,!ciu gr11Jielowy111 dni
i/luli 11'rw;111i<J plyiki dlunio- typu 1 i 2, jesli s1.1w jt~sl
• Inne clc111enly planu poslt;pmvania podolrne jak po nastawic:1iu rnctodq za1:ilrni1;!q
w1~j; usl;1wi1„1it• k.11owc >;!()" Slilhilny i lllllOZliwi.i C/)'lllll~ S:?ynmuanie proslowniczc lw11tv111.111ic si(~ do cwsu 11st11pie11ia niedo/Jum 11rus/u;·na
wskazuj1' 11.i nclnc• uszkodzc1iic (wiczt'niil !\( JM 11ia. Nalezy 1111ilwc hicmych cwiczc1i zgi11a11ia, dopr!ki mysi1:p11ic 11icdu/}()r fJ;'(JS{UiNlllill
rz(:du 30° /11/J wi(:cej.
/)/011iow1• zwic/1nil·cie /'//'
l'roslt: Z\·;icl111i1:ci/ - l\lykic( proksy111al11y pow()(luj1' S/..:ie1D\V1111ie do cl1iruq;a r</ki
dloniowt· pow<ii.ne us1kodzt~11i1~ u~111r;1I- do~wia< k1c•ni<!
' p;isni.i proslow11ib (111ozc W l<'CZClllll i.ik Uiidkit:h
Grzbietowc zlamanic-zwichni9cie stawu PIP zdarza si~· 1.nncznit; ct.\'St:icj 11i;i.
l;ilwc rlo 11asl.iwieni;1, ;1lc uszkod1t!l'1; 11.is1.iwk,11i<~'
sie;' zn;H1ne us1kmlzcnit· z.id1ow<1wu;1 z wyci<1- zwichni<;cic dlo11iowc. Jesli obejmujc lllllicj niz 50" powierzc!mi slawmvcj, po 11a-
prostow11ik<i; wyrn;1ga przy slawach srödn,~cz- stawieniu rncloclq za111kni9li[ i nalozcniu szyny ochrrn1ncj uszkodzc11ia sq zwykk
uw;1i.nej oc1'11y) 110-p<1l iczkowyrn i Pli' w zgi<,'- slabilnc.
ciu i przy wyproscit! mdg<lrst-
k.i; pd11c 1111ierucl1omi<'11it!
w wyprosti<' sl;1wu 1'11', jt~sli
po 11aslawicnit1 zdjt;cie !\TC~
nie wykazuj<' podwicl111ir;ci<1;
jc~li 11asl.iwic11ic lll('iodq za-
Po grzbietowym zlamaniu/zwichnir;ciu proksymalner,o
mlrnit;•l;J 11i<' udajt~ si~· luh staum mi?dzypaliczkowego
ulr.cymujt' sit: podwichnit,•cic,
1.• dt!C<llW lt'c:1c1ii<' upt·r;H:yjm~ uzr:aje si<;, zc u~;zkudzcnic po naslmvicniu nietochi jesl st:1hihll'. s111-
Lokciuw1• lulJ pru111it·- Cit,'Slo d()(:hrnl;i do pr1t·liici.1 rakic SillllO jak W prosl)'lll si~' DBS zc zgi<;cic111 slawu l'll' 30". Ullloi.liwia lo lcC1. biokuje
11io\Vl' .zvvidinit/cic ~;i<: klykci.i pr1t•1 1><1sn10 et'll- ,1wid111it,•cit1 tllo11iowy111 l'll' ostal'1ic :iO" wyprosl11
dl1111iowl' lr;il1ll' i wi.11kt: !HH/IJ.J; 11i<·- o l'o upiywic :5 tygodni Ul»S dopasowujc sit; w odslt;parh lygodnimvvch, by 1wi~·k;zy(-.
ILHlko llilSl.iwiPlli<· j<·SI wyprnsl w slmvie 1'11' o oknlo 10" lygodniowo.
11.1tl1wycz.ij ln1d11c • W (i lygod11ii1 szyna powinna 111icc uslawicnie ncutral11e, po 11alczy ja zdjqc
• l\ozpucz<;cie czy1111ego progranrn 6wiczc11ia l{OfVl. a IV razic S[llSOIV<lllil' d_v-
f·--JLf1/ 11it•<.ill'.H1idowv l1·ki p11el·iwl.tp.li1H'; l IP fll<1kc,ymc1lr1y st.iw !llit/tf;yp.dic;kovvy; 1\01\\ /;\··
1
1Hunicznycli szyn wyproslnych
krt''.> ruclH'iw. • W 6 tvuod11iu podej111uje siq prngrcs.vwne (·wiczcnia wznwrniajqct!
V\/vclltig: l.h'.. l .ii111tHi', \!V.I >. l 11f;ht'r, >11 rio11.•,, IHll ulic•n :.ulJtlt' t"i11ne1 i11juri1•s, Pl1ysici.u1Sprnts1\h d.,
1 1

:~ti[fi]:L~Ci, l !J<lH.

Grzbic!owc damanic/zwiclrni9cic, obcjmuji1ce ponacl 40<V<1 powier::.dm[ s!mvo-

Zlamania z odcrwanicm obcjrnuj<l lmtw<;dz grzbiclowq paliczka srndkowcgo wcj 1110).c byc nicslabilnc nawcl prz.v zgi9lym palcu i wyrnagac zabicgu opcracyj-
i wyst<;pui'l w 111icjscu przyczcpu pas11ta ccnlral11cg,o. l'odobne zlalllania mo:i.na ncgu. Prawclopodolmie najczi,:~;cicj wykonujc sii; zabieg Ealona z przl'suwa11ic111
lcc1.yc zachowawczo, jcsli jcd11ak przy s1.y11owa11iu palca w wyproscic pozoslaje cllornowej (Ea/011110/ar plale ad1ia11cc111cnt) (ryc. 1-.31 ). Usuwa sit; odlan1;i-
przc111icszc1.011y proksylllalnic o ponad 2 Jlllll, wskazanc jcsl 1rnslawic11ie nc rragrnc11ty i zakolwicza plylki,: dlo11iowq \V obr<;bic pozoslalcj czt,•sci n;iliczk;i
olwartq i zcspolc11ic wcw11~·tr1.11c. srodkowcgo. 7.w_vklc gwozclziujc si<; slmv PIP w zgii,:ciu 30''.

l;,
 r

l " LJ~zkPdzt~ni,l H11 ki i IF1dg1IrSlk~l 1 • LJ•,;kod11•11i.i 11,>ki i 11,Htg.nstk;1

!(yc. ·1-:12 l111it•rt1cl1;1111i;111i<' p,rl"" po

Puliczol< zwi< lu1i1 •ciu, 1!.trn.i11i11 luh '.>k!\'C<'
1

·) prolrnyrnnlny niu. „1 ii1111ic S<J~•iPd1kt1'' 11• "1roi1y

1

J:::(~~~;': ' '.

( / lgty l\oithn pt1lc,1 ~;,J~,il'dtlil!);O Sld!lOWi !1,'

··-r;;;':"'c""'"''m"'"'
~
podpon,:. (Wc•1llug: ".S. !dl<·r,
!llf'lll o( nJ11unon hind i11j11ritis J.
·.·./'\ :·>•~ Doclntlmwu
1

tv\usndosk<'I. 1\ 1 \i~d., 17:7 ~. 1!)'Jhl.

.t-· ;_. /""
'· p
wiqzacllo
poboczno (r,v
Wi9zncllo /ylhn t:\-·, ,.(f
A poboczno c lornown B ·• ' ''Plytlm dloniown
/
proksynmtr1y
/Gu.z!'~­
;:::;?'/
~f~\o:~;(:~:{•" '''
/ ~Plytltn rlloniowa
c ,. \ Nieuszlmdzony pnliczel<

flyc l<tl /\. ()[lr<L< p.itnlugic1.11y uszkod1eni;i vvsktlzuje 11.t utr.11<,' ws1Mrci11 st~1wu pr/eZ WÜ/!ddlo pD-
'" 1irow<1dii du 1n:1u11<>j 11it•st,rbil11o:;ci. Cdy w proksyrn:rlnyrn sl;rwi<' 111i1•d1yp;1liukowy111 (1'11')
si1,• :-o..-:dr<JIJ1lJ('!1iP lul> wk!i11ow.i11i{; poncld rl(VX, dolnej powief!drni palic1ka :;rotlkowego, 1.a-
.'W)'L1<1j wykn11ujt: SI<,' arlroplastyl<1• plytl<i dloniowej nll'todq Eatona. B. S;wy prz"!ll01V«tl1<1 si<,: pr1<:1
fHH./IH' k1t1W</dLit! ui>ylku, wyprowi1dzaj.1c je od stro11y g11hidowej. Jak wic!i-1C llil rycilli(}, wyci\•lo rozka-
lr.ig1nP11ly i pr/1!~llni<1•to ku przodo\vi plyll(l 1 ~ dlo11iow,1. C. Sz\vy 1awit}/Uj(' sit1! nad vv'YScido-
\'/ llh·i\\'illh~
kanJi. Zcwn9trzny aparat clo unieruehornicnia 1110zrn1 usurn1c 111ic;dzy 3 a 6 tygo-
rrn l1;1jt'lll )~u1ik.1,
hy wci,U~llij( plytk</ d!o11inw.1 w olm,:h uhylkt1ijc~dnoc/P~;nit~11.1(ilt1Wi(~ st;iw PIP. clnicrn po opcraeji i od tej ehwili podi<t6 prograrn nicograniczonych ezy1111ych
i.\:\I. Siridl.111d, 111<• / /,1111/: 1\'l.tsll'r ll'd111i</ll<'S in Ortfw11.11•r/i< SW):<'I)', l'hil,rddphi<r, lippirn:oll- i biernycl1 cwiezcii HOIYI.
Grzbiclowc zwiehni<rcic slawu PIP bez wspülis!nicjqcego zlamania po 11asli1-
wieniu mclodq zarnlrnit;tq jcs[ za7.wyczaj s1ahilnc. IVIo;i.11;1 lo sprawdzic po wyko-
naniu blokady palca i gdy uzna si\' staw za stabilny. stosl!jqc na 3·-6 tygodni 1rn1-
cowanie do sqsiedniego palca (r,vc. 1-32; lab. J-4); kollieczm: jcst wczcsne podjt;-
cie czynnych cwiezc1i ROM i lcezenic przeeiwoh1?.9kowc. W razic wyst~'powrn1ia
nieslabilnosci poclezas bierncgo prnstowania slawu 1rnlc7.y zastosowac DBS, tak
Po grzbietowym zlamaniu/zwichni{lciu pmksymalnego
jak przy zlamaniu-1.wichnic:;ciu.
stawu mi{ldzypaliczkowego, obejmujqcym ponad 40%
powierzchni stawowej

• Po 3 1ygod11iach od operm:ji nah~zy usunqC.:· szpilk9 ze slawu Pli' i ustawic w zgi9ci11 ZlAMANIA PODSTAWY l<CIUl<A
.)0", a nasl9pnk u11icrucho111ic staw na stalc w Dl\S.
• Hozpoczqcic czynnych i czy1rnych wspornaganych cwiczd1 ROM w zakrcsic, na jaki Srüdstawowe zlamania obejmui<1cc podstawQ kosci srödr<rcza klas.vrikujc si«~
pozwala DBS. zlamania BcnncHa (gdy wyst~~pujc pojedynczy dloniowy [ragmcnt od slrony tok-
• Po 5 tygodniach Pale;:y usunqc DßS, kontynuujqc czy1111c i bicrnc cwiczcnia wypro- eiowcj) lub jako zlamania Rolanda (o charnkterzc rozlamania klykci w ks1.taleie
slnc. litery T). Cz9sto lqez<t si9 z przemicszezcniem z powodu dzialania na podstaw~~
• l'o b tygodniach mozc~ hyc koni;:cznc zaslosowanic dynamiczncgo szynowania wypro- proksyrnalnej ez9sei kosci srödrc;eza poeiqgania prze/, odwodzieiel keiuka dlugic-
sincgo, jcsli pacjc11l 11ie ndzyskal jcszczc pclncgo wyproslu bicrncgo. go. .
Zlarnania Bennctta bez pr1.e111ics1.ezcnia leezy si~~ nalozcnicm szyny przcdrn-
mienncj; gips mozna zdjqc po 6 tygoclniaeh, jdli klinieznic stwierclzc1 si~~ wygujL~­
Po tyn1 zabiegu nierzadko cloehocl1.i clo przykurez<'iw zgi~·eiowyeh. Agec (1987) nie zlamania. Wöwezas podcjmuje si9 ezynne i ostrozne bicrnc cwiezenia J{Oi\!l.
opisal zastosowanie w niestabilnyeh zlamaniach/zwiehnic;eiach slawu Pli' zcspo- l{öwnoezesnic wyposaza si9 paejenla w zdejmowanq szy119 przedrarniennq do slo-
lenia zewnc;trzncgo pol<tezonego z gumowymi paskarni, eo urnoz.liwia wczesne sowania przez nastt;pne 2 lygodnic 111i9clzy sesjarni cwiezcl'l i 11<1 noc. Na og<il pa-
podj<,~eic ezynnych cwiezef1 ROM niezaburzajqeyeh nastawienia. Po 3-5 clniaeh ocl podcjmuje normalmt aktywnosc mi9dzy 10 a 12 lygodniem. )dli po 1.asloso-
operaeji nalezy usunqc gruby opatrnnek ueiskowy i. podi<tc czynnc cwiezcnia H.OIYI waniu szyny z uslawienicm keiuka w odwodzcniu dlo11iowy111 i prrnnicniowyrn wy-
w lO-minutowych scsjaeh eo 2 godzin,v. Dwa razy clziennic lrzeba z u;i.yeicm wa- stc;puje lrwalc podwiclmit;eic s1awu, w,vkonujc sie; naslawienic melodq za111kni~~lq
ciköw i wocly uUcnionej oezyszezac druly, a micjsea styku ze skörq oslaniac gazi- i przezskörnie gwozdziujc. Po tym zahicgu urnieszcza sit; keiuk w opatrunk11 gip-
 r
" lJ~,;krn!.~l'lli.1 1<,1 ki i n.idg;1rslk.1 l • Uszkudn~ni.i l\~ki i 11.lt lg.Hs\k,i

Ryc. 1-:U S1kodliw.1 ro1.1cj;i odl.1111(iw

i pale,\).
::!AllELA ,1 ',4 .: „
1
MATERIAl:.Y POTRZEBNE DO UNIERUCHOMIENIA (;i /dlPlll

V; ( : ,!/ ~ j" .,.,( f ~I USZKODZONEGO PALCA

l'okrylil o szl1rukosci 2,S c111 luli op;isb

Sprily do

sowy111 i 1.apcwnia rnu ochro11~1 przcz 6 lygoclni. Po usuniQciu drulu rozszerza siQ
lcrapi~1 IV spos(>h opisany IV przypadku zlamali bez przcrnieszczcnia.
Zlamania golamla sq ubarczonc zlym rokowanicrn. Wybör sposobu leczenia za-
lc;~\' zlVyklc ud slopnia rozkawalko1Vania i przcmieszczenia. W przypadku obecno-
sci cluzych fragmcnlÖIV koslnych z przemicszczcnicrn slosujc si9 nastawienic mc- -------- ·---..
lndq ulwartq i zespolenie wewnc,1lrzne (O!Uf·~ ope11 reduction and i11/emal.fixa-
fi<m) z u;i.yciem drulu Kirscllllera lub plylki clo malych fragrnenl{iw. Przy
z1wczny111 rnzkawalkowaniu zaleca si~1 r~1cznc wymoclclowanic w odwiedzeni11
dloniowym i unierucl1rn11ienie w gipsie kluso1Vym na kciuk na 3-4 Lygodnie. Po
\'
uzyskaniu slahilnego zespolenia wew1wt.rznego moz.na po uplywic 6 Lygodni roz-
puczw.' ruchy w spos{Jh opisany \\' przypadku zla111a11 Benncl La.

Wy111.1-
c1011y

Zlamanic szyjki piqtcj kosci sr6dn;cza '"'

(zlarnanie typu bokscrskicgo) ~·

Steven J. Mc">'ers"' tv\id1llcl L. LcE'

~~

i'"~~ Charaktcrystyka ogölna

er; Zlarnania szyjki kosci srr'Jdr~1cza zalicza si9 do najczQslszych zlama11 r9ki. Zdccy-
~~
Il
dowanic najcz~·sciej clochodzi du zlamania piqtcj kosci sröclr9c;.'.a, kiörc nazwano
2!11111r111ie111 /Jo/1sersf<i111, gclyz lypowy 111echanizm jego powstawania polega na za-
'
d<111iu ciosu ze:ilizgowL:go (p.fa11ci11g pu11c/1) 11iesi\1gai<lcego wytrzynwlszcj, clrugiej
lub lr1.ecicj kosci srödr~:cza.

~·~I
~ Wywiad ldiniczny i badanie
Lcczcnic
Spos(Jb lcczenia zalezy od siopnia przemicszczcnia, jakic zmierzono 1w rzeczywi-
·.·~ st.ym boczny111 zdj\:ciu rcnlge11owski111 (ryc. 1-34). Zlamania szyjki kosci sr(Jdl\1-
l'acjem:i zwyklc usbri.ajq sit; 1ia höl, ohrz\1k i ulrnl\~ ruch(>w w okolicy slawu MCP.
r
m·
J~
·»
Nickiccly slwicrdza sit; 1.11iekszlalcc11ic lypu zrolowania. Trzeba przeprowadzic do- cza sq zwykle wklinowanc i uslawio11c kqlowo, z przemicszczcnie111 fragmcntu dy-
kladne haclanie, hy sit; upewnic. c1.y przy zaciskaniu pi9sci nie dochodzi do ro- slalnego w kicrunku dloniowym wskülek poci<1ga11ia przez 111it;s11ie wew11~1lrwc
r9ki. Naclmierne ustawienic k<tlowc powoduje znikniQcie „lrnykcia" slawu MC!'

1
Lowania sit; palca (ryc. 1-33) i jego cllrn1iowcgo uslawienia ani nie ma dcficyiu pro-
slowani<1 uszkoclzoncgo palca. i moze prowaclzic clo wyslawania glöwki kosci srödr9cza w dloni. Gdy c/1o(b
0 dmgq lub trzeciq lwsc sr6d1rcza, dopuszczalne jest jej ustmoicnie lu1tomc tyllw
o olwlo l ou, nato111iast 111ozna zaa!a:eplmuaC: s/azywie11ic lw ..;ci czwar/cj o .c;ou.
a piqlej o sou ze zu:zgli:du 11a mi1!hszq ruchornoiic czwartego i piqtego sfar:ou Ci\/C
Badanic radiologicznc (De Lee i Drez, 2003).
Na zdj~·ci11 bocznym wyznacza si<; kql zlamania kosci sröclr9cza, kreslqc lini<; Gcly przemieszczenie jest zbyt duze, mo;i.na spnibowac naslmvienia meloclq zarn-
wzdl11i. lr1.u11(iw kosci sn»drqcza i 111ierz<1c go11irn11ctre111 powslal.v kni~1lq po wykonaniu hloka.cly nadgarstlrn sroclkiem micjscowo znicczulajqc.v111

~
 1t t J:;zkod1Pni.1 H,'ki i 11.1dg,11qk.i 1 ° U•;zkodz1•11i.i r~'ki i ll1Hlg,1rstkd

i i'.astosowaniu 111anewru lalissa ( 1938); polega 011 na zgic;ciu paliczka proksyrnal-

11cgo dn l)()" i wywnrciu skicrowancj grzbiclowo sily do glöwki kosci srödrc;cza
(ryc. L-35). Naslt;pnic na 3 lygodnie zaklmla sit; na ri,;kQ lokciowq szync; rynnowq
i'.c zgic;cic111 stmv11 MCP 80". i'. wyproslc111 slawu l'll' i pnzoslawienicrn swobody
dla slawu DIP (ryc. L-36).
l\oniecznc jcst szybkie urnchamianie palcow, by nie doszlo clo lworzenia si~~
!Jlizn, zrosl(iw i Si'.lywnosci, niemajqcych bczposrcdnicgo zwiqzku z urai'.cm, lccz
z typowy111 dla l\'ki szyhkim usztyw11ia11ie111, gdy sie; jq u11icrucha111ia.
Lcczcnic opcrucyjnc zla111ania bnkscrskicgo jcst wskazanc, gdy:
• kqlnwe uslawicnie odlant(JW jest zhyt duze (>50" przemicszczenia);
" dochodzi do p(lzncgo nmvrotu pr1.c111ieszczc11ia po uprzcdnio wykona11yn1 na-
stawicniu;
• wysl<;puje rotacja palca. 1\ B
Zcspolcnic opcrncyjnc polcga zwykle na gwozclziowaniu przeznkörnym zlarna-
choc konicc1.nc by.wa tc;i. 11astawic11ic mctodq otwarlq i zcspolcnie wcwnc;lrz-
11c (Ol~IF).
Zlamania ustahilizowanc operucyjnic wymagai<l zainstalowania szyny clla za-
····J;;:
~'
pcwnicnia stabilnosci i 111110~.liwicnia cwiczc1i l~ONI.

).\~~\;/ ), .
Ryc. ·1-:1:; M•HH!Wr J;ihss,i. II. l'roksy1n.il11y si.1w

___(!~
llSl1lVVi<l •jjp w IPiPciu 901)
.kost: S1:t'H in,•cz~: r
1

c=~~=-~,~~. \ popych;1

=~~ 1;
k,11owe t1st.iwiP11ie dloniovvt~. B. c
nakl.:id.i si1r' lokciow<J szy1111•
1ycji ft111kcjo11al1H:j. (\l\/edlug: l?t'nion.1' l<<'vh•\\' ( ·ourse i11
f lt111<! Su:,t:l'ry, Rosernont, IL, AmPric;in Soci(~ly for Surgt:>-
ry ol llH• 11,rnd, l'l'J 1).

~,
t p11lc1 lw, 11;idgi!rstka i
A B sköry. D. Po pr1ymocow;rni11
w nad1~rl!'Stku, j,ik najhliic j ~)0°
1

Po zlamaniu typu bokserskiego

Brotzman i Lee

PO LECZENIU Sl'OSOBEM ZACHOWAWCZYM (NIEOPEHACYJNIE)

0-1 ty<lzie1'1 2-3 tygodnic
• \Vysokie ukladanie l\~ki, przykladanic lodu, lnkciowa szyna rynicnkowa zc zgic;cicm • Zcljc;cic lokciowcj szy11y rynicnkowcj po 3 tygodniach i wykonanic zdji;cia lff(;
slawu MCJ' 80" i pozostawienic111 swohocly dla slawu DIP • Na kolcjnc 3 lygodnic zastosowanic krMkicgo gipsu ramirnncgo (un10;i.liwiajqL'.cgo
• Czynnc ruchy 11icunicruchomioncgo kciuka, palca wskazujqcego i palca trzccicgo czynne ruchy w slawach Dll'. !'IP i MCP czwartcgo i
• f\aclanic racliolugiczne po 6-·8 clniach (w trzcch rzutach)
3-5 tydzicl1
1-2 tygoclnic
• Czynnc i czynnc wspornaganc cwic/.r.:nia J~()M czwartcgo i pi<Jlcgo palca
• l\011lynuacja czynn~'ch cwicze1i EOM pa!c(nv w nicurucho111io11ych stawach • J)icrny wyprosl
• Zcljr,Tic rt•11lgc11owskic po 2 tygocl11iach
 r
~ • u~zkucl/t>l\i.i rvki i 11.1dg.11stka 1 • Us1kodzt·11i.i nliki i 11.idg,H~,\k,1

llyc. 1-37 /\, \iv Sl<IWi<> src)<Jll,'C/ll!l-fl.I

5-7 tydzic1i liczkowy111 k1 iuk;i rozci\'gno 1111yv\'u-

1tj
l'liJ{
!{~
•
•
•
•
Czynnc/agrcsywnic wspo111aganc/hicrnc cwiczcnia HOM czwartcgo i piqlcgo palca
Cwiczcnia wz111ac11iajqcc
Zczwolcniic na
/.djt,:L'.iL'
d1icidi przykryw.i lokcimw wi<;z.idlu
jHllJOCZIH~. B. l 111y ll<-'Wll)'ll\ ktjl{J\VY!ll
.usl;l\Vi(~!liu kciuk._1 ninZe doj~(: do ro-
/t'rwani.1 i przemi<~s;{:?t~nia wi1;/,Hl/.1.
C. Gdy wi<:1,111!0 \lleg11iP 11oidl<:11111 1l.1
l ~j PO LECZENIU OPEfü\CYJNYi\1 (DIWT K, ORIF) .1.ewnt1lr1 ruzci1/gna, dncl1rnl1i du
11s1kud1e11L1 1yp11 Sli"H'r,1. i'<mit'd!J.1
0-1,5 tygodnia nie d1irurgic1.nr'j ni:tprawy lt1k uwitJio-
Lol<ciowo· wi1/z;.tdb llff)\V,1d1l llu 11r/t~\\'l1•­
• Wysokic uklaclanic n;:ki, ilid wifi!zndlo (\.V(!dlllg: J.I\. l .1i1·
!,· • Szynowanic 211m:oslmoienic111 szoo/Jod11ych slawöw PIP i Dll' poboczne
, St'riuus., l>ul ul!t ·11
\i1 • Uslroi.nc czy1111c cwiczcnia l\OM slaw(lw l'l I' i Dl l' sul1tle, /inner injwh•.\ Pliysici.111 Sport•,
~~ • Czy1111e cwiczenia ROM nieuszkodzonyeh palcöw i kciuka A B c 1'v\t'd„ 2hl(1]:'i7, i')')ß).
• jcsli wykonano naslawienic me!odq olwarlq i zespolcnic we1Vl1\'lrz11c (OIUF), 10-1 11
clnia nalczy zdjqc szw.v
l,S-3 tygodnic
• KU11!~11111acja szy11mv:111ia nicohcj111ujqccgo slaw(iw PIP i DIP
• 0~1rni.11c c;1.ynnc c:wicze11ia HUM slawöw 1'11' i DIP
• Czy1111e cwiczcnia l\OM nicuszkodzonych palcöw i kciuka
• Zdjc,icic szyny pu 3 lygod11iach niowo (jak np. chwyla11ic lub ulrzy1uywanic du7.ych przcdmiolöw). Uszkodzcnic
• Usunit;cic drn!u K po 3-6 lygoclniach
UCL zmnicjsza glöwnic silt; chwylu i urnoz.liwia dloniowc 11adwicl111it;cic paliczka
3-5 tydzici1 proksymalncgo. Gcly laka nicslabilnosc lrwa dlugo, czt;slo clochodzi clo zwyrnclnic-

I
~' • Mocowanic do sqsicdnicgo palca
• Czyn11c/wspomaga11c/bicrnc cwiczcnia l\OM czwarlcgo i pialcgo palca
• Bicrny wyprosl wc wszystkich slawach
nia stawu MCP.
Zakrcs koslawicnia „prawidlowcgo" kciuka waha sie; w szeroki111 przcdzialc.
W pclnym wyproscic w slawic MCP luz lcn wynosi srcdnio 6", a przy zgi~iciu sla-
5-7 tydzicü wu MCP do 1.5" zwit;ksza sie; clo srcclnio 12°. .
Nickiccly rozcit;gno przywodzicicli (gdy ulcgnic przcrwaniu i zoslanie udciq-
I~
ri
• Czynnc/agrcsywnic wspo111aganc/hicrnc cwiczcnia l\OIVl czwartcgo i
• Cwiczcnia wrn1acniajqcc
palca
gnit;le dyslalnic) usiclla UCL i wskulck lego unicmoi.liwia analomicznc naslawic-
• Zczwolcnic na nicogra11iczorn1 aktywnosc uie lub wygojcnic sit; UCL (uszkoclzcnic typu'Slcncra) (ryc. 1-37).

Occna syluacji
W wywiadzic zwyklc slwierclza sit; uraz kciuka lypu koslawienia, po nim zas
Uszkodzcnia lokciowcgo wit;zadla poboczncgo slawu ohrzi,ik. a czi,~slo takzc \vybroczyny na lokciowej slronic stawu IVlC:P kciuka. Pal-
sr6drt;czno-paliczkowcgo kciuka (kciuk narciarza) pacja tcj okolicy slawu MCP mozc wykryc obcrnosc nicwiclkicgo gui'.lrn, eo 11<1
og(il wskazujc na uszkoclzcnic lypu Slcncnt luh na zlamanic z oclerwa11ic111.
S. Brc:nl L)rotzm<rn l'oza przcgl<tclowy111 zcljt;cicm ren!geuowskim (keiuk i naclgarstek w lrzcch rzu-
nalei.y wykonac zcljc;cie z obciq7.eniem w kien111kt1 koslawosci. Ponicwai. pa-
Charakleryslyka og<llna cjcnl po ostrym urazie bt;dzie si<r' hronil przcd bölem, badanie lo lrzeba puprzcdzic
wslrzylrni\ic:icrn do slawu J lY,1 lidokainy. l11legral11osc wit;zadla wlasciwcgo (lokcio-
l<.lasyc1.11y przcwlckly „kciuk gajowcgo" opisano po ra:;. picrwszy jako clrnraklcry- wcgo pohoczncgu) occnia siir, wywierajqc 11acisk w kicrnnku lmslawosci na s!aw
slyc1.11c uszkocl1.c11ic wyslt;pujqcc u gajowych w S1.kocji. 'lermin „kciuk narciarza" MCP kciulrn w zgii;ciu 30°. ·1~ pröh~: wykonujc sit; mctodq kliniczntt lub z cloku-
wprowadzili Schullz, l:\rown i Pox w 1973 r„ gdy uprawianic narciarslwa stalo sit; mcnlacjt[ rudiologicznq. W pismienniclwic wyslt;pujq pcwne r(iznice eo do
rwjct.\:slszq przyczynq oslrcgo uszkodzc11ia (np. po upadku, gcly kijck narciarski uslawicnia kqlowcgo po przylo7.cniu 11acisku w kicrunku koslawosci, ldl,li'~i 111i<tl-
11cisnql na lokciowe wilp.acllo poboczne kciuka - UCL). ·1~1 powy mcchanizm by clowodzic calkowilego zcrwania UCL. Na calkowitc zenvanie UCL wslrnzuje
uszlmd:;:enia pokga 1ia ckslrcmalnyrn ucisku kciulrn w kicrunku koslawym promicniowc oclchylcnic kciuka przy nacislm w ldcrunlrn koslawosci o 30-·'.Vi";
wskulck upaclku na oclwieclziony kciuk). stanowi to wskazanic do korckcji opcracyjncj. Przy calkowity111 przcrwaniu (>2i0"
Slahilnosc kciuka po stronic lokciowcj i'.al6.y od czlcrcch slruklur analomicz- olwarcia) prawclopoclohid1stwo prze111ieszczc11ia UCL (uszkodzenia typu Slcnc-
nych: rozcir,:gna przywodzicicli, mi~isnia przywodzicicla kciuka, wlasciwcgo i po- ra) przckract.a 80%.
111orniczcgo UCL i plylki dloniowej. UCL opicra sit; silom skicrowanym prnmic-
 ,...

1 • t Js1kod!l·11i,1 n,·ki i n.HIJ-~dr~lkil 1• l l<;1kDd/1'11i;1 n:Li i n.idg.n•;tk.i

Leczenie kciuka narciarza " U 80% pacjenlöw z calkowilym rozerwanicrn wiyzadla stwicrdza si\~ us1.ko-
l'rzy nacis/w w kicnmlw lwslawosci kci111< zadwwujc stahilnosl' clze11ic lypu Stencra (eo oznacza zle wyniki gojcnia, jcsli nie zoslajc p()(lj~~tl'
(nie ma 11szlwdze11ia typu .Stencra) leczcnie opcracyjne), wobec czego wlasciwc rozporna11ic stabilnosci czy nic-
slahilnosci kciulrn gajmvcgo nahicrn istotncgo rnaczcnia.
~ Wiyzndlo jl'st uszkoclzonl' tylko cz~~sciowo. Po zastosowaniu ll'czenia zacho-
W<l\liC/.c:;n 11<1stqpi jego wygojl'nie.
~ l<ciuk u11ieruchamia siy na 4 tygmlnie w szynie przedrarniennej lub w szynie Po naprawie lub relwnstrukcji lokciowego wi{!zadla
ler111oplastycznej (111odelowanej), 11a ugöl z pozostawieniem swobody dla slawu pobocznego W stawie Sr6dr{!CZ110-paliczJwwym hciufw
IP kciulrn.
~ W 3-4 tygodniu rozpuczyna siy czynne i bierne ruchy kciulrn, unikajqc 3 TYGODNIE
jego ustawianin koslawego. • Usunit;t:ic grubcgo opalr1111lrn
• jl'sli pu 3-4 tygodniaeh cwicz1~11ia J{()l\!I nada! sprmviajq böl, tr1.eba uzyslrnc po- • Usunit;cic drntu K zc slmvu MCP, jcsli zoslala uzyia do slahilizacji slawu
110\Vllq ocen~ orlopedy. • Zalo:i.cnic 11a stalc slalycz11cj szy11y na 11adgarslek i kciuk
" S/.ym: termoplastycznq zdcjmujc si~ kilka razy dzirnnie do czynnych cwicze11 HOM.
6TYGODNI
~ Po (i ly~~oc!niacli od urazu podejmuje siy cwiczenia WZllHH.:niajqce chwyt. Dia
uclirony przed 1:ra1.ami ko11t.aktowy111i pacjenl powinien przez 2 miesiqce uzy- • l{ozpoczt;cic czyn11ycli i ostro).11ycli hicrnycli L:\\'icze1i l{OiVJ kciub przcz 10 111i1111I c:u
waC· ort czy. godzint;
• U11ilwnie wszelläego bocznego nacislw na staw MCP kciulw
l'rzy nacis/m w ldPrunlw lw.<il.iwo.fri wyst~·puje nicstahi/110.<fc.' kciulw (> 30") • \V razic ko11iccznosci podjt;cic szy11owa11ia dyna111iczncgo, hy zwi~·kszyc zakrcs bierny
l{OM kciuka
• Kon ieczna na tych rn iastowa naprnwa opcracyj na z nalozen icm szwu kot wi-
c.:1.qcegn (ryc. 1-38). 8 TYGODNI
• Z.aprzcsta11ic szynowania. l'rzed zaj~·cia111i sporlowy111i l11h pod11oszc-
nia cii;:i.kich przccl111iolöw nakladanic slalycz1wj szy11y l11h krc'Jlkicj chro11iqu:j
przcti' ruclicm przcciwslawny111, opponens splint, obcj11111jqccj kciuk 11adgarslt:k
• l{ozpoczt;cic progrcsy\\111,VCIJ C1Viczc1i IVZll1'1Clliaj;[c~:cll
12 TYGODNI
Ryc. 'f -:IB ;\, H.id,mi!' I olH p.il„
• Pozwulcnic pacjcnlowi na puwr(1t do pclnej aklywnosci
Cd ll<lfl i.irz,1. Ld,;:1t11
~;r(~dn/Cld, hy ::.tpc1hiei-
t11:isk w !, ieru11ku
/,.i) 11.1 dys1.1l11y ko11it"
kciukt1 111.ielv111 do

,, Zespofy ucisku nerw6w

Zespöl ciesni nadgarstka

1wykh 1
!OWilrZyszy !llll pl'll'lllil'SZCZPllie
dyst,1lnl'gn Loi·H
t S. Brenl Brotzman
dL1, t.ik it•

11iew;/koc lzcHK·g1J Ch<1raktcrystyka ogülna

C. N.1pr11w;i
ronLd<•l<·1\i.1 ro1cit '-
1 A Zcspül ciesni nadgarstka (CTS, carpal /u1111el sy11dm111e) zdar1.a si~~ dosc c1.\:stP
1wtlluE: l..T.
(i\
l /n\\' / 111i111rl.!j(l
(stanowi najcz~:sciej spolykanq postac ncuropatii obwodowcj) i dotyka 11Vr1
llozc19q110 nozrn wa110
i.111 '.;ports Mud„ :>'II \l:b'J, przywoclz1c1oh wir;zadlo
populacji. Najczyscicj cicrpiq nat'i osoby w wieku sreclnim lub podcszly111: 8.)%
(JCJ:~; B i C wPdlui~: P. HPVllliltl, /njurh»'l sposrc'icl objt;lych badanicrn 1215 osöb mialo ponad 40 lat (srednio 5.:1. lat~1). I<n-
10 t}H' ult1dr cr1ll.1tc: ral J(1;.11;H·11t o( the
1 toc1cx1qqrnr~10))„~·'·
poboczno
bicly chorujq clwukrotnie czyscicj 11iz myzczyz.11i.
1/111111/J 1\K.T jr;i111, J 1\111. 1\c;l(I. Urtliop. ~~-~ ..
~urg ..ri:~~:~·I, l lJ<l7). /
,';' I

t' ·;,(·\ . '"

Cies11 naclgurstka to szlywna pr1.eslrze1i o wlölrnisto-koslnych scianacl1, kt<'m1
/ ·11\ '.--„-.o pocl wzgl\:dern l'izjologicznym zaclwwuje siy jak ,.zrnukniyty przcdzial". CTS rozwi-
,/-·---..-.·,"·' \1,~'I'\""­
;_.· .....-~ -:;· ~-, ja siy wskulck ucisku ncrwu posrodkowego na drod1.c jego przcbicgu pr1.cz
„, . stck. Zcspöl kliniczny clrnraklcryzuje siy bölc111. d1\~t.wienic111 lub mrowie11ic111 wob-
'.,
c szarzl' zaopalrywanyrn przcz nerw posrodkowy (dloniowa powierzclrnia kciuka, pa-
 r
" l b1.krnl1<·11i.1 n11ld i 11.idg.irslkt1 1 • lJszkodzPni;1 1\~ki i n.idg.11~.tL.1

lcc wskazujqcy i palcc l rzcci). Objmvy lc lllogq wysl<;powac 11a calym wy111icnionym Ryc. l~J9 /al1t117P1Ji,-1 c;ucio\\'L' \V 7t~·;ptd1• ci(·'·lli 11.ir_l

obszarzc lub sla11owic okrcslomi kombinacj<; kciuka, palca wskazujqccgo, lrzccicgo zgodne / dy'.,lryl.n1t:j<1 czt1ciol\',) lr<·1wt1 po
Si)

,~~~
N.1jc1t;·Scit~j lo IHJI, d1t1•1vvh-~11il'. i pil'f.'ll'llll'
i czwarlego. Do cz<;slych dolcgliwosci nalczy b{JI i parestczje w nocy na obszarzc dloniowPj powh!r1ch11i k< iuk.i, 1i,tl( .t
cllo11iowcj powicrzchni r<;ki (zgoclnic z clyslrybucjq ncrwu posroclkowego). wska1.t1j<1cq~\) 1 pak.i lr1PLir~go i prorniP11iow1•j polowy
Przypuszczalnic do cz<;slszcgo wysl~'Jmwania objaw(iw w nocy przyczynia si<; (Wt•dlug: C.M. Sit:)'"rs, l'.11. St IH'I·
dlugolrwalc zgi<,~cic luh wyprosl nadgarslka pod!ozoncgo pud glow<; lub pocl poclu- '1>e11t u(
JlJl)'.'d.
'"lffJ,i/ tu111>t{ l'hy"i' i""
s1.k<;: spi11ccgo pacjcnta. jGlöwnq przyczynq bölöw nocnych jesl lo, zc nerw po-
sroclkowy, poclobnic jak ku!szowy, zawiera cluzq kornponcnlr; wsp61czulnq - przyp. -~~::o~'f

~
red. j. Prcclyspozycjq clo CTS mogq byc slany naruszajqcc röwnowagr; p!ynowq 1§'?i&';Y\
uslroju (11p. ci<tza, slnsowanic douslnych sroclköw antykonccpcyjnych, hcmocliali- W_it,:I~iH.HP . /:fl17:
,•:.'.\ ·:/)
puprzocz110 f~_ ..,:..
„/
;'.a). CTS zwiqzane z ciqzq ma charaktcr przcjsciowy i zwyklc samoislnic ustr;puje nadqarstkn
't'IäJ · Nrnw
po poroclzic. Z tego wzgl<;clu nalczy si<; pmvstrzyrnac od inlcrwencji opcracyjncj poSroclknwy
u ci~:;i.arnych z tq clolcgliwosciq.

Typy zespolu ciesni nadgarstlw

ETIOLOGIA OSTllA
uraz wierzchni tr:t.ccicgo i pro111ic11iowcj polowy palca czwartcgo) to poll'szccl111ic
i'.lc;11;;111ic spotyka11c objmvy. l{Öwnic czr;sto wyslt;'pujc b<il w nocy, ktöry rno:i,e nw;ilal: sit,~
Urnz typu pocl wplywcrn cudzicnnych zajr;c (jak kierowanic samochodc111, 11 I r1,ymywanic
Oparzrnia filizanki czy poslugiwanic sir; klawialurq). Czascm pacjcnl pntrul'i 1.lagl>dzil: bt'il
lbna IH >st rzalowa
i parcskzJe przcz masownnic r<;ki luh potrzqsanic
~

'~1·
ETIOLOGIA PllZEWLEKLA (ZAZWYCZAJ POCI IODZENIA IDIOPATYCZNEGO);
'· WSHOD INNYCll PRZYCZYN MOZNA WYMIENIC
Prühy prowokacyjne (tab. l-5)
~~ Przyczyny zcwm1trzpochodnc
..
f
Zhyt ciasny gips (trzcha go szyhko poluznic, a ustawicnic nadgarslka zmicnic zc zgi<;-
Mancwr 1'/1a/c11a (ryc. 1-40)
cia do pozycji 11culral11cj) e Nmlgarstck pacjcnta uslawia sie; w pclnym zgi<,~ciu (bez u:i,ycia sily).
Z;ilo~.c11ic kajdanck
• Pröb<; uznajc sie; za dnwöd CTS, jcsli w ciqgu 60 sekuncl wystqpiq r•mestczjc
(Jhcislc
.,' sit; sili1c cliwyta11ic przl'd111iott'>w i/luh obsluga wihracyj11ycli urzqdzc11 mc-
zgoclnc z dystrybucjq ncrwu posroclktl\vcgo.
clia11icwycl1 • W trakcic hacla11 nad CTS Gcllrna11 i i11. ( l 986) slwierdzili, zc jcsl lo
dzicj cwla pr(Jba prowokacyj11a na lo sd1or1.c11ic (czulosc 7'.'i'M>).
1~ Przyc1.yny \Vc\v11<1lrzpocl1oclnc
1-
•~I
A110111alic analo111icz11c, takic jak przcrost luh proksymalizacja 111it;s11i glistowatych, Ol>jaw Ti11cla (ostu/,iwanit' 11c1wu po.frodlwwcgo)
111iqs11ia dluniuwcgo dlugicgo lub dluniowcgo glt;hokicgo
~ l\ozrnslowc zapalcnic poclwwki 111aziowcj sci~'gna • Objaw Tincla mo;i,na wzbudzic, lckko oslukujqc okolicr; 11c1wu posrodkowc-
Zl>liznmvaccnic okolnncrwmvc po wykrnw11y111 wczcsnicj uwolnic11iu cics11i nadgarstka go na naclgarslku i przesuwajqc si<,~ od obwoclu w göre;.
ETIOLOGIA ZAWODOWA (BUDZf\.CA l<ONTROWERSJE 1 NIEDOKtADNIE • Objaw uznajc si<; za dodalni, jdli pacjcnt odczuwa rnrowicnic Juli wrn:i.cnic
ZDEFINIO\VANA) przypominajqce wslrzqs clcklryczny w obszarzc zaopat rywanym przcz 11crw
·posroclkowy.
si~'
Siluwc rucl>\' cliwvl11L'
[\Jicfizjologicz11c (i'1ar11szajqcc crgrn10111i~~) zgi11a11ic /
1
nil>y czuciowc w o/Jszarzc dystrylJ11c.ji 11e1wu posrodlwwego
Praca przy klawial11rzc ko111putcrnwcj
Ohsluga wihracyj11ych urzqdzc1·1 111ccha11icznych Ohni;i,cnic czucia na ty111 obszarze 111o;i,11a hadac w nasl<;pujqcy sposöb:
• Wyznaczanic progu czucia - w t.y111 cclu uzywa si~~ jcd11owl(1k11owcgo apmatu
Scmmesa-Wcinsleina oraz karncrtrn1u o 2:i6 hcrcach (cykluch na sckuml~·)
Typowy ohraz ldiniczny Im wibrornctrn czuciowcgn.
• Pr(iby na g<;:slosl' unerwicni<1 - dyskry111i11acja clwupunklowa.
Parcstczjc, bt'il i dr~:twicllic luh 1l!rowic11ic na dlonimvcj powicrzchni n~~ki w oh- Jako objawy pä:±r1c cz~·sto slwicrdza si<; utrat<,: cwcia i oslahicnic 111i~'.~11i
szarzc zaopatrywanym przcz ncrw posrodkowy (ryc. 1-39) (tj. dloniowcj po- kciuka.

~
 ,.-

1 • Uszknd1t·11i.1 n, ki i 11.idg.irslk.i
1

1 • l J<-;1kod1c•ni.i i n;Hlg.irstka

/Jadania elel<t rodia.r;nostyczne

Q)
,_ Vl
"' Badania elcktrndiagnoslyczne slanowiq cz9slo wazne uzupelnienie oceny kli- :~ ·~::J o~
v
Wo
1-
u
!j j):'
11icz11cj. alc w zadncj 111icrze nie zasl~'pujq slarnnnie zcbrancgo wywiadu ani
N ,_~ 'U
c

~t I~
_) '•f) 0
':){}
haclania kliniczncgo. :~ 'U 0
'\/) <;--'
~
0 0 2 ;=j
7.aleca sit; wykonanic lych hmla(1, gdy obraz kliniczny nie jesl jcdnoznaczny OJ) :; :J"
N
.~ N .~
i podcjrzcwa si<,> islnicnie innych postaci ncurnpalii. c: o r.J D'o Gh u
N
u
-;:; ~ :~ ..::: vi ~ 1;:
Za kryteria doclatnicgo badania clcktrndiagnostyczncgo uznajc siQ olucs utajc- "'O
0 Ug~ f-C~
VJ
1-
Vl
1-' "'c
>--
"'O 0 N U >-C u u -c;
nia rnchowcgo wynoszqcy ponad 4,0 111/s oraz okrcs utajcnia czuciowcgo ponad Vl

.~~~ tr~
::l 0 0 0

.~QJ c,
3,'5 m/s. =-=
•'
.„
lnlerprclacje wyniköw u pacje11l{1w z CTS przcds!awia (ab. 1-6.
c
>-- Q) , ~ 'C 0 .'!..: ·-· '~ ·c
:: :g:~~ 15;:~ ·;::; (7', ·~ ~2 2 .-- CJ

"'
"ü volJ 2::..t:l v, (50 ::§ C- b V~ ~
g_:_~ ~-·~
-c;
Pr<Jliy specja/ne wylwrzystyivane do dia.r;nostyld ~ :u QJ~ ö QJ 0
-0 'U
C· 'v-. s;
~"'
f]~·~·ti~
<( CL 0
::.: c: 0
~·~
:::i 'f, ,....

e-
r~ t~
• !Vlnncwr Phalcna (60-sckundowy) f- -o
<Jl QJ
" Objaw Tincla w olm;bie kanalu nadgarslka (pr{iba oslukiwania) 0::: O:.._.o._u~0-2 2:;, "
rj

o Bczposrcclnie uciskanie kanalu nadgarsllrn (przez 60

<(
!...?
.E c_ Q_ c.. Q_

Cl
~ Pröby czuciowe z u;i.yciernu jcdnnwlöknowcgo aparatu Scmrnesa-Wcinslcina 6 'V)
'Q)
<!'. ~ "'' "'
~j~g~i ~~--
~ Palpacja mi~'snia nawrolncgo ohlcgo (111. prozatur /crcs)/objaw Tinela (wyklu- z Q. N ,,,
::J

czenie zespolt1 pronaloröw)

.B ~ ~~?: Q) 0
z .~ ~ '8
·;::CL.
• Pröba Spurlinga na szyi (clla wykluc'.l.enia ruclikulopalii szyjncj) (zob. rozclzial '<Jl "'0
"'O
Q)
·c<lJ ·:-~ ~--~ .~ u r3
> ·-
/ •--.. Q ~ Q_·~ ~ ~ ~ :~ E
3, uszkocizcnia barku)
UJ
0 "'O 0 CL C rtl 0
N
-
Q)

·~ ~ ·~·~ :~ ·~ c-2 t.~

~ fi~j!
~
~
~ir.

c ~~- ~
• ßadanie korzeni nerwowycl1 (czuciowe, odruchowe) w zaj9lej ko1'1czynie (dla ::i
..,., _Ej -0 2 ~ ~· .{j 2 ~- E'
wykl11czcnia radikulopatii) 0Q. ~
;.., '!'
/• ~
~~
rv
o_:) V) Q..'_J our-G 0
f\I
0

" Pnszukiw<mic oslablenia lub zaniku klc;bu kciuka (jako p6znego objawu CTS) <Jl r.l
UJ '
cQ) ·u
·• l\aduni•.' w kicrunku mozliwcj uogölnionej neuropalii (np. na lle cukrzycy), N 0 Qj ...:..::: ~~
oparll' na wywiad·cic i bada11i11 klinicz11y111 ::; Q. "'
-0
0
.t.::
Q. -g·~ ~
r.l
Q)
.~~
u
;=i

o Baclanir· elcktrrn11iografi:cz11e i prc;clkosci przcwodzcnia w nerwach w obrc;hic

z<( > 0 -"'
,„N
m
CL :::J
:J ?
C: ..:...t:.
? "' QJ
--· i-3 QJ
~'
substancji szarej pozwC1la na sprmvdze,1ie calej ku11czyny görnej cclem wyc-
N
z ö
·-
E ... ::l ·~·~ .~ :J
\l) :::i
llJ ...:L
·;r.'!}.
ro ~ c
·u·QJ.~
·U
'<f)

~·~ ~
QJ V :::::..·;:: c
lirni11owa11ia rndikulopalii szyincj w odr(iznieniu ocl CTS i od zcspolu prona- 0 "'O .~ :;{:.: ~ :J t: '.lJ
0

trn·i)w Q.
QJ
N C
~ 1J · - „_.
1- > VI
·--.
.S! ;Y
\._

"' ~
m
Q)
U N .9l·
Qj ::: -c
N
0
... 0
Cl.. Cl.
~ ..-· ::J ::: - ·~
c..
~

- Q_ 6
0:::
c
Ocen<1 syiuacji 0 .~ .~ ~/)
.~
1 :J
ru ru - '"

ll~ ,~~
Cl :J u ::i aJ· c 9-1
lll ~ ~. -3 g_ 2! ~ '0 ~ f, @J ~ .~]
('j 1

"' LI pacjentöw '!. uklaclowymi ncuropatiami obwodowymi (np. wskutck cukrzy- UJ

t1 ::,i 'tfJ :J DO ·;- ...:2 QJ N .~ !V
3
cy, alkoholiwrn <:zy niedoczynnosci tnrczycy) zwy)de wyslc;pujq zaburzeni;1 z a.. g;.~, N v. ::i
V: ::J
~
r:J
c t ~ 5 -g i:5~ ~ E ·c u
::J
n ,__, _, n
<(
8 '.:) ~ ~
~~;~ ~-~>-..
U ;::: C' 0 :J ';:j' C
ezucia o clyslryl>ucji nicograniczonej clo obszaru zaopatrywanego przez nerw 3: ~ 2 2 '?=j
Q.J

X :s; ·~ -g ~ ü 6 .~
c :I.,D ;;
(lJ '- Q.J

0
po:\rcdni. IJl ;: s 3g-;92g ::::i ~ ~ ;_o;:: g ß:~ ~0 u
0
I"
'
0
i'l
~.... •-.
fü ~._ G.JI~ .-,
~\~~,..., ~ ~ -g 'Or' ;; ~ ·~~
fü ~ '.n.>·-::::~
\._ '-fl
r.l ruro>o::;u
"' Zlokalizowane bardzicj pmksymalnic neuropalic poehoclzcnia uciskowego ~
~ ~ ~ ~:~-~
"'O
>---u ~
1 V . >- N
.8 o ;:::.u NQJ ,_ u u .-·....;
(np. rndilrnlopalia szyjna C6) powoclujq ubytki czuciowc na ohszarze zaopa-
lrywany111 przez C6 (a wit;c z1wcz11ie poza obszarem unc1wiuny111 przez ncnv
IJl
>-
CO
...
QJ
..;:
~ cg_ ~ ~ -g ~ ,if:; o"h 0 65 c o_ ~ v. .,-'" -
:J
N

CD
:"j P-1

posrnclkowy), a lakzc oslabicnie 111it~sni zaopatrywanych przcz C6 (m.in. 111. '0

0::: m
dwuglowy) oraz zaburzenia oclruchu mi9snia clwuglowego. "-
r.J c :J ·u
·ru Cj
'O 2~
~ ßadania eleklrodiagnnslyczne pomagajq ncll'öznic miejscowe ncuropalie uci-
_§!
t:"'
~
.::: Qi
..,;L. c ., "'
m
-"' - "
E;:--:f
~~
~-
skowe (np. CTS) ocl uklaclmvych neuropalii obwoclnwycl1 (np. ncuropalia na ~:3
v,
f.=. O'D

,„ -c;er. . ~
lle cukrzyey). > 0 ;;
- "' Qj
~
IV
r
0
,-.,
,_._ r
_[~ 5
Q)
"'
..0
'2 iii 2 .? ·-
U rv
r ..c
.~ :._~
~ ~:i·
fü
.•
u
Cl.. ?: o.... :J - 1/) N -
...
z ~ C·I C') 7 <n
;i
·.. :~,
1H
d
 ~...,;;.,--"' ~ xd!x >~-~-10~:_~~ 4_- ~·""" · &n ~· - 't ·.
"V z AA """+~ 2~'* .,,;;,rz kkt ft®Nfk i "S#&--g;;,,.,.-,,,~ .1;;;$1'hl'i.Wth%#%#W@ttNW·'#ff*ife@ti!ifi#§ßW~kA'fjj!7--1@&8{,;::;p#@, f4dä@Jdii$$!%>-J

PROBY STOSOWANE DO ROZPOZNANIA ZESPOl:.U CIESNI NADGARSTKA - cd.

r-
~

Nr Proba ,\\etoda Przedmiot Wynik dodatni lnterpretacja wyniku dodatniego ";::--

6 Stat\,czna Okreslanie 111i11i111illne- G~stosc uner\'.'ienia \Vadliwa dvskrvmi- Zaa\vanso1,vane zaburzeniL· c1~·nn0Scio1,ve
clyskrrn1i11Jcja "o oc!claleniJ clw6ch wl6kien wolno Si<;' nacja pun,kt6";: nerwu (objaw p6zny) -7?
~
cJv„upunktcr::a /)unktÖ\\ odczuwa- adaptuj')cych ocldalonvch ocl
nvch jako odr~bne
przy lekkim ciotykaniu
siebie o 6 mm «
cllor1iov:ej pO'.vierzchni f,

palca s
Dvnamicznd Jilk \vyzej, lecz z prze- Gestose unerwienia Wadliwa dvskrvmi- Zaawansowane zaburzenie czy1111oscio11,e
cJ: skryrnirucjil su'.vaniem punktöw ,:vlökien wolno sie nacja purikt6\~' nerwu (objaw p6foy)
d'.\'UpunktO\\'J adaptujqcych , oddalonvch ocl

8 Wibrometria Glm"·ic~ wibro111etru Pr6g pobudliwosci

siebie o 5 mm
Asymetria w r~ce
«
Pra1vdopodobie1istwo CTS (czu!osc 0,8/l
urnic:szcza siena wl6kien szvbko przeciwleg!ej lub
clloniowej str~nie si~ adaptuj~cych pomit;clzy palcami
palca; stopniowo zaopatrywanymi
zwi~ksza si~ amplituclt; przez nerw
od 120 Hz do progu promieniowy
percepcji: nalezy i lokciowy
por6wnac percepcji;
\\' nerwach posrodko-
wvch i lokciowvch
w'obu koriczyn~ch
9· Pr6ba jednu\'ilök- Pojedyncz)'nl ""l6knem Pr6g pobuclliwosci Wartosc > 2,83 dla Uszkodzenle nerwu posroclkowego
no1va Semmes<J- o wzrastajqcej sreclnicy w!6kien wolno sie palc6w zaopatry- lczulosc 0,83)
-Weinsteina dotyka si~ cilonimvej adaptujqcych . wanych przez
strony palc6w do nerw promieniowy
chwili, gdy pacjent
potrafi stwierdzic, kt6-
rego palca si~ dotyka

TABEIA1S ~~ PROBY STOSOWANE DO ROZPOZNANIA ZESPOl:.U CIESNI NADGARSTKA- cd.

Nr Proba Metoda Przedmiot Wynik dodatni lnterpretacja wyniku dodatniego

wykonywania

10' Oh:res dvsL:ilnego Bodziec ortoclromowy Okres utajenia Okres utajenia Prawclopodobieristwo CTS
uta.jenia czucio- i rejestracja po prze- i prt;dkosc przewo- > 3,5 ms lub
\';ego i prt;clkosc ci\·,'nej stronie clzenia we 1N!6k- asymetria > 0,5 ms
prze1vodze11ia ndgarstka nach czuciowych w por6wnaniu
z rt;kq przeciwleg!q
11 Okres clystalnego Bodziec ortodromowy Okres utajenia Okres utajenia Prawdopodobieristwo CTS
utajenia przewo- i rejestracja po prze- i prt;clkosc przev"o- > 4.5 ms lub
clzenia ruchowego ciwnej stronie wodzenia we w!6k- asymetria > 1 ms
nadgarstka nach ruchO\'iVCh
nerwu posroclko-
\vego
12 Eiektromiograiia Umieszczenie elektrod Odnerwienie mi~sni Potencja!y clrzenia Barclzo zaa11·ansowarw ucisk w!ökien
iglowych w mi~sniu klt;bu kciuka wl6kienkowego, ruchowych nerwu posreclniego
ia le o ostrvm
ksztalcie, zwit;k-
szona aktywnosc
1vstawkowa

\':ykorzysr:. \'.'.J.ne \V praktyce przez autoröv; podr~cznika.

na.clgarstkz.1.
5;:aho, :'vt. .\ladison, Carpai tunnef syncfrorne, Orthop. C!in. :~onh Am. J., 1:103, 1992. §=
~
~
~
~

~;-
2
 r

1 " U-;,:k(Jdl{:nia n,~ki i 11.Hit~drstka l • lJ„1kod1P11i;1 rt,>ki i r1.1dg.w.1kc1

teczenie
Rozpoznanie r<Si:nicowe zespolu
• Ws'.f,,vstkicli pacjcntiiw nalczy podclaC:: wst<(pncmu lcczcniu zachowawczcnm, jc-
sli objmvy nic sq oslrc albo zwi<iza11c z urazcrn (jak np, CTS polqczonc z oslrym Zcspcil zebrowo-ohojczykowy 1zcsptil wlolu klalki picrsiowcj 1>r:::i'fJ. rc!l. I
(TOS, thoracic u111/e/ sy11dro111c)
obrzt;kic111 wskulck zla11ia11ia clystalncgo oclcinlrn kosci pro111icniowcj),
Q U wsz,Vstkich pa·.;jcntöw z ostrym CTS w nast<;pstwic zlamania nalczy zmic- TOS charakteryzujc si~' dodatniq pr(ibq J\dsona (zoh. rm.dz. 3, uszl(l)dzt•11ia
nic zgiqciowc ustawicnic nadgmstka w nalozonym opalrunku gipsowym na barku), manewrcm ~,cbrowo-obojczykowym, pr<1h<t Hoosa ild.
pozycj<; ncutralnq (zob. sckcja o zla111aniach dyslalncgo oclcinka kosci promic- J{adikulopalia szyjna (CH, cemica/ radicu/opalhy)
niowcj).
W CH stwicrclza si~· doclalniq prcih~' Spurlinga na szyi (zob. rozdi'„ 3, uszko-
• Okrt;:iny opatrnnek gipsowy trzcba i',dj<1c i zmicnic na opatrunek dwuplalowy,
clzcnia barku), clolcgliwosci i',c slrnny prol<sy11w/11ych oclci11k1'iw rarnicnia
zas ko11czync; oblo?.yc lodern i ulozyc na poziomic powyzej serca.
i szyi, clystrybucjc; zgoclnq i', dernrntrnlla111i, czase111 hc'il szyi.
• Trzeba regularnie obserwowac krn1czync;, by uchwycic ewentualn<t potrzcb~~
„dornznego" oclbarczenia lrnnalu nadgarstka, jesli nie ustc;pujq cechy jego cia- Pleksopatia ramienna
snoty. Zcspöl mit;snia nawrotncgo oblego (PTS, pmnalor /eres sy11dm1111•)
• Czc;sc autoröw zaleca porniar cisnienia w przedzialc nadgarslkowym. Dolcgliwosci nerwu posrodkowego powoclujc raczej ucisk nerwu posrodko-
wcgo w proksymalnym odcinku przcdramie11ia (PTS) niz na nadgarslku
(CTS).
l'TS na ogöl nrn zwiqzek z pares(ezjami pmvodowanymi przcz aktywnos(:
w ciqgu d11ia, podczas gcly w CTS pareslczje wyst<;pujq raci',cj \V nocy.
Nadwrazliwosc uciskowa i objaw Tincla w PTS dotyczq raczcj przcdramicnia,
r ll<l\Vi.i / ;1 zespoll'.lll
nie zas lrnnalu naclgarstka.
1.1 l. M;ihrnwy, l.L D.iili11gP1, J'.11. llox;irns;i, Wt ist i11111ries l'TS (zlolrnlizowa11y bardziej pmksy1nalnic) obcjmuje zaopal ryw<mc przcz
i11 11111.1i< i,111s, 1. 1vltbndosk«i. MPd„ 16:'.i,IB, 1'J'J'J).
nerw posroclkowy mic;snic zewnt;lrzne rt;ki oraz clloniow<t gal<ti'.kt; skürnq
mic;snia posroclkowego (vv oclröznicniu ocl CTS).
Nalczy wykonac pröbt; prowolrncyjnq na PTS (wb. ryc. 1-4.3).
Ucisk ncrwu palca (kciuk krykiecisty)
Powodowany przez bezposredni ucisk clloni i palet'Jw (w kciuku krykiccisly
u podstawy kciuka).
Naclwrazliwosc uciskowa i objaw Tincla sq zlokalizowanc na kciuku w
,r,'ft<:.„ ' „ " c' ~ ~' scu poclraznionego nerwu palca, nie i',as w kanale naclgarstka.
:~1~1J~!,A.t.6 ~',', INTERPRETAC)A OBJAWOW U PAC]ENTOW Z ZESPOl:.EM
fi+~1.f '' ,, l't "~" „.„~ Neuropalia (uklaclowa)
\t~}iJ};;~~~; ~~::; ~· ~ ~:~~ CIESNI NADGARSTKA (CTS)
/\lkohol, cukrzyca, 11iccloczy1111osc larczycy - ohjawy sq hardi',iej rozprzcslri'.c-
Nasilcnic C fS Ohjawy nionc.
: )y-11,u11ic11w ( JhjilW)' wyst<,>puj;J glowtli<' p/){lcz.is .iklywnosci; przy braku ;iklyw-
Zapalcnie pochewki scit;gna (rcumaloiclalnc zapalenic slaw(i,1·)
nosci pac:jt:111 nie 111;1 ;i;ulnych dok,gliwosci, nie stwiPrdz;1 sit;' tt:z Oclruchowa dystrofia wspölczulna (RSD, reflex S)'l///){[fhetic dystm;;/Jy)
7;~dnych ol ijawöw przt!t l111iotowych.
Nitwit;ll'.ic: i'.icjc•nt rm okresowt: dolegliwosc:i; uulost' m ll'kki do1yk jc'Sl olmi-
cechujc sie; zmianami zaharwienia sköry i jcj cicploly, hipercstei',jq itd.
zona, pröha uc:isk11 p;ilu•rn wypada na ogöi dorbtnio, b:z olij;1w
Tilleli1, j;1k i dod.itni wyllik m•11H'wn1 l'hdlc'lld mog;i wyst~vow;H'
l11h nit!. lcczC'nie zadwwawcze
lJ1ni1HkOVVd!lt! C Z</Slt: rlolq~liwosci; obrri/011« pt:rcqKj;1 wil>r;1cji w obszdr/e z;10-
p17t!Z 1wrw posrodkowy; doddtni wynik 111,111Pwrt1 Pha- e Kobil'ly w ciq),y zmvszc lcczy si<; zachowawczo ze wzglt;du na rnozliwnsc sa1110-
uciskowci p.1ln!1n; wysl~·pujC' olii.iw Tinela; zwivksm- ust<1pic11ia ohjmv(iw po poroclzie.
dwupunklowa; osl;1bit'ni1' 111icslli klchu kciub. • Na post<;!powanic zachowawcze mo7,c si<; sklaclac:
Dui« z1111cz11,- 1
;·vvi</ksz<..1 ni<~ iub • Zastosowanic fabryczncj szyny nadgarsilwwcj, w kl6rcj nmlgarslck jcsl usla-
1ni<:•sni klt,,iJu kciuk,1. wio11y 11eulralnic; naklada sie; jq na 110c, a 11;1 dzici'1 lylko wledy, gdy nie koli-
 r
1 • u~,;kudn~lli.l rt,•ki i 1i<1dg.irstkil 1 • U•;1\md1e11i<l ri,•ki i 11.ldg;w,tk"

clujc !o z obowiqzkarni zawodowymi pacjcnla. Cisnienia panujqcc w kanalc Lcczcnic opcracyjnc

nadgars!ka zmicniajq si<; wraz z jcgo uslawicnicm. Burkc stwicrclzil, zc sq one
Za wskazania do operacyjncgo leczenia CTS uznajc
najni;i.szc, gcly nadgarslck pozoslaje w pozycji bliskiej neulralncj, a clokladniej
• zanik lub oslabicnie klc;bu kciuka;
w zgi~:ciu 2° i odcl1yleniu lokciowym 3°. Autor tcn zaleca lakic uslawienie
• u trat<; czucia zmicrzomt mel odami obieklywnyrn i;
1iadg;1rs!ka na czas unicruchomicnia wsl<;pncgo ..
• polencjaly dri.d1 wlökienkowych w elekl
• Zmia11y charaklcru aklywnosci pacjcnta (np. rezygnacja z pracy przy urz<1dze-
• dolegliwosci nieus!<;pujqcc mimo prawicllowo prnwadzoncgo lcczenia zm·ho-
nim:h wibracyjnych luh opicranie 1«1k poclczas pracy przy kompulerze).
wawczego.
G Wslrzykiwanic korlyzonu clo kanalu nadgarslka (ryc. J-41) (ale nie do same-
Celem odbarczenia kanalu nadgarslka jesl:
go nerwu posrodkowego). Z bada1i wynika, zc po J8 miesi<1cach od wslrzyk-
• clekompresja ncrwu;
korlyzonu do kanalu nadgarst ka dolcgliwosci nie wysl<;pnwaly lylko
• poprnwa jcgo ruchomosci wewnqlrz kanalu;
u 2:><){, pacjcnl{nv podclanych !akiemu zabiegowi. Nalomiasl czasowcj popra-
• zapobieganie poslc;pujqcemu uszkodzeniu nerwu.
my po wslrzykni<;ciu kortyzonu mo;i.e doznawac nawet 80% pacjenlöw. Gre-
Aulorzy Relwbilitacji orlopedycznej zalecajq udbarczenie kanalu nadgarsllrn
ck s!wit·rdi'.il, zc powracanie clulegliwosci po 2-4 miesiqcach ocl wslrzykni<;cia
mclod<! olwartq (polqczonc z oclsctkicm powikla{1 10-18%), nie zas odbarczenic
'i kur!yzonu jt'sl !ypowe i u 46<Yi1 pacjenl(>w ko1kzy si~~ leczeniem operacyjnyrn.
lln mclodq endoskopowq (wcdlug 11iektörycl1 cloniesict'1 odsclel< p(>wikla11 si~·ga
o 'lh;lmik<; ws! rzykiwania przecls!awiono na ryc. l-41. Jesli w lrakcic zabiegu wy-
35%). Wedlug ich closwiadczenia czas powrolu pacjenlöw do aklyw11osci i'.awod;J-
sl~:pujq paresle1.je w obn;bie n;ki (oz11aczajqce wslrzykiwanie do nerwu), nale-
wej i sporlowej po ohyclwu !ypacl1 i'.abiegöw nie n'izni si~' na lylc, by usprawicdli-
zy 11alyclrn1iasl wycofac igl~· i skierowac jq inaczej, gdyz nie wolno wslrzykiwac
wial leclrnik<; cndoskopow<t, klöra wiq:i.e si~' 1. dramalycznyrn zwi~:ksze11ie111 Ci'.~'­
leku hezposrecl nio do nerwu.
slosci uszkoclzcnia nerwüw palca.
~ Badania klinicz11e nie polwierclzily lcrapculyczncgu dzialania wilaminy 13 1 1w

1
~ n
CTS, ale jej slusowanie rnoze zapobiec wyslqpieniu neuropalii „z niedoboru"
pi rycl oksy11y.
Do zwalc1.a11ia sla1H1 zapalnego 111o;i.11a si~· posluzyc nieslernidowyrni lekami Po odbarczeniu lwnalu nadgarstka metodq otwartq
l:~! przcciwzapali 1ym i (N Ll'Z).
!"~~ ~ l{(J\vnolcgle nalc:i.y zapewn ic lmnl roh; cwen l ualnych schorzct'1 wspölwysl~TJU­
~.~
·~
jqcych (np. cukrzyca, reu1naluidali1e zapalenie slawöw czy 11iecloc'1.y1111osc lar-
czyc\:).
0-7 DNI
1w opnacji oslroi.11yc:h t':lriczd1
zachr,,caC: pacjenla do podj<;cia

1 l!yc. ·1-41 /\. Wstrzylrnii:ci" dn l<.111<1-

w opa1ru11ku pooperacyj11y111 prnslowania /.ginania nadgarstka oraz zgi11ania i prn-
s\owa11ia pald1w w pei11y111 zakrcsic
7 DNI
lt1 n.tdg.u~;tk.1 vvyko11ujc· sit igl(i )'.>-
D< ;, pod.1j.1c 1>il<'7
1
•
• Zdj<;cit: opalrunk11.
tl•ksa11wl,1Z(J11u i
Nalc7.y zabronii' pacjc11tmvi zanurzania l\'ki w jakillllwlwick ply11ic, 1noz11« 11:110111i:1:.I
Wj Jn l\V.:Jd!<t Si<,~ l"ÜV\fl IOl(!j~ll • pozwolic 1w rnycic si<; pod 11atryskicn1.
lrz«ci<'gu i kir:ruj« pod lkzygnacja z szyny 11aclgarslkmvcj, jcsli pacjcntmvi jest bez nicj wygrni11ic.
-'l!) 1 ' guliidowo ord/ Hl° prorni('lliO··
wo, 1.H11.voli prn~d1od1<}C du ka11alu 7-14 DNI
pod wii,,z;Hllr"n poprzr'CZll)'lll '""1- • Nalczy pozwuli<'.· pacjcntm1·i 11a kurzystanic z n;ki podcz:1s cudzic1rnych zaj~>\:, il'sli
gdrstk.L C. l'u wslr1ykni< ·cit1 lidokt1i-
1 11ic sprawia mu to böl11.
w
~~j lld sii,' rozp11estr1r'11i,1. ~<.1lv,>y u11ik-
1rn n,1( \VSlr1yk11i1,'ci,1 do lll'l\\'LL /l·~li 2 TYGODNIE
'~ w lr;1kciP vv~!r1ykiw.111i.1
1'\1 • Zdji;cic SZ\V{.)\Vi roi'.plll'.i'.<;Cie cwiczci'1 I{( )l\l oraz
~\ll 11.1leiy
~ cofi1.1( i 1111it•ni( ki<·:ru1H~k Najcz~·stszyrn puwildanic111 po odbarczcniu ka11al11
!~ w,1dze11i;1. (W!!dlt 'I·'.' ( ;Jv\. 11adwrai.liwosc do!ykowa hlizny. Nie 1ialei.y 11suwac szw"nv. zanilll ra11a
·'~ l ln<l«rsl,11"/ing .111rl nie 11:1hierzc dostalc:cZ1tcj mlpornosci na rozci:1ga11ic.
[~ tunnel sy11drw11(' J. 1

1\.\r<rl. ((i:f,(,J, i'J'J')).

• Nalci.y d<1i..VL' do przehudowy bliz11y, stosui<ic na noc 1':1aslo111cr l11h 11akladki silik"1Hi-
wo-i.elmve 11a bliwr,: i wdzic1111ie wylrn11uj:1c glt;boki jej 111asai..
• l'rzy i11k11syw11cj tkliwosci bliwy 11alei.y zaslosowac 1nelody odczulania. 11p. :;lll:illj:1c
poczq!kow" 11icwielki, a polc111 curnz gl~~bszy ucisk z ui:yciem11 111a1L:rialuw o rr'1i.1;.v1n
utka11i11 (np. tknniny haweli1ia1w, weiuruwc, wcl11ianc cz.v typu zapir;cia r1.cpowcgo
IVclcrnl).
• Nalci:y 1.walc.c:1~ h<'>I i ohrzr,·k, s!osujqc n;kawiczki !yp11 lsoto11er lub

A
Fl~
[ii
 ,...

1 „ l h,;kodzc•11i,1 n,)ki 1 n;ulg.n(;lka t • lJs1klld?P11i.l rt,-ki i 11.11lg.w,1k.1

liyc. 1-4'.t Pn>hy prow< 1k,H yjnl' •;lo~nw.t1H! w 11 ·:-.p1 dt ·

2-4 TYGODNIE
' ~'~;,
[H()/ldlon)w. /\. 1\lit,1 Sil 11l 11;nvrn!ny ohly: !l.J\\Tdc.ir1it•
• NalL:zy zach~·cac• pacjenla do rozszerzania aklywnosci, powrolu do pracy zawmlowej, (pron,wj,i) pr1('dr.u11i1:11i.1 \\'IHt'V\' opor()wi 1n1y
o ile nie wi<!ze sit; lo z hölen1. Do czynnosci pol<1czo11ych z uciskiern na wrazliwq hli- lokci,1. B. F,1s11H> wi<lk11i•.;H':
Zll',' pacjl.'11{ lllOZC wykorzyst.ac n;kmvice wyscielone i11it;kki111 l1Hl!C!'ialc111, A
"' Wz111a1·11ianie chwylu i u~cisku z ui.yciern symulalora aktywnosci t.ypu Baltirnore
IC

ß
ZESPÖt. PRONATORÖW
Z11acz11ic rwdszq przyczynq ncuropalii ncrwu posrmlkowcgo w proksymalnym
cHkinku przedramienia jcst jcgo usidlenic przcz mic;sie1111awrolny ohly (111. prona-
lor lcrcs), luk mi<,>snia zginacza powicrzchowncgo (111. flexur superficialis) lub c
przez pasnu1 sci~·gnistc (lacer/us fi/Jros11s). St an len nosi nazwc; zespolu prona/o-
rr5m (ryc. t-:12). Opr(icz zaburzd1 czucia (clyzcslezji) w kciuku oraz w palcach
wska1.ujt1cym, lr1ecim i czwarlym mogq wysl~~powac zaburzcnia czueia w dlonio- Lcczcnic
wej podslawie kl~·hu kciuka z powodu zaj~~cia dlonimvej galc;zi sk<'irnej nerwu po-
srodkowegc'. Leczc11ic zachowawc1.e lej dolegliwosci polega na ograniczc11iu do rninimulll czyn-
ßaclanic kfiniczne ujawnia ZllLICZll<j lkfiWOSC proksymalncgo oclcinka przcdru- nosci zwiqzanych z nawracaniem przedrmnicnia z pokonywaniern oporu, jak i po-
lypowe sy111plomy indukuje lez ucisnic;cic proksymalnego odcinka ncrwu nawianyrni rucha111i chwylania i sciskania. Skutcczne 1noze sie; okazac zastosowa-
po~rodkowcgo. N~1jczc;slsztt przyczyn<1 Lej dolegliwosci jesl uwit;zicnie ncrwu po- nie cllugicj szyny ramiennej z lokciem zgi~~tym o 90° i przeclramienicm w rolacji
srnclko'.vego przez powi~'Z m. nawrol ncgo ohlego w cz~~sci proksymalnej, o czym nculralnej wraz z niwnoczcsnym slosowanicm leldiw przcciwzapalnych i wila111iny
11H1:.'.11a si\' przl'konac. IV,Vkonujqc nawracanic (pronacjc;) z oporcm i stopniowo B 1• Leczenie zaclwwawcze czc;slo nie przynosi deklu i zazwycznj trzeh,1 pr1.cjsc do
prostujqc lokicc· (ryc. l-43). Dodat11i wynik pröby zginania palca lrzecicgo z opo- leczen ia opcracyj nego.
rcr;1 czasem sugcrujc usidlcnic nerwu posrodkowcgo przez luk mic;foia zginacza
palcöw powicrzchow11cgo, zas clndatni wynik odwracania (supinacji) z oporem \jJ\ Wl'~i'1~ \- ,~[:'11' ~~ ;1:{!11
przy zgic;ty111 lokciu - wskazywac mt ucisk ncrwu przez pasmo scic;gnisle, slano- k~b~1~ 1 /~/1 1i1 r11~~· :, 1'1 ,.,,N~ r Po operacyjnej delwmpl'esji zespolu pronator6w
wiqce powic;:t.iowe przedluzcnie scic;gna rnic;snia clwuglowcgo. ;:1~tt~P.1.~1I~~ml\1
0-7 DNI
• Utrzymywa1iit• llli~·kkiego i ll'kkil'go uciskowcgo, urnozliwiajqccgo pclny
zakrcs ruchüw l11kcia. przcdramienia nmlgarstka

~
J~w.yroc;tol<
.i
nmJldyl<ciowy
7 DNI
1 • './.dj~'cie opalrnnku i zachqcanie pacjenla do lakiej aktywnosci, kiürq dobrze tolernjl'.
...I;~~)\\'\
.·,_y / W1qz;xl!o Stn HI 1er su
wlqcrnie 1. lckki111i pracami 111am1al11y111i
• !{ozpoczc;cie cwiczd1 l\Ol'vl 11ndgarstka i lokcia, wl<jCZtlit: z chwyla11il'111
~!/ ,\_,
//~Nrnw stycznej w wyproscic nadgarstka
p9Srocll<ü 1Ny Norw
Pnsmo posrocllmwy 2 TYGODNIE
Nmw wlölmislo Glowa ran1iorn1a
poi;rocllmwy (oduiqlo) 1ni9t~nia • Zdh:cic szwöw i 11aklania11ie do postt;pujqcego wz11iacnia11ia i wykorzysly-
C:Ho~n Glowa lc~I<-.. , nawroh10~10 wa11ia lrn1iczy11y g(1rncj
rrnrnrnma ciown nrn;s111;:1 oblono
niir/;nm 11awrotnooo 4 TYGODNIE
rnrNrot110uo ob!l)\JO Lu!< miQSnia zqi1 mczn
oblc,fJO prrlcow • /',czwolcnic na wyko11ywa11ie prncy od u111iarkowancj du ci~>zkicj
powimzcl1nwnooo
Pnsmo G TYGODNI
wl6\ulislu
• Zezwolenic na pelne wykorzystywanic ra111ie11ia bez oslo11y
Dolcgliwosci po opcracyjnl'j dcko111prcsji nl'nvu posredniego IV prnksy111al11y111 mki11-
i stnrktur 111.1jr.hrj.1cych si1,> pon.1d ku przedralllicnia sq 11111icjsze niz po dckornprcsji ncrwu posrcd11icgo na pozio111ic nad-
H"".t•ds!awi.t spo1yk.111y c1~11;l~111 wyro..,h~k
garslka, nie trzeha tez stosowa(> zabil>gc\w mlczulajqcych, o kl(irych hyla nrnwa wyi.cj.
//,111tl cli11ic /'m11.1/or sy1ulr1111Ji•, lndi;ui.1 lv\ecl., 11•1:

"'.I
i1

i~
 r
1 • lJszkodf{'ni,1 n,·ki i 11.tdg11rstka 1 • UszkodLenia n;ki i 11t1dgtHSlkt\

Opcracjc inne ni). chorclulomia, jakic mozna zastosowac w chorobic Dupuytrc-

r·Przykurcz Dupuytrena na, s<t dui.o rozlcglcjszc i stwarzajq wic;kszc zagroz.enic powslania krwiaköw dlo-
ni i palcöw. fvlozna im zapohicgac, monlujc[C niewidki uktad ctrcna;.owy.
Chorolx1 Dupuylrcna ohjawia si~: w r(>zny sposöb i mozc sie; ograniczac do jcdnc-
go palca, cz\:sciej jcd11c1k zakk zoslajq dloniowc powicrzchnic palca czwartcgo
i malcgo. H.zadzicj nalomiasl choroba alakujc, poza wymicnio11y111i palcami,
pic1ws1.y l"ald mic;clzypalcuwy i kciuk. Artroplastyka
Nie sl"orrnulowano clo!ctd prccyzyjnych krylcriöw podcjmowania inlcrwencji
dlirurgiczncj w cl10robic Dupuylrena. Czc;sc pacjcnlöw z ctu:i.ymi przykurczami ARTROPLASTYl<A l'ROl<SYMALNEGO STAWU MIF,DZYl'ALICZl<OWEGO
w sla1Vach MCP i PI P zglasza zclumic1Vajqco malo skarg na zaburzcnia czynno-
J\rtroplastykc; slawu P!P zalcca sie; przccle wszystkim u pacjl'ntöw, u kll'1rych sla-
)~ scio1Vc, pmlczas gdy i1rni zqdajq lcczcnia operacyjncgo, majc[C lylk.o - gi()wnic wy-
\i wy MCP sq wc wzgl~·dnic dohrym slanic. Zwyklc oznacza lo rezygnacj\' z lcgo zi1-
fa, CZL!Walnc przcz 11ich Sc1111ych - powr(>zkowale lwory i gu1.ki, alc bez przykurczt'>w.
<·' biegu u osöb clolknic;lych rcumatoidatnym zapatcnicm stawöw zc znacznyrni 1.111ia-
li1 Za wylyczne clo lcC1.c11ic1 opcracyjncgo mozna 11znac:
Ji 11a111i w stawach MCP. W takicj syluacji oplymalny111 sposobcm lcczcnia jcsl arlro-
• przykurc1. 30° w sla1Vie fvICP:
tl o przykurcz 15" w slawic Pli';
plastyka slawu MCP uzupclniona korckci<l znicksztalcd1 zabicgami tia lkankach
mic;kkich lub artrodcz<t slawu Pli'. Pacjcnci cicrpictC.V na zapalcnic koslno-sl~i'. :1-
~ 11ic1noznosc wsuni\:cia n;ki do kicszcni, plaskicgo jcj ulozcnia na stolc lub zto-
i.cnia zc sohq obu rctk (jak clo 111ocllilwy).
Niczalcznie ocl krylcrit)w, jakic przyj111ic sie; clo lcczcnia upcracyjnego, p1'i'.y-
1!~ kurcz IV slawic l'I P jcsl naj lrudnicjszy clo korckcji i slanowi wskazanic do wczc- . ifl:.\1Y'll~~~i~o/·;,~·m11!{(~, Artroplastylw prol~symalnego stawu mi~dzypaliczlwwego
f
'!
snej inlcrwencji. • i,~~H'A1Jltit..\tfi'•
1!, 1
0 ' z powodu sztywnosci stawu
Do 1.ahicw">w chirurgicz11ych, jakic znajdui'l zastosowanic w drnrobic Dupuy- I•• "
"
~
I\~
lrc1rn. 11alczy l'ascjolomia poclsk(>rna, czc;sciowa l"ascjolomia wyhiörcza, callrnwita
l'ascjolu111ia, J'ascjnlrn11ia z pr1.cv.czcpicniem sköry lub
0-2 TYGODNIE
• nm.poczi,:cic czy11nych cwiczd1 zgintmia i prnslmva11ia 11a 3--5 dzic1i po opcrncji
l'omii,:dzy cogmlzi1111y111i (:wiczc11ia111i zaklada11ic 11'ysciL,[ancj szy11y alu111i11iowcj. h,v
FASCJOTOMIA l'ODSl<ORNA utrzy111ac pelny wyprnsl w slmvic Pli' ·
U cicrpiqcycl1 na przykurcz w slawic IVJCP ost'>b w podeszlyrn wicku rascjoLomia 3-6 TYDZIEN
il,
poclsk<>r11a jcsl idcal11y111 rozwi<tzanicm, 11iezalci.11ic od lcgo, czy zmiany dotycz<t • f>rzcz kukjnc 6 tygodni konlynuacja okrcsowcgo szynmvania stawu f>I I' na dz1d1
jed11cgo, czy dwt'>d1 palcöw. Zabicg 111ozmt wykonac w warunkach ambulaloryj- 6 TYGODNI
li nych. w znicczulcniu rnicjscowym.
• ]{ozpOCZ~TiC
Cll'iCz('(J O[JOl"OWych.
11
ll Konlynuacja okrcsowcgo szynowania. h.v skorygqwal'.· skrzywicnic k;tlowc i 11icdolH.1r
1i Technika fascjolomii podskörncj proslowania przckraczaj;1cy 20"
iJ Zaopalrzcnic pacjcnla w naklaclanq na noc szy11Q od1ron11q przcz 3 111icsiqcc pu opt!rn,·ji
~ Po znieczulcniu dlo11i w popr1.ck wprowaclza sie; oslrzc nr 15 pornic;dzy skön,: Jdcalnc HOM wynosi 0·-70" zgi11a11ia palca czwarlcgo i 111alcgo, tiO" zgi11a11ia dla palca
a przypuszczalny pmvn'izck. l'rzy 1Vyprostowaniu palca oslrze dclikalnie wcislrn lrzccicgo oraz 4.'i" clla palca wskazujqccgo.
sie; clo napic;lcgo powrö1.ka. Pelncmu przccic;ciu pownizka lowarzyszy nagte uwot-
11ic11ic przykurczu w slawic MCI'. Manipulowanic palcami 111ozc cloprnwadzic dn
pcwncgo nadctarcia skt'iry na dloni, jcdnak zwyklc jcsl 0110 nicwiclkic, ranc; 111oz- 1
w1-;1't~i;"1""''"'"·1,,\'"·"·
t'l!.AN ~JY ~ t it.. i Artroplastylw proksymalnego stawu mi?dzypaliczlwwego
1ia wi~:c pozoslawic otwar!ci. pokrywajqc jq lylko jalowym opalrunkicm. ,.tH.i\n;UfAcJr 1
· ~· z powodu odchylenia do boku
' ' 11 ,, 1 •• ,

2-3 TYGODNIE
Przykurcz Dupuytrena, fascjotomia podsk6ma
• Korzyslaji1c z szyny wyprosl11cj i szy11 ry1111owych, knrygo11·anil' po1.uslalosci 1.11il'-
ksz!alcrnia kqtowcgo
0-7 DNI • 3--·.'i rnzy dzic1111ic c·wiczcnia wraz z 111ocmva11ic111 przylcpccm (lapi11g) luh z oµra11il"!.-
11ika111i pro111ic11iowy111i
• Naklo11ic11ic pacjc11la du podji,:cia zaraz po opcracji cwiczci'i ruzciqgajt1cych • Zalcce11ic pacjenlmvi 11oszc11ia szyny przez 6-8 lygodni po opcracji
• Zaupalrzcnie pacjenla w szyrn; naklaclanq w dzid1 mii,:dzy sesjami cwiczeniowy111i,
n przcz picrwsz.v tydzie1'1 n"iw11icz na noc 6-8 TYGODNI
• l'rzcz n tv12od11i po opcrncji konlynuacja 11aklada11ia szyny na noc • l<only11uowa11ic szynowania 11a 1H1c przcz dalszc :)-.(i 111icsii,:cy
 r
l • lJ<-;zkodzt>ni.i 1vki i nt1dg.us!k11 1 • lJ•,;:krnl,11•11i.1 tf.'Li i r1,Hlg,11-..1k.1

wc mogq mlczuc popraw~~ po izolowanej arlroplaslycc slawu PIP, z wyjqlkiem pal- ;\lffROl'l.ASTYJ<i\ STAWU NADGARSTKOWO-SRODRf;CZNEGO J<CIUKA
ca wslwzujqccgo.
Zmiany z<1pal11c w slawie podstaw11y111 kciuka sta11owiq kolcjny p1?.yklad syluacji,
Gdy mechaniz111 prnstowniköw nie wy111aga naprawy ani zabiegu korckcyjncgo,
w ktörej ohrnz re11lgc11owski nie wylrnzuje korclacji /, 1rnsile11ie111 dolcgliwosci kli-
111o:i.11a wykorl'.ystac do wprnwadzcnia i111pla11tu dosll;p od strony dlo11iowcj. Natych-
nicznych. Ccchy rmliologicznc Z<1m1'a11sowa11ycli w1ia11 zapal11ych 11• slmvic 11wgq
miasl po operncji lrzcba przystqpic clo czynnych cwiczc1i zginania i proslowania.
byc l'.jawiskiclll przypaclkowylll, podczas gcly radiologicznic prnwidlmvy kciuk
l'lan rchahilitacji po artroplastycc stawu PI P zalczy od lego, czy wykonano jq
1. powoclu szlywnosci slawu IP, w cclu korekcji oclchylcnia do boku czy jako za-
11;a obarczony znacznq nicsprmrnosciq. l'rzcd podjqcic111 dccy1.ji o lcczcniu opl'l'<l-
cyjnym lrzeba wykorzyslac· lcczcnic 1.achowawczc w poslaci wstr1.ykiwa11 sll'roi-
bicg korygujqcy znickszlalccnic lypu butonicrki.
du, szynowania i NLPZ.
Dia zlagoclzenia h(>lu i prl'.ywnicenia funkcji chorcgo slawu pudstmvncgo kciu-
i\RTROPLASTYl<A STAWU SRODl~~CZNO-PALICZKOWEGO ka 1nozna wykonac c;ilkowilq artroplaslykq lcgo stawu, <1rlroplaslyk~~ z
w~kw1.a11ia do urlroplaslyki stawu sröclrqczno-paliczkowcgo zachodzq prwdc
te111, arlroplaslykq z intcrpozycjq, <1rtroplaslyk~~ z podwicszcniclll lub uszlyw11ic-
wszyslki111 u pacjcniöw z rcumatoidalnym zapalcniem slawöw, aczkolwick artro- 11ic slawu.
plaslylrn z 1.aslosowa11ic111 implantu 1110~.e ll::i. byc nieoclzowna w szczegf>lnych
zmianach pourazowych czy spowodowanych przez zapalenic kost 110-slawowe. ;\rlroplastyka z interpozyci<l i poclwicszkq na p~~tli
U1.yska11ic zaclowalai<tcych wyniköw wyrnaga korckcji prornicniowcgo oclchylenia
lksckcja lrapczowa z i11lcrpozycjq tkanck mi~~kkich i arlroplaslyka z podwicsl'.kq
kosci src'>drqcza, jak i zaburzcnia röwnowagi 111iqsni wcwnqtrznych rqki. 'llika ope-
na pc;lli 111ajq podobny plan rcliabilitacji poopcracyjncj. Druga mctoda ma im cclu
zwiqksza czy1111osciowy zakrcs ruch{iw paldiw, choc nie poprawia znaczqco
nicdopuszczcnic do skröccnia koslno-stawowej kolumny kciulrn i zapcwnienic
sily uscisku i chwylu.
stabilnosci w slopniu wiqkszym niz po proslcj resekcji lrapczowcj.

Artroplastyka stawu sr6d1'f?CZno-paliczkowego Artroplastyka z interpozycjq i podwieszhq na pf?tli

0-7 DNI 2 TYGODNIE

• Usuni~·cie clrenöw po 2 clniach od operaeji • Zclj~·cic gipsu z kciuka i szw1'>w, pr1.cz kolcjne 2 lygml11ic szy11a przcdra111ic·1111a
• Zaslosowai1ie szy11y pooperacyjnej, by 111rzy111ac staw sröclrc;czno-paliczkowy w pel-
11y111 wyproscie ! zneulralizmvac nicwielkic: odchylenie prumieniowe 4 TYGODNIE

7 DNI • l{ozpoczc,:cic czy1111ych, czy1111ych wsp0111ag:111ych i hicrnych cwiczt•i'1 1\01\-1 z okrt·so-

wym szy110wanic111
• Dopasowanic s:'.yny C> cliaraktcrzc dy11a111icznegn ogn111icznika wypros(ll oraz spo- • \N warunlrnch idcalnych szyna l11b gips tylko na staw 11adgarstkowo-srüdn;cz11y, pozo-
t?„vnkmvych szyn ria rc;k~~ stawiajqc swobod9 noM dla slawt'1w MCI' i lP
• [{01.poczc;cic czynnych cwiczdi \V slawic srcidrc;omo-paliczkowylll
• Zastosowa11ic podwicszki supinacyjncj na palec wskazuj:1c.v 6TYGODNI

2-4 TYGODNIE o i{Ol'.pOCZt;CiC oslroi.11ych cwiczci°l WZ11lacniajqcych

• Zdji;cic szw1'iw i kontynuacja 11aklada11ia na 1rnc szyny zabezpieczaj:.icej 8 TYGODNI
• Ko11ty1111acja stusowania na dzicn dy11;1111icz11cgo ogranicznika wyprosl u Zacht;canie pacjcnla do aktywnosci o 11a,ilc11i11 ml nicwiclkicgo do u111iarkowa1wgo
4 TYGODNIE • Gdy usl~~puje höl i slmv jesl stabilny, 1110i.11a zrczygnmvm; z dalszcgo stosowania sta-
lyczncj szyny 11a naclgarstck i kciuk
• Zczwolcnic na o~lro~.nc korzystanic z r\·ld i uzywanic jcj przcz pacjcnta w codzicn-
nych czy1111osciach 3 MIESI1\CE
• I<o11ty1111acja zakladania szyny na noc prz.ez 4 111icsi<1cc, by wspomöc uslypowanie • Zezwolenie na pclnq aklywnosc
niedohorn wyproslu Pewien dyskomforl 1110;.e sit; utrzy111ywa('. nawet przcz 6 111iesi9cy po opcrncji. W
Uwaga: jcsli po 2 lygoclniach pacje11l 1iie 11zyskuje ruchöw w stawie sr6dn;czno-palicz- 6-l2 111iesit;cy bi;dzic 1msli;puwala poprawa funkcji i sily kciuka
kowy111, nalczy szynowac proksyrnalny staw PI I' w pel11y111 wyproscic, a sil<; zginania
skonccnlrowai: na poziomie slawu MCI'. l'rzez :i tygudnic pacjenl powinien pozoslmvac
pod haczn:1 ohscrwacj<1, by 111oi.1rn hylo stwierdzic, kiedy uzyska poi.qdany zakrcs ru-
chüw. Po uplywie .) tygodni strnktury lorcbki slawowej slajq sit; juz bardzo napit;le i trud-
110 si<; spodzicwa(: dalszej poprawy J{OIVI. Dia wc;1esnego odzyskania zginania w slawic
MCI' lw11iccz11e h~wajq dynamiczne cwiczenia zginania.

! :i.~.
l;:I'

'.i~
 r
1• lJ~;1kudn·1ii,1 n,•ki i 11.idg.irslka 1 • Uszkod1..L'nia n,'ld i 11.1dg;H..,1k.1

Uszlwdzenia nadgarstk<1

Uszkodzcnia kosci löclcczkowatcj

S. 13rc~11l lfrolzm;rn "'Stcvc11 J. Mcyc~rs „ Mich<H.:~I L. Ll:~C
!$1
1:f
i' Charakleryslyka ogolna
fj Kose lödeczkowata (os 11a71icu/are carpi) Lo 1iajcz9scicj doznajqca zlainai1 kose
1rndgarslka, cz9slo lruclnych do rnzpozna1iia i leczcnia. Do powikla11 zalicza si9
brak zrost u i zrosl waclliwy, ktöry zmicnia kincmatyk9 r9ki i mozc stanowic przy-
1
~;
czy11~1 bölu, z11111iejszcnia ROM, pogorszcnia sily i wczesnego wyslqpienia arlrozy
slawu pn1111ic11i<JW0-11adgarslkowcgo.
A B
zL1111<111ii1 kosti löd••ukuwah'j. /\. Tkliwos<' kosci ltidC'czkrn.v;ilt'.j
Ukrwicnic kosci 16dcczkowatcj jcst dosc skqpc. Oclchoclzqce od t9l11icy promie- grA1ielowo w slosu11ku do lab.1kierki ;111<1lt1111icz11"i· B. Tkliwo,;( 1110/11a lci.

1 niuwej gal~1zie w11ikajq do lrnsci löcleczkowalej na jej powicrzchni grzbietowcj,

w dystalnej jcdncj trzecicj oraz z boku powierzclu1i dloniowej. U ukolo l/3 luclzi
proksymalna jcclna trzccia kosci kJdeczkowatcj jest zaopatrywana wylqcznic przcz
guzka koSd lödt•czkrJ\valej prorni<·11iuwo w stu~unku dn
(po jq;n vvyprnslnw,111i11).

krqzcnic sr<'>dkostne i z. tcgo powudu w wysokim slopniu grozi mu martwica nic-

dokrwicnna (11ecmsis cwascularis).
7.lama11i;1 lmsci l(1dcczkowalcj zwyklc klasyfilmjc sitt stosownic clo lokalizacji A ß c
zla111a11ia: proksymalncj jcclncj !rzccicj, srodkowcj jcdncj trzccicj (czyli !alii), dy-
stalncj jcdncj trzccicj lub guzlrn (ryc. 1-44). Najcz9sciej dochoclzi clo zlama11 srod-
krnvcj jcd11ej tr1.t·cicj, 11ajrzad1.iej z;1s 1.d;1rz;1jq sir,• 1.l;1111ania dystalnej jcclnej lrzccicj.

lf Wywiad i hadanie kliniczne

tl ·r~
fj· Do zla111ai'1 kosci lr'idcc1.lrnwalej dochmlzi zwyklc pu upadku na uslawiony \\'
przcprnscic i odchyluny dopro111ic11iowo nadgarstek. Najc1.~•sciej cloz11ajq ich ndo-

l
clzi i aklywni 111<,•~.czyz11i. U pacjenla z rcguly stwicrcb1 sie; tldiwosc w olm;bic la-
bakicrki anaiomiczncj (ryc. 1-45) pomi~·dzy picrws1.y111 a trzccim przedzialcm
grzbielowy111, rzadzicj zas 11ad dystalnym guzkicm kosci löclcczkowalcj ocl strony
'I'.
dlu11imvcj: b<>I rnoz.c sir; 1rnsilac przy osiowym nacisku na kose srlidrr;cza kciuka.
!~
Stusu\\';111a w pis111ie1111ictwic a11gielski111 nazwa kosci löcleczkowalcj scap/ioid po-
Ii:
~
:i,.
.

l~
'
/}

·~
,
""~i
/"~,
1/1· I
)-.~-1--~·~[L:.,
"''""''~ ·~
M~·'''·
. :~ I J •' \
D E F

I
~~ .. 1,' : ·. Zl;11nrn1iu Zl;un:111ie

""'"'\ ''°'''"''.:'' ohrazu i upew11it'. ~.iv, ir:

C. Oln.i;y u1y~k.11H! w

~c·.··-.~T.
,l•1
I~
rliUCJllll'\'.
prok~>Y·
rnnlliy :
MI
. .. ' r,
;':
"·
'. \
-.--,\ .
~
: 1
Ryc. 1-44 Widok 11.i kos<' 1,;,b·;.
od slru11y grzliiPlowej
D. Do t11yt;k,111i,1nhrazüww1)ldSI< zy/11it1 wit'1kowej lll7edr;uni<,~ u~:t;l\vi.1 sit1 ~ w pu:'vc;i 111·u"
f'-J,1 uhr.11.1ch ko11t10\11ycl1wido(111v jt",I nsiovvt• u~,1;iwh~11ie lltHlg.irslk.i w stusu11ku du llr..1111;d
r. l11tPnnet1H'i<l olu.1z(JW uzyska11ych \V pl.·1szc1yl11i(~ wiP1lco\Vt'j 11iC' 11.bln;~c 1<1 lrwl11!1~1 i. (\;\'l'
1 ' _1_~ n·1i11t' kic~nmki 1lam;l!'1. 1.11. l·lr•r11tlo11, !\cuf<' Jr;11 turt's o( t/11• .'<»lp/Joid, 1. 1\111. 1\c,1fl. 01ll1np. Surg„
Zlrn11nr1ie Zlam<111in Stvvit:rd1.011y r.1diologic111iv kieru-
pozin111e pionowo !H)k p1n~!o111u 111a 111,
sku~ine slrn:'>rH:
wplyw.i '"' tlt" y1jt; o
C/Ptlid.

~~~
 r
1 lt lh1knd1t~11icl n,1 ld i nr1c!g.11s!kt1 1 • lJ:.zkod/t•11i.1 n1-ki i n,11ig,w,1k.i

chodzi ocl greckicgo slowa oznaczajqccgo l<'>dz. Hadiologicznc wykrycic zlamania

hy\va cz{(sto trudne zc wzgl{(du na skosnc ustawicnic tcj kosci w nadgarslku.
vVstirpnc badanic rcntgcnowsldc pmvinno obcjmowac projckcj{( tylno-pri'.cdniq
(Pi\, /)()Sferoa11tcrior). skosnq, bocznq i lokciowq. jesli badanie klinicznc nie roz-
str1.yga wszystkich wqtpliwosci, niczrnicrnic cwlq rnctoclq wykrywania zlamm1 ko-
sci lödcczkowatej 1u:i. po 2 dniach od urazu jcsl rczonans lllagnelyczny (MIZ).
Gcly nie mo:i.na wykonac MI~, pacjcnl z tkliwosciq uciskowq w okolicy tahakier-
ki anatomicwcj wynrnga unicruchornicnia n;ki na 10-24 clni, a polcm pnnowncgo
baclania radiologiczncgo po wyj{(ciu n,~ki z szyny. Jcsli wcitt:i. pozoslajq wqtpliwn-
sci, wskazana jcst scyntygrafia kosci.
Kluczi>wc znaczcnic clla sposohu leczenia ma ocena przcmicszczcnia ocllamöw
zla111a11ej kosci l{1clcczkowatcj, co cz<rslo najlcpicj ustalic za pomocq cicnkowar-
st wowcj ( 1 mm) tomografii kolllpt1 lerowcj (TK) (ryc. 1-46). Przem icszczcnic roz-
pozna jc si((, gcly doszlo clo rozcjscia si<r z.lamanycli odlarnöw o ponad 1 111m, zwi9k-
szenia kqla lüdcczkowato-ksi~~zycowalego do ponad fü)" (ryc. 1-47), zwi<rkszcnia
boczncgo lqla prornieniowo-ksi(,~zycowatcgo clo ponad 1:)" lub kqla sröcllt>clcczko-
watcgo clo ponacl 35°, A B

Leczenie
~ Zla11rn11ia bez przcmicszczcnia ocllarnöw mo:i.na lcczyc mctoclq za111k11i<rlq.
Wygojcnic nicmal zawszc uzyskujc si9 po unicruchomicniu kciulrn w szynic
gipsowcj.
e Nie rna zgod11osci opinii co do slosowania gipsu powy:i.cj lub poni~.cj lokcia.
i\utorzy pmlr<rcznika prefcrujq 6-tygodniowq dlugq ramicnnq szyn{( typu szczyp-
cc du cukru, a potcm przez mi11i111um 6 tygodni szy11<r przcdramicrn1q.
~ Zrost knsci lüclcczkowalcj wcryl'iJ(Ujc si((, wykonujqc cicnkowarstwowq lorno-
grafiq. . y<..};l).
• Leczenic opcracyjnc jcsl wskazanc w zlamaniach bez przemicszczcnia, kicdy >60° O~' ' '\\0\
)y,o~
nie rnozmt dopuscic do wysl<tpicnia powiklall zwiqzanych z dlugotrwalym \Ö{\~""~,1
u11icrucho111ieniclll (zcsi'.lywnicnic naclgarslka, zanik kl9bu kciulrn czy
opö7.nil'llic! powrolu do ci~~zkicj prncy fizycznej lub zaj((C sporlowych); takilll li~
<300 l~:~lo/~;-.
wska;-,anicm hywa tez dotqcl nicrozpoznanc luh niclcczonc zlarnanic kosci .\ff
S'i"
kideczkowatcj, wszyslkic rodzajc zlarnania z przcmicszczcnicm (palrz wyY.cj, D E
gdzic wymicniono krylcria przcmicszczcnia) oraz brak zroslu kosci löclcczko-
walcj. l~yc. ·1-47 /\. !\(~11tgenugr.H11 hrn:111y uk111uj.·1cy pi.iwidlow;J WSjHllliniowOl;( ko~i.i prornie11iowc•j, ko<t i
ksi<1 ~iycow.11t'i i lt1Pcit•j koSci ~;n'Hll{,'.t1.i. Pf'L)' prawidlowej osiowoSci nadg.irsll\a kt1t l<idec1-kowato-ksi~·­
~ vV zlamaniach bez przcmicszczenia ostatnio slosujc Si(( lcczcnic polcgajqcc na
zyc:owaly wynosi ocl 30 clo bO" (B), zas l«JI g!<iwlmwalo-ksi1,iycow<ily mnil'j niz :w 0 (C). 1-..Jalc:Z)' 1wr<'><:i<
zcspnlc11iu przci'.skörnym z u:i.ycicm sröb lrnniulowunych. uw;1gc~ 1 Z<! oS koSci lüdt~czkovval(~j moi11d wykn:Sli( pr1Pz j<!j ct~nln1ni, d10( n)\v1lit: dnlntt!," 1.apt'WJH!
o W zlarnuniach z przernieszczenicm obowiqzkowo wykonuje sit; ORIF (nustu- lakzr• latwii;j wykn„;li<' lini<,• 1(1w11olq•,l;1 do lii„g<111.i rlolnego, jak In p11t•dst;1wi.1 1y.u11ek C. D. l-..Jie•;t.ilril-
wicnic rnctodq otwarlq i zcspolenic wcwnc;trznc). 1w<C:: przy 1gic;ciu grzhietuwyrn - niestahilnoSC grzhietowego segmenlu wslawkowpgo (IJISI, dorsal in-
lt•rcafary Hef.:111e11t i11sta/Jility) poclL~jr1<:w;1 sit/ gdy islniejt: gr1\Jit'lovvc· 11.icl1yl<'11ic' Lo'.;ci k~.i<,>iycow.it
1

i dloniowP 11.ichylt:nit: koSci lödec;kow;itcj, eo 1wi(,'k~1d k,11 lüd(:Cd\ow.1to-k~,i{ 1'i:ycuw;ity do pn11.id

E. Nif-:SlahilnuSc: pr7y 1gi</Cit1 dloniowy111 - nit~slabilnoSC tlloniowt~go segnwntu wstawl((>WPgo (\/IST, vo-
lar intcrcal.iry 5ef.!menf in„ta/Jility) prn!Pjr1f'\\'.I sii/ p11y dlo11iowym 11,1chylt1niu kc)';cj ksi1/Zycowd!Pj,
ktöre 111111it•jsz,1 kill lödf!C/kowalo--ksit,'Zycovvaly do rn11i1•j 11ii. 30°, il k,)I gl<iwkow;1lo-k•;i1,>iycnw.11y
zwi1:ksz,1 do pon.itl :lO" lulr lt·z pmvod11jt• 11ni.llly ol>ydwu 1yd1 k.w>1·1. IA. W"dlug: F.W. l loni11g, Wri.'l
•s, /1,111 :!: S1iotti11n .irnl tret1tinn tru11li/C'1n1h•rs, Physici;111';pn1!',1\\ed., :~ri[ IOl:tt:~. ll)tJh. B-E. VVc
F.1\. tv\.11111, L.A. c;i11da, l'nst-tr.i11111atic wrist n.tin dm/ i11.•,1.i/1i/11\'. 1\
Th« Wrist ,111</ lts 1Jison/„rs, n:d. D.lv\.
'J'J7, >;, 10'.)).

·.~j
:.~
ii
 r
"'"vm",·1~:1:11 : '.„ · „,·~.
':"'l
~ 1·11~:u\~·
11: l. 1 • Uszkodn~11ia n,•ki i n.ldg;nslk.i 1 • lJszkod1.t•nit1 f"\~ki i fl,\dg.1rstk.1 SIJflßf'J~·~·~r;;
~~~~l

l«1t p1ornieniowo- l\ql pron1ioniowo- l\ql löcloczkowato-

-lödocLl~ownly -l<!>i9zycowaty -l<si~zycowaty

(') ~/
\ 1
P1;1\'ncltov1y
'
M1ustnb1h1o:~c Pr <1\'/1tllowy
\ '
Niu~;tnl>1lnm;c 1 Prawidlowy
\
Niu~;talJi!nm';C
w z1111na111acl1
L111iL•rt1t·l1(Jt11ie11i<~ gi1>~tJ\Vt'
kosci li'irlN:zkowalej.
przy zqir;c:iu
\1rzbiotuwym (W1:dlug: S.J. Zabi11ski, /11vestigati11;: c:.1111al
tu11111.•I, Sports lv\1"L Upd.1tc, l 'J'J'l).
F
14-18 lygodni
• Zaprzcslanic wszelkich form szy11owania
• füttynowa lcrapia zajyciowa
• Czyn11e i wspo111agane cwiczenia l{OM zginania i prostmvania nadgarstka
• Czy11nc i wspornaganc cwiczcnia l{()fVl prolllicniowcgo i lokcio\-\'Cgo zgina11ia
nadgarstka
• Czynne i wspo11iaga11e cwiczenia llOM slawöw MCl'/11' kciuka
Leczenie i rehabilitacja w zlamaniach lwsci l6deczlwwatej • Czynne i wspo111aganc cwiczcnia HOM sto~.ka kli,:bu keiuka
.18 tygodni+
• Wzlllarnia11ic chwylu, agrcsywnc cwicze11ia l{OM
\V Z!~AMANIJ\Cll LECZONYCll ZACHOWAWCZO (NIEOl'ERACYJNIE) • Aklyw11osc bez ogra11iczd1
Z UZYCIEM Ol'ATRUNKU GIPSOWEGO (ryc. 1-48)
0-6 lygodni W ZLAMANIACH KOSCI LÖDECZKOWJ\TEJ ÜCZONEJ OIUF
• Szy11a gipsmva lypu szczypce do cukru 1-10 dni
.'.·wiczc11ia l{()fVI harku • l)11ierucl10111ienie w opalrunku gipsuwym, przykladanie lodu
• C:zy1111e cwicze11ia l{OM przez pi11ly slaw MCP/l'll'/Dll' • C:wiczcnia HOl\'l barku
6-12 lydzid1 ('l.l'osl kosci) • Czynnc cwiczcnia flOi'vl slawüw MCP/1'11'/Dll'
• Nie slwierdza si~ lkliwusci 11a palpacj~, cwiczenia l{OM bez gipsu nie sprawiaj11 hülu lO dni-4 tygoclnic
• C:ips przedrarnicnny • Zcljycie szw(1w
• Kontynuacja cwiczd1 harku i palca • Szyna typu si.'.czypce do cukru z L1j\:cil'1n lokcia
• Hozpoczt,:cie czynnych cwiczcü zgi11a11ia/wyprnst11/supi11acji lokc:ia cwiczei'1 f{Ol\11 reki i barku
1.2 lygodni 4-8 lygodni

~I.
• l'olwicrclze11ic zroslu w TK; jcsli zrostu nie 111a, ku11ty11uacja stosowa11ia krölkiego ra- • Cips przedra111ien11y
111icnncgo gipsu klnsowego 11a kciuk (ryr. 1-,18) • Czy1111e i wspo111aga11e (:wiczc11i11 prostowa11ia, zgi111111ia ornz supi11acji/prn11acji lok-
12-14 tygodni cia; konlynuacja czyn11ych 6vicze11 HOIVI palcöw od 2 do :J oraz czynnc cwiczl'nia
HOM barku
• Zalo~.enit.: zdej 111owanej szy11y u ilc po 12 lygod11iach doszlo du
,, zrostt1 8 tygodni
l • l'rogr11111 6viczd1 w do11111 • l\ada11ic to111ugralkzm· w cclu wcryl'ikacji zrnstu zla111a11ia
• C~yn11c i oslroznic wsprnnaganc
i.1
cwiczL·11ia HOl'vl
osl rnznie wspo1naganc c:wicZL:11ia l{OiVI 8-14 lygoclni (przy zalo:i.eniu, zc closzlo clo zroslu; zoh. ryc. l-4'l)
11aclgarslka • LJ11ierucho111icnic IV szynic zdcj111owancj
111t· i osl1:„i11il' 11spo111ag1111c t':wiczc11ia i{()iVl stawöw MCl'/11' kciuka • l'rogra111 cwiczc11 \\' clu111u
• Czv11m: i oslroi.111c· 11oprn11aµanc cwiC1.L'lli11 llli1;s11i kl1;hu kciuka • Czynnc i wspolllaga11c cwiczc11ia I~Ol\·I i prostmva11ia
 r
l • Us1kod11~nit1 n,'ki i 1111dg,Hstk.1 " l l•,/kod/('!li,l H,'ki i 11.id,1~,lf',\k.1

Ryc. 1-C,O k„,;, i 11.rdg.11•,tk.1.

l<OSCI ) (-' ,

µ,,~\ l<w,t
~---- ;---~!
l<o·,i·llcrc.zyl<0wc1!.r c1wo1oboct:11d
1<.osc t101qrnrnc1stn ~{----- l<o·)c czwo1olloc zn.t

1
l(oc,c qruchowdl<l ~~ "'- l\o";c q!owknw<1ld
11yc. 1-49 Trnnograrn t1k.1ll1j.1t.y nthl liu 1Jhl!-
c110Sci 1n;irtwicy
l<osc l<s11:zycowalcr /f /
~· 1
1
'i;
"- t<n;.1 ltlCl"<'li«»N.rl,1
l<o•,6 lolu,1nwn / '... J(rn,c pionllPlllOW.J

sztywnicnia, a nawct do przylmrczl>w wcwntttrznyeh mitt5ni. rttld. K1ilej11yrn ele-

• Czynne i wspomagane l:\viczcnia HUM promieniuwego i lokciowego mcnlem rchabilitacji zlamanego naclgarslka jcsl urucharnianie i c1.yn11osciowc w,v··
nadgarslka
• Czynm: i w~;pomagalle cwiczenia l{OM slaw(iw MCP/IP kciuka korzystywanic rttki, nadgarstka i przeclrnmienia.
• Czynnc i wsprnnagane cwic:~enia HOIVI sloi.ka klebu kciuka. Najwnzniejsze elernenly skuteczncgo leczenia zlamai1 dyslalncgo odcinka kosci
promieniowcj to prz.vwr(icenic sprawnosci stawöw, nalcznej dlugosci kosci prn-
14 lygodni + mieniowej oraz wlasciwcgo pochylenia dloniowego jej powierzchni slnwowej, uni-
• Wz111acnia11ie chwyl11 kanie zeszlywnienia i wczesne poclejmowanic rnchöw, gcly caly uklml nabicr1.c sla-
• J\gresywne cwiczcnia l{OM hilnosci.
• 1\ktywnosc bez ogranicze!'1

Uwilgi kliniczne
Do zlamania dyslalnego ko11ca lwsci promieniowej czc;slo dochoclzi u os(ib
w podeszlym wiekLt, zwlaszcza kobiel, klörych kosci sq slabszc, a zagrozcnie
Zlamania dystalnego odcinka kosci promieniowej upadkami wittksze. Dzisiaj ludzie slarsi cieszq sie; lepszym zclrowiem niz clawniej,
David Ring"' C;w Burchill • Donna Ryan C1llan1;iro • sq bardzicj aklywni i coraz lic1.niejsi. Decyzje terapeulyczne nie rnog<t opiernc sie,~
wylqcznie na wieku pacjenta, ale 1m1s/.q brac röwnic:i. pod uwag<( ewentualne po-
B. Jupiter
)esst:~
gorszcnic jakosci tkanki kostnej.
Do zlnmania clyslalnego oclcinka kosci promieniowej u ludzi mloclych doclH>dzi
pocl wplywcm clu;i;o wittkszej energii, slqcl wittkszosc podobnych zlamai'1 ma
C:hilrakterystyka ogölnil
wskulek wypaclköw clrogowych, upaclköw z cluzej wysokosci lub aktywnosci spor-
Skuleczne leczenie zlarnania dystalnego odcinka kosci promieniowej musi uwzglc;- lowej. Zlamania z przemieszczeniem u niloclych osöb czqsciej wiqzq sil; z röw110-
clniac w lrakcie przywracania analomicznej osiowosci kosci takze tkanki mit,~kkie czcs11y111 zlamaniem nndgarslka, uszkoclze11ia111i scit,:gic11, oslry111 zesnole1n ci<1s1Hi-
(ryc. 1··50). Chirurg powinien wybrac takq 11teloci<; leczenia, klürn pozwoli zacho- ly puwittziowej i urazern wielonarzqdowym.
waC: osiowosc kosci bez poslugiwania si<r ciasnymi opal runkami gipsowymi i bez Dyslalny konicc kosci promicniowej pclni clwic wa:i.nc funkcjc: stanowi zar(nv-
ograniczania putrzebnego poslizgu struldur tknnkowych, poniewaz od nich zalezy no glownc wsparcic nadgarsllrn, jak lc:i. czi;sc staw6w przcdramicnia. Wmlliwa
poslugiwanie sitt rt,~kq. Trzcba pozostawic swobodtt mchom w stawic MCI~ Nie osiowosc wygojenia zlamania clyslalnego oclcinlrn kosci pro111ie11iowej moze spra-
wolno rozciqgac nadgarstka ani ustawiac go w zgi<(ciu, gclyz ka:i.cle nieprawicllowe wic, ze nacisk powierzchni na chr1.t1stktt slawowq bttdzie wi<(kszy i nier(iwny, 1.mic-
uslawienie zmniejsza rnechanicznc mozliwosci scittgien mittsni zewrn;lrznych rc;ki, ni sit,~ osiowosc naclgarslka, kose lokcimva wklinuje sitt w naclgarstck czy wres1.cic
wzmaga cisnienic w kanalc nmlgarstka. 11asila uszkoclzenie uklaclu wit,~zacllowcgo dojclzie clo i11ko11grue11cji clo clystalnego stawu promieniowo-lokciowego. Knzda
i mn swc'ij uclzial w powstaniu zcsztywnienia. Wazne jesl röwniez rozpoznanie z wymienionych sytuacji stanowi potencjalne i.dicllo b1'ilu, oeraniczenin rnch(iw
i ~;1.yhkie lcczenie dysl'unkcji ncrwu posrriclkowego (np. zespc'il ciesni naclgarstka czy artrozy.
1CTS1 vvskutck obm;ku w ciasnyrn kanale wlöknis10-koslnym), a takze unikanic Osiowe uslawienic dysl<iincgo oclcinka kosci promieniowej 11H111itoruiL' sil,'. kon-
uszlwdzcnia gült,:zi czuciowej nerwu pro111il'11iowego. Na szczcg6lnq uwagi; zaslu- trnlujqc osiowosc na wyku11a11ych w lrzech plaszczyznach zcljc,~ciach rentgenow-
g11je przeciwdzialanie ohl"o;kowi ri;ki. Mofo on bowicm przyczyniac sii; clo zc- skich. Skr(iccnic clyslalnego oclcinka kosci promieniowcj najlatwicj stwierdzic na
l~11'
~!
12
~·
 r
1

1 • Us;:kodzc~nia rvki i 11.1dg.irs1ka 1 • lhzkodz1..:ni;1 n/ki i 11;11lg.ll'.tk.1

Ryc. 1-5 1 Wkli11owa11it' (ulr.it.i dlugo- Ryc. ·1-!iL. C1rzhiC'lovve usl<twiunil' k;\hl\\'I'.
;;ci). /\. l'ozio111 prawidlowej kosci pro- ( 1 /\. 1Jl.1 /Jti1Wirllowej lw.{ci 1nn111il'11iu1v1}
( 1
Powierzchnin
zwykk: ( 1 dloniowl' 1tdd1yh•nie wynosi ~redniu 11' 1
•
(.
nrzbiotowa
,-1\' H. Zb111;111ie Coilesa 1110Zl~ odv,111·H h: tu
( 1
Sl,l\VOWt:j
lokciowej.
90" "\:" -
_r_~_
11
·-·'------------
1
·,,
,, 1
znac:zn.-1 utratd <.llt1g<1~ci kuSci 1iowo-lokciowq~o, moit' lt') /111i•,'·
jH'Olnieninwc·j -;;_ilHlr/.1 ,,",,
1 Powlorzcl111ia 11i.1( osinwo(.{ 11;1dgarstk;1. (\.\1( tllug: 1\,U .
1

Ji
,f tlloniowa ~IPwprnl, Colles li"actun-•'· ). M11srnlosk<>I.
//, st;ilnPgo st(1wu promic~11iowo~!okt
1, (Wedlug: /'v\.L. Nc;wporl, Colh•s A :-i,11. 12" B Med., 17111:1'12, :ZUUO).
! c>s, ). /'v\usrnloskd. /'v\t'd.,
l::J<l2, 2000).

poclstawic przcsuni~~ci<1 111i~·clzy glöwkq kosci lokciowej a ksi~~zycowalq powicrzch-

dyslalncgo odci11lrn kusci promicniowej na zdjt,:ciu przl'clnio-tylnym -· jcst lo
lzw. wariancja lokciowa. Osiowosc clystalncgo oclci11ka kosci prornicniowcj w
szczyznic slrzalkowcj occnia sit,:, rnicrzqc nacl1ylcnic powicrzclrni slawowcj lcgo Ryc. 1-5] c;r;bic•lowt! pr1emit~S/_CZf!llit 1 vv zl.u11a111t1 Coll(·~;.1 l'll)'-
czynia ~•i\~ do 11iesl.tbili1o~d fr;1gnH~111l1 dyst11ltH-~i~o. (\!\lrnllu~-~: 1\\.1.
udcinka na zdjt,:ciu przcdnio-tylnym - mowa wlcdy o nachylcniu lokciowym. Osio- l'ic;wport, Colles lii1ct111„·s, !. /'v\usrnlosk"I. M1•d., 17111:.!~J(,, 21100).
wosc clystalncgo oclci11ka kosci prornicniowcj w plaszczyznic wic11cowcj sprawdza
sit,: na podslawic pomiaru nacl1ylc11ia powicrzchni sl.awowcj tcgo odcinka na zdjt,:-
ci u lme1.11y1 tl. Przcprowaclzrn 1c u zdrowych osöb baclan ia clowiocl ly, zc powicrzch-
t1 ia sl<iwowa clyslalncgo odcinka kosci pro111ic11iowcj jcsl zwyklc nachylona o oko-
lo 1 I" dlnniowo i 22" lokciuwo, a wariancja lokciowa jcsl nculralna.

Ulrata dlu,r;osci lwsci promicniowcj (wldinowanic dystalncgo odcinl<a lw.<fci

prom icn io wej) Ryc. ·1-:;4 Przc:miPszczt~nie pnm1it!11ioW<' (lul> lokci(iwt'). \·V
11iu Cnllt~~.11 / przc111ies1c1.t!11it·rn 111071iwt~ jc~st
Nasl.t,:psl wem wklinowania zlamania jcsl u tral.a dl ugosci lu b wysukosci kosci pro- tlliH'gn t.1k ZP odd.:il.1
1 si</ Oll lnl
Nt,WJHHI. 1.·01/i's ti:1!11111.•s, J. Mus< ulo,kt:I. 1\li·1l.,
m icniowej. 'v\I warunkach prawidlowych powicrzcl111ia slawowa znajclujc sit,: na 17111::! 11•1, .1000).
poziomic röwny111 luh l-2 111m clyslalnic (lokciowo cloclalnio) alho proksymalnie
(lokciowo ujcnrnic) w slosunku clo powicrzchni slawowcj dystalncgo slawu lok-
ciowcgo ( ryc. J -'.i 1). Zlamania Collcsa 111ajq t cndcncj~~ do znaczncj u traly wysoko-
sci, CO JIOWUdUjc U(nt(t,: clopasowania do dysl.alnego S[il\\IU prolllicniowo-JokciOWC-
go (DRUJ, distal radioul11ar joi11/) i ulruclnia rolacjc; naclgarslka. Przcmicszczc11ie promic11iowc (przcmicszczenic lwczne)
Do przcmicszczcnia promieniowcgo dochodzi, gcly clyslalny J"ragmcnt kusci pro-
Grz/Jietowc uslawienie fo1t11we (11trala 11ad1y/enia dloniowcgo)
micniowcj oddala si<; od kosci lokciowcj (ryc. 1-54).
W w<m111kach prawidluwych dyslal11.v konicc kosci promicniowcj wykazujc na
zdjt;ciu boe1.11ym cllrn1iowc nachylcnic 11° (ryc. 1-52). Zlamanic Collcsa czt,:slo po- U/rata nad1y/enia promieniowego
wodujt' jcgo odwn.1cc11ic. Nacl1ylc11ic grzbictowc o 20° lub wiirkszc w znacznym
slopniu zahmza clopasmva11ic DEUJ i i110).c prowadzic do kompc11sacyjnych W warunlrnch prawidlowych kose pro111icniowa ccchuje si~~ 11achylc11ic111 pr1J111ic-
1.111ia11 w usiowosci kosci 11ad1!arstka. niowy111 w slosunku do lokciowcgo o okolo 22", gdy rnierry si~'. je od szc1.ytu wy-
roslka rylcowalcgo kosci promicniowcj do lukcinwcgo rogu tcj kosci i pun·m·nujc
lt; warlosc z liniq poprowaclzomt wzdluz dlugosci kosci promicniowcj (ryc. I-'.i5).
l 'rzem il•szczL'll ie ,i.;rz /JiL'I owe
Utrala nachylcnia pn zlamaniu mo).c prowadziC clo oslabicnia t\~ki i latwcgo
Przcmieszczcnic gr1.bictowc przyc1.y11ia si(,' w clu).cj 111icrzc clo 11asilc11ia nicstabil- 111~'.czcnia.
nosci dysl.alncgo J"ragmc11lu wskulck zmnicjszcnia powierzclrni slyku pomit,:clzy Nicslabilnosc zlarnania czascrn zalczy tc;i. ocl nicrozpoznancj supinacji dyslal··
rrag111c11lami (ryc. l-5:J). nego fragmentu kosci promicniowcj (ryc. 1-56).
 r

1 ° l l',/.ktnl/{:11i.1 n ·ki i 11.idg.irs!k;i

1 1 • U'i1kod1v11i;1 n,>ld i 11.11 lg.1r'itk.i

""f'Jl'i' r

J,AB~i4 117 ;,,~,, l<LASYFIKAC)A ZlAMAN DYSTALNEGO ODCINKA KOSCI

t„J:.f/ ,_,\ ~J01' ~l\-1 r~ ,0\~
1 1

(~
.~.
---- ~I ~f11~/\~1 t~ 1{'' )J;,:-; / ~ l j\~~f!j PimMIENIOWEJ, OPARTA NA METODZIE LECZENIA

1', l '\ ------

. Opis Posl\'(lOWanie
-------
1 Bez pr1Pn1i(·sz<·1c~niit, IHl!'.dSld\VO\Vt~
' ,
S1y110W<llli1• luh gipsmv;111i<• / 11.HI
garslkit•n1 w us1c1wi1•11iu 1w11trcJl11y111
11,i '1--li tygmlni. Wyli1ir s1y11v ;,ilc•iy
B 1
od l"lCj('lli<l, jq;o st;1rn1 i chc:ci
wsp1ilpr.wy, j.ck niw11i1•i ocl prr,l1·n·11·
cji ll'k.111.1
l~yc. -1-5:> Ul1r1l,111<1d1yl1•ni.t k():;ci
II Z prn,111ieszczr•11ir•111, po1<1st.1wmve N<Jstc1wie11ir~ 1lc1111;l!lid w 1niPc1uk•11i11
1n<Jl 11i1~11i11wo--l1 lkciow<~ wy110:-.i
pru11li1·11iowc•j rlo 111ir•jscowy111 luh rr•gio11c1l11y111
\\'/(llll/ li11ii /\ St;1liilrn.• S1y11;1, polr•rn gips
ll Nir;<,!<11 )i l11e, 01 lprow,H lz.1111!'' / t'Wl'llllldlll)'lll jlf/!'/-
gwo/rlziow;lllic~lll dl;1 popr.1-·

c Nir•rHl(Jl'l)W<Hl1<1l1w Ol1Vc1rt,] i Zlc'SIHJ-

k•nic Wl'Wll\'lr11w
III llr;z Jll'Zl'lllit'SZC/l,lli,1, Sriidst<JWO\Vl' l J11it•rucho111it•11ie / c•w1•111u.il11v111
przruskciri 1y1 n gwc )ic 11 imv;rn {,.11 i cl ld
popr.cwy st<Jhil11osci
IV Z iJfZl'lllil''i/CZl'llil'lll, snidst<JWOWl'
1\ Stabiliw, Dod<Jikowr• zespolrmie 7. przt;/ski')rny111
gvv0Zdzio\.Y1tnit•1n, i1 CZdS<!nl lakil'
1Pspolenie111 /!'Wl1<,'lr1ny111
ll Niest.1hil11e, 1>dprow.Hl/,il1H' l'rzt~zskt'>rrn~ g\voi<l1iovvilni<• i jJl'd\vrlo-·
/l'Spobiic· /('\VIH,'1111)(' rll.1
popr.iwy sztyw1msci, 1111ir~rucho111i1•-
11il1. l~o1kd\Nalkovv,111it 1 \V
gr1biPlowcj sprzyjc1
moic Z<llelll hy!' polrzclmy pr;".
szul'p lwsci
c Nir"1d1m)w,Hlz<1l1H' N,ist.iwic•ni<: 111i;irnl<1 olw.1rt.1 i 1t•spo-
l<lasyfikacja lc:iic~ VV(~\ViH('ll'/ll(', C/C/Slo /
nil~ln ZCVVIH1~trz11y111
Skulccznc lcczcnic zlamrn'1 clystalncgo oclcinka kosci promicniowcj wymaga do- 1) Zloione, ze z11;ic111y111 us1krnlz1•11il'111 l'-i<Jst,iwicnie rnelo<L] otw<Jrl<J i zesp1)-
kiacl11cgo okrdienin charnktcryslycznyr:h ccch zlamania i zrozumicnia ich znacze- ik<uwk 111ivkkich, us1kodzc11i<;lll lr'i1i1• rll'llil"ll I< li1li plyik<j, Ul,'SIO 11/11-
nia (tab. 1-7). M imo ze opisann juz wieie systemöw ldasyfikacyjnych, wi<;kszosc «'.1, zl.1111anit~ dystfllnc·gn /t~Sj ioh 'll j(~ln /( 1 \·\'I H/I l'l". ll}'lll
islolnych dcrncntöw, clccydujqcych o rodzaju zlamania, zostala uic;la w systcmic kosci lokciovVl'j luh ro;-
Fcrnandcza (ryc. J-"i7), w ktürym rozrfri.11ia si<; zlamania zgi<;eiowc (typu l), zla- k;1vv;1lkow.llli1· 1ik1)lic:y f)f/\'ll.l'<,Hl1iw1i-
mania scinajqcc (iypu 2), zlamania komprcsyjnc (typu 3), zlamania z przcmic- kosci
szczcni.cm (typu 4) i zlmnauia z dzialania wysoldej encrgii, lqcz<1cc wielc typ6w 'l'Jip~,ttJl1ilno:;<..': Llj11\V11i,1 •;i1,', f,dy n.1 \Vi1 l.H. 11ni.rn~~ lJ<,t.1wi<·11i<1 fr.ignH'n!<,)\V ;\,1111,111iri. P.wjP11t.1
(typu 5). n.ilc•7y podd,H' konlroli po \, 1() i ;• nd ur.1111, hy stwiPrd1i<~ ewP11lu;d11,11rnia1H,> tl'·!.iwi~:ni,1 ;f,1.
'lyp 1., czyli zlamania lypu zgi<;ciowcgo, przcbicgajq pozaslawowo i obcjmujq 111a11i;1.
p!'zynasml<;. 'll!rrnin ,z/anwllie Collesa odnosi si<; zwykic clo zlamal'i z przcmic- VV1:dlug: \t\1.11. Coorn•y, Fr,1d11n s 0(//11• dist.l/ 1,Hlius: l\ mrnlen1 t1t•;if/111•11t-/J<1Sl'rl d,p;:,iti'r .1lio11,
1

( lrtliop. Cli11. l'iortli 1\111., :! 1:.'11, l ')<l 1.

S7.C1.c11iern gn1 hiclow.vrn. Zlarnania zg1<;ciowc z przcmicszczcnicrn dloniowym sq
c.~(,!StO 11<1zywanc dr1111u11im11i S111itl1a. 'lyp 2, czyli stawowc zlamania scinajqcc,
dlon iowe i grzbicl O\VC zlaman ia Barlona, scinajqce zlalllania wyrost lrn
rylc:owalcgn kose! promicniowcj (tzw. zlamanic szol'crskic) oraz zlamania scinai<t- - m1Jpicrw clocl10clzi do ocldziclenia powicrzclmi kosci ltidcl'zkt1\1·•1lej i ksi<;:iyrn-
L'.l' p,iwierzchni kosci ksi<;zycowatcj. 'lyp 3, czyli zlarnania komprcsyjnc, obcjmujq walcj, polc111 clo progrcsji polegajqccj 11a rnzs;;,c;;,epic11iu w plas1.czy/.11ic wiL·1·1c()\'.'cj
zlamania. klorc rozszczepiajq pmvierzchni<; stawowq clyslalncgo oclcinka kosci pm.vicrzchni kosci ksi~;i,ycowalcj iub ic'idcc;;.kmv<ill'j, <IZ Wl'CSZcic llilSt~;puje dalsz;1
11rornieniowcj. nnzlcglosc urazu rosnic proporcjonalnic clo sily, jaka go wywolala fragmcntacja. 'lyp 4, czyli zlrnrn111ic z przemics;;.czcnie111 pro111ic11iowo-lokciowy111.
 1 • Uszkocl1.C'ni<1 '"'ki i 11adg<11stb
r 1• u~:1.kod;:pnia nl~ki i 1~<1dg.1r~lkd

Ryc. 1-57 l<l<1syfikiicja zlani.111

dystalnq:o odcink.i kosci Typ 1 Typ II Typ III
·\( 111ie11iowr>j oparta na llW(
,\ zmie us1.kodz(•nia (h~n1.mde~
1;1): llH:chaniZlll zgiqcia (1), s<i-
llillliil (II), kornpresji (III),
ll<bwaniil (IV) i 1rn:cl1,111iz111
111ic:sz.i11y (V). Llzytc•cznos( tc'j
Ze
A Puznslnwowe, boz ß
lll.l
przrnnioszc;:onia z pr;:omie~>zczcniom bez przernios;:c?or Jia
lc~c1.e11ia.
IV - Odrnwrinie
(Wedlug: 1>'.L h•rn;11Hlt:1., rrac- Typ IV
/ure; o( 1/1e 1/is/.i/ ra<iius. Op<'· Srödslawowo,
z prznn1ioszczoninm
rdtive ln .il11u'11l, ln~ti. Course
1

ll Scin.irno
Lt·ct., •1:!:7•1, 1'l'n).

'-•,r
\jJ.
r·•-;1·
C)·, ~·=110
l:c> · V - Llrnnania typu 111iosz<.111eno
.11
D Odprowndzalne
III· l\0111prnsja i stilbi!nr: 1lie~_;tabHne

Ryc.:. ·1-r.n U11iwPrs,d11.1 kl;1sylil«1cj.1 1iarn.1i'1 dy~1;1l11cgo ndci11kd kti:ki prornieniowt·j. J\. -l)·p 1 1!.1r.1.111h
1
1

po1.1st.1v1/0W<' ht~/ prll'lllil!S/.c/t'lli;1. B. Typ II, po1i1~llt1wuwe, z pr1l:tnic•s1.cZl'!lit!J1l. C. ·1y11 III, ;11ic~:.t.iwo·
1

przemicszczc11iem slawu pro111ie11iowo-11adgarstkowego i niewielkimi vvl 1, hfl1 pr!.Pllli(!S/C/elli.L IJ. T)'P IV, Srüdst;nvowe, z pr1l-'IIlil~s1.cze11i<:111. (\Nc?d/ug: \1V.P. 1...:ounc-y, J.1\\.
/\gc~e, H. l l;1sting~ i in„ Syrnpo~lurn: 1\1 \an;1gc~111r:nt of intr.i.irticular fr11clt11Ps ol t!1t! r!ist;1l r.11liw, <·rnill'lll!L
wskutck oclrywania przez wi~:zadla. Zlamania typu 5 mog<1 lqczy6 ce- 1

Orthop., 2 1:71. l 'llJOl.

iypc'>w i 0Licj111owa6 röwniez zespül cias11ot.y powi<;ziowej na przcdra-
obcc11os6 o( wartcj rany luh wspöl ist.niejqce uszkoclzenia nadgarsika,
przedra111ienia luh lokcia.
lllllil slosowana przez orioped(>w klasyl'ikacja 111a charalder uniwersal11y (ryc. 1- Zdj<;cia renigcnowskie po nastawieniu melodq za111kni<;lq lrzcba uz11pcl11k h;i-
58). danicm (omograficznyrn, by precyzyjnie zdefiniowac cliaraklcr uszkodze11ia.
Szczegölne lrudnosci sprawia usialenie, czy nie dos1,lo do rozszczcpicnia dyslal-
Rozpoz11<111ie i leczenie ncgo st.awu kosci prornicniowej w plaszczyznie wiet'tcowej.
Zlamania zgii;ciowe przebicgaj<i pozaslawowo (przez przynasacl9). Mogq pmvo-
Nadgarsll'k wykazujc c1.~:s(o dysl'iguracj~· 1. powodu pr1.c111ieszczenia r<;ki w kie- clowac przcrnicszczenie w kierunku grzbielowym lub dloniowyrn. Prze111icszczcnic
ru11ku grzhieiowy111. 'lb lzw. zniek:·v.lctlce11ie t.ypu „wicldca", gclyi. przypomina wi- grzbietowe ·- zwane skrölowo zlamanicm Collcsa - zdarza si<; znacznie cz~·scicj.
dziany z boku widclcc. Moi.c lei. wysiawac dysialny odcinek kosci lokciowej. Nacl- Wiele zlamail zgi9ciowych z przcmieszczcniem grzbielowym 111oi.11a po 11as(awie11it1
gmslek jesl spuclrni<;ly i lkliv„·y, a przy palpacji wycwwa si<; lrzcszczcnia. pozoslawic w opal runku gipsowym lub na szynie. U os6b w podeszlym wieku prze-
Zla111a11ia z dui.yrn przeJ11ics1.cze11ie111 oclla1rniw lrzeba szybko naslawiac w znic- kraczajqce 20° grzbietowc ustawienic kqtowc powierzchni dystalncgo stawu kosci
czulcniu og<'ilnym, by 1.11111icjszy6 ucisk na ikanki 111i<;kkie, w ly111 ncrwy i sk<1r<;; promieniowcj, jakic stwierdza sii; na wylmnanym przed nastawicnicm zdji;ciu
pr1.yczyllia si<; lo r(1w11iez du okreslenia charakleru uszkoclzcniu. W wielu przy- bocznym, na og61 dowodzi znacznej fragmcntacji i wldinowania grzbietowcgo ocl-
padkacl1 oslalcczne poslt;powanie ogranicza si<; clo zarnkni<;iej rnanipulacji i na- cinka przynasacly. Wielc takich zlama(1 wymaga opcrncyjnego zcspolcnia, by zosta-
loi.enia gipsu typu s1.czypczylJ1w do cukru. Najcz<;seiej uclaje si<; t.ego clokonac po lo zachowanc wlasciwe nastawicnic. Zlamania z przemieszczeniem grzliielowy111
wykonaniu znicczulc11ia przewodowego, zwunego blokiern krwiaka. W miejsce nasl.awia si<; we wspomnianym wczesniej hloku krwiaka i unicruchamia w szy11ic
1.la111ania wslrzykujc oi<; :i-10 1111 1C;.-(1 liclokainy z aclrc11alim1. Cz<;sci pacjcniüw gipsowej lypu szczypce do cukru lub na szynic lypu Chamleya. i\lla11cwr nasta-
1noi.11a poclac sroclck wieczulajqcy do dyslalnego slawu kosci promieniowo-lok- wienia polega na zaslosowaniu wyci;tgu, oclchylenia w kierunku lokciowy111 i pr<'·
ciowcgo ( D HU J) i w 111iejsca zla1l!a11ia wyroslka rylcowalego kosci Iokciowej. Nadgarstck naldy ustawic na szynie w odchylcniu lokciowym, lcc:r. bc1.
\V cz<;sciej wysl<;pujqcych 1.la111a11iacl1 1. pr1.e111ieszczenie111 grzbielowy111 wsirzyk- zgi<;cia nadgarstka. Nie nalczy st.o::;owac gipsu okr<;zneg(J ani cias11ych op;1sck
11i<;cie do 111icjsca zla111unia najlalwiej wykonuc od dloniowo-pro111ie11iowej po- (ryc. l-5LJ). Trzeba dolozyc wszclkich starall, by ruchy w stawach MCP nie hyly
wierzclu1i nadgarslka. Manipulacj<; wykonuje si<; r<;cznie. Korzyslanie z uchwy- ograniczonc.
l(1w na palcc jest klopotliwc, ulrndnia chirurgowi korekcj<; we wszyslkich lr1.ech Opcjc posl<;pmvania w nicstabilnych zgi1,1ciowych zlamaniach grzbietowych
wvmiarncli znickszlalce11ia i nie przyczynia si<; do zachowania cllugosci w uszko- obejmujq krzyzujqce si<; z nadgarstkicm zespolenic zewn<;lrznc, tzw. 1.cspolcnie
dzcniach z wklinowanicrn luh rozkawalkowanicrn. zew1wlrznl' bei. 111osikowania, klöre uslala clyslalny ocllam zlamania i nil' krzyzu-
 r
1 • l l•;1kud1c'11i.1 n:ki i 11adgarslk.1 u Ll<;/Lod11·11i.1 n,>Li i tld<igar<ilk;1

We wszystkich wymicnionych rodzajach zlamai'1 !r1.cba upcwnic si~' o s!ahilno-

sci DHUJ po zespolcniu dys!alncgo odcinl\a kosci pro111ic11inwcj. Hozlcglc zlarna-
\ nic wyros!ka rylcowa!cgo kosci lokciowcj rnoi.c zapoczqt kmv;ic zcspc'>I chrzqs! ki
~i
c· \ \~ lltlliPS/C/tl ';il'
1

wy~ciölki. ·S;y1~11 po~,vin ni1

C/lt'l"V
1
tn'ijkqlncj (TPCC, tria11g11/ar fi/Jroc{//'filage co111ple.r). a UlilF tcgo odlrnuu przy-

cfU'\c"~;
0
j wröci mu stabilnosc. IJodobnq korzysc: przynosi wcwrn,~trzne zcspolenic nics!abil-
1,H:zyna('. sie~ od dlnni, ulacz~1<: /o-
}:J_LLJ ,JllliJ
nego zlamania gl6wki i szyjki kusci lokciowcj. Jcsli mimo braku zlamania kosci
i·~
~
B
lde(~, a ko11czy<: lhl gr1hiecie r<iki.
l\1lce no1oslawia si1,\ wolll(\ hy
ich <'wiu<•fli<" B. Nil'
tokciowci wyst9pujc nicstahilnosc DJ{U], nalezy wykonac gwozdzimvanie lub n<1-
lo~.c11ic gipsu na kose promicniowq w srcclnicj supinacji (4:i") na 4--6 !ygodni,
A
• vvolnu ogrtrniczc1t'. nicl1orn0Sci slit- poprawic slabilnosc tcgo slawu .
~ Wt )w n.H lgar~;t kovv< )-1 >a lic 1.kov.1 yd1.
Wskazanicm do opcracyjncgo lcczcnia zlamat'1 clyslalncgo odcinka kosci pro-
~
micniowcj sq zlamania niestabilne, nieodprowaclzalnc, ponacl 20-stopniowc grzbie-
~ towe ustawicnic kqtowe odlamu clystalncgo, sr6dstawowc przcmieszczenia albo

~
niedopasowanic o 2 mm lub wittccj ocllam6w stawowych oraz przcmieszczcnia
je si~~ z 11aclgarstkic111, zcspoknic z uzycic111 przczskürnic wprowadzoncgo drulu promicniowe (boczne) ( lab. 1-8).
~
i~
Kirsclrncra oraz wcw11Qtrznc zcspolenic z uzycicm plytki. Szczegölncj uwagi wy-
rnaga zcspolcnic zcwnQtrznc krzy'i'.ujqcc nadgarstek. Nie wolno pozostawic nad-
garstka w zgittciu, nie moze tez dochodziC do poprzeczncgo rozciqgnittcia w po-
~
~ przck nadgarstka. Zwyklc oznacza to, zc trzcha uzyc clrutc'iw Kirschncra w polq-
Leczenie i rehabilitacja w zlamaniach lwsci promieniowej
~ czcniu '/, aparall'lll do zcspolcnia ZCWIH,~!rzncgo. Zespolenie z uzycicm plytki
~
Hing, Jupiter, Burchill i Calamaro
zwyklc stosujc si(; przy zlamaniach z puczq!kowq fazq pows!awania kostniny,

~...1~.:
k!6re sq oporne na 11H111ipulacjc lllclodq zallllrniQlq (moze lo naslqpic juz po 2 !y-
•• goclniach ocl urazu), oraz przy zlarnaniach z fragmcn!acjq clloniowej i grzbictowcj
j~
czc;sci przynasacly. Wszystkie le mc!ody s!warzajq zagrozenic clla czuciowej funk-
(j cji ncrwu promicniowcgo. Ochrona !ego ncrwu i jcgo galQzi wymaga wielkiej
lj uwagi.
Zlamania z przcmicszczcnicm clloniowym (czyli zlamaniu Smitha) dzicli siQ da-
;A lej na popr.zcc:::ne, s!wsne i polqcwne z rozlwwallwwanien1. Zlamania skosnc

~
~
. ~ i '/, rozkawalkmva11iem nie zachowujq stabilnosci w opalrunku gipsowyrn i wyma-
gai<l zespolenia opcracyjnego. Zespolenie dyslalnego oclcinka kosci prolllieniowcj
-'l'ß:·i

~1. '
z ui.yciern plylki nakladancj na jcj powicrzclmiQ clloniowq jesl proslc w wyko11a-
11iu i nie s!warza wiQkszych prohlemtiw. Dlalego lez w nies!abilnych zlanianiach "'11{i}

~ w kicrunku dloniowyrn najlcpiej wykonywac zcspolenie wewnQtrzne plylk<).

~•
I"
Zla1nania typu scinajqccgo mogq clolyczyc dloniowcj lub grzbiclowcj krawQclzi
~
..
s!awu (i.zw. zlamania Bartona), wyrostka rylcowalego kosci promicniowej lub po-
~
~~ wicrzchni ksic;zycowatej clystalncgo oclcinka kosci promieniowej. Brak clbalosci A
·~
o lrwalc osiowc us!awicnic odlamöw grozi podwichniQcic111 nadgarslka. Z tcgo
·]
wzglc;clu najpewnicjszylll sposobelll lcczcnia zlamai'1 !ypu scinajqccgo jes! nasla-
wicnic metoclq olwartq i zcspolcllic plytkq i srubami. /
~ ~ Wicle prostych kompresyjnych zlamai'1 slawowych mozna naslawiac zacho-
1 wawczo i slosowaC: zewnQlrznc zcspolcnic czy zcspolenic przezskörnym drulcm

'
i~
l ~"
l~
r·~

·•:.·~
~
.. 1···
Kirsclrncra. W rnzic rozszczcpicnia kosci ksiQ'i'.ycowalcj w plaszczyfoie wie(1cowej
clloniowy odlarn jcj powicrzchni jesl z\vyklc niestabilny i mozna go ustalic tylko
z uiyciern plylki lub zaciskajqccj pQtli clrulcrn, wprowaclzoncj przcz male naciqcic
na dlonimvcj sironic kosci lokciowej.
Promicniowo-nadgarstkowe zlamanie z przcmicszczcnicm i zla11w11ia spowo-
Ryc. ·1-ho ( Jp.<lru11ki 11ci·;lwwr•
czy11i( dn 1walcze11id . „.~
-.1·"

clowanc wysokq cncrgiq wyrnagajq orrn', w niek!c'irych przypaclkach uzupclnio- i\. El.1'iycm.J 1.<~111V s.1nH>p11yl<'p·
! 1olki i 11.iLl.id.i lwl<'jllL' \\',\l'SIWy,
nym przcz zcspolcnic zcwnQ!rznc. Szczcg(ilnq uwagQ nalezy poswic;cic 1110~.liwosci \ll'!Sk liyl lll'Zpil'CZ11)'. B. 1'1,·k.i
wystqpienia w lych zlamaniach zespolu ciasnoly powiQziowcj na przcdrarnicniu t!Ci~ini</IP fHHk!..<)cll.j el.1styc111.J. B
oraz os!rego zcspolu cicsni nadgars!lrn (CTS).
·~
1;~11
;i~

~·~
 .-
'
f
ALGORYTM LECZENIA W ZlAMANIACH DYSTALNEGO ODCINKA KOSCI PROMIENIOWEJ -~

Typ ztamania Plan leczenia

Grupa 1 Grupa 2 (pacjent w poclesz-

(pacjent rnlocly i/lub lvrn wieku illub nieaktvwm·
akty·:my pod 1·!zg!Ei'dern pod wzg!Ei'dern iizjolo-' ·
fizjologicznymi gicznymJ
Zbrnanie bez STS - 3 tygoclnic· STS - 2 tvgodnie
przemieszczenia S..\C - 3 SAC - 2 t\goclnie
Szyna (R) ·_:: 3 tygoclnie
Zlamanie Nastawienie riit-toc!a zamknieta Nastawienie rnetoclq
z przernieszczeniem Ocena racliologiczn~ · · zamkniEi'tq
1. STS - 2 tygoclnie

/ ~ 2. SAC 3 tygoclnie
Szyna IRJ - 3 tygoc!nie
3. P6ina resekcja clystalnego
oclcinka kosci lokciowej
Nastawienie zackw:alajqce Nieclostateczne nastawienie
(> 2 mm skr6cenia kosci

/ ~~ promieniowej)
c> 2 mm przemieszczenia
ocllarnu stawowego)
(> 15° grzbietowego zgiEi'cia
kosci promieniowej)

l
'"1

t
Z!crnJnie stabilne Zlamanie niestabilne 1. Zespolenie zewn~trzne
STS 3 tygodnit 1. Zespolenie zewnr;:trzne z podniesieniern odbm6w
L:\C - 3 tvgochie uzupelnione przezsk6rnyrni iewentualnie drutem K!
Szrna (R) '_:: clrutarni i przeszczepem z grzebienia
3 1'1·0oclnie Zespo!enie zewnt;trzne - kosci biodrowej - 5 tygoclni
'"' 6 tygor!n! 2. ORIF i_drut KJ z przeszczepern
Druty K () tygocini z grzebienia kosci bioclrowej
Szyna (R1 - 3 tygoclnie Zespolenie zewn~trzne -
6 tygoclni
Drutv I< 6 tvgoclni
St\S · 6 tygocl~i
Szyna !RI 4 tygoclnie

Oto przez autor6v, podn;cznika iJl2n l:.:czcni01 zlam::ii dystalnego odcir:!~J kc.Sci prc1rnieniov<'ej bez przL~r:1:eszczeni0 i z przemicszczeniem u pa-
cjcntöv/ mlodych ·iub czynnych 1grupt:t 1 i orc1z :;tar~.'ch L'lub nieakty':.mych (grur1a 2}. Zbrnania bez przemieszczuiia ·:.: obu grupach leczy sit:; \V nieskornpliko-
v.iany sposüb przez unieruchornienic. Zlamania z µrzemieszczeniem 1.vyrn2gajq nasta\\·ienia V.' obychvu grup2ch, lecz Lylko w gruµie 1 zaleca sit; dalsze lecze:nie.
\V zaieZnoSci oci nastawienia i st2bi!n0Sci zbmania r.10Zn0 zastoso'saC unieruchomienie z inter.vencjq operacyjnq lub bez niej. Zfamania, 1,v ktürych nie uzysk3-
no zadowalajqcego r.astav.'iE:ni2. v.:ymJgajq ust2'sie:ni3 odlam61.,<.' sposobem zespolenia zevvn~trzncgo L'iub zespolenia \'.'C'\YnE?trznego i przeszczepu koSci.
LAC, long arm ca::t- cllugi gips ramienny; ORIF, open reduction ancf internal fixation nastZ:\'.'ienic metodq otv,r.:;r~~ i zespo!enie \vevn~trzne; R, removable -
zclejmowana; SAC, short arm ca~t kr6tki gips r~mie1v1y; SAS, short ann splint - krötka szyna ramienna; STS. sp!int - szyna typu szczypcö1.~. do cukru.
\\,edfug: A.K. Pzdm2r. Fractures of rh1::: distal radius, v:: Operati\'e /-fand Surgery, red. D. Green, 1.vycl. 3, Churchill-Livingstone, 1 CJ93.

§
:::--
~

-*

r
 '!
1 • Uszlcod1t•11i.1 rr:ki i 11.1dg.1rstk.i 1 v l b1kod1<>t1i;1 n,iki i n,idg,\!'i1k;i

Rehabilitacja po zfamaniach dystalnego odcinka kosci promieniowej

J{elwhilit<1cja po zlarna11iacll dyslalncgo odcinlrn kosci promicniowcj jcsl prawic la ,c;::.

F
sarna w rozrnaitycil lypach zlanrnnia, pod warnnkicm, zc uslalono charaktcr usz- tr'-,"
kodzenia i slosowano wlasciwe lcczcnic. RchabilitacjQ mozna podzielic na okrcs j(
'lr;if''1
wczes11y. posrcdni i pözny,
. '
,~-~,,

Po zlamaniu dyt1talnego odcinka lwsci promieniowej

Hing, Jupiter, Burchill i Calamaro

J!AZA WCZESNA (0-6 TYGODNI) 'r

Krylycwy111 clcrncnlc111 wczesncj fazy rcliabililacji jcsl zwalczanic obm,1lrn i szlywno-
A ß
fri rcki,
! 01;r1.i;k i szl.vwnosc 111n:i.11a znmicjszac przez naldanianic parjcnla do uklaclania
powy:i.cj pm.iu1111.1 scrca. zachi;canic go do czqslych rucli(iw palcami ora1. przcz
nie paldiw i n,:ki claslyczm) lasm<t przylcpnq (np, Caba11, 3M, SL Paul, Milll1) luh 11a-
klada11ie p01.1czoch uciskowych na n;ki; i nadgarslek (ryc. 1-60).
• Szlywnicnic stawüw i rniqkkich slrnklur llrnnkowych rno:i.na ograniczac, wyuczaj<1c
pacjcnla agrcsywncgo prngran1u czynnych i bicrnych cwiczcl1 l{OM palc6w (ryc, 1-61).
• Zaslosowanic mlez. np. szyn chroniqcych zcspolcnie przezsk6rnc luh wcwn<,:lrznc,
pozwala zrezygnowac zc slosowa11ia wc wczcsny111 11krcsic poopcracyjny111 ogranicza-
jqcych opalrunköw okrc;:i.nych.
/;
• Zla111<1nia slabilnc i po zcspolcniu wcwrH,1lrzny1n rnozna wspo111agac lckkq, zdcj1110-
wanq sz.vmt lcrmoplaslyczrnt. Autorzy poclri;cznika stm,ui<t szyni; nadgarslkowq Au-
stina, klt'ira je~t obricic wyscielona lcrrnoplaslyu.1111 orlczq, produkowanq fabrycznic, r,
alc naclajqcq sii; clo wy1110delowania dla ka:i.dcgu pacjcnla. /1
,'(
• Nalc;i:ycic wyn,nszo.onq szyni; Jypu szczypcilw do cukru stosujc sie; poczqlkowo
~ u pacje11!ciw zc slahilnyrni, lcczonyrni zaclwwawczo zla1naniami dystalncgo udcinka
kosci promicniowcj, Pole111 11107.na „nswobodziC" lokicc z szyny (by nie dopuscic clo
~ jcgo sztywnicnia), gdy zlarnanic wclwdzi wc wczcsnq f<1z9 gojcnia (nmicj wii;ccj po c D
~ 3-'I lygodniach).
~ lnny111 krylycz11y111 clc111cnle111 wczcsncj fazy rchahilitacji jcsl. zwyklc poslugiwanic siq
"l n;kq. Wil'lu pacjcnl.tiw lo ludzic slarsi o pogorszo11ej mo:i:liwosci aclapl.owa11ia sii; do na-
't''
~~ sl<,:pslw uszkudzcnia mtclgarslka.
• Wlasciwc lcczcnic powinno zapcwnic slabilnosc w slopniu pozwalajqcyrn na u:i.ywa-

~
~ nic n;ki do lzejszych roclzajüw aktywnusci (lj. wyrnagajqcych sily rnnicjsr.cj ni:i. ok.
i~ 2,5 kg).
~ • W przypadku uzywnnia rqki przy lakich codzicnnych czynnosciach, jak ubicra11ic siq,
jedzcnic czy zabicgi loalclowc. szybcicj zoslanic ona wbudownna w profil fizyczny
~,rl·
~
pacjcnta i znrnicjszy siq zagro:i.cnic jcj dyslrofii[.
• U:i.ywa11ic ri;ki spn:yja lc): poprawie mobilnosci rqki i zmnicjsza tcndcncit: clo
~ obrzt;•ku.
~ Wic;kszos( zlamaii zachowujc stabilnosc przy rolacji przcdrarnienia, Po zlamaniu dy- E
)\t
~ :-:lal11cgo odcinlrn kosci promicniowcj szczegülnic lrudny bywa pownil supinacji. Jego
~ przyspicszcniu i rnesileniu nwzc slu:i.yc i11icjowanie czynnych i oslro:i.nic wsprn11aga-
~ nych cwiczcti rolacyjnych we wczcsncj fnzic rehabilitacji (ryc. 1-62).
~ u l'cwnc mclody lcczt•11ia (np. zcspolcnic zcwnqlrznc bez nwslkowania i zespolcnic z • Masowanic blizny 11wi.c ograniczac lworzcnic sit,1 zroslöw w okolicy cit,•ci;1. LJ czi;sci
~ uzycic111 plylki) mogq wc wczesm1j fazic gojcnia inicjowac zginanic/wyprosl naclgar- pacjcnli'l\V, 11 ktörych pojawia sii; u11icsio11a luh przcrosla hlirna, zalcca sie; slosmva-
sl ka i mlchylanic pro111ieniowc/lokciowc. P•Jd warunkicm bczpicczncgo zcspolcnia 11ic üroforrnu (l)rt'vc-Oloplastik (;rnbll, Unna, Nicmcy), by spowodowac splaszl'l.l'-
ocllar11t'1w zwykle dopuszcza siq uruchamianic naclgarsllrn ju:i. w 111omcncic zclcjmowa- nic i zrnnicjszc11ic bliwy (ryc. l-6tl).
nia szw(\\v (10-14 dni po opcracji) (ryc. 1-63). • Przcz caly okres rchabililacji zakn1 sit,' le:i. czy111w r11chy barku i lnkci<1
po slronic zlarnania, by nie wyslqpicnia „za1nroi.oncgo" barku lub lokcia,

'~
l
~t
1 • Us1kodLl•11i<1 n,·ki i nadg.uslk;i
r 1 • Us1kodze11ia n;ki i 11ad14arst!Gi

)~'~ f.l,l!t""
~"'-~-1 1
__ ::::::--~="'----..~".~~···
--...... '
/ ,'~
„,: "

A c
'"'fJ:„ ' ' '
~-:·-'! "
'
„~„

..
ß D
f{yc. l -h2 c\vicZl~llia 1\0/\'\ pr11:dra111iP11i.-1 wc Ryc. 1-6:! (ul.) C:. (wic;l'11ia pro,,low.111i.i
\'\CLt1s1wj fozie ll'habilitacji stosujt~ si~~ \A.' wit/kSZO··
1
slk,1. D. ( Jdchyl.111i<< pro111irnio\\'(' i lnkcic.-
C.ci typow 1la1na11ia dystC1l11ego odci11ka ko(,ci pro·· Oclchyl.111i« lokdowl' 11.idg.11stk.1.
111ic•niow<~j. A. Czynne {wicz<!nia 1\0/v\ przt~dramiP-
·, ,
11i.i wykoi1uj" si<; ustawiaj.1c lokil'<' pr1y tulowiu, liy
u11ik11,1( "os1ukiw;ini;1" w post;ici porusz;mia bar-
ldern 1r11ni.1st pr1l'dramit~niP11i. B. fv\oi.na stosowa(
~' ostroZrn~ t\vk:z( 11ia napi1h1jqce uiywaj11c
1
qtl).." 1

n,~ki alho wykurzystuj11c ci< •Z;u trzym;111q~o

' 1

C. /'v\loid< llH>ina lei wykor1yst.1r' do wspn1nag;111ia

JllOllilCji.
E
c

"'""1
·\~

~\ ( r,v
)~! Ryc. ·1-r>.i lv\oz11;i slosow.ll' '" isk drn11rnlelo-

~~
·~/f':
w;i11ym pLlil~lll szllWZlll'J-:n IWO!ZVWd (11p. j~ik
op.1sk.1 Colia11.i), liy 111111i«js1.i<' jlll«"''l.I
)])

A ß FAZA POSREDNIA (6-8 TYGODNI)

• Po uzyskaniu wczesnego zrostu kos1:i (od 6 do 8 tygodni od urazu l11h od opc1«1cji)
ru1puc1y11<1 ,,iv 1>107na j" i<•dnak 11tuz1ta usunqc clruty K i zcspolcnie zcwrn;trznc, stopninwo oclzwyczajajqc
od!.11ny Zl'~.polono st;1n11111e / H. \t\lspomagant> si- ocl u11icruchomic11ia zcwni;trzncgo.
podwit•SDll1it• 1\'ki lld l\'CZ11iku. • Na tyrn ctapic przcjsciowylll trzcha sit; kicruwac olm1zc111 radiologicwym, gdyi. cz<;sc
lnmlzo clrolmych odla111{Jw 111oi.c wy111agac zahczpicczrnia dlui.cj nii. 6 tygmlni.
• Du rnaksymalizacji rucho111osci sluz<t wspo11taga11c czy1111c cwiczcnia urucl1a111iajqcc
przcdra111ic11ia i naclgarstka (ryc. 1-6'.i i l-b6). Slosowanic bicrncj manipulacji \I' prn„
ccsic rchabilitacji po zlamaniach clystalncgo oclcinlm lwsci promicniowcj nie ma uza-
saclnicnia.
 ·.~!
·r-
(1 1 • lJs1krn ln:ni.i rvki i llildg,ustk.i
1.! 1 "' U~/kod/Plli;1 1vki i llcHlg,lf•,tk,1
~I
:.·11

"l
!'!i
Ryc. ·1-G:; Szyn" -;i1pi11acyjn.1 clzia/a
znac1<>11i<~, gdy 1t'.sztyw11ie11iP nie t1sl!,~puje
eo 11111
fl; \VfJl)'W!'lll
.·,;~ prn~;tycli c.1y1myd1 6.vicze1l lt~

.,:~
'l
i
··1
\

Ryc. l -f1B Finn,\ l\,1llillHJfl'

11l('lli W)'IWdl/db.1r1/zit•j sktm1plil<OWilll" 111z.1-
d!t!ni.1, jak le prz(~dstdvviorn~ !1d rycinito, khir1·
• Do pPprawy ruchon1osci czasern przyczynia si~~ szynowanic cly1ia1niczne. Szczcgölnic u1110Zliwidj.1 l(•ps1,1 ko11l1ol1,' i d.1wk1)\v,111i<·
wnlil(l powraca supinacja, IV z1Viqzlrn z czy1n mo~.na okreso1Vo slosowac (~\'VicZPI)

dyna111icznq (ryc. l-li'.J).

FAZ/\ l'O'/.NA (8-12 TYGODNI)
• Po uzyskaniu zaawansowancgo zrostu kosci (111ii;dzy ti a 12 tygodnicrn od urazu Jub
ml opcracji) rnozna wi11icjowac cwiczcnia wz111ncniajqcc, ko11lynuujqc jcdnak wspo-
111nganc czynnc uruchamia11ic.
• Od czasli urazu nadgarslck i ri;ka pozostajq przcz wiclc lllicsiirc.v IV spokoju, przydat-
11c h<;clq zalcm celowanc cwiczcnia wz111acniajqce, w tym wz111acnia11ic palcöw za
po111ocq pilcczki plaslyczncj. np. Thcraputty (S111ith am! Nt:phcw, Memphis, 'lbi111c-
scc) (ryc. 1-66), 1T1alych ohciqzniküw (ryc. l-t17) czy hmclzicj skon1plikowanych urzq-
:r: dzc(1 (ryc. l-68).
\h
\
l
"l
·},
Wnioski
}.·~
Rclwbililacja pn zlamaniu dyslalncgo odcinka kosci prornieniowej powinna sku-
t.,I~ piac si~' po pierwszc -- na nicdopuszczcniu, by choroba naclgarslka odhila si~: 11a
\fj.
\(~~ funkcji n;ki, po drngic -- 1rn sz~1bkim przywracaniu ruclrn111osci, i wrcszcie po trze-
cie -· na oplynrnlizacji funkcji 1wclgarslka po mazic. Nalczy zrezyg11ow<1l: z lych

(~
·J

;_i.;

l
·i.~
r(
111ctocl lcczenia, klörc przyczyniaj<1 sit; clo 11asilc11ia obr1.~~kriw. ogra11iczc11ia rucho-
rnusci palcöw czy ulrudnicnia slizgania sie; sci9gic11. Przykladowo, gdy cias110 do-
moclclowany w celu ulrzyniania naslawioncgo zlamania opalrunck gipsowy
zwii;ksza obrzi;k, chirurg powinien sit; zaslanowil: nad gwo7.dziownnicm przez-
~.~ A B
skörnym i zcspoleniem zewn<;lrznyrn, eo pozwala zrezygnowac z ciasncgo opa-
lA trunku. Jesli poclj~:lo skutecznc leczenic, prograrn rehabilitacji staje sie; juz sprnw<i
Ryc. ·1-t>C. Prosto1,.vanie p.ilcöw spnsoht~rn <~vviczt•11 /.. (11dJ pl.1'1l>iiri.1I. l<ol!'jll« f,1zy proslq.
1 n1t~dstinvi,1j., in.111ipul,tcjc• ko11c.imi pdlcÖ\'\' tA) i

,\
;'11
 l 0
u~.1kudzenid rt/ki i 11.idg.irstk.i
r • Uszkodzc11ia n 1 ~ki i 11;idg;n~lk.1

Uszkoclzenia chrzqslki lröjkq!nej (lm1zka slawowcgo)

Stro11.i
D;rn C. Byc:k • Felix H. Savoie III • Larry IJ.
Tordika
grzbietowa
Uwagi ldiniczne l"nrchL.1
dluniow.1
krn11pleks chrzqstkowo-wl6knisly (chrzcislka lröjkc1L11a, TFCC) sklacla St1011,i
grzbielo\,V11
sit,: z killrn slruktur analomicznych. Strnktun1 najwa:i.nicjszq jcst lqkotlrn luq:i.ko-
wa, stosunkowo slabo unaczyniony tw6r, kt6ry pelni funkcjir mnortyzatora po- l<H't'IJk.1 gr1.IJiPtowa
mic;clzy dystalmt powicrzchni<1 s1<1wow<1 kosci lokciowcj a proksymalnym szcrc- TFCC
dlo11iow,i
g.icm nadgarstka, przcdc wszystkim kosci<! tr6jgraniastq. Podobnic jak w przypad- rrcc:
ku lctkulck kolanowych badania nad u11aczy11icnie111 dowioclly, zc ccnlralna czc;sc
lego lworu 111a hardzo ubogq sicc 11aczyt1, a krcw l9l11icza w stopniu umo;i.liwiajq- A Pro11acja B Supi11acja
cym gujcnic sie; 11szkoclzc(1 cloplywa tylko do 15-20lVll jcgo ohwoclu. Co wic;ccj,
w ukrwicniu nie hierzc udzialu promicniowa podslawa TFCC. Tlumaczy lo fakt, Ryc. ·1-70 A. Prawy 11adg.1rsll'k w pro11acji. c;r1bidOWll lon~hkt1 ~ilaWO\Vll jest !ltlpi!;'lil \V!"lll. /. dluni1_11.v.1
).c ccntralnc uszkodzcnia wykazujq tcndcncjir do slabego gojenia, poclczas gdy kr,1w<;dzi,1 tnijl«Jlnego lmmpld<S11 chrz•1stlmwo-wl<ilmist<•go (TFCC:). Dloniowe wi1'z,idlo pro111iP11iowo-
-tokdowe jest napi«;le. H. Prawy 11.tdgilrsl<'k \V supin.icji. Dlo11iovv;1 tor('bka dyst;1\nq~o st;1wu p10111it•11io-
czc;sci obwodowc gojq si<; znacznic szybcicj. wo-lokciowt'go jest napi( •ta, podolmit~ jttk grzbidow.i kr<l\V<;'di TFCC (grzliidow1• \Ait;~ZtHllo prrnnit111iu-
1

Krqzck jcst struklurq dwuwklc;slq z przyczcpcm czc;sci promicniowcj, ktöry zlc- \-Vi)-lokciovvP), gdyZ guhiPtuwit kr.:1w<,~d; ko~:ci prollli(.i11it1wej odd;i!.l ~i<: ocl prnlst,·iwy lokcit)\\'(·gt, wyru:.I·
wa sie; z chrzc1stkq stawowq kosci promieniowcj. Przyczcp czc;sci lokciowcj znajdu- 1<{1 rylcowdlPgo.
jc sie;· u podstawy lokciowcgo wyrustka rylcmvalcgo. TFCC ma warslw<; powicrz-
chownq i glc;hok<1, kt(Jrc sq oddziclnic przymocowane u podslawy wyrostka rylco-
walcgo kosci lokciowcj (ryc. 1-69). Przcdnic i tylne zgrubicnia TFCC zlcwajq si<; rnaga zachowania prawidlowych wzajemnych stosunköw wyn1icnionych slruklur
z przcdni<1 i lylnq torebkq promicniowo-lokciowq i no:;zq nazwc; dloniowego analomicznych. Choroby, uszkoclzcnie czy zuzywanie ka7.dcj z nich prowadzi ti()
i grzbietuwe,go mi(~rnd/a pro111ie11io1110-lo/1ciowego. Slruklury lc napinai<I sie; przy waclliwcgo funkcjonowania DRUJ i nicprawicllowej kinetyki naclgarstka i przeclrn-
prrnrncji i supinacji przcdrarnicnia, slanmvi<1c najwa:i:nicjszy elcmcnl slabilizujqcy 111ic11ia. Przy ocenic pochoclzcnia bölu lol<ciowej czf;.foi 11adgarslfw luh bolcs11osci
dyslalny staw promicniowo-lokciowy ( D RU J) (ryc. 1-70). Maksymalnc napi<;cic sa- przy rolacji przcdrarnicnia wchoclzi w grc,· kilka jcdnostck chornbowych.
111cgo TFCC wysl(,'pujc w nculrnlnym punkcic rolacji. Opisano doclalkowc przyczc-
py clo kosci ksii,:zycowatcj. lröjgraniaslcj, glöwkowalcj i clo poclslawy piqlej kosci
sn'>dn;cza. 'ITCC lworzq wymienionc slruklury w polqczcniu z warslw<t pocllorcb- Klasyfikacja
lrnwq lokciowcgo prostownika naclgarslka. Prawicllowe funkcjonowanic DRU) wy- Najszcrzcj akccplowany syslcrn klasyl'ikacyjny uszkoclzct'1 Tl>'CC slworzyl l'alrncr
(1989). Uszkodzcnia TFCC clzicli sie; 1rn dwic kat.cgoric: urazowc i na Uc zwyru-
clnicnia. System lcn wykorzystuje do zdcfiniowania charaktcru ka~,clcgo uszkod1,c-
nia danc klinicrnc, radiologicznc, analomicznc i biomcchanicwc. Mctody rchahi-
lilacji poszczcgölnych uszkoclzei'1 zale~.q od rodzaju zastnsowanego sposohu po-
sl<;powania. W uszkodzcniach klasy IA lub 2/\ usuwa si<; zniszczonc l'rag111c11ty
CZ\'.SCi cc11lralncj; rahabilitacja w takirn przypadku polcga na przywrncaniu aktyw··
nosci w stopniu, jaki pacjcnl lolcrujc po wygojcniu si<; rany npcracyjtlej. W wic,'.k-
szosci innych uszkodzcli TFCC ko11iccz11c jesl zacl1owanic cllu~.szcgo okresu u<lic·
ruchornicnia, po klöry111 podcjllluje sie; agrcsywnq fizjntcrapi9.

Rozpoz11anie
Poclslawowc z1wc1.c11ie dla rozpozna11ia us1.kodzc(1 'ITC:C 111a dokladnic z<'hra11y
Ryc. 1-h'J !\„.;,· hidt•c;kuw.il.i (S) i hi<;iy< mv.it,1 (Li i.1< /,J >i<,• st.i· wywiad. Nalczy odnnlowac lakic czynniki, jak czas wyslc[picniai czas lrwania du-
\Vt'!!l / dy~,!,1!11.J C/t,''.;{ i,j ptJ\Vi<•f/f l111i Sl.lWO\Vl'j ku~;t j lcgliwosci, rnclzaj i sila doznancgo urazu, c1.y1111osci wzhudzajqcc h(il, oslalnio od-
\\'t'j, ;,1:; gl(1\\'k.1 ko~;< i czuwanc zrnia11y dolcgliwosci oraz przchytc pn'iby lcczcnia. Wic;kszosc us1.kodzc11
\\'tll\ 111. 1'01·
k.1 ,; glüwk;1
TFCC jcsl 11astc,'pst.wc111 upadku na wyproslowam1 r<;k~', uraw lypu nilacyjm:go
d111.i•,tkowo-wltlkr1i~.l\' ( 1 f oraz ponawiajqcych sit,• przcciqzci'1 osiowych. l'acjc11ci uska6.ajq si<; 1ia b<il i 1rza-
1 k;>S<' tn'1jgr,111i.i~u.· ski po lokciowcj stronic nadgarslka, czc;slo na trzeszczcnia przy rolacji przcdra-
 r--
~~
1 • LJ~,LktJdZt:11i.1 rt 1dd i 11.-idg;1rstka \ " lJ~;kodze11i,1 1vki i 11,Hig.u:;tk,1

pröba la wykrywala 100% takich uszkml1.ci'l. )ej wykonanic polcga im !,v111, i.c sic-
Klasyfikacja uszlwdzefz chrzqstki tr6jkqtnej dzqcy na krzeslc pacjent chwyta za obydwa brzcgi sicd1.iska, a nastc;p11ic
(Palmera) cit;:i.ar ciala wprnst clo göry; pröb(( uznaje si~' za pozy1yw11q, jesli pojawia sit; prry
tyrn taki b(Ji, jaki pacjcnt odczuwa po lokciowcj strn11ic nmlgarstka.
KLASA 1: UIV\ZOWE Po upcwnicniu si~~, :i.c nie rna z111ia11 IV stawic ksi~·:i.ycmvato-tn'Jjgraniasly111, 11a-
1\. l'erl'oracja ccntralna lc:i.y przejsc do oceny stanu TJ!CC. Proba „miclcnia" clla TFCC cechuje si<r
IJ. Odcrwanie od kosci lokcimvcj czulosciq, gcly chodzi o wykrywanie zcrwania TPCC i niestabilnosci l)]{LJ J. Po usta-
Ze zla111:111ie111 wyrostlrn rylcmvalego kosci lokciowej wicniu naclgarstka w rotacji neulralncj i odchyleniu go w kicrunku
lkz zl:11na11ia wyrnstlrn rylcowalego kosci lokcimvej konujc si(( jego rolowanie dloniowe, a potcrn grzhielowe. ß(il luh trzask
C. Odenvanic czt;sci dystal11ej
l l Oclcrwanie czt;sci promienimvcj uszkoclzenic TFCC. Po wykonaniu lcj pr(Jby w pelnej pro·nacji przedrn111ie11i<1 przc-
Ze zla111anie111 wciG'cia csowatego choclzi si~' do baclania grzbictowycl1 wiyzaclcl prornicniowo-lokciowvch. W pcl11cj su-
Hc1. zla111a11ja wcit;cia esowalego przcclramienia occnia si(( stan dloniowych wie1.mlel pro111icniowo-lokciowycl1.
KLASA 2: NA TLE ZWYHODNIENIA (ZESPÖL PODPOHY LOKCIOWO-
Du oceny stabilnosci DRUJ stosuje si~' pröbt; klucza wiolinowcgo. 'v\I pelnej
-NADGARSTKOWEJ) pronaeji przcdramicnia wykonujc siy halolowanic d,vslalncgo mlcinlrn kosci lok-
ciowej w kiernnlrn od grzbictowego do dloniowego. Pröba la wykazujc korelack
i\. Zu7.ycic TFCC
ll. Zu'l.ycie TFCC z „objawcrn klucza wiolinowcgo", jaki wysl~'pujc na lmczny111 zdjqciu rcnlgc,11ow-
Z cho11dro111alacj:1 kosci ksit;7.ycowalej luli kosci lokciowej skirn naclgarst lrn.
C. Perl'orac:ja TFCC
Z chondrnmalacjq kosci ksiq7.ycowalej lub kosci lokciowej Badania diagnostycznc
Z perforacjq wit;zadla ksiqzycowato-Lröjgraniastego
D. Perl'oracja TFCC ßadanie radiolngici'.ne nadgarstka obcjrnuje zdjycia PA, boczne i skosne z oclwie-
Z cliondrnrnalacjq kosci ksiqzycowalej luh kosci lokciowej dzeniem harku o 90", zgiycicrn lokcia 90° i plaskirn uloi.enicm przcdrarnicnia na
Z PL'ri'oracjq wic;zaclla ksi9zycowalq-tröjgrnniastego
E. Perl'oracia TFCC stolc. Gdy sq ku ternu wskazania, wykonujc si(( le:i. zdj~~cia spccjalne, takie
kosci ksiq'l.ycowatcj lub kosci lokciowej w supinacji-pronacji. l'J\ zacisnit;lej pi~~sci i w 30" supinacji clu ucen,v stawu grn-
Z perl'oracjq wiqzaclla ksi9zycowalo-tröjgra11iaslego ch< Jwa l<>-lröj gran ias lcgo.
'l. 1.apalcnicm slawu lokcimvo-nadgarstkowcgo Jako hadanie polwicrdzajqcc mo:i.na wykonae artrogral'i((. Srnclck cicniujqcy
wstrzykujc sit; bezposrednio do stawu prrn11ieniowo-1wclgarstkowcgo. 'v\/ przypad-
ku uszkoclzcnia sroclek cieniujqcy wylcje si<r do okolicy uszkodzenia. Nowszc
baclania sugerujq, :i.e doklaclniejszq melodq oceny uszkodzei'l TFCC jcst wstrzyki-
llliL'llia, kurc1.owy böl oraz odchylenie nadgarslka w kierunku lokciowym. Cz<;sto wanie sroclka cicniujc1cego kolcjno do trzcch przeclziah'iw (pro111ic11iowo-11adgarsl-
stwierclza si<r tkliwose uciskolV<J po grzbietowej lub dloniowej stronie TFCC, nie- lmwego, Dn.UJ i sroclkowo11aclgarstkowegu). lntcrprctacja arlrngral'ii wy111aga Si'.l'.ZC-
niestabilnose DIUJJ lub lrzaski w tym slawie. Nale:i.y dolo:i.ye slara11, hy wy- gölnej uwagi, gdy:i. opisujc si~~ cz~'sle rozpoznania l'alszywic negatywne. Arlrngra-
kluczye podwiclmiycic sci((gna lokciowcgo prostownika nudgarstka i uszkodzcniu l'ia nadgarslka mo:i.c lcz ujawnie be,.objawmvc uszkodzenic TH.:c, przcrww1ic
po jego slronie prornieniowej. wi((zadla mit;clzykost.nego nraz wslrnzae s1.czcgölowq lolrnlizacjc; pr1.crwania, acz-
Do od1·ö7.nienia uszkoclzc11 TFCC ocl zrnian vv polqczeniu ksit;:i.ycowalo-lrt'Jjgra- kolwick uzyskiwany rnelodq arlrogrnfii obraz sqsicdnich strnk!ur z tlrnnek rni<rk-
ninslyrn przyclai<l sit; CZ((slo pröby prowolrncyjne. Najpierw lrzeba jednak spraw- kich jcsl dose nicwyra/.ny.
cl1.ie slaw grochowato-lröjgraniasly, by wykluczye jego schorzenie. Po uslawieniu U:i.ytecznq metoclq ·cli<1gnustyki uszkodze(1 TFCC staje sit; stosowanie rezonansu
naclgarstka w rolacji ncutralnej silnie dociska sit; kose tröjgraniastq do ksi((:i.yco- magndyczncgo (Nm) naclgarslka. Choc wiele zalczy od doswiadczenia rndiologa,
watcj. Bardzicj czulq pröln1 dla slawu ksit,,zycowato-tr<Jjgraniastego jest opisany pod wzgl((clern czulosci i war1osci prognostycrnej nowoczesnc mlmiany IV! I{ us1.ko-
pr:~ez Ecagana i in„ (1984) shuck fest. Polega na uchwyceniu tego slawu pomit;- clzei'1 TFCC 7.bli:i.ajq siq do arlroskopii. Pot.ter i in. ( 1997) stwienlzili na podst.awic
clzy kciuk i palec wskazujqcy po usiabilizowaniu clrugq rt;kq naclgnrslka i porusza- polwicrdzonych artroskopowo 57 przypadköw uszkoclzenia TFCC, :i.e MR /.apcw-
niu nirn w kicrunku grzbietowo-clloniowym. Kleinman i Graham (1996) lwierclzq, nialo czulose IOO<Yri, swoistosC: 9lNb i dnklad11ose 97%. Przewaga MR nad artrogra-
:i.e najbardziej czulq pnibc[ wykrywania zrnian w slawie ksi((:i.ycowalo-ld1jgrania- füt polega na 11107.liwosci clokladncj lulrnlizm:ji uszkoclzenia. Poller i in. slwicrdzili.
stym jest pröba naprc;:i.enia styezncgo (scinajqccgo). Wykonuje si<r jq, umieszcza- :i.e w odniesicniu do lokalizacji uszkoclzenia czulosc MH wyniosla l00 1Vii. swoistose
jqc kciuk jednej r<;ki na kosci grochowatej, a kciukiem drugiej stabilizujqc kose 75 1l'h, a dokladnuse 92 1Yti. Do uzyskaniu znaczqcych wynik<iw nie pol rzcba ju:i. art ro-
ksi<;zyeowalq na jcj powierzclmi grzbictowej. Gcly haclajqey wciska kciuk IV kie- grafii rczonansem 111ag11etycz11y111 ze wzmocnicnicrn gmlolinium.
runku naclgarstka, w stawie ksic;zycowato-tröjgraniastym powslaje sila scinai<tca. „Zlotym standarclem" diagnostyki uszkodze111wdgarslka jesl arlrnskopia. Zad-
Lcslcr i in., ( 1995) opisali pr6b9 ucislcowq s!ui.qe<t do rozpoznawania uszkodze- na inna mctoda nie cloröwnuje jcj dokladnosciq i precy1.jq Jokalizacji uszkml1.c11ia.
nia TFCC. Autorzy ci nie röznicowali okolicy uszkoclzenia, stwicrclzili jednak, :i.c Ponadto arlroskopia claje chirurgowi mo:i.liwosc palpacji i obserwowani:t ws1.yst-
 r t
,.,
l .i l JszkodzP11i.1 rt,•ki i n.1dgi1rstkt1 1 • Uszkodn.•nia l\•ki i 1wlg.11S1k" il
,lt

Wybtir sposobu leczcnia operacyjnego zalczy ocl lypu uszkoclzcnia TPCC. Po-
Rozpoznanie rö:Z:nicowe bölu po lokciowej slronie 11<1dgarstka
sl9powanic w nickl<iryeh rodzajaeh uszkodzei1 puzoslajc ko11l.rowcrsyj11c, podczas
Skröecnic kosei prornicniowcj (np. wskulck zlamania dystalncgo jcj odeinlrn gdy inne sq szeroko akceplowanc.
z rozkawalkowanicm) W zerwaniach typu lA na ogöl prcferuje siQ usuni9cie zniszc1.011ych ez<;sci ccn-
Uszkod/\rnic TFCC (ecntralnc luli obwoclowc) lralncgo zcrwania, jcsli nie wysL<;pujc nieslabilnosc DRLIJ. Mo7.na usunqC:: do 2/3
krqi.ka ecnlralnegu bez islotncgo naruszcnia bio111echa11iki nadgarstlrn. 'frzeha
Cl10roba zwyrocl11ic11iowa slawu nak zadbac, by nie uszkodzic dloniowego i grzbiclowcgo wi~~zadla prnrnil'nio\\'u-
Zapalc11ic stawu ksi<;zyeowiit(>-tn'ijgraniaslcgo -lokciowcgo, gclyi. grozi to nieslabilnosci<t DEUJ.
Nicslabilnosc lub zapalcnic sei\~gna lokeiowego proslownika naclgarslka 1yp lß oznacza rozdareie obwodowcj czi;sei TFCC. 'HJ uszkodzcnic rnl'.pm.11a-
je siQ na podslawic znikniQcia zjawiska „lra111poli11y" w ccnlralncj CZ\~sci krqi.ka.
'l.lamanic haezyka kosei haezykowalcj Naprawy uszkodzci'1 tcgo typu krn'iczq si9 na ogöl wygojenie111 dzi<;ki duhrcillll
Wapnicjqec zapalcnic sei<;gna lokeiowcgo zginaeza nadgarstka ukrwicniu.
Zapalc11 ic st awu grnclH iwalo-lrtJjgraniaslcgo Uszkodzenia typu lD nalczq do kategorii ko11Lrowcrsyjnycl1. Mclodq lrndycyj-
Zw\·i.rnic l\~lnicy lokciowcj nq bylo usuwanie z11iszezonycl1 lkanek, a 11asli;p11ie wczcsne urueha111ianie. Wie-
lu auloröw opisalo jcclnak lepsze \.V,Vlliki operacyjnej naprawy lakicgo uszkodzc-
Zcspül kanalu Guyona nia. /\ulorzy podr9cznika prcl'erujq napraw<; ulolwwanych po stronie promicnio-
7.lamanic wyrnstka ryleowalego lmsei lokeiowcj wcj uszkodzei'1 wei9cia csowalego kosci pro111ic11iowej. ·
Wrodz.ona anumalia (warianeja dodat.nia) kosci lokciowcj Uszkodzcnia !ypu 2 sq z dcl'inieji spowodowane z111ia11arni zwyroci11ic11iowy111i
i czyslo zdarzajq si9 u sportowcöw, klörzy 11admicrnie obciqi.ajq nadgarsl ki (11p.
Ncuropatia nerwu lokciowcgo w gimnastyce, dyscyplinach zwiqzanych z rzulami i uzywanicm rakiel, a taki.e
w sportaeh uprawianych przez osoby pornszajqce siQ na wözkach inwaliclzkicl1).
W takicj sytuacji nale7.y przez 3 micsiqce kontynuowac leezcnie zacl1owaweze, 1.a-
nirn poclcjmic si9 clecyzjy o arlroskopii. Do wi9kszosci uszkodzci'1 tcgo lypu docho-
dzi przy nculralnym lub cloclalnim lokeiowyrn ustawicniu naclgurslka. \N lych prz~;­
padkach po usuni9eiu zniszczo11yeh fragmcntöw ccntralnych uszkoclzct'1 zwyro-
kielt slruktm nadgarslka. eo przyezynia si\' clo ohj<;eia lcezenicm wszystkich cwcn- dnialcgo krqzka wykonuje si<; pozaslawowc skröccnic ko~ci lokcinwcj (lzw. 1·oa/er
tualnych sklaclowyeh uszkoclzcnia. /\rlroskopi<1 pozwala l'cz uniknqc powikla11 procedure).
zwiqzanyeh z olwarlymi opcraejami na nadgarslku i przyspicsza proccs poopcra-
eyjncj rclrnbilitacji po okrcsic unicruchornienia.

Po operacyjnym usuni?ciu zniszczonych fmgment6w

Lcezcnic TFCC
Wska1.a11ia clo operaeyjncgo leczenia uszkoclzct'1 TFCC pojawiai<t si~· clopiero pu Byrk, Savnie i Fiele!
wyczcrpa11 iu wszyst kielt 11107.l iwosei post 9powania zachowmvczego.
Poczqlkowo slnsujc si9 or(czt; na 4-6 lygoclni. Przcpisujc si<; NLPZ, czasem Hehabilitacja powinna si<; poczqtlwwo skupia(: na wygojeniu lkanck i wczL·s11yn1 unic-
ulg9 przynosi ws!rzykniircic kortykosteroidu. Po okresic unieruchomicnia podej- rucl10mienit1. Po naprmvic Tl'CC nadgarslek nalezy unicruchoniiC:: na 6-8 tygodni
llllljt' si<; fizjotcrapicr jchodzi o kincz~1tcrnpi<; - przyp. red.] Rozpoczyna siQ naj-
i przez laki salll okrcs nie clopuszczac clo pro11acji/supi11acji przedramicnia z uzycielll
gipsu typu !Vlli11stcr.
picrw od czyn11ycl1 wsponwganyeh i bicrnych cwicze11 ROM. Pol.cm uzupelnia si9
je agrcsyw11ymi cwiezc11ia111i ruel1rn11osei i uporowymi wzmacniajqeymi, a pöZlliej M.ZA 1: 0-7 DNJ
wdra),a tcrapi<; pliomcl ryeznq lcwiczcnia pliomclrycznc majq na eelu wzmacnia- • Mii,,Jdd opalru11ck sprzyjai<lCY gojcniu rany i z111nicjszajqcy
nic szybkosci ora1. sily i sq wykor1.ystywa11e w wielt.1 clzieclzinach sporlu - przyp.
FAZA 2: OD 7 DNIA DO ZMIENNEGO TEHMINU
l/11111.1 i wlasciwq dla clancj dzicdziny sporlu. LI wi<;kszosci pacjcnlöw z zerwa-
11ic111 TFCC stosmvanie mtcz i fizjotcrapii przy11osi popraw<,~. • Zachi;canic dn C:·wiczcnia !{OIVI
Gdy posl<;pnwanic zachowawcze 1.awodzi i clolcgliwosci siQ ulrzymujq, islniejq • l'owrl>t do zwyklcj aktyw11o~ci w 111iar1,' i11dywidualnej tolcra11cji
wskaza11ia clo wkruczcnia opcracyjncgo. \,\/ przypadku sporloweöw decyzj<,~ 1110~.na FAZA 3: GDY Nm WYSTl~PUJE BÖL
pudjqc: ju). wczc:Snicj zc wzgl\'.du 11a wymogi wsp{llwwoclnictwa i sczurn>wosci. • Opol'O\\'C l:lviczcnia wz111arniajw:c, cwicze11ia plion1ctrycz11e. clalsza rchahililacja
Chm: sprawa nie jcsl jed11oz11aczna, op('Ji.11ia11ic opcracyjncgo lcczcnia zcrwania (patrz ni).cj)
Tl„CC 111ozc Si\' 11idmrzysl11ic odhi(: 1w wy11iku krn'1eowym.
 r
1 o 1):i1knd:;(~!11.l r</ki i nadg.H"slkcl 1 • l J<;;kod!(:11i.1 rt,'ki i 11.idg<1r„tk.i
tll
Po naprawie uszkodzonego TFCC (z gwoidziowaniem '5. Wdraza sie cwiczcnia l'o opa1m11-;111i11
stawu ksif)zycowato-tr6jgraniastego lub bez) . i odpychar;ia si,· ml (palrz lii\) rozpot:1.1:n<1 si\· (:wiczl'llia z ohci<ti.e11i,~111 pil-
Byrk. Savoic i Ficld kq lckarskq, pocz;1tlwwo / pilki pl'ilkilogramowcj. a polc!ll w llli<m;
wskaza1i zwi\•kszajqc jej
6. Cwiczenia plio111ctrycz11t: 11all'Zy dop;1sowac do cliaraklcn1 ;ikt.vw1wsci wa:i.11t·j dl<1
FAZA 1 \V Jll'Z,VpatJJrn SJ101'lll\l'C<I cJodatfWIVO IVJll'OWadza Sil; C\\'iCZC!Jia lH.ipoll'iC-
0-7 dni dJa uprnwiancj przcz nicgo dyscypliny.
nalci.y skupic si<; na zwalczaniu obrz<;ku J\. l'aclanic na sciall\', przy kttircj pacjcnl slajc 11· odlcglosci lJ0-120 rnl. l'm:jc11I
si<; plynu w slawic. Waznc jcst dalszc unicrucl10mic- pacla na scia1H,;, opicra si~~ 11<1 l\'kach i mlbija sil; ud nit:j clo
1iic 11adg;1rslka i lokcia, a labe r{1w1111czcsnc slosmvanic lodu lub kriolcrnpii wraz 1\. lüul pilk11 lckarskq lrzy111a11q ohydwicrna r9ka111i nad glmvq.
z wysuki111 uklada11iclll ko(1czy11y. Ko1iczy11~· gnrnq Ulllicszcza si~; na p~·lli. parlncra luh na lra111polii1(;. Powracajqq pilkc; przyjm11jc Si\; z
• l 11icj()\va11ic (wkzl'(J zginaniü i prnslmvania paldnv, hy nie dopuscic do szlyw11ic11ia w<1.
wi«·zadcl i znmil'jszyc obm;k. C. Hzul pilkq lckarskq lrzym;1nq obydwic111a n;ka111i na wysokosci ldatki picrsio-
• l'odjc;cie czy1111ych wsp<•111aga11ych i bi~rnych C::wiczc(1 HUM harku, by zapobicc ulrn- wcj. l'ilk<; wypychajqc przckazujc Si\' parlncrowi, wypychajqc l11b 1"1.llwl 11a
cie ruchonHN.'.i w stmvil! rarnic1rnyrn. Cwiczcnia lc pacjc11t powi1iicn wykonywac lra111polint;. Pmvracajqcq pilk<; przyj111ujc sie; na klatkc; picrsiowq.
w do111u. D. 1{1.111 pill«1 lekarskq wypychanq IV kicrunlrn sciany i mlbijanq klatkq picrsiow•1.
E. lhul pilkq lckarskq, klörq d1wyla Si\; jcdnq rc;kq po przckql11cj i rzuca
7 dni -· 2 tygodnic rowi lub na lra111polirn;. Pmvracajqcq pill«; przyjnllljc si1; pu Drzckal11c1 11a
! 'mlcz;is pic·rwszcj wizyty w szwöw i naloi.cnic opalrunku gipso- barl<. IVloi.na to wykrn1ywac w puprzck tulmvia lub obic1rn1
wcgo 1yp11 IVIC!nskr; wyprost11 lokcia, il'cz bez rnlacii przcdrn- F Hzul Dillq lckarskq przcz pacjc11la lczqccgo na wrnak bez pmlparcia krniczy11y
llllClllil IV odwicdzcniu 90" i w rolacji zcwnc;lrrncj l)O". Partner upuszcz;1 n;1
Cwicz1:1"1 n;ki i barku z wysokosci pilk\; lekarskq l• rnasic ocl 22'.i grn111(nv do 1 kilogr;rn1<1.
podwicszki G. Uciska11ic pilki 111cclyc1.11cj prry uslawicniu 11adgarstka w zgi,·ciu cllo11imvv111.
zgi\ciu grzbietowym, oclchylcniu pro111icniowy111 i mlchylc11i11 lokcim1·\·111. P()-
F1'.ZA 2 czqlkowo cwiczcnic mozna wykonywac, opicrnjqc kula11a na 1.ic111i. a w 111ian;
'1-8 tygodni powracania sily przcchodzic do opicrania si<; na palcach nög.
• Usunic;ck gipsu Münster i zaslqpicnic go takilll sarnym. zdcjlllowany111: kontynuowa- • Zadanic111 cwiczc1'1 doslosuwanych clo rndzaju uprawia11cj dyscypliny jcsl clokladnl'
nie zginania i wyproslu lokcia. nadal bez rolacji przcdra111ic11ia nasladowanic aklywnosci hio111ccha11icwcj, jaka wysl<;pujc podczas gry. u sporlow-
• l'rzyslqpicn!c clo os!rol.nych cwiczei'1 zginania/prostowania nadgarslka cöw wykonujqcych czy1rnosci ponad glowq ora1 u llliotaczy nalczy wdro:i.yc 11<1Sl\'p11-
• Hozpoczc;cic p,rzcjscia do scislrnnia pilki program:
• l<onlynuacja cwiczcti n;ki i barku • l'W pocz<tlku cwiczcnia HOM w ct:lu uslalenia hczbülmvcgo zakresu n1cliüw. l'mlcj-
rnujc sie; i rozwija wszystkic C:wic1.cnia wy11lil'11io11c wczesnicj.
FAZA 3 • Do odwzorowania rucl1üw wykonywa11ych w dyscyplinach zwiqzanycli ;, rz11l<1111i.
8 lygocl11i strzclanicm czy poslugiwanicrn si9 rakiclq wykorzyslujl' si\' oht·iq:i.1111q palk~;. Slop-
• /.dj1;cie µipsu MC111slcr i w 111ian; potrzcby 1.astosowanie szyny na nadgarslck w usla- niowo nalczy przechodzic do opm(iw cl<1slycznych. Podobnic rozpoczy11a sit; prnk-
wie11iu 11culral11yrn lyk\' odbijania bez pilki.
• Na konicc wprowaclza sii,: zaj~·cia polqczonc z rzcczyll'isly111i rzulallli. slrwla11iL·111
3 micsiqcc czy wyrnachami rakictq nacl glowq.
• Wdrai.a sit( progrcsywnc czyn11c i bicrnc {wiczc11iu ROM ruchöw nmtgarsli(a w szc- • Zawodnicy dyscyplin kunlaklowych, np. prowaclzqcy pilkarzc rnzgrywajqcy w ata-
sciu plaszczyznacl; (palrz podrnzdz. () zlilmaniach dystalncgo odcinka kosci ku lub obronic, rozpoczynajq wyciskanic na plaskicj law11czcc i wyciskanic hokic111
nicm·r·j) (bc11c/1 flies). Poczqlkowo sztanga jcsl 11icuhciqi.on;1. \N zakrcsic tolcr;111cji poszl'-
• Cdy (:wiczcnia l{UiVI nie powodujq büli1, 11al6.y rozpocz<JC cwiczcnia wzmacniajqcc. rza sit; podnoszcnic ci\•i.ar(iw do gra11icy b(ilu i zwii;ksza liczb\' powtörzc1·L
1. Cwiczc11i:1 obci:ri.C\ncgo naclgarstka \i' szcsciu plaszczyznach jcgo ruchöw z ui.y- Zajt;cia rozwijajqcc sil~\ np. zaciskanic nakrc;tck i sworzni za polllocq kluczy i ldc-
cic111 111;ilychlw11tli lub t.!laslycwcj nlrki. Obcjmujc to ruchy w kicrunku dlonio- szczy. Mozna lcZ uzywac srnbolrn;töw do zacislrn11ia i luzowania
wym, grzbiclowyni, lokciowym. promienimvym ornz pronacjc; i supinacjc;. Gcly po- FAZA 4
wnici naldna sila, moi.na zastosmvac aparal Cybcx w cclu clalszcgo wzmacniania
pronacji i supinacji. ' 3 micsiqce
2. Z u).ycicm hantli, podwieswncgo ci<;zarka luh claslyczncj rurki wykonujc sie; • "lb minimalny okn:s, po ktöryrn rnozm1 wröcic do zakc sporlmvycl1 bez ocl1ro11y s1.y11q.
ruchy ko11czynq till'l1q w czlcrcch kicrnnkach po przckqlncj.
3. Cwiczcnia zginaczy i pronalorüw przcdrnmicnia. Zaczyna si<; ud 11adgarslka w wy-
proscic, supinacji i odchylcniu promicniowyn1, a rn1sl<;pnie, korzystajqc z hantli ja-
Im oporu, wykolll1jc si<; zginanic, pronacjc; i odchylanic lokciowc naclgarstka.
4. Oporowc cwiczcnia proslowania i zginania palcöw, pol11czonc z chwyla11ic111
i kmzystanicm z e!a:;t.vcznej rurki.
 r
1 • lJs1kod1Pnia n, ki i 11;1dg;Jrs!kt1
1 1 • l lszkod1t'!litl 1t,'ki i n;1dgt1r~,1k.i

• Zespöl Wartcnberga (uwic,:ti.nii;cic galt;zi czuciowcj ncrwu pro111iC11iowcgr1) po-

Zapalcn ie pochcwck sci<:(gnislych picrwszcgo przeclzialu wodujc h6l na obszar1.c zaopalrywci11y111 przcz pmvicrzd1owrni gnlqz czuciowq
proslu\1 t1ik6w. Choroba de Qucrvaina ncrwu promicniowcgo z powoclu jcj uwic,:zni~'.cia lub ucisnii;cia w
w ktörv111 nerw lc11 wynurza si<; spocl niic,:snia ra111ic11110-promicnimvcgo.
S. Drc11t lhotz11rn1 "' Slcvc11 J. Meyers e l<yle C. Phil!
Leczcnie zachowawczc
Charakterystyka ogölna
Schorzc11ic to jcsl powszcclmic spotykanq patolugi<l przeci<t:i.cniowa nadgarslka
wcclu unicrucho111ic11ia scic,:gien w picrwszylll przed:;.ialc gr1.hictowy111 1iaklada ~i~'.
przcdramicnnq szync,: gipsowq z ukcicrn kciuka. Korzysla sie; przy lym z closl<,'.p11yd1
i cz~·sto clulylrn osc'Jb, ktörc rcgularnic slusujq silowc chwyty przy lokciowyrn ocl- w sprzcdazy gotowych szyn. Mozna tc;i. u:i.yc urzqdzcnia Orlhoplasl. S1'.~1 na 1na
chylcniu nadgarstka (jak przy wykonywaniu scrwu lcnisowcgo). utrzy111ywac nadgarstck w wyproscic J 5--20°, a kciuk w odwicclzcniu pro111icnil)\vy111
Do uszkoclzcnia clochodzi wskutck stanu zapalncgo, jaki rozwija si<; woköl po- i dloniowym 30°. Slaw 1P pozoslajc wolny, a pacjcnla nalc:i.y zachi;cac do rucht'JW
cl1cwki scii;gna cllugicgo odwoclzicicla kciuka (J\PL, a/Jductor pollicis /011gus) w tym slawic. Powinicn nosic szyn<; przcz picrwszc 2 lygodnic w ci<igu dnia, a 11~1
i kr(>tkicgo proslownika kciuka (EPB, exte11sor 110//icis bre7!is) w picrwszym 110c az do nasl<;pnej wizyly u lckarza, eo zwyklc nasli;pujc po b-8 lygod11iad1. l>.a-
pr1.cd1.iuk gr:d1ictowym (ryc. l-7 1/\). 'lypowe dolegliwosci polegajq na b61u i lkli- se1n korzystanic z szyny lrwa dlu:i.cj, w zalci.nosci ocl rczullatu clnlychczasowcgo lc-
wosci dotykowcj po prornic11imvcj slrnnic 1rnclgarslka (nacl picrwszyrn przcdzialcm czcnia. Gcly dolegliwnsci uslc,:pujq, moi.11a zrczygnowac z naklaclania szyny nu d1,ic11
grzhi et owyrn). i pozwolic pacjentowi na sl.opniowc podej111owanic zwyklych zaj<,'.l:. v\!ydajc si<; Ici.
Wartusc diagnostycznq w zcspolc de Qucrvaina ma prl>ba Finkclstcina (ryc. 1.- odpowicdnic clyspozycjc eo clo aklywnosci zawodowcj. Inne uwagi 111o:i.11a sl'ornH1-
7 l B). Polcga na uciskaniu i\PL i EPB przcz umicszczcnic kciuka w zacisnic,:lcj lowac naslc,:pujqco:
w pi~:sc dloni i nasli;pnic lokciowylll odchylcniu naclgarslka. Nicwiclki slopiei'1 za- • Wstrzylmiircie lwrtykostcroidu do pochcwki wchodzi w gr<; w pr1.ypadkad1
p;ilcnia ck Quervai11a rno:i.c powodowac bc'JI lylko przy proslowaniu kciulrn w sla- bölu o nasilcniu od umiarkowanego clo duzcgo lub gdy dolcgliwusci ul
wic MCI' z llj)Ol'Clll. sie,: ponad 3 lygodnic. Wslrzyknii;cic powinno osolrno ruzciqgrni<: pochewki i\l'L
Do innych mo:i.liwych przyczyn bölu o charaktcr:t.c „bülu w prnmieniowej czir- i EPB. Nicprzyjenrne cloznania pu wslrzyknic,:ciu rnajq röi.ny przciiic·g. l\'lo'i.na
sci grzbiclowcj nadgarstka" zalicza sie,:: przcpisac pacjenlowi 2-3-dniowy zapas lagoclncgo sroclka przcciwb<'>l1mcgu.
m /'.apalcnie slaw11 CIVIC keiuka - b<'ll i lrzcszczcnia pr01 prhbie (cra11/i allll gri11d)
e Przez pierws1.c 6-8 lygoclni zwyklc zakca sie,: tci. przyjmowanie uklacl(lwcgo
osiowcgo ucisku na kciuk /. jeclnoczesnq palpacjq picrwszcgo stawu CMC. N LPZ ( np. Cclcbrcksu).
(l'n'>ba wypada dodat11io lylko pr1.y zapalcniu lcgo slawu.) 'lhk 1.cspöl clc Qucrva- • Nalc'i.y ograniczac korzystanic z kciuka, by zapcwnic wzgl\'dny spok<'1j sci\·-
i11a, jak i zapalcnic slawu CMC 111o:i.c dawac „cluclalni" wynik pröby Finkelstcina g1Hm1 w picrwszym przcdzialc grzbiclowym. Pacjcnt puwinien unikac aklywno-
i powodowac h<'>I przy ruclrncli kciuka; jcdnab.c pröba „crnnk ancl grind" wypa- sci, klönt wiqzc sie,: z cllugotrwaly111 zgii;cicrn w slmvic II' kciuka, chwyla11ic111
d;1 dodalnio lylko w przypadkacl1 1.apalenia slawu pndslawncgo (CMC) kciuka. lub jed11oslaj11y111i ruchami.
/'.la111anic kosci lödcczkuwal.l'j - tkliwosc w okolicy labakierki rnialomiczncj. o Na kciuk naklada si<; opalrunek Cohana w kicrunku dyslalno-proksy111al11y111.
e /'.la111anie swl'crskic - zla111a11ie wyrnsl ka rylcowalcgo kosci promicniowcj.
stosujc sie,: nacicrania w kierunku wsl.cczny111 luh wykonujc masaz lodc111 nad
~ /'.cspöl inlcrsekcji 1wdgarstka - höl i lkliwosc sq zlokalizowane hardzicj prnksy-
wyroslkiem rylcowaly111 kosei pro!llieniowcj.
malnic (zob. lc:i. w dalszcj cz~·sci rozdzialu). o Dia 1.mniejszenia obrzc,:ku mo:i.na stosowac l'onol'orcz~: z l O'Yt1 rozlworcrn ltyclro

1-71 /\. lludow.1 .m.1111111io11.1 kortyzonu.

piz1•d1i.1- o Nalczy zachc,:cac pacjcnla ein wykonywania oslroi.nyeh rucl1öw kciuka i
l<~n L;1wic•r;1 stka przcz 5 111im1l eo gocl1.ini;, by nie clopuscic do przykurczu i twor1.c11ia si(;
zrosl.(JW Sl'i<,:gicn.

Lcczcnic opcracyjnc
1i.Hlpi<„w- Dolcgliwosci czr;slo uslc,:pujq na pcwicn czas i pacjcnl przychyla si<,'. do ponowic-
'.11y111 1n1ecl1i.1le111 lll(J~lt>w11iküw
llHH JIO pr11~lll.IWit1 7..l
nia posli;powania zachowawczcgo. jakic opisano wczcs11icj. Gdy jcd11ak pupr;1wa
t.'.d/l.Jlt•11i1•1n !Hldll~Wki go nie zadowala lub objawy nie usti;pujq, konicczne jcsl oclharczcnie opcrncyjnc.
d„ ( iul'1v;1i11.1. (\tVl'tllug: Odbarczcnie 11111si objqc wiclc oclr~'hnych przcclziak1w zawicrai<icych Al'L
/ l lr•l1Ji11n tlie /J.1/ient wlw h.1s \\'risl (gdzic znajclujq si<,: 2-4 pasma scii;gna). jak i !WB. Wyjqtkowcj uwagi W~'lllag;i
or /1,1111/ t1•1111sy11oviti.,, 1. Musrnlo-
,,kr,I. 1\\„tl. l•ll:1 l:llU, l'l'J7). oszcz<;cl1,c11ic c1.uciowych galc,:zi sk(1rnego boczncgo 11c1wu pr1.cclra111ic11i<1 1>rnl.
czuciowych gal<,'zi 11cT1v11 promic11iowcgo. Przccl dokunanic111 odba1T1.c11ia 1rn!c).~·
B
odslcmic wl6kna lroczka. lworzqcc luk w poprzck wyroslka rylcowalcgo kosci pro-
 ·r
II> Us1kucl11:11i<1 n,•ki i n<1dg.tP>lk<1 1 • l J<;;k1id1Pni;i r<,>ki i n.idg.ir•,!l«1

rokosci palca proksy111al11ic w slosu11ku do slmvu 11adgarslk<1 po jego s!ronic

Po odbarczeniu w zapaleniu pochewek scif}gnistych urzbietowcj (kilka cc11ly111ctröw prnksy111al11ic w stosunku do guzka Lislcra). Ob-
w chorobie de Quervaina ~zar tcn lc:i:y proksymalnic w siosunlm clo umicjscowienia zcspolu de Qucrvaina.
Do zespolu przcciqzenia doclwclzi 11ajczi;sl'iej u zawod11ikt'1w uprmviajqcych
0-2 DNI wioslarstwo, narciarslwo. dyscypli11y zwiqza11e z uzycic111 rakiet, kajakarslwti orn1.
o l'owstawienie swohudy w slawie 1l' i naklanianie pacjenla do ruch(iw w zakrcsie. na podnoszenie cic;zaröw. U 11arciarry rnechaniz111 uszkodzcnia polega na powlarzajq-
jaki pozwala uciskowy opalrunek na Lkanki mit,:kkie cyn1 sie; grzbietowym zginaniu i pru111ic11iowy111 odchylaniu nadgnrsllrn, \\' chwili
• Usunic;cie opalrunku na drugi dziei'1 po zabiegu gcly zmvoclnik wyci11ga kijek, polrnnujqc opory glc;bokiej \\'msiw:' sniegu. Na zcsp(JI
• Podj<;cic ostroznych czynnych ruchöw nadgarstlrn i kciulrn
inlersekcji sq narnzcni zmvoclnicy uprawiajqcy poclnoszcnic L'i(,'Zartl\\', kt(ir1.y przL'-
2-14 DJ\11 ci<tzajq promieniowe prnstowniki 11aclg<1rslka i wykonujq 11ad111icrnc skr~~rnnic.
• Pacjcnl powi11ie11 11osic dla wygody SZ,Vll\' dopasowa11<1 przed operacj'I i ko11tynuowac
C:wiczcnia rucliowe
Szwy 11suwa si\' po 10--14 dniach TABELA 1.9 ROZNICE OBRAZU KLINICZNEGO W CZ~STSZYCH
• l'acjenci przewaznie uskarzai'! siq na pL:wnq nadwrazliwosc i drt,:lwicnie w micjscu 11a- ' POSTACIACH ZAPALENIA POCHEWEI< SCl~GNISTYCH
cit,:cia i dyslalnic w stosunku do nicgn. Konicczny moze byc proces oclczulania. Na (R~KI 1 NADGARSTKA)
\ l :..~Z.
o.glil wyslarcza wykonywany palcarni 111asaz, n clolegliwosci le zwyklc ustt;pujq
1-G TYGODNI Zapalenie Ohraz ldiniczny Rozpoznanil' röznicowe
pochewki
• Wprowadza si1; progra111 cwicze1'1 wzmacniajqcych rnit,:snie i w razie polrzeby konly-
sci~·gnistej
11uuje mkzula11ic: bliz11v
• [\In ogt'1l nie ze;·wah1 si0 na ptJdj<;cic nieogrnniczonej •1klywnosci przcd uplywe111 ok. 6 Zcs11öl ( llir11tk i trzt'S/C/1'11i<1
lygodni nd operacji . w okolicy inlt~rsi:kt:ji; h1il na
grzhit>cie 11<Hlg;ustb,
sit,' przy
mil·niowcj. Dno przcdzialu stanowi sci<;gnisty przyczcp scic;gna mic;snia rumicn-
11it1, \V<
110-prn111ie11iowego, ocl kltirego odchodzq ramiona do dloniowej i grzbictowej kra- dt' Qu1~rv;.ii11;.i, w kttiryn1
wc;dzi przcclzialu. Oclröznicnie scic;gicn APL i EPB bywa lrnclnc, zwlaszcza gcly zaostrz;i sit,' pod wplywc
nie s<t one oddzielone przegroclami. Jcsli uda sie; zidenlyfikowac dno utworzone chyl;rni:1 prrn11it'niow1:go lub
przez scit,:gna w kszla!cie lilcry Y, moze ono posluzyc za punkl oricnlacyjny wska- lokci<l\Vc·go; l)(>I to/.SLt't'/.fl si(/
zuj<1cy miejscc odbarc1.enia picrwszego przcdzialu grzbiclowcgo. prlllnii:nirnvo w 1n11iejszy111 stop-
niu 11i;i w l<'spole de Querv;1i11<1
lesptil Btil wzdlt1z pron1it!niow(!j po- St;111 z;ip;1l11y w pie1ws1ylll
dt: QtH~IVdill<l wir.•rzclmi sl<1wi1• 11ddg.irstkowu-sni1ln:1·1.-
Zcspöl intcrsckcji nadgarstka <<i1; przy 11y111, 1!.1111;1ni1• k1\sci l1it!L•uko·
ciuwylll odchyl;rniu w.ilt'j z hr;ikii:in 1m•au;
S. Br0~nl l3rolzm<1n rlodatni ohj;iw
J ldlll)illO/l IOl l it 'ZI 1)'
',\r
1(
Charaktcrystyka og<llna
d
·1
l<1p<1lcni1: pochr:- !'l'Ziiit•l11
<l . '
Zcspöl inlersckcji ornncza zapalenic scic;gien lub zapalcnie pochewek scic;gni- wek w sz1\sty111 przy IUWllik;i
!: slych w picrwszym i drngim przcdzialc grzhietowym nadgarslka (ryc. 1-72). Mi~­
il prosto- lrt'1jk<jl11c•go ·l~0111plPkst1 wl1iki1i-
'~I
IL sniL: j SclQglla W lych clWÖCh jJl'zcclziaJach jJJ'ZCCillajq SiQ pOcl l«t(CJl1 6()'', 0 (rzy Sf.C- grzhic:towy111 hol1•s11c 11101}1 sltH:hr11,!sl111·1:<1; 11s1knrl/e11ia
w i1111ych pl;1s,1- ksi1:/y1:ow.ilt1-trtij··

1 SciQg110 prrnnionloweoo SciQOJW prom1oniowoqo

11.id szösl yrn
gubi1•towy1n; 11iL•-
gr;111iastego, 1esptil pot lpmy
li 1kciowo-nat lg;irstkowt•j, lill 1,1-

1~i 1>ro~1~ownil<n 1mdgarstka

cll11q1pqo --~- ·:- .h1o~l<ieqo
p~ostowttil<n nndqmstka
·
st;1hilnos( lokciow1•gr.1 proslow-
n;Hh•iirslka wyk<1zujt: sit,'
k•11i1• tlystalm:go st.iw11 prrnnit•-
niowo-lokciowc•go, tira1t>Wl' •

,c<c~~j~T/--
11acjt!nlowi wyko11;111i1~ 1"07<'1"VVtll1ie \NdrSl\'\/Y p<H lt<H"t~I )··
olm:znycli rnt:lltiw ktiir;1 w pr.1widlowyd1
przy jednoczcsm•j Wdrt111bcl1 Sl<11Jilizujt! I< \'Ci<:;~
1RTl1\natrnni.1 n.idg,nslk.l. Do
przetlr;1111i(•11i;i / 110 w 111it!jst:t1 przyczr•p11 do
c,_.:>,./ /,-:<>/ _,/ / ~- uyli 1Ps11olu i11t1•rsekcji,
/ _,,-./"
,/~<· / \\' Lt171lt1L~ony111 ohsz.-ir;e. (\tVPdlug: J. r. do dystalilt'go odi:inka kose i lok-
(1:r/ PrO!;lownil< Oclwoclzic1el
\\Inst p.iin l/'0111 O\'NllSt', l'hysici;m Sports ciovvej
'·~ l<c1ulm l<röll<i l<ciul<a cllugi
.!'i 11 :'l:.-11, 1'1'17!.
 1 • UsLkod1P11i;\ n 1~ki i 11adg<1r~lkt1
-, 1 • Lhzkod/r•11ia 11,:ki i 11adg.Jrstb
·~----"'"1i!
~lt':

Lcczcnic
ROZNICE OBRAZU KLINICZNEGO W CZf;STSZYCH
l'OSTACIACH ZAPALENIA POCHEWEI< SClf;GNISTYCt-1 • Nalci.y przcz kilka lygodni wyslrzcgac sit; aklywnosci zaoslrzajqcej
(R~KI 1 NADGARSTKA) - cd. np. wioslowanic) ..
• Przcz 3-6 lygodni w>.kazanc jesl u11icrucho111ienic i poclparcie kciuka na zdcj-
Zapalenie Obraz ldiniczny Rozpoznanie rü:i:nicowe rnowanej l'abryczncj szynic dla kciuka (w wyproscic J 5" nadgarslka).
pochewki • Po podjt;ciu lrcningöw koniecznc jcsl ich zmodyl'ikowanic (np. przcz unilrnnic
~ki~'gnistej ohracania przy podnoszcniu zbyl duzych ciyzaröw).
/'.l'spöl "'111.ilu B1il, ul>rz\•k i n11nil'ti woköl Torbil!I gal<Hdowala lroczka; • Kilkakrolnie w ciqgu dnia trzcba stosowac kriolcrapit; (lodowy 111asaz zamrozo-
j ll'Otllil!lli<lWl'gO <lldnimv<'j prn111it>11iowej po- Z<1palc~11il• slawu lödcczkow;1- 11q wocht zc slopniowo odlupywancgo slyropianowcgo kubka).
wit~rzr:lmi nadgarsli«i w 111ic!jscu to-tröjgrani.1sl1~go Juli pii•tw- • Slosujc siy NLPZ, skulcczne bywa lez wslrzykniycie kortykoslcroidu clo sclH>-
bn;ilu jlr<.>1t1i1'11iow<•go zgiri;1cz,1 SZl~go st<1wu 11adg;1rslkowo- rzalcgo przcdzial u.
h<'il 11asil,1 si<,! przy -srö1 ln,!czt K'gt 1; zla111;rni1,/I irak Gdy przez 2-3 lygodnic pacjcnl nie oclczuwa clolegliwosci, nalczy rozpocz<tc
\llZl'CiW zrostu kosci lödeczkowalcj;
oslroznc cwiczcnia ROM nadgarsl ka i n;:ki oraz poclj<[C wzmarnianic wyprosl u
oporowi uszkodzenie d\011iowej skörnej
g.111,,zi nerwu posrodkowego; naclgarslka. Choclzi o unikniycie ponawiaj<icego siy „przeciqzania" slownkowo
(zrosl y po- „slabcj" jcdnoslki miy8niowo-scit;gnislej.
dlugicgo
zginac:z;1 kciub i glr,~bnkiego
zgin.icz.1 pillr:öw) Jfüi<\N :: Po operacyjnej dekompresji w zespole intersekcji
\'.111·1 Jl1il pr;y r11c\i;111i pa\c;1, cz1,•slo Choro\Ja tk.111ki l;1cznej, ~~~HAßltl1'.<\(JJI,,;.
z prz1,skakiw.micrn luli \Jluko- (:z<;~S<·io\.Ye zcrvv1111il~ Sl'.ilt\gn~1,
1 <h 1 0 n \'

w;111i1•rn w st;1wie rni1:dzypalicz- pozostawiom! ciillo obce,

0-14 DNI
kowy111 kciub luh w pmksym;il- torhicl g<ililrelowat,1 lroczkil,
nym ,;lawic tni<;!dzypal iczkowy111 l'.akazc11ie, jH11lvvichni1;cic' • Uslawicnie nadgarslka w pozycji z uzyciem chirurgiczncj szyny gipsowcj
i11nych p.ilu'iw; 1110!:1! wyslr,!JHJ- scit;\l\lli1 proslnwt 1ib • Naklanianic pacjc11la do ruchöw palu'iw, i lokcia w zakrcsic, jaki 11ic pmvmlu-
w.i( trzl'SZcZl'llil' luh guzck je bölu
w pohlizu pierwszcgo troczka • Zdjt;cie szwöw po 1-J 4 dniach po zabiegu
okrr;'znego, prz1•rnieszczaj;1cy siq
2-4TYGODNIE
wr.iz z wycliyle11i.11ni p;1\c;1
• Slosowan<t przcd opcracjq szyn<; zachmvac az do chwili, gdy lit;dzic w sla11iL·
Wl'dlug: R.S. ldlr·r, l lelf'ill!i tlH' 1v/1u ''·" 11'/i.'I ur /1al((/ l1.>1)(J.\)'ll1Jl'ilis, J. lvlusculuskt.J. i\li·cL, bez wic;kszcgo bölu wykonywac codzicnnc czynnosci
l ·l I!\;(,:!, l '!'!7. • Czynnc i czynnc wspo111aga11c cwiczenia proslowania i nadgarslka powi1111y
oshignqc sl.an sprzed operacji po okolo 4 lygoc\niach
4-6 TYGODNI
Badanie fizykalne • Konlynuacjn programu wzmacniania
• Mozna oczekiwac, i.e pod koniec 6 l.ygodnia po opcracji pacjen\ bt;~dzic w sla11ic pod-
" Palpacja ujawnia punklowq tkliwosc na grzbiecie nadgarslka, na lrzy szeroko- jqc f1111kcj9 rqki w pclnym zakrcsil'
sci palca prnksyrnalnie w slosunku clo slawu. • W 111iar9 polrzeby nalel.y korzyslac z szy11y
~ Przy hiernych i czy1111ych ruchach i'.ajQlych sciQgien rnozna wyczuc lrzeszczenia Konieczne mozc sit; okazac oc\czulanic blizny, wlqcznie z przezsktirnq elcklrnslyrntt-
luh „skrzypicnie", a \\'zdlui. ul>ydwu przcdziall>w widoczny bywa obrzQk (slan lacj;! 11crwöw (TENS, /ra11scuta11eous dectric 11cme S/ill/u/atio11)
zapiill1\ j)()Chewek sci~!gnislych).
,, lkil w 1.c:~pulc de Qucrvaina pojawia siQ raczcj pr1.y zginaniu i proslowaniu
(grzbiclowyll!) nadgarstka niz przy odchylaniu pro111icniowym lub lokciowym
(np. w zespole lym clodalnio wypada pröba Pinkclslcina; Lab. l-9). Torbicl galarctowata naclgarslka po stronic grzbielowcj
lub clloniowej
Zapobicganie S. 13renl Brolzrnan • A1111;1 Williams
Narciarzy 1wlc:i.y uczyc· prawidlowego poslugiwania sit; kijka111i tak, by nie grzt;zly
w gl~~\Jokim snicgu i 11ie wlokly sit; w narciarzcm w czasie zjai'.du. Wyslqpicniu zc- Charaktcrystyka ogölna
spolu i11lersckcji rnoze zapobicc skn'iccnic kijldiw o 5 cm ornz zmnicjszcnic src- lhrbiclc galarclowalc po grzbictowcj stronic naclgarstlrn rzadko powstajq 11· in-
cli1icy uchwyl.u lakzc o 5 cm. nych micjscach niz. lüdeczkowalo-ksiQ;i.ycowale. 'forhiele tc rnog<! sie: opn'1zni<1c: dt1
 ,r
l " Lb1.kod1t'nii1 rc,•ki i· 11,Hlgarslkd "" 1 l·;;kod1t•ni,1 ti,•ki i 11.1d1~.11 1·;tk.i

Gui'.!!I{ 1rnl!qa1~;\!\a
~J<1l<1retow;1!;1)

T~1powy wywiacl
i wyrnl\ bndania f1ryh~1lnnqo
..i:-f \Jlr~tlln
n,1rb11in i:adiotoqu:mn n;1d
(PJ\ i hoc11u~) l1ru .~mhu1
->-
! 1 i "Y""" '-";'"'"'" "· yi-„1111u!i111

Uoz clolonliw0Sc1
bfü!iH\iildCH!<ttl\<JVJt:

Ob!>nrwncj;1 (w ·10-flQ';;,
zrnkmn sl9 cof;i)

Po stronln d!oruowoj (:10 ·10%)

Dlrn1iowa
Grtbiotov.;n Lokc1owa czQSC
11owiorzclu1ia
powiorzch11ia nadgarstkn (torhiol Ü}>!rzyk1 iiqciu nndqnrstl\n
11ndnrnt'.:>lka
nndgnrstl<a (lorhiol ~1nlnrotownta)
(torbiol
oalnrotow11ta) onlarnlowata)
Z11ikr1if,:ci1i 1111i<111y

'1t11t.l<.'Sts1.r· 11111ic:j:;cowieniP torl iieli gal.trPtow11t(~j. (VVedlug: S.H. M.1\. Urli,111, /\.T. llishop,
!!at1nfi.i: f)iclg11osis .111<1 tre.1t11Jt-!lll, 1. tv\usudoskel. fv\ed. 1 1, i'l'l:l).

p()(.:Jicwck WSpölncgu SCiQgna pros[OWllikÖIV i pojawiac Si\~ W lllicjscach odlcglych

ocl rnicjsc<1 powslania (ryc. 1-73).
l\•przecznc nacic;cic na grzbiccie nadgarslka w linii Langcra, przypadajqcej nad
polqczc:1icm lödt~czkowalo-ksic;:i:ycowalyrn, pozwala na ckspozycj<;~ zrniany w okicn-
lrn, kl!irego granicq ocl strony promicniowej jcst clrugi i lrzeci przcdzial grzbictowy, NajwaZniej~~ze JW>l wczcsno 11ruc!l;1mtn11io
a od slrony lokciowcj - przeclzial c1.warly, dyslalnic ·- wiQzacllo rnic;cfzynacfgarstkowe
gr1.hiclowc, a proksyrnalnie - wi~~zacllo prornicniowo-nnclgarstkowe grzbielowc. Ryc:. ·t~7~1 Pn~;t<n1ow1111it.· w lurhieli g.il,1rctow.11t'j 11i1dg.nstk,1. Tl< - !{Hnogri1!i,1
Torbiclc galarctowatc po dloniowcj stronic nadgarstlrn wychoclzq z pochcwki !l,ltlS !ll1lgnPl)'CZlly; lJS(; ttltfd~OtlO).~rdfia; r1: \ - tylt10-pr1_pd11ic\; !110J nPr\\'
S.11. l(ozi11, 1\1.!\. Urlhm, 1\.T. Bishop, S.H. Doliyns,
scic;gna zginaczn naclgarstka lub zc stawöw pomi<;clzy kosciq promicniowq a kosciq i'vll'cl. 10111::~1, l'J'J:J).
16dcczkowalq, pomiQdzy kosci<t löclcczkowalq a kosciq lröjgraniastq lub pomic;clzy
kosciq lödcczkowal11 n kosciq ksic;:i:ycowatq. Wyci<;cie lych torbicli, podobnic jak
w przypadku lorbicli galarctowalych po grzbielowej stronic nadgarstka, powinno
polcgac 1rn szcrokicj rcsckcji jcj lorchki w rniejscu wyjscia lorbieli.
Rozpoznanie rc>inicowe torbicli gal<lrctowatych naclg;1rst
Badanic fizykalnc (ryc. ·t-74)
Guzy nicnowotworowc
o Grzbiclowe lorbiclc galarctuwatc uwidaczniajq sie; najlepiej po zgic;ciu nadgarslka. Spoza uklaclu szkielclowcgo
"' l'alpncja mo:l.e powoclowac pewicn dyskornforl, a ruchy prowokacyjnc (maksy-
nwlnc zgin:rnic czy wypmsl naclgnrsllrn) cz<tslo wzmagajq b61. 'JC;tniak/wroclzona wada lc;tniczo-:i:ylna
~ W przypaclku dloniuwych torbicli galarclowalych w rozpoznaniu rö:i:nicowym Wada mic;snia luh inne wady strukluralnc
11alc:i:y 11\vzglqdnic z111iany naczyniowc, a lak:i:c wykonac pr6bc; Allena spraw- Kalcllrn
dzajqcq stan unaczynienia l\ki.
Przemicszczonc sciQgno
lcczcnic Ziarniniak woköl ciala obccgo
~ Hozpoczyna si<; od lcczcnia zachowmvczcgo, kt6rc mo7.e obejrnowac aspiracjf; Przcrosl lkanck
zawarlosci lorbicli i wslrzykiwanie kortykostcroiclu. Uwi<;foic;cic ncrwu
„ Jesli dolcgliwosci nie uslqpujq, islnicjq wskazania do usunic;cia lorbicli.
Zwöj ncrwowy
e Na ogi'il opcracja prowaclzi do znikni~~cia torbicli zaröwno grzbiclowych, jak
i dloniowych (ponnd 90% przy oplyrnalncj tcchnicc opcracyjnej)' mozliwa jcst Przys!awowa oslroga
jednak wznowa lub nawel powslanic nowcj torbicli: lrzcba tcz liczyc si<; z bo- cd.11a uas/r,?pnej s/ro11ie
lesnosciq opcrnwancj okolicy.
1 • l J..,1kod1t~ni;1 n,'ki i 11.idgarstlc1
r 1 • UszkodzP11ia rvki i nadgarstk11
,
!
'
11

Zmiana pourazowa (nerwiak, pozostalos6 sciQgna) P'E/\N · " · Po operacyjnym usuni{!ciu torbieli galaretowatej
Zwlölmienie wskutek przcci<t:i.cnia ttEHAblllTACJI '
'" '' ~' „ (
Blizna
3 TYGODNIE
UwiQ:/.niQcie sciqgna
• Zdjc,:cic kröt kicj szyny ramicnncj i szwöw.
Stwarclnienie guzowalc • l'odj~'cic czynnych i czy11nych wspo111aganych zgina1i i wyproslöw 11adgarslka
Z ukladu szkielctowego • Naklada11ic szyny mi~:dzy cwiczcnia111i i na noc
Szczqlki po zapaleniu slawu 2-4 TYGODNIE
Kosmkowo-guzkowe zapalenie blony maziowej z przebarwieniem • Poszcrzcnic cwiczci't ROM o cwiczenia oporowc i WZ111acniajqcc
• Po 4 lygodniach zakmkzcnie naklada11ia szyny
Rcszki lkanek po urazic, podwichniqcic kosci löcleczkowatcj
4-6 TYGODNI
Guzy nowotworowe
• Zczwolenic na zwyklq aktywnos(: w granicach lolcrancji
Tkanek 111i9kkich
6 TYGODNI
Gt1i'. lagoclny (chrzqslniak, wl(ikniak, guzkowe zapalenie
sci~'.gnislej, naczyniak krwionosny, tluszczak, nerwiak)
• Zezwolenic na pclnq aktywnosc

Guz zlosliwy (miQsak nablonkowaty, zwtökniajqca histiocytoma,

przerzut nowolworu, maziöwczak)
Uldaclu szkicletowcgo
l'ismicnniclwo
Guz lagoclny (torbiel, chrzqsl11iak, zapalenie guzkowc,
wyrosl kostno-chrzqslna, koslniak koslninowy) USZl<OIJZlNIA sc11;G11:N ZGINACZY
Guz zlosliwy (chrz~·sl11iakomiQsak, przerzul nowolworu, lloycs JH: Flexor tcndo11 grafts i11 the fi11gcrs a11cl lhu111b: i\11 cv;tlualio11 of cllll rc:;ulls. 1 llo11c Jr>i11t
Surg i\111 32>·189, l lJ'iO.
Proces zaka:/.ny Bunncll S: Surgery of lhc ! land. :ird cd. Philadelphia, J LI Lippincolt, 1956.
Zmiany spowoclowane przez grzyby, mikobakterie, bakterie Ca11no11 NM: Diagnosis ancl 'lh:alrne11l Manual for Physicians aml Therapisls, 3rd ed. 111clia11;ipolis, IN,
Thc Hand Hchabililalion Center of l11cliana, PC, 1991.
ki grnzlicy Creighlon JJ, Icllcr "S, Strickland JW: 1-land clinic, lrigger fingcr allll lh11111b. Indiana fl.lcd 8:l:;'hll,
1990.
Choroby/zahu rzcnia metabol iczne
Di11ha111 JM, Mcggilt IW: "frigger th11111hs in chilclrrn: :\ rcvicw of lhc natural history aml imlic:alirn1s
l\eumaloidal11c zapalcnic stawöw, guzck rcumal.oidalny, torbicl for trealmcnt in 105 palienls. J Bonc Joinl Surg Br 56: 153, 197·1.
wa, zapalcnic pochewki sciygnistcj Duran l{j, llouscr l(G: Contrnllcd passive motion following lkxor lc11don rcpair in zoncs 2 a11d ·1.
J\:\OS Sy111posiu111 011 'Icmlon Surgcry in thc ! land. St Louis, Mosby, 1975, p lO:l.
Dna i dna rzcko111a Falwy )), Bolli11ger JA: 'll·iggcr fingcr in adults aml chilclren. J Bonc Joint Surg J\111 36:1200, llJ'.l·I.
Green D: Operative! land Surgcry, :srd ed. New i'<irk, Churchill Living~.lonc\ JlJlJ:\.
Zapalcnic nerwöw (ncrwu miqdzykostncgo lylncgo), zapalcnic Hunter Jll: ll.chahililation of the !land, :in! cd. Si Louis, C\I i\losby, 1992.
skrnbiawica II unter JI 1, Mackin E), Callahan AD: i{chabililatio11 of llie 1la11d a11cl Uppcr Exlrc111ily, '.ilh cd. Si
l .ouis, C\I Mosby, 2002.
ldlcr HS: A11alrn11y and hio111ccha11ics of thc digital lkxor lcndons. l land Clin 1:.), JlJ85.
Kozi11, f\l.1\. Urbnn. 1\.T l.lisliop, j.H. Dubyns, \Vrist .~a11glia: /)if11~11osis 11111l trea/111c11/, ). Lcdcly jl', l'ackcr ]W: Avulsion of the prnfundus tcml1>11 inscrlion in athil'ies. J ! land Surg 11\111 I 1:bti.
flll'd. 10111:21. l'Jlß. 1977.
Hhoadcs CE, Gclbernwn IU 1, Manjarris JF: Slcnosing tcnosynovitis of tlic fingers and tl111111hs. Cli11
Orlhop l l)0:236, 1984.
US:Zl<ODZENIA sc11;G11:N l'ROSTOWNll«)W
Palt•c mlotkowaty
Abound JM, l.lrown 11: The lrcal111c11l of 111<tlil't ringcr: Thc rcs11lts i11 a scrics of rn11scc11tivc '""'"'· ;11;d
a rcvicw of ihe litcralurc. llr J S11rg 9:653, l %8.
Bowcrs Wll, l lurst LC: Chro11ic mallet fingcr: Thc nsc of Fowlcr's ccnlral slip rcleasc. J 1J;1ml S11rg
[1\11113:373, Jl)78.
Doylc )!(: Extensor lendons----<1cutc injurics. ln Green U (ccl): Opcralivc !land Surgcry, 3nl nl. N11w
York, Churchill Livingstone, l 993.
Fcss EE, Gclllc KS, Strickland IW: Hand Splinling Principlcs and Mcthocls. Si Louis, CV Moshy, 190
 r
1 • Us1kodz0:nid ff,~ld i 1J,Hlgarstk11 l o l_J~/kDdlt'lliil l'<,'ki j 1ndg;u•;!ka
~
lli!l11w11 l'E: New lcclu1iquc for lrcat111c11I of 111allci fingcrs rn1d fracturcs of lhc distal phala11x. fi\MJ\ Jllair WF, Sllllrr UG, lluckwalter JA: Melarnrpophal1111gt•11I joinl i111planl arthroplasl,v 11·i1h a Silaslic
161: 11 :·i'i. 1956. spacer. J Bone joi11I Surg t\111 (i6::ifö, 198-1.
lscli11 !·~ Lcva111c J, Godoy f: A siiuplificcl lecl111ique for lrcaling urnllei fingcrs: 'Je11oder111odcsis. j Hand Canncm NM: Diagnosis aml Trealmcnl Manual for l'hysicia11s a11d Thcrnpisls, :ird cd. l11dianapolis, IN,
Surg 11\11112:118, 1977. The ! land llchahililalion Center of Indiana, l'C, lll'll.
KIL!incrl l IE, Vcrda11 C: Heporl of ilw co111111illcc 011 tc11do11 i11jurics (lnlcmalional Fccleratio11 of Ealon HG, Malcrich MM: Volar plale arlhroplasly of lhe proxinlill inll'rplialangcal joinl: 1\ rcvicw of
Socil'lics for Surgcry of tl;c Hand). f Hand S11rg li\111J 5:7LJ,I, 198:5. lcn ycars' cxperiencc. J lland Surg !1\1nl 'i:2h0, 1980.
Klei1u1ian \.\'Jl: l'eterson DI': Oblique relinaculnr liga111enl rcconstrnctio11 for chronic malll'l fingcr Swanson Al\: Silaslic III' 100 Swa11srni fingl'r
dcforu1ity. J Hand Surg IJ\111] 9:399, 198-1. 1111d Dow
McCoy FJ, \Vinsky 1\j: L11111brical lo1~p for luxation of thc exte11sor lcndons of the hand. Plast lkco11Slr Cira11tl fü111ids. MI. Dow Cornin~ Wrid1!. 1988.
'1·1:1·12, 1%9. 1\111 :itl: l'.i'l.
1, Gai11or l.lf, J\shworlh CH, et al: Operative lrcalrncnl of intraarlic11lar fractures of ihe dorsal
of the distal phalanx of digils. j Bonc Joint S11rg i\111 69:892, 1987. Swanson All, Lco11:1rd )fl, dcCrool Swansou C: l111planl rescction arlhropl11sty of ihc fi11ger j<linls.
Jj: Co111plicalio11s aml prog11osis of trcal1ncnt of 111allcl fingc1-. f Hand Surg IJ\111! !land Clin 2: 107, 1986.
IY529. I Swa11son AB, Maupin BI<, Gajjar N\I, Swa11srn1 GD: Flexible i1npla111 arthroplasty in lhe proxi111al
Wehbc Mi\. Scluieidcr LI!: Mallet fraclures. j Bo11e Surg /\rn 66:658, l 98'1. inlcrphalangeal joint nf thc hand. J Hand Smg li\1111 10:7%,
Woud \IE: l'raclurcs of lhc hand i11 c!Iildrcn. Orlhop Norlh J\1u 7:527, 1976.
Arlroplastyka slawu nadgarsllrnwo-srtidr\'Cznego ilduk.1
Zf.AMANIA 1 ZWICHNll;CIA llurto11 l{I, l'ellegrini \IJ): Surgirnl m1111age111c111 of basal joi11I 11rlhrilis of lhc lhu111h. II. l.igam,·11t
r\gce Jl\I: Umiable frncturc-dislocatio11s of lhc proxinrnl i11tcrphala11gcal joint: 'l\·eatmenl wilh lhc force rcconslruclion wilh le11do11inlcrposilirn111rliiropl11sly. j !land SIIrg li\11111 l:'i~'I, ILJ8(\.
co11ple splint. Cli11 Orilwp 214:101, 19B7. Cm1non NM: Diagnosis and 'frcal1ncnl Manual fnr Physici11ns anti Thcrnpisls, 3rd cd. lndia1rnpolis. IN,
Crn111011 NM: Diagnosis allll Treal111e11I Manual for l'hysicians ancl Tlwrapisls, '.5rcl ed. l11dia11apolis, IN, Thc l l1111d ]{ehabililalion Center of l11di1111a, PC,
Thc 1land Center of IJ1dirnm, l 'll) 1. Creighto11 J], Siciclw11 jl\, Strickland J\.V: c•v1ilu11lirn1 of Silaslic lrapezial 11rlhropl11sly in
Crc11shaw i\l I: CaII1pbcll's Operative C\I Mosby, 1992. palienls wilh oslcoarlhrilis. 1 ! land lb:'i 10. i 'll)I
lleLec JC, Drez D: Orlhopacdic Sports WB Saunders, 2003. Dell PC, Brusl111rl TM, Smilh
Grcc1H' D: Operntivc Hand Surgery, 3rcl cd. New York, Chmcliill 1993. plasly. J Hand SIIrg IAm J
Hunter )M: l\clrnbilitalion of lhc Hand: Smgery a11d Thcrapy. 3rd ed. C\I Moshy, l lJLJO. J-:111011 HU, Liltlcr JW: Ligrnnenl reconslruclion for ilw pai11f11I 1hu111h carpc>11H!i;1carpal joinl. J l\onc
Jahss Si\. l'raclures of lhc n1el11carpals: ;\ new mclhod of rcdnction allll J llone Joint Joint Surg J\m 55:1b:i\ 1'>73.
Surg 20:278. 1CJ)8. Klcin111a11 WH, Eckenrodc jl': 'lcllllon s11spensio11 sling arlhropl11sly for lhu111b lrapczio111clacarp:il
Johc ~IT: Fracturcs and dislocations of thc hancl. In Ciustilo Im. l<ylc l{K, 'fon1ple1nan D (ccls): 11rthrilis.) !land Surg f/\ml lb:lJ83, l'l'll.
l'ractmc•s rn1d Dislocalirn1s. SI Louis, C\I ~'1osbv, 1993. Hofu11111111nn l.lY, Fcrlic DC. Clayton i\'IL: of lhc basal joinl of liil' lhu111b using 11 silirn1H'
Ka11ko11c11 JI'. Porras i'vl, Karalwrj11 E: 1\11ntu1nicai rcs111is ailcr distal forean11 fracturcs. r\nn Chir proslhesis. ) Bonc Joint Surg 1\111 6lJ:'l'-':S.
ccol 77 :2 1, l l)88. l'ellegrini \ID, llurlon 1\1: Surgicul 111a11agc111c111 of basal joint arlhrilis of the 1hu111li. 1. Long-lcrm
Jupiter Jll: liilra-arlicular fracturcs of tlie distal end of lhc radius in you11g adulls. J l\onc rcsulis of silicone implanl arlhroplasly. j l l11nd S11rg 11\1II I 11 :'.509, 1986.
Smg J\111 63:6-17, 1986.
E: E111ergc11cy Surgcry of lhe l la11d. Fdinbmgh. Ch11rc!1ilj Livingstone. 19611. ZMIANY w 0tmt;B11: NADCARSTl<A 1 w DYSIAl.NYM STAWIE l'l(()MllcNIOW0-1 Ol<CIOWYlvl
l'ut11rn11 1\'111: Frnclurcs a11d disloca1ic•11s of thl' carpus including the distal radius. In liuslillo lrn, l<ylc Zfamania lwSd promit•niowej
1(1', 'll:111ple111a11 1) leds): l'raclurcs rn1d Disl(>Cal ions. SI Louis, C\I Mosby, 1993..
1t;•11 J. \\lnlso11 l IK. llmgcss ltC: Hhc11n1aloid w1isl rcconslruction ulilizing a fibrous no11uIIion am! i\llTra111 Pt\, lla11cr (iCI 1: l·'.pide1niology of fr11clmcs of lhe forearm: !\ hio111ccha11ieal i11vcsligalirn1 of
racliocarpal urlhrndcsis. J !land Smg li\1nl I0·8:ill. 1985. hone slrrnglh. J Bnnc Joint Surg Am ,1 11: 1!58, 19b2.
Schuliz t:J, l\row11 V, Fox JM: Gan1ckccpcr's llII11nh: Hcsulis of skiing injuries. N Y Siate J Med i\11dcrso11 DD, Bell J\L, (ia!Tncy !'vll\, l111hrigli11 JE: Conlacl slress dislrihulions in n111lrcduccd i11lra11r-
ß:2:12ll, llJT5. licular distal radius fraclures. J Orihop Trauma 10:3'.5 l, l 'llJb.
Fernandez DL: Smilh Frakl11rrn. Z Unfull111ed lkrnsfskranld1ei1rn 3: 110, lll80.
ZESl'OtY UCISKU Nrnwöw l'ernandcz DL: Fraclmcs of thc distal radius: Upcralivc 1rcat11w1il. lnslr CoIIrse Lecl -17.:F-i, l 'l'J.\.
Zcspöl bnalu nadgarslka l'ernamlez DL: Acule and chronic dern11gcn1e11I of lhc distal radio ulnar joi11l 11flcr fraclnrcs of lhc dis-
tal radi11s. EFOlff 41. 1999.
Burke IJT: Splinling for carp11l 1un11cl sy11drci1nc. Arcl1 l'hys Med Hehabil 75:12111, 19lJ4. Fern:mdcz DI ,, Gcisslcr WB: '!i·cal menl of displaccd arl irn lar fracl ures of 1he radius. J ! land S11rg J 1\111 I
c:l'lhnan II. Gelbcn11a11 IU·l, 'H111 J\f1l. Bolle MJ: Curpal lu11ncl synclrome: i\11 evalualion of prnvocativc lb:375, l'llll.
Boue Joint Surg ;\111 5:73'.3 1986. Fernandcz DL, Jupiter Jß: FraclIIrcs of ihc Distal lüidius. J\ l'rnctical Appro;1ch lo Management. Nl'll'
~ry,
1rcl cd. Nt'll' York, Churchill LivingslOllL'. l 'l93. York, Springer-Verlag, 1995.
lunncl sy11clronic. Orthop Cli11 Norlli J\111 1: 103, 1992. Friberg S, Lundsirolll II: Hadiugraphic mcasurements of thc radiol'arpal joinl i11 1101·m1il ad1ills. Acta
Zespöl pronalorüw nadiol Diagn 17:2:19, l 97h.
Gartland Jl, Wcrlcy CW: Evaluation of heall'd C:ollcs' fract11rcs. j llone joini i\111 '.5:i:SCJ5, 1ll'.i1.
C:ai11or Bj: Tlw pro11ator crnqpression lcsl rcvisiil'd. Ortlwp Hcv lll:888, 1990. Gclbcrnw11 RH, Szabo HM, Morlenscn 'v\IW: Carpal lunncl pressures and positirn1 in palienls
l lartz Cl{. Li11sclll'id tu„ Gra111se trn, Daube )lt Thc pronalor lercs synclro111c: crnnpressivc neuropa- wilh Colles' frnclurcs. J 'frau111a 2'1:747. 198·1.
lhy of il1e medim1 nerve. J Bo11e Joint Surg !\rn 63:88'.i, l 981. l<ae1npffe l'i\, Whecler DH, Peinicr Ci\, et al: Sevcre frm:lurcs of lhc distal rndius: Effccl nf a11lC>11n1 a1HI
ldlc:r !(S. Si rickla11tl JW, Crcighton ) J: Pronator Syndrome. Hand Clinic, Indiana Center duralion of cxtcrnal l'ixalor dislraclirn1 on oulcome. j ! land Surg IJ\111! l 8:33, J l)lß.
for Surgery .and lkhabililalion of lhc l laml :111tl Llpper llJ'llJ. Km.in Sll: Early sofl-lissne complicalions aflcr fractnres of lhe distal parl of thc radius. J l\oue J<linl
AtnROPLASTYl<A Smg Am 75:1'1'1, 199.>.
Meloue Cl': 1\rlic11lar fraclures of lhe distal rndius. Orlhop Clin Norlh i\m 15:2l7, llJ8-I.
i\rlroplaslyi«l p.1lc.1 Melone Cl': Open lreal mcnl for clisplaccd arl icular frac1mcs of lhe distal radius. C:lin Orthop :W2: 1(ß,
l\i,·her EI. Wcil1111cl i\J, \lolencc-Doll'ling S: Silicone-rubber i1nplant nrthroplasly of thc 1netacurpopha- 1988.
langeal joints for rhe111naloid arlhrilis. J l\one joi111 Surg Am !18:206, 1986.
 1 • Us1kodn~ni..i t\'ki i nadg.irstka ·1 • Uszkndzl'ni;1 r~·l<i i 11adg;ir~tk,1

Ncwport l'vlL: Collcs fracture: !'vl<Jn<Jging a com111on uppcr extrc111ily injury. J l'vlusc11loskel Mcd 17:2lJ2, Poller HG, Asnis-Ernbcrg 1., Weiland cl al: Thc 11lilily of high-rcsolulion 111ag11ctic rcsonanc"
2000. ing in lhc cvalualion of thc fibrocarlilagc co111plcx of thc wrist.. j llonc Joint Surg
l';lllcc C:1\. Tho111pso11GI1: /\ntcrior <Jml posterior 111argi11al fracture-dislocation of lhe distal radius. 79:1675, llJLJ7.
Clin Urtl1op 231: 18.~. l 'J88. l(eagan DS, Linsclwid Dobyns J11: Lunolriquctral sprains. J ! land S11rg 11\1111 9:502, l LJK•I.
Shurl \VI 1, l'al111cr 1\K. Werner l'W, l'vlmphy Dj: J\ bio1m:chanical sludy of distal radius fracturcs. J l(olh Jll, Haddad RG: arlhroscopy a11CI arlhrngrnphy in the diagnosis of ulnar wrisl pain.
l la11d S11rg 1/\m I 12:529. l lJ87. /\rl hroscopy 2:23:1, 1986.
Si111pso11 NS, l11pilcr JB: Dcla,vcd 011sel of forearn1 synclro111e: J\ crnnplicalion of distal Sagcrman SD, Shnrl W: i\rlhroscopic rcpair of radial-sided lriangular fibrocarlilagc co1nplcx Lears.
radius fraclurc in yo1111g adults. J Orihop 'li-au11ia 199'.i. · J\rlhroscopy l 2::ßLJ, 1996.
'lhlt-snick J, Walson HK: Midcarpal inslability caused by 111alunilcd fraclures of lhe dislal radius. J Savoic 1'11: Thc rolc of arlhroscopy in lhc diagnosis aml 11rn1111gc1ncnl of carlilaginous lcsirn1s or lhc
ta11cl Surg j .'\111 I 9::550, 198•1. wrisl. ! land Cl in 11: 1, 1995.
Trn111hlc T. Cilisson HH, Se;1ber J\ \1, Urbaniak J H: l'oreann furcc trans111issio11 aftcr surgical lrcalmcnl of Savoie HI, Grnnclel !(j: Arthroscopy for carpal Orihop ,-:li11 North /\111 26:731. l 9ll:i.
dist;il radinuh1ar joinl disorclcrs. J l l;111cl Surg [J\1nl 12:1%, 1')87. Savoie l'll, Whipplc TL: Thc role of arlhroscopy injurics of thc wrist. Clin Spnrls Mcd
Vicgas Si'. 'le11n:r 1\1', C'anlrcll J. el ;ll: Load transft:r characlcristil's of thc wrisl. l'<Jrt II. J>crilunalc 15:21LJ. 19%.
inslahilily. J lla11d Snrg l1\n1I 12:ll78, ll)ll7. Thuri-l'alhi !(G, Ferlic DC, Claylnn ML, McLmc DC: Artcrial analo111y of thc lriangular fi11rncarlilage
or lhe wrisl allCI ils surgical sig11ificai1n·. 1 l lancl Surg ji\111 I 11 :258, 1986.
USZKODZENll: CHRZ1\STl<I rRÖJl<;\TN[J 'lh1111blc TE, Gilbcrl fVI, L\edder N: 1\rlhroscopic repair of thc lriangular fibrocarlilage rn111plcx.
i\da111s Bll: Partial CXCISIOll or lhc fibrocarlilagc complcx arlirnlar disc: l\io111ccha11ical /\rlhrosrnpy 12:588, 19%.
sl11dy. J lland Smg fi\ml 18:919. Vicgas SF, Pallcrson 11.M, Hokanson jJ\, et al: Wrist analo111y: distribulion a11d corrclalion
lkd11ar l'vl. 1\rnoczky S, Weiland /\: Thc 111icruvasculalurc of l11c triangular fihrocartilage crnnplex: lls of analomic varialions, Lears and arlhrosis. J l la11d Surg j/\1111 Jt)lJ:\.
clinical signil'icancc. J l l;1ncl Surg 1/\111 I 1b:1101, 199 l.
l\owcrs \VI 1, i'.douf DS: Trcalmcnl of chronic disorclcrs of lhc distal radioulnar joint. In Lichl11ia11 DM, Choroba de Quervaina
i\kxa11dcr J\11 (cds): Thc Wrist aml lls IJisorders, 2ml cd. Philadelphia, WI\ Saunders, 1997, p Eclwards EG: cleQuervain's slcnosing lendo-vaginitis al lhc radial slyloid prm:css. Soul h Surg 1h:1081.
·17:>. 1'150.
l\yrk l'S, Savoic 1'11 III, Ficld l.IJ: Thc rolc of arlhroscopy in lhc diagnosis a11d 111anagc111cnt of carti- Jackson WT, Viegas SF, Co011 TM, et al: /\11ato111ical variations i11 lhc firsl cxlcnsnr co111parl111c111 or lhc
laginons lcsio11s of thc wrisl. ! land C:lin l 5:4n, l 'l99. wrist. J Bonc Joint Surg ,\111 68:923, l LJllb.
Chiclgcy l.K, Dell PC:, Bitlar ES, Spanier SS: l lislologic anato111y of lhc lriangular fibrocartilage com- Mina111ikawa Y, l'l'in1cr Ci\, Cox WL, Shcrwin l'S: dcQucrvain's symlro111e: Surgical and analrnnical
plcx. J lla11d S11rg l1\111J 16: 1084, 1991. studies of lhc J'ibroosscous canal. Orll1opaedics 14:545, 1991.
Co<111cy WI'. Li11schcid !(L, Dobyns )11: 'Jhangular fihrncarlilage lears. J Hand Surg IJ\1111 llJ: 11 13, Jl)lJ4. Strickla11d JW, !dler l(S, Crcightnn JC: l lai1d cli11ic deQucrvain's slc11osi11g tennvitis. l11dirn1a M"d
Corso SJ, Savoic l'l I, Geisslcr WB, et al: 1\rtl1roscopic rcpair of periphcrnl avulsions o[ lhe triangular l).):3,1(), jl)LJ().
fibrncarlilagc co1nplcx of lhe wrisl: A n1ulliccnler slucly. J\rlhroscopy 13:78, 1997. 'lllllcn P/\: Therapisl's lllHIHll',ClllClll of dcQ11ervai11's cliscasc. In l lunlcr JM (cd): lkh11bililati1111 ur i!ic
Feldon I'. 'lerrnno AL. llclsky MI(: Wafer dist;d 11l11a rcscction for lriangular fibrocartilage tcars and/or Hand, Snrgery aml Thcrapy. Sl Louh;, CV Mosby, 1990.
ulna impaclio11 symlrn1nL·. J ! land Surg [1\1n I 17:7:5 1, 1992.
M. l'eicha G, Seiher! l'J, Grcchenig W: Hadial avulsion of the triangular fihrocartilagc crnn- Zcsplil inlcrsckcji
in ac11lc wrisl lra11111a: A ncw lcclrniqne for arlhroscopic repair. Arlhroscopy 13:.370, 1997. Grundberg AB, Hcagan DS: Pathologie a11alo111y of lhc forearm: lnlcrscclion sy11dro111c. J l lancl Smg
Balizcr 1\, l(l1lhcr W: J\rlhroscopic repair of radial-siclcd lcsions of lhe fibrocarlilagc com- r J\111 I 10:2tJLJ. 1985.
Cli11 11 :31, 1995.
S, S1nilh WI Uszlwdzcnia wi1•zacld naclgarstka
of l\latl G: Capsulodcsis in rcconslruclive hand surgcry. Hand Clin 3:81. l l)tl7.
Cohen MS, 'lhleisnik J: Trcalmenl o[ scapholunatc dissociation hy ligamc11lous n·pair ;111d
lill, Hand Surg 11\111117:35•1, 1992.
1.cslcr B, llalbrecl1t J, l.cvy IM, Gaudi11cz R: "Press lcsl"· for olTicc or triangular fibrocarti- FL: The ·SLJ\C wrisl: Scaphnlunale advanced collapse pallern of degenerative
l11gc con1plcx tears of lhe wrist. 1\1111 !'last Surg 35:41. 1995. 1 Hand Smg IJ\1111 9:35H, ILJ84.
l.evinsol111 EM, lü1scn ID, l'al111er AK: Wrisl arlhrogrnphy: Valuc of lhe thrce-co111part111enl injeclion
111dhod. Hadiology 17'J:231. l'l'll.
Licht 111an DM: The Wrisl ;1nd lls Disordcrs. l988.
Lofl11s Jll. l'<Jl111er AK: Disordcrs of thc distal J'ibrocarlilagc complcx:
1\11 Ol'L'rvicw. In L.icht111;111 UM, Alexander 1\H (eds): Thc 2nd ecl. Philadelphia,
WB Saunclcrs. 19<)7, p 385.
Milde l'.Dj: Agc clwngcs ii1 the lriangular fibrocartilagl' in the wrisl j Anal 126:367, 1978.
l';d111cr ;\!\: 'li'ia1l!.'lllar fibrocarlilage co111plex il'sions: 1\ J Hand Smg 1J\111 I 14 :594,
\)~)q,

l'al111cr AK. Glisson J(I(, Werner l'W: Ul1rnr varialll:e dcicrn1i11alio11. J Hand Surg IJ\1111 7:376, 1982.
l'al111cr 1\K, Werner FW: Thc lria11gular fihrocartilage complex of thc wrisl: A11alo111.v a11cl funclion.
lla11d S11rg ji\111\ b:l:.:1, 1981.
Pal111cr 1\1\, Wernt-r FW: llio111cchanics of tlic dislal r;1clial uh111r joinl. Clin Orthop 187:2Ci, 198•1.
l'al111er AK, Werner FW. C:lisson [(I(. Mmphy IJj: l'arlial exeision of lhe lri<Jngular fibroearlilagc rn1n-
plex. J l l<Jnd Surg [Am\ l 3:4lß, l 'lll8.
l'elil'rzilli L, Lucl1l'lli H, Soragni 0, cl al: Evalualion of lhe lriangular complcx Lears by
arlhrnscopy, arlhrngraphy ancl 111agnclic resonancc i111aging. Arthroscopy 8: l ]l)l)2.
l'clerson RI<, Savoic Fll. Field LU: 1\rlhroscnpic lrcaln1c11t of sports injurics In 1riangular J'ibro-
C<Jrlilagc. Sports ~-kd Orihop lü:v h:2b2,
r
l
2 Uszkodzenia fokcia
l<EVIN E. WILi< • J;\lv\ES R. 1\NIJREWS

Ocen;i sytuacji < ldsrodkuw.i prrn1,wj.1 lukci.i

Wywiad r1 rniotacz.i Odsrodkow.i supin.icj.i lokci.i

llad;rnil· fi1yk.ilnc Lcczenic i rchabililacja w zwichni\~­

ciach lokcia
rc•h;iliilit.icji
111iotac:zy Zapalenie nadklykcia hocznego
i przysrodkowego
Uszkodzenia przysrodlwwego
wi«;zadla pobocznego (lakfo UCL) Naprawa clystalnego odcinka mi\'Snia
dwuglowego
Uszkodzenic ncrwu lokciowego
w okolicy lokcia (w kanale lokciowym) lzolowane zlamanic glowy kosci
promicniowej
Lcczenic przykurczu zgi«;ciowcgo
(dcficyt wyprostu u miotaczy) /';1s,1dy rd1;iliilit.icji

Podstawowy program cwiczer\ lokcia Arlroplastyka lokcia

(wykonywanych lrzy razy dziennie)
Zapalcnie kalelki slawO\wj wyrostka
(\vi<:Zl'llid lokci;i Z l ldf"dSldji]C)'lrl lokciowego
oport~111 (!'RU
Pourazowa szlywnosc lokcia

Objawy przedmiotowe w CZf!sfszych schorzeniach lollcia

i przedramienia

ZESPOL PRZECIJ\ZENIJ\ W WYPROSCIE Z USTAW!l'NlEM KOSLAWYM

• Tkliwosc uciskowa woköl szczytu wyrostka lokciowcg<> (1. lokcia)
• ß(JI przy wynrnszonym bicrny111 wyproscic illkci;1
• Zwii;kszonc rozluznicnic lypu koslawnfri (nie zawszc)
ZESPOL KJ\NJ\LU LOKCIO\\IEGO
• Tkliwosc uciskowa na przcbicgu ncrwu lokciowcgo
Doclatni objaw Tincla nacl 11c1wcrll Jokciowyrn w rnicjscu jcgo p1n~jscia przcz lrnnal
lokciowy (po przysroclkowcj slronic lokcia)
• Dodal nia pröba ucisku ncrwu lokciowcgo
• Dodalnia pröba zginania lokcia (nie zawsze)
• Zaburzcnia cwciowc (dyskryminacji clwupunklowej lub lckkicgo dotyku) na palcu
pi<1ty111, na lokciowcj powicrzchni palca czwarlego i na lokciowej powicrzcl111i
(nie zaws1,c)
• Oslabienic i zanik zaopalrywanych przez 11crw lokciow.v 1nit,~sni wcwrn;lrznych ri,·ki
(nie 1.awsze)
2 • lls1kodn~nit1 lukt i.i
T 2 • U.szkodze11i,_1 lukci.i

• Oslahicnic zaopalruj<iccgo palcc piqly gl~~bokicgo rnii,,snia zginacza palcöw (nie za- NADWlllll~ZENIE LUB ZERWANIE Wll~ZADLA l'OBOCZNEGO LOKCIOWEGO
wszc) • U 111iotacza bül w przysrndkowcj cz<;sci stawu lokcimvcgo
• Ccchy 111sp(ilisl11icjqccj 11icsl;1bil11osci 11c1w11 lokciowcgo lub znickszlalcc11ic lokcia • Peine przcrwanie powoduje rozwarcie stawu poclczas pniby wy111uszo11cj
(niekicdy) przy zgiqciu lokcia 25° (w port'iwnauiu z przcciwleglq koi1czynq)
ZAPALENIE NADKLYKCIA l\OCZNEGO (ZAl'ALENIE IWZCIJIGNA • Niecalkowite przcrwanic ohjawia sii; ht'ilelll przy palpacji UCL, ale slmv nie ulega
l'ltZYCZEl'U IILIZSZEGO l'IWSTOWNIKOW) rozwarciu przy pröhic wy111uszo11cj walgizacji
• Przeciq'l.enic lub naderwanie UCL nalezy odrözniac od przcci<1zenia zginacza-prn11a-
• Tkliwosc uciskowa 11adldykcia hoczncgo i IV 111icjscu przyczcpu bli'l.szcgo schorzalycl1 lora luh zapalcnia nadklykcia przysrodkowego (patr:1. ni'l.ej)
:icii;gicn
• Jkil wyzwalany przc1. wyprosl lokcia z oporc111 (pnlrz podrozdz. „Zapalcnic nadklyk- LOKIEC PIASTUNKF (ZESPÖL POCl!\GNll~CIA ZA LOI\IEC)
cia hoczncgu l .,lokicc· lcnisisly" 1) • Dziccko 2-3-letnic
• l\iil pr1.y bicrny111 zgi11aniu paldllv i nadgarslka przy calkowicic wyproslowany111 lok- • W wy1Viadzie pociqgnic;cic w osi podlu'l.ncj za lokiec w wyproscic
ciu (nie zawszc) • cz,,scimve zdlizgnic;cic si<; wic;zaclla pierscicniowego z glowy kosci
ZESl'ÖL l<ANALU l'ROMIENIOWEGO z wniknic;cicm do stawu pro111ie11iowo-glt'>wkowego
• l'odslawowe znaczcnic dla rozpoznania 111a wywiad
• Tkliwosc uciskowa 111asy 111i1;,sni proslowniküw na przedramicniu w 111icjscu arkady • D1.iccko lypowo lrzy111a rnmii,: p1'zy lmku i uslawia n;kc; w pronacji (dloniq ku do-
Frohsc'cgn (dyslalnic IV slosqnku do 11adklykcia boczncgo) lowi)
• ProslolVanic palca trzcciL,go powod11jc z11any pacjcnlo1Vi b{Jl • Barclzo skulecznc (86-98%) jcsl. naslawicnie 111elodq za111knic;lq: najpicrw nalczy
• Oslahic11ic proslmvniköw paldiw i kciuka oraz lokciowcgo prosl.mvnika nadgarslka uslawic przeclrn111ic; w supinacji (dloni<t w gt'>rt;), a polc111 wykonac nacluiicrnc zgi,,cic
(11ictypowo); (patrz ni'l.cj) lokcia
ZESl'ÖL IVlll~SNIA NAWROTNEGO OllLEGO lladajqcy wnieszcza kciuk nad glmvq kosci promicniowcj po jej boc1.11cj slro11ic, dzi,,-
ki czcrnu 1110~.c wyczuc trzasnii;cic, gdy naslqpi naslawicnic wii;zadla
• Tkli\\'osc uciskowa 11ad 11iic;s11ie111 11a1Vrol11y111 obly111 w proksy111alnej czc;sci przedra-
111icnia LOKIEC JUNIORA LIGOWEGO
• Zaburzenia czuL:iowc (dyskryminacji dwupunklowcj lub lckkicgo dolyku) na kciuku, Termin lcn obcj111ujc wiclc rt'>z.nych schorzeü lokcia 11 111lodych 111iolaezy z ligi ju11io-
palcu wskazujqcy111, palc11 l.rzccilll i na pru111ic11iowcj slronic palca czwarlcgo (nie za- röw, u kt<irych nie drn<zlo jeszczc do zalllknic;cia nasad
wszc) • Do uszkoclzcnia wskutck ohciqi.cnia przy rzulach rno'l.c dojsc w 11as!c;pslwk:
• Przedlu'l.rnw pronacja z oporem 1Vywolujc podol.mc dolcgliwosci 1) nadlllicrnego napi\'cia przysrodkowcgo przcdzialu lokcia, 2) nad111icrncgn sciska-
• Oslahienic lllic;sni zaopalrywanych przez nerw posroclkowy (nie zawsze) nia boczncj powicrzchni slawowcj, 3) sil scinajqcych dzialajqcych \V kierunku
• Wys1,·puje rzadku, lccz hywa czc;sto blc;dnic rozpowawany jako zcsp61 kanalu nad- -przysrudkowy111 oraz 4) przcproslu bocznych slruklur ograniu.aj<1cycl1
garstka • Schorzcnic lo 111oze si<; ubjawiac jakll cl10rnba Pa1111era (marlwica gl6wki), kosl1w-
• 1.ginanic lokcia z oporc111 prz).' przedra111icni11 mtawiony111 IV pronacji wywolujc lypo- -chm;slna marlwica aseptyczna (osteocl10llllrilis disscrn 11s), zla111a11ic naclklykcia
\Vl' dolcgliwosci (1Vslrnkk ucisku przez paSllHJ sci,·g11istc)
przysrodkowcgo, zapalcnic odrosl ka przysrodkowcgo (a11011llysil is /llcdialis), p,·kni,·-
• 'lypowc ohja1Vy wyzwala zgina11ie z opurc111 w pruksylllal11y111 slawic 111ii;dzypaliczko- cic wi,,zadla przysrodkowego lub tworzcnie sii; osleofilu 11<1 szczycic wyruslka lokcio-
wy111 palca trzccicgo (wskuick ucisku przcz zginacz palcöw powierzchowny) wcgo
• Oslahic11ic 111i,'sni zaopalrywanych przez ncrw posrmlkowy (nie zawszc) • '!en lyp clolegliwosci u malych sporlowcr'1w powinic11 podlcgac occ11ic orlopcdt'iw
ZESl'ÖL NER\VU Mil;:DZYl\.OSTNEGO PRZEDNIEGO d1.iccic;cych
• Oslahicnic zginacza kciuka dlugicgo i zginacza palcr'iw gl,,bukicgo, biegnqccgo do ZAPALENIE KOSTNO-STAWOWE
palc:1 wskaz11jqccgu (ohjaw 0) • Ogra11it:zc11ie zginania luh prostowania
• Oslahicnie 11ii,,s11ia nawrot11cgo czworobocznegll (nie zawszc) • Wysi\'k (nie zawszc)
ZAl'ALENIE NADKUKCIA PltZYSl\ODKOWEGO (ZAPALENIE
SCII;:GNA ZGINACZY-l'RONATORÖW) Wedl11g: ll. l\eidcr, '/11e Ort!wpaerlic l'hysical l·.'xr1111i1111tio11, l'hiladclphia. Wll Sa11mlcrs, i'l'l'l.
··· Choroha de Chassaignaca -- f!l'ZYJ'. red.
• Tkliwosc uciskuwa nad wspöl11y111 przyczcprn1 bli'l.szy111 zgi11aczy
• 't:V110wy h1il pllj<1111ia sii; 11• pn'Jbie zgi11ania nadgmstka z opore111
• l'mlolrny böl powodujc pronacja przcdra111icnia z oporc111
• Nalei.y odrM.niac od nadcnvania wit;zaclla pobocznego lokciowego (UCL) i/lub .----=---·--------·----·----------------
zcspolu kanalu lokcimvcgo (ucisku ncrwu lokciowcgo) • Ucena sytuacji
USZKODZENIE DYSTALNEGO SCil~GNA IVHl~SNIA DWUGLOWEGO
ldcntyl'ikacjc; i mclodc; kczcnia uszkuclzd1 lokcia opicra sic; 1w ogöl 11a poclcjsciu
• Ohrz,,k anatomicznym. Z nicwicloma wyi<ttkami böl w okrcsloncj okolicy lokcia jcsl spo-
• Wybrnczyny wodowany przez z111ia11y w l'izycznych slrukturach olaczajqcych slaw lub lc:i.qcych
• \Vyczuwalna przcrwa IV 111i,,s11ia dwugluwcgo
i zgi11a11ic lokcia glc;hicj (ryc. 2-l ). Llszlmdzcnia dzicli si<,~ na oslrc (np. zla111a11ie glowy ko~ci pro-
• Slaha luh 1.11icsiona
rnicniowcj lub lyl11c zwiclmii;cie lokcia) oraz naslcrpujqcc przcch1:lanic, prn11«1dzq-
 r
2 0 u~:1kot!Jt~ni,1 lokci.i :~ • t hzkrnlZ('fli;i lokcii1

l'rn\'ll'f!< hnid hoc111.i P11wh•1zdud.1 111.-:y,;rrnlk11w.i

Slrona tylna Zapalcnic kalctki wyrostka lokciowcgo
Zlanianic z pr1.cciqi.c11ia wyrost ka lokciuwcgo
Zapalcnic sci<;gna mi~~snia tröjglowcgo
Strona boczna Zlarnanic gl{iwki
lll;:y.;nHU..1>\vy
Zapalcnic nadklykcia bocznego
Uszkoclzcnic boczncgo wi<;zadlu poboczncgo
Koslno-chrzc;slne zmiany zwyrndniaj:1cc
Koslno-chrzc;slna marlwica ascplyczna (choroha
Panncra)
Zcsp(il tylncgo nerwu mi<;dzykostncgo
Zlarnanic glowy kosci promicniowej
-- -·( 1UbJ\V.1!0Sc lw:;1·i lokcimvr•j
Zesp(il kanalu promicniowcgo
!<os<' p1omil lliow,1 --~----· -•--·-
Zapalcnic lorcbki stawowcj
1

füidikulopatia w odcinku szyjnym - b('il z przcnicsicnia

l~)'L '..!-1 ~;11uktt11y ko'-ilrH! ~kl.HL1j;10-' Si{,' lhl SLlW rt1111iPllllU-!l!l)1llil'!liovvy i 1"1llll~(ll\llO-lokcio\V}'.

Tord >k.1 prz"d11i.1

Rozpoznanie r<li:nicowe bölu lokcia na podstawie lokalizacji
clolegliwosci (ryc. 2-2 clo 2-5)
i<'SjH'1l 1iron,11tHiiw
_!:l~~ti~~~vi_eni~--~~:i:Iiwe _nn_!<~i,t_____________ _ _ _ _ (1H•1w posrodkowy)
Slrona przcdnia Nadwyr<;zcnic lorcbki przcclnicj
Uszkodzcnic/zapalcnic dyslalncgo sci<;gna mi<;snia
Ryc. 2-2 llül w prn•dniej
dwuglowcgo cz1:sci lokci.1. (W„dlug:
Zwichni<;cie lokcia M.IL M"1lio11, W.M. W.ilsh,
(;,L, Slwlton, Tin• fo.un
Zcspöl pronator(iw (u miotaczy) l'hysician's l lanclhuok,
S l.rona prl'ysroclkowa Zapalcnic nadklykcia przysroclkowcgo wyd. :l, Philild<:lphi.1, l l.111- l ls1kod1e11i<'
l<:y K llelfus, ZOOO, s. 4 1'J). ~;ci~·gn;i tlli<,'~lliil
Uszkoclzcnic wi<;zadla lokciowcgo poboczncgo <lwtigltlweg<>
(wi<;zaclla poboczncgo przysroclkowego [MCL,
medial colloteral lip,a111entl)
Zl<u11.111ir• 11;11lklykci.1 przy
Podraznicnic lub poclwichni<;cic ncrwu lokciowcgo ~rodkowego (u 111lodziezy)
Nadwyr<;zcnic mi<;sni zginaczy pronaloröw Z.1pa1"11i« 11.1dklykcia
Zlamanic przysn >dkow< •go
Prn:ci;}i:('nit• 1gi11aczy
Lokicc juniora ligowcgo u miolaczy o nicdojrzalym i pron.1toröw
ukladzic szkicletowy111
Przcprost wyprostny koslawosci/zespöt
przcciqY.cnia
Ryc. 2-3 lk>I w p<Iy~rodkowl'j U</St:i lok-
Strona ly!no- Zlarnanic szczytu wyrostka lokciowcgo ci.1. (Wl'dlug: lvl.ll. Mdlion, W.M. Walsh,
-przysrodkowa Uwir;i.ni<;cic tylnc u miolaczy C.L. Shdton, Tlw "/i•;uH l'hysid.m's 11.uu/..
/)(Jul<, wycl. :l, Philaclr•lphi.1, l l;i11l1·y ,e,, ll1•l- t'\J;ici;u~11it/CiP Wi(/Z.Hil.i
l{ozmic;ka11ic chrzqstki bloczka fus, W02, s. 'i I 'J), f H)\ HlCZllt~g<) llr1y~nHlktl\Vt •g(}
:.~ • l Js1.kudzt~ni;i lokcia
T 2 • Us~~kod1Pni.i lokci.1

cc do ponawiajqcych si<; rnikrouraz<iw. Spor!owicc powinicn umicc wslrnzaL: loka-

lizacj<; picrwolnych dolcgliwosci w jcdnyrn z pi<;ciu wymicnionych ni~.cj ohszar<'iw.

WYWIAD U MIOTACZA
W trakcic wywiaclu u sportowca uprawiaj<icego dyscyplin<;, w klörcj wys!<;pujc
miotanic, nale:i.y wypytac o:
• Hodzaj uszkoclzcnia: os!re czy wys!<;pui<tcc podstc;pnie
• lnlcnsywnosc objawöw
l Js1ko<L~enie Sci</gna 1nitt;nfa • Czas lrwania objawliw
Zl.im.init~ z oderwani<~m • Plan trcningöw
\Vyrns\k,1 l{>kciovvego • Cz<;slosc rzulüw
/.ip;ilc„1i<· k.iklki
wyroslkil lokciowego Zl;1111,11dc z przeci+i:c11i.i • lnlcnsywnosC::
htu ss frc1ctt1rd
1
• Czas l rwania
• Sposöb narzulu (z holrn tulowia czy znad glowy - !cn picrwszy hmdl'.iej zagra-
;i,a uszkoclzc11ic111 lokcia)
• 'lyp i proporcjy wykonywanych narzu!öw (np. pilki kr<;co11c lcume/)(1//1 sq grni-
llyc. '.!-4 ll<il w tyl11ej cz<:sci lokci;1. M.ll. M"lliu11, W.l'vl. W,1lsh, C.L. Sl1„llot1, Tl".' "fr.>- nicjszc niz pilki prosle lfust/Jalll)
.1111 l'lirsidan's l /.11/(/liouf.;, wyd. 3 11.inlcy ,'\, ll<'lf11s, :!l)(L!, s. •11 'J).
1
• Przeslrzcganc przcrwy w lrcningu
• Slosowany schc111at rozgrzcwki i slygni<;cia
• Faz<,~ narzulu, w kll>rcj wysl<;puje h(il (np. rozl<tczcnie rqk, przyspics/'.cnie ruchu
rc;ki rzucajqcej, wykrok)
• Ograniczcnic ruchöw (przykurcz !ylncj cz<;sci lorchki)
• Blokowanic lub ohjawy lypu w<;dzidla (cliechrei11-type sympto111s)

Najczi;stszc clolegliwosci miotaczy

Bol po przysrodlwwcj slronic lokcia wskutck przccict:i.cnia UCL lypu kosbwosci
(uszkoclzcnic UCL) pacjcnl mo;i,c odczuwac jako osl.re „pukni\~cie" lub 1rnsilajqcy
si<,~
dysko111fort po przysrodkowcj slronic lokcia. Sporlo\\'icc uska6.a si<; wöwczas
na znacznc spowolnicnic swych narzul(>w. Uszkoclzcniu UCL cz<,~sto (nawcl
u 40!Yci sporlowcöw) lowarzyszq objawy zc slrony ncrwu lokciowego (w tym dr, ·
twienic i parcs!czjc promieniujqce clo clwl)ch palc<"iw zaopalrywanych prl'.cz lcn
Zl.1111a11ie glmvy ncrw). Nicslabilnosc wi<;zadla mol.c prowaclzic do uszkoclzcnia ncrwu lokciu'.vc-
/,q1.ilv11i<' kli~;ci promiP~1iow<·j go przez poci<1ga11ic.
H.1dklyk< i.1 IHH.Lll!~go 1361 z tylu lokcia wysLypujc cz<;s!n w przcbicgu zcspolu przcciqzcnia prostow-
glowy niczcgo typu koslawienia.
1\( JSI 110··{ :l lr7<,'SI na
111.irl\vic;1 .b<'11tyc111;i
B{JI z boku lokcia LI mio!aczy jcsl wywolywany przcz 11acl111icrny ucisk i powo-
(uslt'<Hfo!/11/rilis 1/is"'" .im) dowanc przczc11 uszkodzcnia glowy kosci promicniowej IL1b gl(l\vki kosci rnrnic11-
11cj hqdi przcz obcc11osc cial obcych w s!awic (11p. w lokciL1 juniorn).
llyc, :.>.-:. lhil \V IHH M.IL lv\dlio11, W./\I. Wi!lsh, C.I.. Sl1elton, T/11'
h»11JJ /'/iysici,111\ 1 l l,11ilt•y ,'\, li«lfus, LOOl, '" •11 ')).
13/\D/\NIE FIZYK/\LNE

Do z111ia11 fizjologicwycli i palologicz11ych, jakic CZQSlo slwicrdza sic; LI 111iol<1czy,

CoJJway, Clinirnl l'i1uluati1111 o/ e//)()711 i11j11ries i11 t/Jc at/Jlete, J. l'vlusculoskcl. Mctl.,
zalicza si<,~:
• Przykurcz zgi~~ciowy lokcia (niepclny wypros!)
• Lokicc koslawy
• l'r/',crosl mi<;sni zginaczy/pronatoröw
• Przykurcz przcdnicj Lorcbki
 r
1

2 • l Js;..-kndn~ni;1 lokci.i ,! • t J-;1krnln•11ia lokci.1

~ Przerosl wyrosl ka lokciowego • Wykonujc siQ palpaci<r scic;gna mi~~snia dwuglowcgo i 111it;8nia ramicnncgo, po-
• Cinla wolne w przeclziale lyl11y111 lub przednim szukujqc cech zapalcnia scic;gna lub cz9sciowcgo rozcrwania.
• Zjmvisko „wc;dziclla" mo;i,e powodowaC:· dolcgl iwosci oraz przcrosl wyrnsl Im
Badanie przysrodkowcj czi;sci stawu dziobiaslcgo ocl pr1.od11.
• l'unktowa lkliwosc nacl naclklykciem przysrodkowrn lub w miejscu przyczepu
wskazuje na nadwyr~~:i.enie zginaczy-pronalor!iw (r;;,aclko stwierdza sie; RACJONALNE ZASADY REHABILITACJI MIOTACZY
ubylck swiadcz<ic.v () naderwaniu). Wielokrolne rzuly prowadzq clo zrnian przcroslowych w mit;sniach i ukladzic kost-
• Tkliwosc przy palpacji przccl11iej wiqzki UCL stanowi cechc; oclrM:niajqc<1 uszlm- 11ym woklil lokcia. Slocum jako jeden z picrwszych autort1w przcdslawil klasyfika-
dzcnic UCL od zmian grupy zginaczy-prnnator6w (naclklykcia przysrodlmwcgo).
• Od11olowujc sie; b61 lub nicsymclrycznq wiotkosc przy pröbie wymuszoncj
walgizucji UCL. Pr6bc; nu walgizacjc; wykonuje sie; zginajqc lokiec o 20-30°,
hy oclblokowac wyrostek lokciowy, i poröwnujqc wynik po stronie clolegliwo- Wiclol< Wiclok Widok Wicloi<
sci z lokciem zdrowym. Pr<lhQ mo:i.na wykonac w pozycji lczqcej na plccach, 1. bol\11 od slrony z bolrn od
na brzuchu lub w pozycji siedzqccj. ' \ " zys1 ocll<n~l'J
• Manewr trzaslm przy wyprnscie z jeclnoznacznym koslawieniem wykonuje si9
wywicrajqc na lokicc silny ucisk w slnm9 koslawosci, a 11asl9pnic szyblw w.v·· '~ SlilW
\ tnmic
proslowujqc lokicc. Odtwor;;,enie typowcgo bölu poclczas lcj pr{iby przcmawia
za zcspolcm przcciqicnia wyprnstu w kicnmlm koslawosci. -- ,: ) -""""'"'"'"

• l'oszukujc siQ lkliwosci w tylno-przysroclkowej cz9sci stawu lokciowo-ramic11- Ucisk stawu

(1 ·~'\
\'\r'·-
\l~~:~f', ,.-:-~~: „>:J
filllliHlll"!O·
11ego lub obccnosci oslcoril6w, ktörc wystc;pui<l w zespole przcciq;i,cniu wypro- *rJlöwkowo~10
/
.;. ' ._
',,,, E

slu w kicrunku koslawosci.

,·1.Silil clzialiljqca
• Wykonujc si~~ pröb9 Tincla, swiadczqcq o poclra:i.nicniu ncrwu lokciowego,
• l'röbujc sie; spowodowuc poclwichnic;cic ncrwu lokciowcgo w kanalc lokciowym.
• Sprawdza siQ, czy nie wyslc;pujq parcstczjc lub ubylki czuciowe na palcu piq-
A 1 1 1 ·
,
w ldenml\11
kosl<1wm,ci ß
l~oSlnwoSci

lym i na lokciowcj polowic palca czwartcgo, eo mo:i.c swiaclczyc o ncurapra- Wirlol< ocl Widok
ksji (czc;sciow.v111 porai.cniu ncrwu bez jego zwyrodnienia) nerwu lokciowcgo. slrony z bolH 1
pi /Y' ,1 odlWWf'J ,

Badanie hocznej CZ\~Sci stawu

UWIP,Znlqc1c/ ~
1.y~1oc11mw1'<JO ~\
lltlC fldyl\ctn / 1 1yl11d C/Qf>C
• Wykonujc siQ palpacjc; slawu ramicn110-promic11imvcgo w poszukiwaniu ostco- \ _.,,wyro„ll<.1 lokc1owm10
W1~zmllo \ol<e1owo -·~l' AV,("
l'il<'>w.
1
(

• Obccnos(: wysic;ku w slawic mo;i,na wyczuc palpacyjnie na lylno-boczncj po- poiJOCZlll' ';!(\, l r')
\\\I'
wicr1.chni slawu.
~ Wykonujqc pnibc; wymuszoncgo uslawicnia szpoluwcgo sprawdza sie; slabil-
1<1crunck
poclf!f)ania\ ,
1

\' 1 lp
J·
Sz~bk1 ,wyp osl
1: .
, 'v .1
Uc1sk

nosC:'. hoczncgo komplcksu wic;zadlowcgo. Rot,1qci • !, \

• Bada siq palpacyjnic naclklykicc boczny, by stwicrdzic jcgo cwcnlualnc zapa- C 'I 1 ' ,
Nnc1sk __ \ . •
w l<ienml<u' -,-•-; \\ \
lcnic luh „lokicc lcnisisly", typowo rozwijajqcy sie; wskutck opöznioncgo lub lm~~lawrn~ci
rncchanicznie wyk011ywancgo nicprawidlowcgo bckhcndu.
llyc, ~-h A, Sily kosl<1wi;1c" lokiPt' 11;1k.iclz.ij;1 po!Hw11u' wit;;;ullo lokcimw (llC:I) i 11ci;k.ij,111.1'l<IW1.111lit„1-
Badanie tylnej czi;sci stawu no-glüwkowy. B. l\wjt~nci l'i<:rpi..:1t y !ld pr1ySrodko\v;1 11il:st.1bilt1uS( lokci<1 s.:1 podc1as rzutüw 11tHdiP11i 11.1
bocz1u~ sily ucisk.1j.1u• (7a7nac/011e c/arnyllli trdjt-1cika1111) dziaL1j.1n~ r1d s!;iw r.:m1i<'llllO··glchvkowy i 11.i 11.ipi-
• Palpacyjnic bacla siy wyrostck lokciowy w pos;,ukiwaniu oslrög, zlarnal'l lub 11,iniP przysrodknwe w kit'nmk11 kcy;l;iwo<ci (z;w1.i17tlll<' ''fu;1/l;,u11i), rn lllOit• prow;1cl1k ein 11;11k•1w<111i.i UCI.
ci1il wolnych. C. Zcspül przed;rlcnia przy prostowaniu z lmSlawit•niem. Szyhki wyp1osl lokcia /. tlt1Ci'1kiP!ll w kien111k!! ku-
* Dokonujc sie; palpacji dalszcgo przyczepu rnic;snia tr<'>jglowcgo na wyroslku SLlVvoSd i rol;icj(l powodujt' puci(H\.lllic• pr1ySrodkoW!', hoczny 1wisk i Srödsl.J\VOWP uwit,~/11i1,•cit• od tyh1. l'-J,1-
cisk taki rnoi<~ us1kad11H~ t ICL, pr:--yn;i:;i1d1,' 11;1dklykci;i p11ySrodkovvt~go 1 pr1u1 l1ic1lu !H w111ego i iyliwj Clt/~;c·i
lokciowym, poszukujqc ccch lub czc;sciowcgo rozcrwania. wyrostka lokdovvt~go. (\ Vt dlug: R.P. Ni1~,dliL H.S. Kr.H1sl1a;n, 1\ss1 ss111f•1Jt ,1111/ treal111e11t guhh•lines l(>r 1•/IJ1Hv i11-
1 1 1

Physici,H1 Spcnt•; 1\ \\•rL, 2/!l.1J]:L{O, \ () 1)(.; \N.< ;, J l,uding, l fsc• atu l 111isu<>e o( tl1e 1<'11/liS C'lluJ\v .•,frr1p, l'hy-
Badanie przcdniej CZ\~Sci stawu Spo1h Mt:d„ ~'OJnJ:-1.lO, l 'l<J2; or;i; c;.1\I. 1ox, l'.T. /1_•Li;o11, /.J'. Onvin, ( Jver-llSI' injuril's o( t/11.• t'//Jow,
l'liysic:i;111 Sports Med„ 2311\J:'il:, l'l'J'i).
• Zapulcnic lorcbki przcclniej jest Zl'ödlcm slabo zlokalizowanego pobolcwania,
klöre mo:i.na wykryc palpacyjnie.
 :! • lJSlkodzt•11i.i lokci.i
T 2 • Us1kod1l'ni.i l"kci<1

faza 1: Odzysldwanic zahcsu rud1<1w

Klasyfilwcja uszlwdzefl lokcia u sportowc6w miotaczy
Pierwsza faza ohejmuje przyumicenic :::.al<resu mc/J(i7lJ ulraconcgo wskulck unie-
NACISK PRZYSIWDKOWY ruchomienia po operacji. Röwnoczcsnie zwalcza sii,: böl, stan zapalny i zaniki rnii,:-
• Nadwyn,:7.enic lub nizc•rwa11ie 111i~~snia zginacza 5niowe. Wsp<ilny program leczcnia slanu zapalncgo i b(1lu ohejmujc takie
• Odlama11ie nadklykcia przysrodlrnwego jak: kriolerapia, slymulacja wysokonapi<(ciowyrn prqclern galwanicznym (l IVGS,
• Oslabienie luh rm.crwa11ie MCI !ligh-voltage ,r',alvanic sti111u!atio11), ultradz.wii,:ki oraz kqpielc wirowc. Usmiem>-
0 l'uci1u~a11ic za 1wnv lokcimvy
niu bölu i poprawic zakresu ruchöw sluzq l.ez melocly urncliamia11ia slmvt'iw.
UCISK BOCZNY czy1u1 b(Jlu i zapalcnia sq konflikly poszczcgölnych slruktur lkankowych 1. powu-
• I'rzcrosl gluwy kosci prrn11icnimvej i glöwki ko:ici ramicnncj clu tzw. zespolu zaji,:cia przcslrzeni, ktörych bczposred11i~1 przyczynq jesl ohrzi,:k.
fVlartwica 11icdokrwic111w glliwki ko:ici ra111ic1111ej Slqcl donioslosc likwiclowania obrzi,:köw - pr:::.yp. red.J.
• Zla1m111ia kosl110-chrzi,:slne glmvy kosci pro111ic11iowej lub ko:ici ra111ie1111ej J\by zminimalizowac zaniki mii,:sniowc, jak najwczcs11icj podcjmujc si<,• sub111a-
\>VYMUSZONY WYl'llOST
ksy111al11e cwiczenia izomctrycznc zginaczy i proslowniköw lokcia, a labe pro-
nalor(>W i supinalor{l\v przeclramienia. Dose wczdnie trzcha lez rozpoczynai::
• l'()\vstawa11ic 1istcol'i11·iw na szczycie wyrnslka lokciowcgo wzmacnianie barku, by nie clopuscic clo oslabienia jcgo l'unkcji. Wc wczcsncj fazic
• 'l\vurze11ic si~· cial wol11ych
• Odklada11ic sii; lka11ki hliz11owalej i wlölrnislcj w dole wyroslka lokciowcgo rehabilitacji nale:i:y zadbac o ograniczcnic zcwni;trznej rolacji barku, gdyz mozc
to powodowac nacisk walgizacyjny na przysrnclkowc struktury lokcia.
l'o uszkodzeniu lokcia, jak i po operacji, dochodzi clo zgi9ciowcgo przylmrczu,
jesli nie poclejmuje si9 wlasciwych dziala11 zwii,:kszajqcych zakres ruch(iw (IZOIVJ).
cji,: zwi<izanych z rzulami uszkodzet1 lokcia wskulck napinania przysrodkowego Zgii;ciowy przylmrcz lokcia wykrywa si9 u 50<Y<1 miotaczy bascballowych, a u .3(JIV!i
i przeciqze(1 uciskowych typu koslawosci. Rozci<iganie w kiernnku koslawosci polq- sposrocl nich wyslc,:pujq znieksztalcenia lokcia typu koslawosci. Wczesnc poclji,:cie
czone z wymuszonym wyprostem stanowi glowny mechanizm patologiczny w lok- cwiczen H.OM rna zasaclnicze znaczenie clla wlasciwego oclzywiania chrzqstki sl.a-
ciu miotacza. Napii,:cie (ryc. 2-b) podczas wykonywania nnrzulu powslaje na przy- wowej i sprzyja oclpowieclniemu uslawianiu osiowemu ocllwnrzanych wlt'ikicn kola-
srndkowL:j pmvierzclllli lokcia, zaS cJo UCiskll cJuchocJzj 11U jego bocznej powierzchni. genowych. Zapobieganie przykurczowi zgii,:ciowemu polega przcde wszyslkim na
slopniowyrn zwii,:kszaniu i wcz.csnym przywracaniu pclncgo bierncgo wypros!u lok-
cia. Sposröcl popularnych sposoböw poprawy ograniczonego 1{01\tl 111oz11a wyrnic-
Ogölne zasady rchahilitacji nic: urucliamianie slawu, rozciqganic rnetoclq skmcz-relaksacja oraz cllugolrwak
roz~iqganie przy rnalyrn obci<izeniu, gdy cl1odzi o przywröcenie pel11ego wyprnsl.u.
l\clwhilitacja komplcksu lokciowego u miolacza wymaga szczegölowcgo opraco-
wania ukien111kowanego prograrnu, kl<)ry möglby zapewnic przywr{)Cenie mu Cwiczenia urucharniaj<icc powinny obejmowac slaw ramienno-lokciowy, ra-
w pcl11i zakresu ruch(1w i funkcji. Nicrzadko po operacji clochodzi clo pogorszcnia mienno-prornicniowy oraz promieniowo-lokciowy bliZszy. Ograniczony wyprosl
ruchornosci, eo wynilw z wysokiego slopnia clopasowania elcmcntöw slawu lok- lokcia clobrl'.e reaguje na lylnc zeslizgiwanie siQ (postcrior glide) kosci lokciowej
ciowL'.go. analo111icznych cech lorcbki stawowej oraz zmian w okolicznych tkan- po kosci ra111ie1rnej. Slopid1 uruchamiania zalei.y od akl.ualnej l'm'.y rchabililacji„
kach llli1;kkich. Uzyska11ie pelnego powrolu funkcji bez powiklat'1 wyrnaga opraco- Inna meloda przywracania pclnego wyprostu lokcia polega na dlugotrwalym
wa11i;1 sekwencyjnego programu lcczenia progresywnego. Konieczne jesl clo lcgo rozci<iganiu pod malym obciq:i.cnicm (ryc. 2-7). Wlasciwe bierne ro1.ciqga11ie pod
wyznaczcnic konkrclnych kryleriüw. klörc muszq byc spelnio11e, zanim przcjclzie zwii,:kszonyrn cisnienicm uzyslrnje sii,: polecajqc pacjenlowi ulrzymywanie cii,:i.arka
sii,: do nasti,:pnej fazy. Oslatecznyrn celem jcsl mozliwie szybki i bezpieczny powröl () masic 1-2 kg lub przez wykorzyslanic linki claslycznej clo cwiczc1] 11a krn'ic1.y11ic
pacjenla clo uprawianej przez niego clyscypliny sporlowej.
Przcd przyslqpicniern do rchabilitacji miolacza ze schorzenicm slawu lokciowe-
go l rzeba uwzgl~·dnic kilka kluczowych proble111(1w: 1. Koniccznc jcst zminimali-
zowanic nasti;pslw unicruchomicnia. 2. Nigcly nie wolno naclmicrnic obciq:i:ac go-
jqcych sii,: tkanck. 3. Przccl przcj.~cicm do kolcjncj l'azy rchabilitacji pacjcnt musi
:;pel11iac okrcslonc luytcria. 4. Program rehabililacji musi sii,: opicrac na wyni-
kach akt ual11ycl1 badaü klinicznych i naulwwych. 5. Program rchabifüacji musi
byc doslosowany do indywidualnych potrzcb pacjcnta i konkretnych ccl6w, jakic
nm wytyczono.
lkhabilitacja stawu lokciowcgo miotacza clzieli sii,: na cztery progresywne fazy.
lstotne jcsl, by przecl przej:icie111 do kolejncj fazy pacjenl spelnial okrdlone kryle-
ri;1. Urnoi.liwi 111u to osiqganic poprawy w jego wlasny111 le111pic. w l'.goclzic z ugra-
11icze11iarni. jakiL' nmzuca proccs goje11ia si<,: tk;111ck.
 r
:~ • Uszkodz1~ni;1 lokda :~ • u~1kod1< 1 lli.t lokcia

görncj spoczywajqccj 1rn punkcic podparcia proksymalnic w slosunku do slawu lok- Rehabilitacja po US:t,kodzeniach lokcia rozni SiQ od innych programow rehabi-
ciowcgo, eo pozwala na znacznicjszy wyprnst. Hozciqganic nalczy konlynuowac litacyjnych clla sportowc6w wykonujqcych rzuty. Na poczqtlrn trzcba uzyslrnc pel-
przcz 10--12 minul, by uzyskac cfckl dlugolrwalcgo rozcü1gania pod malym obciq- ny zakrcs prostowania lokcia, by nie dopuscic do jcgo przylmrczu zgiQciowego.
:i,c11ic1n. Slwicrc!t·,ono, ze rozciqganie o tym nal<;zcniu wyzwala plaslycznq rcakcj<; Potcm nalezy zminimalizowac wymuszomi walgizacjcr przez poprawienie lwndy-
wlc'ikicn kolagenowych, a lo z kolci prowadzi do lrwalego wydluzania si<; lkanek cji zginaczy lokcia i nadgarstka, na rowni z grnpq pronatoröw. \Vrcszcie do pro-
111i~'.kkich. Wmto podkreslic, 7,c zhyl inlensywne rozciqganie mozc byc bolcsne i wy- gramu rchabilitacji wlqcza sicr bark, a szczeg6lnie micrfoic stozka rotatoröw. Pel-
zwala(: obrrn111q reakcjq mit,:sni, hamujqc wydluzanie si<; wlökicn kolagcnowych. ni on podstawow<1 rolcr w torze rzutu i zanicdbanic zwit,:kszcnia jego sily mo:le sit;
w przyszlosci stac przyczym1 wielu problcmüw z barkiem.
Faza 2: Odzy.~ldwanie sily i wytrzymalo§ci
Na fazcr posrcdniq sklada sit,: pnprnwa ogölncj sily, wytrzymalo.~ci i w!aes11 l'll- Faza 4: l'own>t clo ahtywno§ci sportowej
c/1öw lokcia. Pr1,cd przcjscicm do lcj fazy pacjcnl musi dysponowac pelnym ROM Oslalnitt l'azq prngrarnu rehabililacji jesl powröl wwodnika do pclnej aklywnosci.
lokl'.ia (od 0 do 135°), z minimalnq bolcsnosciq lub brakicm bölu czy lkliwosci, Na tyrn clapie wykorzystujc sit,: progresywny prograrn rzul(iw /', pr1.erwa111i,
a tab,c z .,dolmt" (4/5 slopnia) silq mit,:sni zginaczy i prnslownik{iw. W trakcic lcj slopniowo zwiqkszac ohciqzanie ko1'1ezy11y gl>rncj, slcrujqc odlcglosciq, czt;slol
fazy rehabililacji ldadzic si<,: nacisk na izolonicznc cwiczcnia wzmacniajqce calcgo wosciq i czasem trwania zajqc.
rn111ic11ia i kompleksu harkowegn.

faza 3: Poc/ejmowanie czynno.fri lo/<cia lt)l1A,~ "hil 1~ 1 ,J,r)~;1;\1 „

,;:„f\'I. r~ l 1 , 1 \~1.,~(:111 ,t Rehabilitacja po artroskopii lokcia (operacja
Jl'sl to lrzccia foza zaawansowancgo okrcsu zwit,:kszania sily. Podslawowy111 zada-
11iern tej fazy jest przygolowanie sporlowca do pmuro/11 do czy1111ego udzia/11 w spo- ·1(~~~'"'~1~~i~~U1);,
·~~1r"\ 0! 1
r. · .~1:/,•:t:i~,~:w ii\1ut0~1,:ri
przedzialu tylnego z powodu przeciqzenia wyprostnego
i walgizacyjnego)
rcie i pmlj~·cie zajQc polqczonych z rzul<1rni. Wzmocnicniu sily mit,:sni, wytrzyrnalo-
sci i odzyskaniu knnlro!i nerwowo-rniqsniowej nad cal<t km1ezynq ma slu:i,yc og<llne FAZA 1: BEZPOSREDNIJ\ E1\ZJ\ RlJCJIOW:\
wz111ac11ia11ie rarnienia. Przejscic do razy 3 wyrnnga udowodnicnia, 'i,c rno'iJiwe sq Cclc
pel11c, wol!1e od bölu ruchy ROM, nie wyslc;pujc böl ani lkliwosc uciskowa oraz ze • Poprawa lub oclzyslrn11ic pelnego HOfvl
uszkmli'.ona koi'1czyna odzyslrnla 70% sily w poniwnaniu z konezynq przeciwleglq. • Znrnicjszcnie bölu i slct1H1 zapalncgo
Najwii;:cej korzysci przynoszq w tcj l'azie (izoic:::c11ia plio111clrycwe, doklaclnie • Opöi.nianic zaniku 1ni\sni
11asladujqcc aktywnosc runkcjonalnq, lakie jak narzuly i zamachy (swing), a przy D2ie1i 1-·4
lym wykonywanc z wi~'.ksza szyhkosciq. lJczq lez onc sportmvea pr1,enoszc11ia
• l{OM clo granic lnlcrancji (zgi11a11ic/proslnwa11ic i supi11acja/pro11acja); pclny wy-
cncrgii i slaLiilizowania chorej okoliey. Cwiczenia pliomelryczne oparle sq na prnsl lokcia czi;slo nie· jcsl 111ozliwy wskutck b(ilu
slm'ico11y111 cyklu skurczu mit,:snia, eo umo'iliwia jego cksccntryczno-konccnlrycz- • Oslroi.1ic wymuszanic wyproslu (ryc. 2-8)
1wgo wydlu'i.ania. Dia przyklmlu, w lej razic rehabililacji klaclzic sit; wiqkszy na- • I>ozci<iganic nadgarslka zc zgin;1nie111 i proslowa11icm
cisk na 111i~~sici'1 clwuglowy, gdy'i, odgrywa on cenlralnq rolt,: oclsrodkowq w czasie • Cwiczcnia chwylu z nzycic111 pilki plaslycrncj
clccelcrncji (przyspieszenia ujemnego) i w kolejnych fazaeh narzulu, zapobiegajqc • lzo1nclryczne prostowanic/zginanic naclgarstka
nadrnierncrnu przeroslowi slawu. Charaklerystycznyrn elemenlem cwiczei'l plio- • lzomvlrycznc zginanic/proslP\l'anic lokcia
mcl rycznych jcst li11ka elastyczna. Zaczynajqc od zgit,:cia lokcia i zgiqcia bmku • Opalrunck uciskmvy, oklacly z lodu 4--:1 razy dzicnnie
o 60° pacjcnl uwalnia pozycj<; izornelrycznq i inicjujc l'az<; odsrodkowq. Gdy zbli-
za si<; pclne rozciqgniQcie, szybko z powrotcm zgina lokicc i przcchodzi do fazy od-
srnclkowcj. J\ktywnosc odsrocllrnwa powudujc skurcz mir;snia, eo uruchamia jego
wrzeciona mi~:sniowe i powoclujc silniejszy skurcz konccnlryczny.
Glöwnym zadanicm w tej l'azie jesl zwit,:kszanie sily \V miQsniach clwuglowyrn,
1dijglowyrn i zginaczach/pronatorach nadgarslka. MiQsien clwuglowy oraz zgina-
czc/pronatory naclgarsllrn w znacznym slopniu redukujq wymuszorn1 walgizacj<,: „.
lokcia w lrakcie rzulu. Inne mit,:snie, na ktöre przypada w tej fazie du'i,y n.acisk, lo
111i~'.sic1i lröjglmvy i stozek rnlalon'iw harku. Mit,:siel1 lr{ijglowy jcsl wykorzyslywa-
ny w l'azie akcelcracji podczas rzulu, natomiasl zwröeenic uwagi na pas rolacyjny
przyczynia sit,: do wzmocnienia calcgo ramie11ia. ,,
W cclu zwit,:kszenia sily harku prnponujc siQ miolaczowi zeslaw cwiczl'l1 zna-
nych jako program „dzicsiqtlrn dla miotaczy", o ktörym bqdzie mowa w dalszej Ryc. 2-B ( lslroi1H1 wy1nu;;1.1ni11 wy1m1'l11.
czt,:sci t·ego rozdzialu.
 2 • u,zkodn,lli<l lokcia

Dzie1i 5--10
r Uszkoclzenia przysroclkowego wic;zadla pobocznego (lakzc UCL)
:~ • Uszkodn~11i.1 lokci<1

• (\viczcnia l(OiVI do granic lolcra11cji (eo naj11111icj do 20-l)0°) [

• W_1'11111sza11ic proslowania David W, AILchek • Michael Levinson
• L:rnc/Ja111ia11ic slawu w cclu przywr<iccnia l(()M
• Iü,1.ciqgauic nadgarslka w zgit;'ciu i wyproscic Waznicjszc clcmcnty rchabilitacji
• Konlynuowanic cwiczd1 izn111clrycz11ych
• l\011ty11uacja oklacilh.v z lodu i ucisku clla ogra11iczc11ia obrz,,ku • Z badai1 wynika, i.c u miotaczy wyko11ujqcych rzuly znad glowy czc;sto ducho-
f)zieii 11--14 dzi do powaznych uszkodzc11 przysrodkowcgo wic;zadla pohoczncgo (MCL,
• C\viczcnia l(OM do granic lolcrancji (eo najrnnicj 1O-J00°) medial col/aternl liga111cnt, lub UCL).
• \Vyl!luszanic wyprostu (3-4 razy dzic1111ic) • l"\zul (111iolanic) gencrujc w lokciu znacznq silc; w kicrunku uslawicnia kosla-
• Ko11ly11uacja 111etocl uruc/Ja111iania slaw11 wcgo (walgizacji). Maksimum lcj sily przypacla na przysrodkowq powicrzch-
• Inicjmvanic progra111u z lekkimi hanlla111i (cwiczcnia zc wzraslajqcym oporcm IPHE, nic; lokcia w pM.ncj fazic przysiaclu i fazic wczcsncgo przyspicszcnia rzut u.
pmgressivc rcsislancc exercisesl dla rni~'sni: clwuglnwcgo, lr6jglowcgo oraz zginaczy, gdy lokie(: przcchodzi zc zgic;cia w wyprosl, przy szybkosci. kl6rq ::;zacujL'
proslownik{llv, supi11aloröw i pru11aloröw naclgarslka) na prawic 3000°/s.
• Dalszc oklady z loclu po cwiczc11iac/J
• Dillman i in. occ11iajq, ;i:c wyrzucana przcz miolacza lypowa szybka pilka (/a-
FAZA 11: l'OSllEDNIA stba/l) wylwarza obciqzcnic zblifonc do rzcczywislcj wylrzy111alosci MCL 1w
Cclc
rozciqganic.
• l'oprawa 111ocy, sily i 11'.VI rzymalosci
• l'oszcrzc11ic l\OM Anatomia i biomcchanika
aklywnosci czy1111osciowcj
MCL sklacla sie; z dwlich pc;czköw, przcdnicgo i tylncgo (ryc. 2-LJ), pclniqcycl1 hardzu
'/\•d;zie1/ 2-•I waznq rolc;. Pc;czki le napinajq sie; naprzc1nic11nic w rniarc; zginania i prostowani~1 luk-
• J'clnc cwiczcnia l\OiVI (4-5 razy clzicn11ic) cia. Pc;czck przcdni rn1pina sie; w wyproscic i rozlu;i,nia w zgic;ciu slawtL l\·czl'k
• W~1rn11sza11ic wyprnsl u lokcia napina si~ podczas zginania, a wiolczcjc w lrakcic wyproslu.
progran1u l'nE dla mh;sni lokcia i naclgarslka
c progrnmu cwiczc(1 harku (rolacja zcw11,·1 rzna i slozck rotator<iw)
• I<onlynuacja urucha111ia11ia slmvu
• Konlynuacja okladl>w z lodu po cwiczc1iiach
'f_i'<lzieli 5--7
• Ku11ty11uacja wszystkich <'.:wiczd1 opisanych wy).cj --------"'ifl
• Zai11icjowa11ic progrn111u lckkicli cwiczc1\ gt'm1cj czt;sci tulmvia ~..:_,./;.<'J._:, >1F /'
~' 1 //11"/
• Krn1ty1111acja ukladüw z lodu po cwiczcniach 1 /'Y///;,'.\\~\
.: ::~::c:;:,;'1 ..::' .
FAZJ\ III: ZAAWANSO\VANY l'ROGRAM WZMACNIANIA F'~cz0h lylny
Ryc 2-'J Nil ko111pld<s lokciowq\o wi<:zadl,1 pobocz111,. sko:jr1y
Cclc tr1y pvczki: pr1ed11i, tylily i poprz('cz11y Pqczek
1<.E. Wilk, C:J\. 1\rrigo, J.I\. 1\111ln•ws, poprzncz11y
• l'oprawa 111ocy, sily i wylrzy111alosci lxch.1/Jilitation o( t/11: dhow in thc throwing .1thlete, ). :.:;ku~;ny

• Stop11imvy pmvrül do aklywnosci funkcjonalncj Orlhop. Sporls l'hys. ·1111•1., 17::10.1, 199.l).
l<rytcria przcjscia do faz.v 111
11icholesny l(OM
'·ltrÄ1~r "', ·1 \ • "· Leczenie zachowawcze skr{!cenia przysrodkowego
tl~HAbiLlrAtJ'f·:
• Moc 75'1\J luh wii;·ccj w poröw11a11iu z przcciwleght kni'1czyn<1
• Nie 111a h<'ilu }et!\„ ) '
(lokciowego) wifzadla pobocznego (UCL)
I'
l 1 „~
'
,„ 1 • ~1 t.;\1'" Wilk, Arrigo i Anclrcws
'l:Vdzici1 8-12 j , , <\

prngra111u l'l\E dla lokcia i FAZA 1.: BEZl'OSREDNIA J'AZA RUCHO\\/A

progra111u clla barlrn Cclc
rnzciqga11ia lokcia i harku
progrn111u rz.utt'iw z przcrwa111i i slop11iow.v powrf>l clo aklywnosci sporlowcj • Poszcrzanie ROM
• Stwarzanic clobrych warunk(llv du gojrnia :-.i~~ UCL
. Wilk, C.t\. 1\rrigo, J.1(. 1\11drcws, F~l. 1\zm, fil•/111/Jilit11tiu11 follomi11~ ellw111 SIJl)!l'J"_l' • Spmvalnianic prnccsu zaniku 111it;sni
11/IIl<'ll!, ()per. 'Jcx:h. Sports ~kd., •1:11·1, 19%. • Lagoclzenic h<ilu i slanu zapalncgo
']

2 • l !s1kod1P11ia lokcia
r 2 • lJs/kod1l'ni.i

Zaines rnch6w • Nie 111a zwii;kszonej wiolkosci

Orleza (niekonieczna), 1{()1\,1 w zakrL,sie 11iepowodt1jqey111 b(1lu (20-90°) • Spelnione kryll'ri<1 lesl11 izoki11l'lycz11cg1>
• Czy1rne wspomag;111c l{OM, hierne J{OM lokcia i 11adgarslka (w zakrcsic • Zaduwalajqcy wynik bad<111ia kli11icz11ego
i<1cy111 b1'1lu) C\viczcnia
Cwiczcnia • Zai11icjowa11ie rzul<iw z przerwa111i
• lzo111elrycz11e dla 111i~,foi 11adgarslka i lokcia • J<onlynuacja progra111u „dziesiqtka dla 111iolaczy"
• Wzmac11ia11ic barku (bez wzrnacniania rolacji zcwni;lrzncj) • Ko11ly11uacja cwiczci'1 plio111clrycrnycli
Lüd i ucisk

FAZA 2: Ei\ZA POSHEDNIA

W wic;kszosci pr1,ypadk<'>w rnzcrwa11ia MCL pmvslajc h<'il odcmwa11y w razic
Celc przyspicszania poclczas wyk011ywa11ia r1,u l u.
• Poszerza11ic HOM
• l'oprawa sily i wyl rzy111alosci
l.cczcnic
• Zwalczanic bölu i slanu zapalncgo
• Zwi~'kszanie slahilnosci • Gl<'iwnym rnicjsccm rckonslrukcji MCL jcsl p~Tzck przcdni.
Zakrcs rnch<iw • Wic;kszosc przcszczcpöw pobicra sie; z mic;snia clloniowcgo cllugicgo po tcJ sa-
• Slop11iowe zwi1;ksza11ic rtJch1iw w zakresic 0--135° (zwii;kszanie o 10° lygodniowu) mej slronic; inmt opcjc; slanowi mi~~sici'1 smukly, mi~·sid1 pölsci~'gnisty orn1,
scic;gno poclcszwowc.
Cwiczcnia • Nicclawno 1\llchck opisal „zabieg cumowania" (doc/1ing pmcedure) jako spo-
• lnicjmvanie cwicze1'1 izolunicznych söb rckonslrukcji MCL. Polcga 011 1rn dost~·pic przcz rozdzicluny
• Zwija11ie 11;1dgarslka oszczc;dza rniejscc przyczepu hli).szcgo zginacza-pronalora.
• Wyprosl nadgarstka ogöl pozwala nn unilmic;cic przckladania ncrwu lukciowcgo i
• Pronacja/supi11acja
liczh<; kanalöw kost nych, jakic lrzcba wylwor1.yc.
• Miysie1'i dwuglowy-lröjglowy
• Z ha11lla111i: rnlacja zew11<;lrz11a 11ara111 ie1111cgo, 11adgrzehie11i1llveg11, W rehabilitacji po rckonslrukcji MCL ldaclzic sie; nacisk na wc1,c:mc konlrolo-
ri1wnohocznego; rolacja wcwni;lrzna wanc cwic1,enia ROM, by nie dopuscic do nadmicrncgo rozciqgania przcszczcpu.
Pacjcnla naklania sie; clo 11oszc11ia przcz caly czas orlezy poopcracyjncj, eo ma za-
Leid i ucisk
pobicc cwcntualnym naciskorn na pr1.cs1.czcp w kicrunlrn koslawosci. Ternpcula
FAZA 3: FAZA CWICZEN ZAAWANSOWANYCH powinicn unikac bicrncgo rozciqgania przcszczcpu.
Kryteria pr:r.cjscia do fazy 3
• Pclcn zakres 11.0IVI ''
,ß~AN., „,,„.:,,,,,
'\' I
Plan rehabilitacji pooperacyjnej po relwnstrukcji lokciowego
• Nie 111a b<ilu ani tkliwosci iR. M~!Jl~'TÄCdi·: wi~zadla pobocznego z uzyciem autogennego przeszczepu
• Nie 111a zwii;kszrnwj wiolkosci ~' <~lffi~" .' ,<, ~ ' ; ''II '"'a z mi~snia dloniowego dlugiego
1
Sil11c zginacze i prnslowniki lokcia k11l!Jlf: ' '!\1~di,:';j\i!,~:11~}~i!
Cclc BEZPOSREDNIA FAZ/\ POOl'ERACYJNA (0-3 TYGODNIE)
• l'oprawa rnocy, sily i wylrzyrnalosci Ccle
• l'oprawa konlroli nerwowo-rni~·sniowcj
• Oclirona gojqcycli si~· 1ka11ek
(~wic:r.cnia • Us111icrza11ic bölu i stc111u
• Zainicjmvanie progranHI cwiczell barku z linkq elastycznq • Op(i:i.nianic proccsu zanik11
• l'rograrn „dzic<;iqlka dla miolaczy" • Ochrona gojqcych siq lka11ek w 111iejscu pohrania przeszczcpu
• l'rogralll cllci mii;Sllia dwuglowcgo i lri'Jjglmvego Pierwszy tyd:r.ieli po opcracji
• Supinacja/pronacja
• Proslowanic/zginanie nadgarslka Orteza
• Szyna lylna ze zgi<;cie111 lokcia n L)()"
FAZA 4: l'OWRÖT DO FAZY AKTYWNOSCI SPORTOWEJ
1
Za!aes ruc/l()UJ
Krylcria podjl(eia rwtöw
• Czynnc proslow:inie/zginanic l{OM 11adgarslka ml razu po opcracji
• Peli1y J{()fvl bez bi'llu • l{OM kolan od picrwszcgo dnia
L • U~zkud1.t:11i,i lokda 2 • Uszkodze11i.1 lokci.i

( >pa I r1111 /i i Tyclzicl! 4

• l'o opcracji opalrnnck uciskowy 11a lnkicc (5-7 d11i) Orlcza
• Upat rn11ck 11ciskowy 11a 11adgarslck (w 111icjscu pohrania przcszczcpu) na 7-10 cl11i • HOM lokcia 0-125°
w 111iarC;: polrzcby
Cwiczc11ia
c'111ieze11ia
• l\ozpncz9cic lckkich cwiczcr\ ra111ic11ia z oporclll (0,5 kg)
chwylu • Zwijanic nadgarstka
• I{( )i\I 11adgarsl.ka
• l'roslowanic/zginanic lokcia
• Cwic:zc11i<1 iw111clrycwc harku (bez rolacji zcw1u;lrz11cj) Poszcrzanie programu cwiczd1 harku z zaakcc11lowa11ic111 \VZllHICllia11ia 111i,:sni sloi.ka
• C:wiczc11ia iw111clrycz11c 111ic;snia dwuglrnvcgo rolalor<iw i lopalki
Kriolera1Ji11 • Zainicjowa11ic \VZ11lac11iania harku z uzyciclll lckkiclr hantli
" Na sl<1w lokciowy i 11a 111icjscc pobra11ia przcszczcpu na nadgarslku 'lydzicli 5
Drugi tyclzicü po opcracji • llOM lokcia 0-135°
• I\czygnacja z orlczy
()r/c:za • Konlynuucja wszyslkich dolychczasowych cwicze11, rozszcrzcllic wszyslk ich cwic1.cr'1
• l\OM lokcia w zakrcsic 25-100° barku i kor'1czyny görncj (zwi,:kszc11ic obciqzcnia do 0,5 kg)
• Slopniowc /.wi~:kszanic 1\01\tl o 5° wyprnslu i 10° zginania lygocl11iowo
lydzicl1 6
c'micze11ia Czy1111y ROM
• Ko11tym1acja wszystkich opisanych wyzcj cwiczd1 • 0-145° bez orlczy lub pclcn l\OM
• l\OM lokcia w zakrcsic orlczy (:)() 105°)
Cwicze11ia
• Zai11icjowaniL: izo111ctrycz11ych cwiczc1i prostowa11ia lokcia
• Konly11uacja cwiczc1i l\OM naclgarstka • Zainicjowa11ic progra11!ll „dzicsi<ttka dla rniolaczy"
• Zainicjuwanic ostrnz11cj 111obilizacji blizny nacl clyslal11q cze;:sci'I cic;cia (w micjscu • l'oszcrzanic cwiczc(1 wz111acnia11ia lokcia
przcszczcpu) • Zainicjowa11ic wzrnac11iania rolacji zcw11,~lrzncj barku
•, Poszcrza11ic prograrnu cwiczd1 barku
l\riutl'ra pi11
'lyclzicli 7
• Ko111y11uaL·ja przvkladallia lmlu 11a lokicc i 11a 111iejsce pobrania przcszczcpu
• Poszcrzanic programu „dziesi11tka clla miotaczy" (zwi,'kszanie obciqzcnia)
Trzeci lydzid1 po upcracji • Zai11icjowanic 11crwowo-111ic;Sllimvcgu lormvania proprim:cplyw11cgo ( l'NF, pmj!rio-
Urtcza ceplive 11c11ro111usc1t!ar /acifilalion) l:-,•pu cliago11al11cgo (lckkic)
• l\OM lokcia w zakrcsic 15--115° MZA ZAAWANSOWANEGO WZMACNIANIA (TYDZIEN 8-14)
c'wic2e11ia Cclc
• Ko11ty11uacja wszysl kich opisa11ych wy~.cj cwiczd1 • Zwic;kszanic 111ocy, sily i wylrzy111alosci
• l\OM lokcia w zakresic orlczy • Utrzymanie pclncgo llOM lokcia
• Zai11icjowa11ic czy1111ych cwiczd1 ROM nadgarstka i lokcia (bez oponi) • Stopniowc inicjowanie zaj9c sporlowych
• Zai11icjowa1iic kkkicgo napinania zgic;lcgo nadgarstka
lyclzicli 8
• /'Ai11icjowa11ic czynnych (:wiczc1'1 HOM barku
• C:wiczcnia z pcl11y111 poje11111ikic111 Öuiczenia
• U11oszc11ic w bok Zainicjowanic cksccnlryczncgo zgina11ia/proslowa11ia lokcia
• l\oi<1cja zcwn,:lrzna i wcwrH,:trzna z las111q claslyczn<1 Ko11ly11uacja prngra111u izolonicznych <'.:wiczc1i przedrarnicnia i naclgarsllrn
• Zgi11a11ic/proslowa11ic lokcia Konly11uacja progrannt cwiczc11 barku „dzicsi11tlrn dla niiotaczy"
• Zai11icjowa11ic lckkich <'.:wiczc1'1 wz111arniajqcych lopalkc; (\vic~cnia z oporc111 111a11ual11y111 w ukladzie diago11al11y111 ·
• Moi.11a wl<tczyc cwiczC11ia 11a crgolllcl rzc rowcrowy111 dla zwic;kszcnia rnocy i wylrzy- Zainicjowanic programu cwiczd1 pliomclrycznych (obun;cwc c:wiczrnia
111alosci koi'1czyn dolnych lrycznc lylko z re;~kami blisko ciala)
• Oclbicra11ic pilki na picrs
FAZA POSREDNIA (4-7 TYDZII<:N) • l{zuly z bokL1 blisko ciala
Cclc Kontynuacja rozciqgania mit,:sni lydki i 111iC;·s11i kulszowo-goleniowycli
• Slop11imvc zwi,·ksza11iL: do lyclzic1\ 10
• Ocl1ro11a gujcnia si,: 1ka11ck uszkodzo11ycli pmlczas zahicgu Öoic2e11ia
• < Jdzyskiwa11ie i poprawa 111ocy 111ic;s11iowcj
• l'rzywraca11ic pclm:j l'u11kcji w 111icjscu polira11ia pr1.cszu.cp11 • Ko11ly1111owa11ic wszystkich opisanych wyi.cj cwiczc1'1
• Poszcrzanic ob11rccz11vch cwiczd1 nlirn11ct rycwych (z ncldalo11y111i od ciala)
 'f
i"

:~ • Uszkodn•11i;1 lokcia 1 :~ v lJs;krHL:1~11i,i lokci11

• l\zuly z boku clo boku Micjscc 5. Punl<t wyjScia norwu

• Hzuty pillrnrskic lo!<ciowono z miqSnia zninacza
• Hzuty z boku Mi9sini'1
nadoarsUm lo!<cioweno
Ucisk jost s1mwodowrn
·1yclzicf1 J 2-14 lr6j(llOWY • Gl<,:holdo
• Ko11ty11110\vanil' wszystkich dotychczasmvych cwiczc1i
• Zai11icjowanie izotonicznych przyr1.r1dowych {:wiczc1i wzmacniaj11cych (jdli sq wska- Arlrncln
za rn:)
• \Vycislrnnic na lawcczce (z pozycji sicdzqccj)
• Sciqganie n;dd ku dolowi
Podj<;cic zaji;:c goll'owych i plywania
• Zainicjowa11ie progra11H1 rzutöw z przerwanii
FAZA POWROTU DO AKTYWNOSCI SPORTOWEJ (TYDZIEN 14-32)
wany przoz
Celc • l\rl<adQ Strutl 1ersn Micjsco 4. l<nnal lokciowy
• Przysrocll<owq Uds!\ jost spowodowany przoz:
• I\ontynuacja zwit,~kszania 111ocy, sily i wytrzymalosci koi1czyny gi'lrncj przogrodQ 111i!,idzy- • POfJrt1binlo wil,~zadlo Osbnmo'a
• Stopniowy powröt do aktywnosci sporlowcj mi9S11iowq
• Przoro~t qlowy Mi~js~c 3. Bruzdn 111Klldyl<cin
·1:vc1zicf1 14 przySroc !lmwoj Uc1sk. iest spowodownny
mir.~~311ia tr6jglowe~io • Zrni_any w o!Jrqbio b1
Öuiczcnia • Schwylanie przoz • Z1rnany na zewnqlrz
• Kontynuowanic programu wzmac11ia11ia przySrod!mwq glowq • PociwichniQcia lub przemioszczanio nmwu
• Zwn'lcenic uwagi na wzniarnianic lokcia i 11adgarslka oraz na cwiczcnia zwi<;kszaj11ce 111i9snia tr6jglowoqo
'----,..--.....::.··_.....::.·.....::._if Miajsca 2. Olmlica nnclldyl<cia
gi<;t kose przySrodkowogo
• l'mllrzyrnywanic pl'lncgo ROM Iokcia Uci!:>I\ jest ~•pnwoclnwnny prznz
• l<oSlawc zniulu;ztalconio l<m~ci
• Zainicjowa11ic jcdncm;cznych rzul<'>w pliomclrycznych (rzuty slacjonarnc)
• Zai11icjowanic jcdnorc;czncgo lmzlowania o sciani:;
• Zainicjowanic jcdnor<;cznych rZlli<'lW pilktt bascballowq 0 scianc; Ryc. :!-rn l'i<:•' nkolic
'lyclzic{1 16 dy111 z tych miPjsc.
Surg. R<idiol. l\nol„ B:
C;wicze11ia
• Zainicjowanie prngra111u rzulöw z przcrwami (faza 1) (progrn111 wysokicll podrzut<lw)
• Krn1ty1111owanie programu „clzicsi<tlka dla miotaczy" i cwiczc11ia plio111ctrycznc
• Krn1tynuowanic rm.ciqgania przed i po prograrnic rzulmvyrn
'Iyclzic{1 22-24 szczcnia ncrwu na zcwmtlrz bruzcly lokciowcj. ucisnic;cia ncrwu luh jego hczpo-
C;miczeuio srcdnicgo urazu.
• l'rz.L'j~cie du fozy II rzulöw (po zako1iczeniu fazy 1) Nicwydolnosc lub wiotkosc przcdnicgo pc;czka UCL lokcia przcwa:i.nic prowa-
dzi do ucisku na ncrw lokciowy; u miotaczy cz9sto stwicrdza si<; wspölistnicnic
'lydzicil :rn-32 tych zjawisk. Miotaczc nicrzaclko narai.cni S<! na przcrnst nrnsy mic;sni z.gi1rnc1.y
c'r11iczc11 ia przcdramicnia (majqcych przyczcpy na nadklykciu przysroclkowym), klt'lrych
• Stopniowc przechodzc;llic ~lo rwtöw zawodniczych skurcz powodujc ucisnic;cic ncrwu.
Pocz<ttkowc lcczcnie objawöw zc strony ncrwu lokciowcgo u miotaczy polcga
na zalcccniu wzgl~~dncgo oclpoczynku, stosowaniu krioler<tpii, podawaniu nicslc-
roiclowych lcköw przcciwzapalnych (NLPZ) oraz korckcji nicwlasciwcj tcclmiki
wykonywania rzutöw. Uporczywc utrzymywanic sie; dolcgliwosci moi.c oslaLccznic

1 (w kanale tokciowym)
-~~~odzenie nerwu tokciowego w okolicy tokcia sklaniac do wykonania przclozcnia (lranspozycji) nerwu (z ui.ycicrn p<;lli powi~~­
(ryc. 2-10) ziowo-skörncj).
Obowiqzkicm lclrnrza opickujqccgo si<; miotaczami jcst zbadanic, czy nie do-
l'owlarzaj11ca sie; wymusznna walgizacja lokcia podczas wyknnywania rzulöw chocln1 do tcgo inne zmiany w okolicy lokcia (np. nicstabilnosc UCL). Jcsli tak -
czc;slo wiqzc si\~ z rozciqganicrn ncrwu lokciowcgo. Uszkodzenic lcgo ncrwu na- trzcba je lcczyc.
slc;puje wskulck ponawiajqcych sie; cpi1.odöw napinania, polqczonych z wiotko-
sciq wic;zadla lokciowcgo, wskulek nawrolowego 11adwichnic;cia lub przcmic-
 :1 • l Js1kudn:11i.i l(,kci;i
l • Us1korl1<'11i.i lokci.i

Po wykonaniu przeniesienia nerwu lokciowego FAZA 4: l•:AZA POWIWTU DO AKTYWNOSCI SPORTOWEJ (TYDZIEN 12-16)
Cclc
• Stopniowy pmvrol clo zaj<;c sporlowych
fAZA 1: BEZPOSilEDNIA FAZA POOPERACYJNA (TYDZIEN J-2)
Cclc 'Iydzicü 12
• Powr<it do rzul6w zawoclniczych
• S1w„r1.c11ic warunk<rn• do goje11ia sie; lkanek llli<;kkich II' okolicy fransponowanego • Ko11ly11uowal!ic progra111u „dzicsi<!f.ka dla 111iolaczy"
llCl'\Vll
• Zwalo.anic bülu i slanu zapah1cgo
• Opt'>i.11ia11ic zaniku Wedlug: K.E. Wilk, C.J\. Arrigo, J.R 1\11clrews, FM. 1\zar, l\e/111/Jilitalio11 follomi11g el/)()m s11rgery
·n~c11. Sports Med„ 4: 114, llJ%.
i11 t/Ie t/Irowi111; at/Ilcte, Oper.
'lydziet'1 1
• 'lyl11a szyna w zgir,:ciu lokcia 90" z pozoslawic11ic111 swobody ruchc'Jw 11adgarslka
• Opal ru 11ck uciskowy
-Lcczcnie przykurczu zgi<;ciowego (cleficyt--~Yl;;.~~tu) -----·---
1
• CIViCl.('llia: l'wiczcnic chwylu, l{OiVI 11adgarslka, cwiczcnia izo111clrycz11c harku
'Iyclziet'1 2 u miotaczy
• Zdcj111owa11ic lylncj szyny 11<1 czas cwiczcl1 i zabicgc'Jw higic11icz11ych
• l'oszcrzanic c1Viczc11ia l\OM lokcia (hicrny l\OM w zakrcsic 15-120°) „ Gelinas i in. stwierdzili, ze u 50% sposr<id zbadanych przcz nich zawodo-
• Zai11icjmva11ic cwiczc1'1 izo111clrycznych lokcia i nadgarslka wych miolaczy bascballowych wyslc;puwal przykurcz zgic;ciowy (brak wypro-
• Konlynuowanie cwiczcl! izometrycznych barku
stu Iokcia).
fiAZA 2: POSREDNIA (TYDZIEN .3-7) • 'Jypowa jcsl nicclostrzegana przez sportowca utrata 10° wyprostu, eo nie
Celc koniccznc ein „czynnosciowcgo" osiqgania ROM.
• l 11·zv1noc:c11ic pchlL'go zakrcsu l\OM bez b(>lu • W cclu przywröccnia wyproslu zaleca sie; uruchamianic slawu oraz dlugo-
• l'"prnw<1 rnocy, sily i wyl1'!.y111alosci 111i~:s11i kol1czy11y gt'm1cj h'walc mzciqganic pocl malym obciqienicm (palrz ryc. 2-7).
zwit,:kszanic wylllaga1'1 czy1111osciowych e W ogranicze11iu ROM lokcia przcciwwskazane jcst krötkotrwalc rnzciqgu11ie

·1:yclzicl1 3 o duzej inlcnsywnosci (zagraza lo wyslqpieniem kostniejqccgo zapalc11ia mi<;'-

sni !111yositis ossi/ica11s 1.
• Hczyg11acja z szy11.v lylm:j ~ Poczqlkuwc postc;powanic obcjmuje wilgolnc cieplc oklady, uliradzwi1;ki, dy-
• l'oszcrzanic HOM lokcia, z 11aciskic111 na pclny wyprosl
• Zai1iicjmva11ic cwiczd1 gi<;lkoscimvych
narnicznc szynowanic na noc (cllugolrwalc rozciqganic pod rnalym obci<i~.e­
• l'roslowanic/zginanic nadgarslka nicm), urucharnianic slawu i 6wiczcnia IlOM w koilcowym zakrcsie rucl1u,
• Supi11acja/pro11acja przcdra111ic11ia ponawiane kilka razy dzicnnic.
• l'roslowa11ic/zgi11a11ic lokl'ia e W rzadkich przypadkach, gdy clochoclzi clo pogorsze11ia /11n/1cji stmou, a po-
• Progra111 t':wiczd1 b<trku stc;powanic zachowawczc nie dajc rezultatu, mozc sie; okazaC:: niczb\dna ar-
·1:vc1zicl1 G lroliza arlroslmpowa.
• Po zabiegu konicczne jcsl przyspicszcnic rchabilitacji, lrzcba sie; jcdnak pu-
• K1J11iy11umva11ie wszystkich upisa11ych wyi.cj C:wiczd1
• Zai11icjowai1ic lckkich zaji;c sporlowych wslrzymac ocl zbyl agrcsywnych clzialal1, by nie clopuscic clo rozwoju slanu za-
palnego (a eo za tym iclzie clo oclruchowego przcciqzania i szlywnicnia) lokcia.
FAZA 3: FAZA ZAAWANSOWANEGO WZMACNIANIA (TYDZIEN 8-1 l)
Celc
Po artroskopowej artrolizie lokcia
i wylrzy111alosci
zai<;c spmlowych
'111clzie1i 8 l•i\ZA 1: BEZPOSREDNIA 1'1\ZA RUCHOWA
• /'.ainicjowanic prngratl!l\ cwiczc1i ckscc11lr,vcz11ych Celc
• /'.ai11icjuwa11ic cwiCJ.cli plio111clrycznych
• Konlynuowanic cwiczeti wzmacniajqcych i poprawiai<1cych gii;Lko:ic barku i lokcia • Poprawa H.Ofvl
• ZainiL:jowanic progra111l! rzul6w z przcrwami • Przywröcenie pe!nego zginania biernego
• OpöZnianic zaniku rnic;5ni
• Zwalczanie bölu i slanu zapalnego
 :~ o LJ..,zkodz1•nia lokci.1
r
1
• '"i/k()d:<·nii\ l(ll.ci<1

Dzicl1 1-3 1·· ~·~ { 11.)

• !{OIVI w gra11ieach tolerancji (proslowanic/zginanic lokcia), eo goclzin<; dwic scric po
l 0 pmvt <irzc1·1 \. e;;---.
/
· il s1vy\

~
• \Vy111usza11ic prostowa11ia (eo 11aj111niej l 0°)
• Urnehaminnic stawu
• c\vie1.c11ic chwylu z uzycicrn pilki plastyczncj
Cwicze111a izomet rycz11e nadgarsllrn i lnkcia
• Opalrnnek uciskowy i eo goclzin<; löd
Dzicü 4-9
• l{OiVl proslmvania/zginania (eo najnrnicj 5-120°)
v\lymuszanic proslowania - obei<1zenic 2,5 kg, lokiec w pelnym wyproscie (4-5 razy
dziennic)
• Urncharnianie slmvu Ryc. ~-II l\01ci,1g.iniP 1gi11;iuy. (\IY<>dl11g: l\.F. Wilk, U/1011• 1•\l•rci""· l-l„,dll1Srn11li l l,H1do11I, l '!'I :1.
• Kn11ty11uowa11ie okladöw z lodu
Dzie1i 10-14
• Pclny hicrny lUJM
2. Chwyty
Cwiczc11ia l{O!Vl (eo godzin<; dwic scric p<) l 0 powl6rzd1) Chwylanic przyrzqclu, pilki plaslyczncj. 111alcj k j ~~LI! l Ci'.,V
• Hozci;1ga11ic do wyp1 osl u przcdmiot.11. W mian; rnoznosci wykonywac przcz dzic1'1
• Konl.y11uowa11ic t::wiczc1i izomelryeznych 3. Rozci<1ganie zginaczy (ryc. 2-I 1)
FJ\ZA 2: PODTilZYMYWANIE RUCllOMOSCI Lokicc wyproslowany, cll011 i'.Wnicona ku gc'1rze. Drugq rc;kq chwycic za dlo1i
i kciuk. Jak najclalcj rozciqgac nadgarstck ku dolowi. Liczyc do 10. Zwol11ic
Celc
i powtörzyc 5-1 O razy przccl i po lrnzclcj scsji cwiczeniowcj.
• Zachuwanie pelncgo l{OM 'I. H.ozciqganie prosiowniküw
• Slop11io1w 1.wi~·kszanic sily
• Zwalczanic bölu i sl1.11H1 zapal11cgq
Lokiec wyprostowany. dloi'1 zwr<lco11a ku clolowi. Drugq l\~kc; 11alc:i.y ulo:i.yc 11<1
grzbiccie rc;ki cwiczoncj i spychac 11adgarstck jak najdalcj w döl. Liczyc do l U.
'lyclziel1 2-4 ZwolniC i powlörzyc 5-10 razy przcd i po kazdej scsji cwiczeniowcj.
• C\vit.:renia !{OM ('l ·5 razy dzic11nie)
Wy111uszanic proslowania - rozciqga11ic pr1cz 2 111in (:5-4 razy d1.icnnic) CWICZENIA l:OKCIA Z NARASTAJ1\CYM OPOREM (PRE)
• Zai11icjowanie programu PHE (z lckkimi ha11tla111i)
• Zginanic/proslowanic lokcia Ka1.dc cwiczenie rozpoczyna sie; od scrii 10 powtörzc1'1 bez ohciqzcnia, pö czym
• Zgi11anic/prostowa11ie nadgars\ka przechodzi sie; clo pic;ciu scrii po Hl powtörzc1i, o ilc pacjc11t lo tolcruje. Gdy uda-
• Konl.y11uowa11ic oldmit'llv z lodu po cwiczc11iach
je si<; bez truclnosci powlörzyc pi~·c serii po IO powt(1rzc11, mo:i.na przystnpic do
'lyclzicl1 4-fi cloclawania obciqzcnia. Kazde kolej11c cwiczcnic zaczyna si~, od jedncj scri.i .10 po-
• Kn11ty11um1·ani1· ws1ystkich opisanych wyzcj cwiczct'1 wtörzd1 z obciq1.eniem 0,5 kg i zwic;ksza do pi~~ciu serii po 10 powttirzc11, w 111ia·
• Z;1i11icjnwa11ic progra111u zaj<;c sportowych z pr/.crwa111i rc; mozliwosci 1x1cjcnla. Gdy latwo dochodzi si~' do pic;ciu scrii po 10 powt <'>rzci'1
z obciqzcnicm 0,5 kg, 111ozna w lcn sam sposöb rozpoci'.qc zwi~·kszanic obciq:i.cnia.
\Vcdl11g: K.L'. \\!ilk, Ci\. 1\rrigo, ).H i\11tl1'cws, F.M. Azar, Hc/1t1bilitatio11 fol/moi11g c/lww surgery W prcwencyjnym programic zachowania ruchornosci lokcia (z wyjqtkiem spc-
i11 i/1ctlnmoin1~ u1/ilcte, Oper. Tech. SJ)orls Med„ 'i:l i'i, llJ%.
cjalnych CWiCzcJ1 clla S[Ozka l'O(U[Ol'ÖW) clopuszcza Si(( podczas CWiczcll WZlllllClliU··
jqcych zwi((kszenic obciqzenia az clo granic tolcrancji przcz pacjenta, zwracajqc
jcclnak szczcgölnq uwagc; na wlasciwq lcchnik(( podnoszcnia.
5. Zginanie nadgars!ka (tzw. zwijanic) (ryc. 2-12)
Poclstawowy prograrn cwiczefJ lokcia Przcclrnrnic; spoczywa na kolanic. r9ka wysunic;ta jesl poza kolano, cllrn'1 zwröcona
(wykonywanych trzy razy dziennie) jcst ku görze. 'Jl'zymajqc ci~'7.arek luh mlolck, pacjenl jak najdalej opuszcza rc;kc;.
a nasl9pnic skrc;ca jq jak najwyzcj. Pozycjc; l<; utrzymuje sie;, odliczajqc do clwöch.
l<evin 1. Wilk 6. Odwrotne zwijanie naclgarsika (ryc. 2-13)
Przcdrarnic; spoczywa na stolc, rc;ka wysunic;ta jesl poza jcgo krawc;d;„ dloil
1. Gl1tboki masai frykcyjny':' zawszc przeciwwskaza11c zwröcona jcst ku clolowi. lhyrnajqc cic;zarck Jub rnlolck, pacjcnl jak najclalej
Gl~·bokic nJLu;owanie bolesnych wszelkich uszkodzonych
czy 11aprawia11ych struktur llrnnkowych, gdyz u'po- opuszcza rc;kc;, a nastc;pnie skrc;ca jq jak najwyzej. Pozycjc; tc; ulrzymuje sie;, odli-
okolic lokcia przcz 5 min kilka ra- slcdzai'I ich ukrwicnic - zcspöl lzw. podkradania czajqc clo clwöch.
zy dzicnnic (nie ma ilust.l·acji). krwi -- przyp. ffti.

·,„
 2 • llszkorl1<·11ia lokcia

Ryc. 1-11 l!Zwij.rniP' 1 (1.ginanie)

dnws, K.E. Wilk, rfH, 1\thlete's
(W„rllug: J.R. i\11-
NPw York, Churcliill
T (-~~> /-~·\\
:! • Us1kodw11i;i tokci.1
Ilm'"
"
' · ~<:
.!~n„

,_1\ Livi11gstorn:'. 1 19~M, s. 707).

'W~
,J
~I
.J \

\ \· '\ /\\·
111fi.'

("J~J~

(~~)
/
~-
\
( .··~

{M
\. ,/~)
{ \<_ \-~\~~/~)
\
\.;r_J - -_ -· ,40; /
'. .\\~)::~
~
c;' --- ' ... >

-- C --<"./ /'(- •/
l!yc. 2-·1 :1 ( Jdw1ol11" 1wijanif' l{yc. 2-·14 Nl't1l1al11e 1wija11il'
clluw K 1 Wilk 1 /l"m· "'''" ;"" rllug: l<.I. Wilk, Ulio11·
l l.1;::10«11-: l 'J<l:l). - ... ' ll.111rlou1, l'l'n).

~-.\
~1
7. Ncutralnc zginanic nadgarstlrn (ryc. 2-1 "J.)
l'rzcdrarnic; spoczywa 11a stolc, nmlgarslck ulo7.uny jcsl w pozycji nculral- .;, ~.:.:.. ~,~
ncj, r<(ka zwisa poza krawc;d1.iq stolu. Trzy111ajc1c cil(zarek lub 111lolck
!\.,::~/"
uslawiony w pozycji roboczcj, nalczy jak najbardziej oclchylac naclgar-
slek w kiL,n111ku lokciowy111, a 11astc;p11ie jak najbarclziej w kierunku pro-
111ic11iowy111. Oclliczac do dwöch. lklaksacja.
ii. i'ronaeja (ryc. 2-1 :1)
Przcclrarnit; spoczywa 11a slole, 11udgarstek ulo:i.011y jcsl w pozycji nculral-
ncj. 'lhy111ajqc cic;~.arck lub 111lotck uslawiony w puzycji robuczcj, nalczy
J__{
skt«,'cac: nadgarslck do pclnej pronacji. Ulrzymac, licz<ic clo clwöch.
Unic:ic z powrotcm clo pozycji wyjsciowcj.
9. Supinaeja (ryc. 2-.16)
/----~~
Przcdrnmic; spoczywa na stolc, naclgarslek ulozony jcsl w pozycji neutral-
ncj. Trzymajqc cil(zarck lub 111lotck uslawiony w pozycji roboczcj, nal6.y
skr~'cac nadgarslck du pclnej supinacji. Utrzymac, liczqc du clwöclL
Ryc. 2-15 c'wiczt„1ia (V\lr•cllug: J.R. 1\11d1ews, l<.E. Wilk, T/11' Atlilde's Slioulrlc·r, N«w Yu1k, (:11111
Unic:ic z powrolem clo pozycji wyjsciowcj. chill 1.ivi11gslfll1", 1
10. Zginanic wok(Jl kija od szczotki (ryc. 2-17)
Do 30-60-cenlyrnelruwcgo kija ocl szczolki nalczy przymocowac posrodku
o dlugosci 120-J 50 cm z cic;~.arkicm o masic 0,5-2,5 kg.
/--~);'1, (-",\)
• Prosluwniki (ryc. 2-17 J\)
('·· 1·'

C~j)_ i
Uchwycic kij po obu stronach linki dlot1111i zwröconyrni ku clolowi. Zwi- \ Q_·:·-.. \ G
jac linke;, obracajc1c kij ku subic (linka powinna sie; znajdowac po drugiej
)~,'~ ~\<)~
" /~f'--,"' . <>~(~~--~-.
slronic, z dala od cwiczqccgo). Po poclciqgnic;ciu cic;~.arka clo samcj göry

r_,~"'::~'JP) -(')-~0\GJ
upt1szczac go odwijajqc linke;, lym razem obracajqc kij w kicrunku ocl sic-

__1- /
bic. flowtörzyc :'i-4 razy.
, ~ Zginaczc (ryc. 2-17 B) ~-,\
Cwiczc11il' wyko11ujc sie; lak samo juk puprzcdnio, lcc1. z clloilmi zwröconymi ku
~·-:-
görzc.
' 1 l. 6viczcnic micrsnia dwuglowcgo (ryc. 2-1.8) -:))-/~- A © B J)
Pudlrzy111ac ra111ic; drugq rc;kq. Wykunac: pdnc zgic;cic lokcia, a potcm calko- 2-·1 b (\viczeni.i supin.Kji. (W"- 11<1 kij11 rnl s1<zoli.i. {Wl'dl11g:
wicic wyproslowac ra111it,:. 1<.I. Wille Uln!\v '-''"" iws, l IP- l ll!al!hSnuth l-1.i11doul, l 'J'l !I.
12. Cwiczcnic na sposüb francuski (ryc. 2-1 LJ) 1'J'l >i.
 ;~ • u~zkud1t•11i.1 lokciil :! • Us1kod11•nii1 lokci;i

~
(')
'I' I',
,,' 1
,

~
-- --------------- ,' ,'
-/)
./i j
/( -

Ryc. 2-20 c':wiczt!l1ic' 1ni1no,rodkowt•j Hrc. 2-21 (wic/enic• mi11m~rndkow<!j

lokci;i [do 1\vicz1!li pro11;1cji lokci;i ldo r'wir-z«1'1 rrnm;icji i supin;icji
rn11si liyt' 1gir;ty prqp. rr!rl. [. 1111isi b)'l' 1gic,•ty /Ir/)'/'- ft'r/.[. (W«dlug: JX 1\11
d11ws, l<.t:. Wilk, Tliu i\thir'I<'\ rlrC'WS, u:_ Wilk, Tl1t• 1\1/1h•tl''s Slwulrl1•r, 1°'1l'\\'
York, C:hurchill LivingslrnH', l IJ'l'I, s. 7011), York, ( ·1turd1il! 1 ivi11gs!om~, 1()f)il, ~;. 70H).

Ryr. 2-'IH C\vi<'l(:llit' 11tir,>Sllill <hvuglowpgn. (\Nl·~­ Ryc. 2-1 'l !'wicw11i1• n;i spos1'ili fr;111cuski, (W"-
dlug: IX 1\11drt:ws, K.[. Wilk, Tin• !\t/ilete\ Shoul- dlug: IU:. Wilk, Ulmw <}.wrcisr•s, l i<'<dihSoulh
de1, N1w Yorl;, C:hurd1ill Livi11gstrnw, l '!')•!, s. l l,111doul, l'J9 \),
('\)(,),
• Zlamania zwiqzanc zc zwicl111it;cic111 lokcia najcz<;scicj dolyczq glowy kosci
promicniowcj i wyrostka dziobiaslcgu kosci lokcimvcj.
• Poszukuji; sii; tkliwosci uciskowcj i nicstahilnosci dyslalncgo slmvu promic-
niowo-lokciowcgo (nmlgarstka) i blony mit;dzykoslncj 11a przcdrctlllicniu, by
Unicsc ramii; nad glowi;. Drugq ri;kq podcprzcc lokiec. Wyprostowac lokicc wykluczyc mozliwc uszkodzcnic typu Esscx-Loprcsti.
nad glow<t- Odliczyc do dw6ch. • Gcly wraz zc i'.wichnit;cicm lokcia dochodzi do srödstawowych zlanHltl glowy
kosci prornicniowcj, wyrostka lokciowcgu lub wyroslka dziobiaslcgo, stan tcn
ODSRODKOWA PRONACJA lOKCIA (RYC. 2-20) nosi nazwt; zwiclmi<;cia zlo:loncgo (lub powiklunego).
• Röwnoczesnc uszkodzcnia ncurologicznc zdarzajq si<; bardzo rzadko, najcz~!­
'll·zymajqc w dloni mlotck (przywiqzany lo gumowej tasmy) rozpoczqc ocl uslawie- scicj dochodzi wöwczas do uszkodzcniu ncrwu lokciowcgo (ncurapraksja
nia rc_·ki w supinncji, wykonnjqc pronacjl,! z oporem lasmy. Nasti;pnic pozwolic, by z rozciqgania).
lasma powoli wymusila ustawienic nadgarstlm w supinacji. · • Do najcz<;stszych naslftpstw tylncgo zwichni<;cia lokcia nalci.y nicwiclka (lccz
t rwala) utrata kollcowcj fazy wyproslu lokcia (5-15°).
ODSRODKOWA SUPINACJA lOKCIA (RYC. 2-21) • Charaktcrystyczny dla tcgo rodzaju uszkodzci'1 jest fakl, :i.c llic wplywaj'l onc
na pronacji; ani na supinacji;.
'l\'zymajqc w clloni mlotck (przywiqzany lo gumowej lasmy) rozpoczqc od ri;ki • Najpierw powraca zginanic lokcia, przy czyrn clo maksymalncj poprmvy do-
ustawiollcj w pronacji, wykonuhc supinacitt z oporcm lnsmy. Nasti;pnic pozwolic, choclzi zwyklc po 6-12 tygoclniaclL Wyprost lokcia powraca wolllicj i mozc to
by tasma powoli wymusila uslawicnic nadgarslka w supinacji. lrwac 3-5 micsii;cy.
Do najmnicj pozqdanych nasl<;pstw dlugolrwalcgo bczwzglftdnego (gips) unic-
rnchomicnia nalezy ograniczcnic rnchomosci lokcia, powinno si<; zalcm unilrnc
Leczenie i rehabilitacja w zwichniQciach lokcia takicgo uniernchamiania.
•Po zwichnii;ciu lokcia czi;sto (do 75% pucjenttiw) clochodzi dtl hctcrnlopowc-
l<cvi 11 E, Wi 1k „ James R. Andrews go kostnicnia (wapnicnia), eo jcd11ak rzadko wiqzc si~· z ogralliczcniami ru-
chomosci (u mnicj nii. 5% pacjcnlöw). Najczi;slszym micjsccrn wapnicni<i
Uwagi dotycz<Jcc rehahilitacji okolostawowcgo jesl przednia okolica lokcia i wii;zadla pobocznc.
• 'fosty mcchanicznc potwicrdzajq, zc po zwichnit;ciu lokcia dochmlzi do
Q Zwichniycia stanowitt 10-25% wszystkich uszkodzel1 lokcia. znrniejszcnia jcgo sily przcci<,~tnic o J 5%.
u W 90 1X> przypadkriw zwichnii;cic lokcia powodujc lylnc lub tylno-bocznc prze- • Oknlo 60% pacjcnlöw po zak011czcniu lcczcnia nie dowicr:--.a, zc uszkmlwny
rnicszczcnic przcdramicnia w slosunku clo clystalncgo oclcinka kosci rnrniennej. lokicc jest lak san10 sprawny jak nicuszkodzo11y_
 2 • Us1_kod1<~11i~1 lokda ~~ • lhzkrnl1c~11it1 lokci.i

Klasyfikacja
v\lcdlug powszcclmic slosowancj klasyfikacji zwichni<;cia lokcia clzicli si<; na przc-
dnic (2 1Vti) i tylnc. Zwiclinii:tcia tyl11e clzieli sii:t jeszcze stosownic clo oslatccznego
us!awicnia wyrnstka lokciowcgo w slosunku clo dystalnego odcinka kosci ramien-
ncj na tylnc, tylno-boczne (najCZ!(Stszc), tylno-przysrodkowc (zdarzajqcc sil,! naj-
rzadziej) i czysto bocznc.
Morrcy proponujc jeszczc klinicz11e rozrö~.nienie pomic;dzy zwichnic;ciem eal-
kmvilym a zwichni~~ciem siodlowym (perc!ied dislocalio11, ryc. 2-22). Ponicwaz
zwiclrnic;cie siodlowe wi<1ze sie; z mnicjszym uszkoclzcniem wii:tzadel, gojcnie i re-
habilitacja przcbiegai<! \V lych przypaclkach szybciej. Calkowile zwichnic;cie powo-
duje rozerwanie przcclnicj torcbki slawowej. Zawsze clochodzi tez przy tym clo ro-

~
zerwania lub powaznego naciqgnic;cia nerwu ramicnncgo.
Wicht przypaclkom zwiclmic;cia lokcia towarzyszy jakies uszkodzenie UCL, u do-
kladniej przedni skosny pc,~czek UCL. Tullos i in. stwicrdzili, ~.c clo zcrwania przecl- ,, "'l

niego skusnego pc;czka UCL doszlu u 34 sposr6cl 37 pucjcnl6w, kt{>rzy doznali tyl-
nego zwiclmiQcia lokcia. Gcly chodzi o sporlowcöw, czasem wskazanc jcsl pocljc;cic
naprawy lego wic;zaclla, jesli usi'.koclzenie dolyczy dominuj<iccj rQki. Naprawa
zwit;ksza szanse pclnego powrolu do poprzecl11icj sprawnosci zawodnika. A B
Ryc. 2-23 /\. N.is1,1wil·nil' tyliwgo Z\Nidmh;ci(1 lokcia inui11tt \Vyko1111<·. u p.icjenl;i !eZ.1n'go 11.t h1 /ll··
cl1u, /. uszkodnJ11ym o ok. ~J0 11 11;1 krtl\V~~dzi stolu. B. Po <>korygow;111iu \\ ~izdki<'gn prly-·
!;rodkowq~o luh bocz1H::gt) udcinka ko~ci lokciowci h'k.1r1 f 1oci,Hit1 l ll 11 '( lrt1111it,>
w d<JI, spycl1.1jqc

) i
) .„.
')1 )
11
/)''
~~
Oslroznic koryguje si<; wszclkic przysrndkowe lub boczne przen1ieszc/.c11ia pro-

.. ~,- ·····:;
~
.- -···.··~y
ksymalncgo odcinka kosci lokciowcj .
Lckarz chwyla naclgarstck i pociqga za przeclra111i~' w lckkicj supinacji, hy od-
·-~·-·-
'\,,, . ciqgmic i oclblokowac wyros!ek dziobiasty z dolu wyroslka lokeiowego.
A B Asystenl zapewnia polrzcbny kontrwyciqg za ra111iQ lub tulöw. Wykonujqc pro-
nacjQ ramienia (lzn. w ustawieniu dloniq w d6l), operalor jecl11oczesnic naciska na
wyroslek lokciowy, eo prowaclzi clo nstalcczncgo nastawienia.
1wich1li1i•<' lokcid / w11iuskd111i /\, i'i;1dwiclllli\•Cil' Wyrazny „Lrzask" vvslrnzujc, ).e·doszlo ein naslawienia.
B. /widn1i1,~{ i<' (prz<'niiI-''-;/'.C/l'lli<' . Mnrr„y, /lio1111•c/i.1. Ponawia sie; badanie neurologiczne oraz bad1111ic stanu 11aczyi'1 krwio110~11yclt
tur<'.l/'111, ( J1thup. Spllri,; M<'d„ 17:1\.10, 1
i ocenia 11icslabilnosc lokcia, wykonujqc dclikat11ie ruchy !{()IV! i poszukujqc pri'.y
tym ewentualncgo zahmze11ia stabilnosci. Slwierdzenie nicstabilnosci prz.v pcw-
nym slopniu wyproslu (np. 20") musi zoslac wpisane do dokumcnlacji przekazy-
wancj terapeucie.
Ocena, przygolowanie i naslawienie H.amic; poclwicsza si~'. na le111blaku (pocl kqlcru 90°), oklada lodern i urnicszcza
ponacl poziornem serca.
" Pobie~.11c ogl<;dziny urnoi.liwiajq wykrycie obrzc;ku i zniekszlalcc11ia. Jesli nie jest mozliwe 11atycl11niastowc naslmvicnie na boisku, bardzo waz11c
n W badaniu palpacyjny111 harku i naclgarstlrn lrzeba wykluczyc inne wsp{1lisl- zastosowanic w pokoju zabiegowy111 zwinlczenia rnic;sniowego.
11icjqce uszkmlzcnia krn1czy11,v gömej. Zleca sie; zcljQcie rcntgenow:;kie (przcdnio-tylnc i boczne) lokcia,
"' Pri'.ecl i po 11aslawie11iu ko11ieo.11c jcst pclt1c hadanic ncurologiczne i hadanie i nadgarstka, by upewnic sie;, ze nie closzlo do ).aclnych zla111ai'1.
ukladu 11aczy11iowcgo.
"' W i'.wicl111it;ciu 1ylt1y111:
Wskazania do lcczenia operacyjncgo
Haini~: 11alezy pudtrzy111ywac przy wyprowadza11iu zawodnika z boiska.
lfadanic 11curolugicz11c i oce11~: slanu ukrwicnia przeprowaclza si~· po ulozeniu e Ostre zwiclrniQcic lokcia, gcly clo ulri'.y111ania naslawicnia koniecznc iL'S! jcgo
1U1 11a hr1.ucliu i zgi~Tiu ra111ienia do 90° 11a krawc;clzi stolu (ryc. 2-23). zgi~'cie przekraczajqce 60°.
 / r.> l l..,;kodtP11i,1 lokci11 .~ "" l J:-,;k{)(lil'lli;i lokci,1

" Zwichnic;cie z lmvarzyszqcym nieslabilnym zlamaniem powyzej slawu.

• Zgi na11 ic-wypn1st-su pi 11acja--pni11acja
e Zwiclrnic;cie niemoz.liwe clo naslawienia.
• Zgi11anic izo111clrycz11c pod wielo111a kqla111i
• Wyprosl izonielrycz11y pod wielo111a kqla111i (1111i/wc' 11slawie11ia koslawego)
Nawrotowa nicstabilnosc po zwichni~·ciu tokcia • Zwijanie 11aclgarslka/odwrnt11L' zwij1111ie
• L,ekkic cwicze11ia 111iQs11ia dwuglowego
" Nawroly nicstabilnosci lokcia zdarzajq sie niczwyklc rzaclko - u n111icj niz • Cwiczcnia harku (unilrnc rotacji zewnr;lrzncj ramienia, gdy:i. wymusza to walgizacjr;
l·-2 1Y.i pacjcnlöw. lolccia). Pndczas cwiczd1 liarlrn ko11iecz11a jesl stahilizacja lokcia
" Gl(iwny111 slabiliza(orc111 stawu lokciowego jcs( wiitzadlo pobocznc przysrocl- t•AZA 3 (TYDZIEN 2-6)
kowe (MCL). Zaleca siQ zatern zbadanie i naprawc; kornpleksu IV!CL, jak
Orlcza zmviasnwa uslawiona od 0" do pelnego zgi~'cia
i rni<;8niowo-sci!(gnistcgo przyczcpu bliz.szcgo zginaczy i pronalur(iw. • Cwicze11ia ze wzrasl.ajqcyrn oporc111 (l'l{E) lokcia i 11mlgarslka
• Rola bocznych wic;zaclel lokcia w zachowaniu slabilnosci polega na nicdopu- • U pacjcnlöw z nicpel11y111 wypruslcm okolo 5-6 tygndnia wprowadzrnic uslro:i.11cgo
szczaniu do podwichni<;cia lokcia ku lylowi i przemicszczania rolacyjnego cllugolrwalcgo rozciqgania z 111alym nhciq:i.c11ien1 (patrz ryc. 2-7)
(mtati11g away) (tylno-boczna nicslabilnosc rolacyjna). • Stop11iD\vc zwii;kszanie obciq:i.el1 podczas zwijania 11adgarslka, wyproslu lokcia itd.
• Zainicjowanic cwiczei'1 zgodnych z uprawianq dyscypli11q spmlowq
• W 6-8 lygodniu wl11czenie cwiczei'1 z rolacjq zcwnr;lrznq i wcw111,,lrz11q ra111ic11ia
W;1zne wskazöwki rehabilitacyjne • U pacjcnlöw bczobjawmvycli ruzpoczt,,cic okolo 8 lygod11ia progran1u rwl(iw z przer-
\Vllllll
• By nie dopuscic do sztywnosci pourazowej, lmniccznc jcst wczcsnc podcjmo- • l'mvröl do sporlu, w 111011ie11cic gcly koi'1czy11a odzyska 85-l)()(Y,i
wanic czynnego (nie bicrncgo) muchamiania.
~ Jcsli po 4-0 lygoclniach ocl uszkoclzcnia nie nasl!(pujc slala poprawa ruchomo-
sci, nalcz.y zastosowac clynamicznq szyny lokciowq lub regulowanc przcz pa-
cjenla progrcsywne szyny slatyczne.
u W trakcie rehabilitacji ll'zeb,a unikac wymuszonej walgizacji, gdy:l mo:le to Zapalcnic nadklykcia boczncgo i przysrodkmvcgo
prowadzic do niestabilnosci lub nawrotowych zwichni((C.
~ Unika si!( tcz wczcsncgo poclcj111mva11ia zbyl cncrgicznych bicrnycli cwiczc1i Chainp L 13aker, Jr •Mark i3<1kc•r
HOIVL bowicrn nasila lo obrzi;k i slan zapalny.
„ Poczynai<tc ocl pierwszego lygudnia pacjenl powinien nosil: zawiasowq orlez<; Zapalenie nadklykcia hocznego (fokiec tenisisty)
lokciowq uslawionq na 30-90''. ·
" Pu uplyvvic kazclcgo lygodnia rucho111o!;c orlezy zwi<;ksza si<; o 5° wyproslu Cl1ara/derystyl<a ogä/na
i l 0° zginania. Termin zapalenic naclklykcia boc1.ncgo (lateral cpicondylitis, „lokiel: lcnisisty")
~ Trzeba unilmc forsowania pelnego wyprostu. Pelny wyprosl lokcia rna rnnicj-
oznacza schorzcnic 111iqs11i proslownik(iw nadgarslka w 111icjscu ich przyc1.cpu
szc znaczenic dla pacjenla niewyko11uj<1ccgo rzutöw i warlo si<; z lyrn pogo- blizszcgo na boczny111 11adklykciu kosci rarnicnnej. IV!icjsccm, w kt(1ryrn clochoclzi
dzic, by nie doszlo do nawrotowej nieslabilnosci. clo najwiykszych zrnian, jcsl sci<;gnisly przyczcp hlizszy pro111ie11iowcgo pros(ow-
nika nadgarslka lmilkicgo (ECRB). Zrniany 111ogq lez obejmowac slruklury
Po zwichni?ciu lokcia sniowo-sci<;gniste promieniowcgo prnslownika 11aclgarslka cllugicgo, lokciowcgo
Wilk i /\ndrcws prnsluwnika nadgarslka i proslownilrn palcöw wspi'ilncgo (ryc. 2-24;\). Przeciq:i,c-
nic lub powtarzaj<ice sitt urazy (cj okolicy 111ogq spowoclowac zwlök11ic11ic i 111ikro-
11aclclarcia narazonych na nie lkanek. Nirschl nadal mikronaddarciom i wrnstaniu
FAZ/\ 1 (DZII;N 1-4)
naczyil w uszkoclzone tkanki nazw<; hipcrplazji naczyniowo-fibroblaslyczncj (an-
• Unicruclwrniel)ic lokcia 11a 3-'I d1'i w 1.gii;ciu 90", w dobrze wyscicloncj lylncj szynie giofibroblastic hyperplasia). Jcgo zdanicm proccs zwyrodnicnia powinno si~· okrc-
e Hozpoczt,•cic lckkich cwiczei'1 chwylu (pilka plaslyc:z11a lub pilka lcnismva)
~ Unikanic wsiclkich bicrnych cwiczcl1 ROM (zalcca sir; pacjcnlowi czy1111y HOM, gdy
slal: raczej jako tcndi11osis, zamiast /c11di11itis.
zclcj11iic sit; szynt,~ lylnq i zast11pi jq zawiasow11 orlczq lokciowq luh tc111blakicrn) Wi<;kszosc pacjcnl(iw cicrpiqcych na zapalcnic nadklykcia bocz11ego nrn 30--:15
• U11ikanic wy111w,zo11cj walgizacji lokcia lal, u wiclu z nich stwierclza sii; slabc wylrcnowanie mi<;foi. W 95 1Vii przypadköw
• Zastosowa11ic kriolcrapii i HVGS lokicl: tcnisisly wyslc;puje u osöb 11icgrajqcyc/i w lenisa. Objawy lokcia lenisisly
FAZ/\ 2 (DZIEl\J 4-14)
o röznym nasilcniu odczuwa na pcwnym clapic swej lrnricry J 0-50% os<ib rcgular-
nie uprawiaj<icych len sport. Nnjczf(stszq przyczynq wyst<;powania lego schorze-
• Zaslqpicnic lyl11cj szyny zawiasowq mlczq lokciowq, poczqlkowo uslmvionq 11a nia u graczy w lenisa jcsl „sp(1Zllio11y", wykonany w sposöb tcchnicznie waclliwy
15-90".
• Czy1111c cwiczcnia HOM naclgarslka i paldiw wc wszyslkich kierunkach beklicncl (ryc. 2-25), przeciqzajqcy prostowniki; mozna powiedziec, zc lokicc „sle-
• Czy1111c cwiczcnia ROM lokcia (1111ilwc wy111uszania uslawicnia koslawcgo) rujc" wöwczas rarnienicm. Sposröd innych czynniköw sprzyjajqcych lcrnu uszko-
clzcniu wy111ic11ia sii; zlc clobranq wiclkosc uchwylu rakiety luh nicprawidlowy jcj
 :~ • u~,zkod/t~lli.J lokci.l :~ • lJs1kodn·ni.1 lokci.i

Pror11ieniowy J)roslownik
• Czasem wyst9pujc barclziej ro1.lana tkliwost:: uciskowa w okolicy pr1.yczcp11
rnHlqmstl<;i dlt1~1i proslownika palcöw wspölncgo na naclklykciu bocznym (dyslal11ic i do pl"l.IJ-
clu w slosunku do nadklykcia boc1.11cgo).
• Böl c1.9slo nasila sie; pocl wplywcm wyprostu naclgarsll<a /. opnrem pr1.y usla-
P1m;tow11ik wieniu przeclramicnia w pronacji (dloni<t ku dolowi).
pnlciiw wspölny • Wyprosl lokcia mo:i.e byc nicco ograniczony.
• l)odalnio moi.c wypaclac /ltäba Milla. l'olcga ona na wysl9powaniu höl11 1rnd
naclklykcicm bocznym przy pcl11ym zgi~'ciu nadgarstka i palc(Jw (ryc. 2-2b).
• W 11räbie Maudsleya pacjcnl. mo~.c clo1.nawac b(ilu przy proslowaniu z oporclll
A palca trzecicgo w slawic sr6clrc;czno-paliczkowym przy pcl11y111 wyproscic lok-
cia (ryc. 2-27).
z z.ip.ilt!11ie11J 11.idklykcia liucz- • W lrakcic baclania nale:i.y zwröcic uwag9 na cwcnlualnc parcslczje czuciowc
tklivvoS( uciskow,1 i böl he1po~;ruli1io 11<1d ~irodkowym na obszarzc zaopal.rywanym przcz nerw pro111icniowy powicrzchowny, hy w.v-
wlirew oporowi. (\IV1xllug: 1-1. Tullos, C. kluczyc zespcil lw na lu pro111 ien imoego. Zcsp(>I lrnnalu promicniowcgo (ryc.
/.!·:. 11<,1111!'1\, C.W. Woorls, 1il<'lurs i111/111•11cit11; ..J/J())v inst.i/iility, l11st1. C:ornsr• Lt!cl, ~lO: 1US, 1'JB1;
(ll"tll n. Sl1.iffvrl J. ( )'[V\.ir,i, Cu/11/IHHJ l'!IHJ\V Jlf"l!IJl<'t/IS, CZ{,'~i( /., 1\1 l.111dg1·'tllt.'f1t speci(ics, J. fv\usculosh•L 1\th•d.,
2-28) slanowi najczc;sls1.<1 przyczyrn; oporncgo im lcczcnic bölu /. boku lokcia
·ll·ll:Hl, l'J<i7). i wspölistnicjc z zapalcnicm nadklykcia boczncgo w 1()l)-b pr1.ypadk«1w lcgo
schorzcnia.
• Nal6.y zbaclac szyjne lwrzenie nerwowe, by wykluc1.yc radikulopali<,' s1.yjrn1.
Ryc 2-25 A. „Sp(1;i11io11y'' IH•klH'IHI luiJ
11JHowt1dzt>11i{: lokcit:111'' powodujP •;umn-
\i)_f wt1nit> sit,' pr1.t•t:i,1il'i'1 przyc1.C'pÜ\V

\ tow11iküw, eo prow.1dzi do
11.Jdk!ykt i.1 lirn llH!go (,,iokci.1
B. Cdy 1.Jwrnl11ik p1zyj111uj1• pozyr j<; pra-
widlow.j, r.i111i1· udt•rz.J pilkl' wczr•,;ni<'.
Ryc. 2-2(> l'r1ib,1 Mill;1. l\ül n.idklyk' i.1 lioc;„
1H'go poj,l\Vitl sir pr1.y p('l11ym zgi<,'ciu 11dd·-
1
•

g.1r<:.tkt1 i 11.ilcüvv.

'.!" ·_) z przodu ci.1la, .l unit~~ienie i wyproslowd-

·' nic~ r..i111ic~nil1 nastc;~pujt:! vv fazie nastt1vczej.
,-~}~)
J--+j (\i\l,•rllug: W.G. lfarcling, Use ;111r/ 111ist15<'

~
Jf-~)~)'·_'~\ -
u( //u• 1!'11nis 1•/luJ\\' Sll'il/!, 1'/iy„;,-;„11 Sporl"
1'vlt•d„ .'ll[f\[:40, l'l'J:!I. r!'i

'//'(
11

'
B '} _ -11
11aciqg, wadliwc „l lumic11ic" rakicly i picrwotnq slabosc 111i9sni barku, lokcia i ra-
mic11ia. Objawy tokcia le11isisty czt;slo 1.aoslrzajq sit; wskulek poslugiwania sit; ra-
o zhyl malym 11chwycil'. Ryc 2-27 l 'nih,1 .....
1"'
C1.~'scicj wywiad wskazujl· nci wciqi. powtar1.ajqcl' si<; rud1y zginania/proslowa- n.Jdklykci.J
whrew
nia tub pro11acji/supi11acji i na pr1.cciq:i.cnic (11p. postugiwa11il' sit; srnbokr9lc111 tub
unos1.c11ic cit;i.kich haga:i.y w dlo11iacl1 skicruwanych do clolu). Barclzo czt;sl.o scho-
r1.e11ic lo jcst spowodowanc sil11y111 chwylanicrn i noszcniern cit;z.kiej walizki. Przy-
c1.y11q 1.apalc11ia nadkll,'kcia hoc1.11cgo bywa tc:i. grahicnic tisci, uprawianic baschallu.
gra w goll"a, praca w ogn'1dku. gra w krt;glc i wiclc in11ycl1 powlarzanych czyn11osci.

lfadanie fizyhalne
I
• Tkliwosc uciskowa wystt;pujc nad przyc1.cpc111 bliz.szym ECHB na nadklykciu ~c(

hm:1.11yrn (ryc. 2-24B).

 L • lJ!l/kud1t•ni<l lokci.t
T :~ • l J~;k1Hl1Pni;1 lokci.l

s1r11kl11r Rozpoznanie rM:nicowc bölu w hocznym przc'dzi;ilc~ lokci;1

przPlric•g;1j;icc•go lli1d glow;1
sl11wowi]; 2) wlöknislf!go przyczep11 Rodzaj Pröba Ohjawy
mi<•nioWt!go proslownika 11adg11rs1k.1 krötkiego; 3)
i umicjsco- prowokacyjna ncurologicznc
w.ilo ttlozollych prornic·lliowych lt,>lniu«k zwrotllycl1 m.lZ 11)
.irk.idy Frohs1•go. (WPrllug: S. Moss, H. Swiln<r, l<,it.li.1f l11111u.•I wicnic bölu
S)'llrirollll': A speclrum o{ clinic,i/ presentations„ J. l-IMH.I Surg.
li\1111, 11::11 'i, Zapalcnic WyraZllie zlokal i- Wyprost nadgar- Nie 11 yst~·pujq
nadklykcia zowana tkliwosc slka /. oporem,
bocznego uciskowa nad pronacja przed-
nadklykcicm rnmienia z opo-
bocznym, b{>l rem, pr()ba pod-
1 .1" " ' - ,_ nasila sii; pr1.y noszenia krzesla
rLlchach slawu

l___ ---------- Zmiany sröd-

slawowc
Radikulopatia
Uogölniony böl
lokcia
Rozlany böl bocz-
Pröba L1ciskL1
osiowego
Ograniczcnie
Nie wysl9pujq

Nicprawidl1)\Vl'
szyjna ncj czi;sci ram ie- ruchomosci s1.yi odruchy, 11eL1rn!o-
e Wsröd innych zmia11, ktöre trzeba uwzgl<;dnic w rozpoznaniu, wymicnia si<; höl i/ILlh w zakrcsic HOIVI giczne zmia11y
zapalcnic !orcbki stawowcj ponizcj sqsicdnicgo wi<;zadla, przcwlckle poclraz- szlywnosc szyi c1.uciowe luh ru-
nicnie stawu lub torcbki slawu promieniowo-ramicnncgo, zmi<;lrnienie chrzq- chowc, 11ieprnwi-
stki lub stan zapalny glowy kosci promieniowcj, zlamanie szyjki kosci promie- dlowy wynik
niowcj, chorobi; Pannera, lokicc juniora ligowego oraz kostno-chrz<;slnq ocl- EMG/NCS
dzielajqctt rnarlwici; aseplycznq (osteoc/1011dritis dissecans). Zespöl kanalu Niejasne, rozlane Wyprosl lrzecicgo Pareslezje
lcczcnic zaclwwawczc promienio- pobolcwania palca z oporem, w picrwszyrn fal-
wcgo przcdramicnia, supinacja przcd- dzie mii;clzy-
Modyfilrncja aktywnosci böl zlokalizowany ramienia z opo- palcowyrn od
" W przypadku os{ib niezajmujqcych si<; sporlem lduczowe znaczcnie dla po- barclzicj dyslalnie rem, doclatni sl rony lokcimvej
prawy 11ia rczygnacja z czynnosci, ktöre powodujq b(>I (np. wiclokrolne olwie- niz w zapalcniu wynik niznico- (5-10%), niepra-
rnnie zaworöw). naclklykcia bocz- wego wstrzyk- widlmvy
" l'rzykiadanie lodu i NLPZ mogq lagodzic f>lan zapalny, alc powlarzanie ru- nego; hc'il wysl<;- 11ii;cia lidokainy Ei\r!G/i'J,~S
chöw 11asilaj11cych dolegliwosci opc'1znia powröt clo zdrowia. talc.i.e (10%)
~ Czi.;slo L1daje siQ zn10dy.fikowac lul;i wycliminowac powlarzanc ruchy prom1-
w spokoj LI
cji/sL1pinacji, jak i L1noszenic ciQzkich przcdmiol{iw w 111iejscL1 pracy. Zmniej-
szenie clolcgliwosci mozna uzyslmc przcz moclyfikacjc; chwylöw wykonywa- EMG = elcklromiogrnlfo; N< '.S = bmla11ic przcwoclniclwa 11cnvmvcgo
nych w pronacji (ryc. 2-29), zasti;puj<ic pronacjc; konlrolowanq supinacjq Wedltq": L.G. Warliold, 1\.L. Oslermrn1, ·i: Shirve11, J.11/eml cpicondylitis: llm11 to lest il 11ml 11r1·i•1·1u
i wykorzyslywanicm obyclwu rqk (ryc. 2-30). rcc1m·e11c1', j. Musculoskel. Ol!'ed„ 10(10):'.Z·I~. 199:1.
Na ile lo mozliwc, cii;zkie przecl111ioty nalezy podnosic, ustawiajqc r9cc cllrn1-
Q

111i ku görzc (w SLlpinacji) i korzyslac z obL1 rqk w sposöb, ktöry zmniejsza wy-
muszony wyprosl lokcia, supinacjc; i wyprosl naclgarslka.
Korygowanic tcclmiki S!osowanie niestcroidowych leköw przcciwzapalnych (NLPZ)
~ Jdli böl LI sporlowca wiq·i:e si~! z pöfoym IL1b wadliwie wykonywanym bckhen- • Gdy nie ma przeciwwskaza11, pacjentom zaleca sie~ zazywanic inhibilor(>w cy-
dem, koniecznc jesl skorygowanic tcchniki uclcrzcnia. klooksygenazy 2 (COX-2), jak cclccoxib (Cclebrex), lub srodkc'1w closlt,~pnych
• Kladzie sii; nacisk na unikanie udcrzania pilki, przy ktörym brakuje przcno- bez reccply, jak ibuprol'cn (J\clvil).
szenia w przöd masy ciala.
• Gdy böl nasila siQ przy korzys!aniu z klawialurv kompulera bez podparcia ru- Stosowanie loclt1
pomocnc mozc sii; okazac opieranie lokci na pudlozonyrn mii;kkim pod- o Przcz 10-15 min przyklacla sii; „wilgotny" !öd (lzn. uprzeclniu zrnoczonq
kladzie (np. zlozonym rr;czniku). w woclzie scicrcczkt~, w k!<'>rq zawija sit,~ löcl) 4-6 razy clziennie.
 2 "' Us1korL·:eni.1 lokci.i
T :! • Uszkodzt•11i<1 lokci.i

I'
'- '\,
'' Ryc. 2-31 Rozci,m<lnic prostow11iköw nadg.lrstka Ryc. 2-32 1<ozctqga111P zginaczy th1rlg,tr'>tl\.i \V ;,1„
u p.icjc,111<1 z z.1pi1lenie111 11<1tlklykc:i.1 liocz1wgo. l'rzy pal<'niu 11i1dklykci;1 przysrodkow«go. l'rzy wypro-
wyproslow1my1n lokciu i zgi<,'lym 11.HI stow.111yrn lokciu i wyproslowt111yni 11.1dg.ir•;!kt1
ldddrn odcliyl<•11iu lokciowy111 pi1cj«111 or,1z lekkirn jt~go orkliylu11iu pro11lit~11iowy1n 1><1-
n.ipin11 nadgarslek, Zd ~<didym r11zem utrzyrnuj4c lci' cjenl 5-b-krotnie napina 1111dgilrs1ek 1 1,i l>.1idy1n
1cjv przez 30 s. CwiczeniP ntllely powL11-z;1( r11zem utrzy111uj11c: l</ pozycj<,' przt•z .H) ~. C\\'iczl'-
i.:'.· r.izy dzic•1111ic•. nie n.-ik·Zy powt,u;a( :t<I rz11:y d1.it'1111it'.
llyc. 2-29 Mudyfik.icj" Ryc. 2w'.H> l'od11os1eni< civi:kich przedmiotc>vv 1vka-
1

u11ik.iniu c!11.vyt.ini.1 111i uslc1wior1ymi w supi11;1cji (dloni.1 ku görzt') i przy

w pro11<11ji (lrn. w spos<ih wykorzysl;111iu ohu koriczy11 görnycl1. Jt'st lo s1 ros<ib
wl,„:ciwy rlli! p.1cjc;11lriw z z<1p<1lenic"11 ni1dklykci;1
•JCY 11<1 n,\u u11ikni\'ci" hülu z powo-
11rzyczc~püw 1>roslow11iköw. dloniowej clo szczylu czwarlego palca (ryc. 2-34). Jesli oclleglosc la wy11osi
np. 11,40 c111, takq sarnq cllugosc powinna mic{ prawicllowo clohrana 1'\~kojcs{
rakicly.
Wstrzykiwanic kortyzonu
• Nasz zcspöl oclnolowujc w przypadkaeh lokcia tenisisty znakomilc wyniki po
Rozciqganic wslrzyknic;ciu korlyzonu.
" C\viczcnia ROM z polozcnicm nacisku na ko11cowe odcinki ruch<iw i nw:iq- • Zaleca111y wykonywanie wslrzyknic;c nie cz<;scicj ni;i. eo 3 rnicsiqce i 11ic wit/-
ganic hicrnc (lokicc w pclny111 wyproscie, a nadgarslek w zgic;ciu z lckkim ocl- cej niz trzy razy w ciqgu roku, by ilie closzlo do uszkodzenia scic;gna.
chyle11ie111 lokciowym) (ryc. 2-31 i 2-32). TECHNIKA WSTHZYIOWANIA
Ortczowanic przcciwstawnc (ortczowanic w lokciu tcnisisty) e 2 ml liclokainy wslrzykuje si~~ za pomoeq 2,5-ccnlymelrowcj igly kalihru 25C,
"' Or!czowanic stosujl' tvllrn pndczas 17.l'CZ)lwislej gry lub poclcj111uje sie; kt<mi kierujc si<; na punkl najwii;kszcj lkliwosci uciskowej w 111iejscu blizsze-
czynnos{ go przyczepu ECHB; nie wolno wpruwaclzac igly w scic;gno.
" Napic,~cic oclczuwal ko111 J'orl, gdy nm miirsnic „ lgl~· pozoslawia si<; na rnicjscu i przez inrnt s!rzykawkc; poclajc sit; 0,:) ml hcta-
zrclaksowanc, aby (asma maksy11ial11y skurcz palet lub wyprost mclazonu (Cclcslone). !Vletoda ta jcsl lcpsza niz oslrzykiwanic kortyzon. m
naclgarslka (ryc. 2-33). sköry, gdyz unika sie; w lcn sposöb zaniku sküry pod wplywcm korlykostcruidu.
"' ·n1sm~~ u111icszcza si<,~ w odlcglosci dwt)cl1 palcöw dyslalnie w slosunku do bo- Cwiczcnia ROM (patrz ryc. 2-31 i 2-32)
okol icy nadklykcia boc1.11cgo. • W cwiczcniach klaclzic sie; nacisk na osiqganie pm.ycji kraiicowych i 1w bicr-
o Czt;sl' autor(>w zalcca slosowanic przcz ti-8 !ygoclni szyny naclgarstkowcj, nc rm.ciqganie (lokiec IV pelny111 wyproscic, nadgarstek IV zgic;ciu z lckkim ml-
ustmvioncj w 45" zgit;ciu grzhictowyn1. chyleniern lokciowyrn).
"' Zawodnicy mogq zmnicjszy<'.· naciqg rakiely, 1.111ic11ic wiclkosc rc;kojdci (zwy- " Uruchamianie lkanck mi~~kkich wykonuje si\~ proslopadlc w slosu11ku do
lde na wi~~kszq) lull przcjsc clo gry rakielq harclziej Uumiqc<t. Co do wiclkosci przebicgu slru klu r lkankowych.
rc;kojesci. Nirscl1l zalcca zmierzcnie li11ijlq odleglosci od proksymalncj bruzcly • Pomoena bywa fonoforeza lub
 r
_v„""•""--

:! • Lh;1kodzPniil lokci;i
:~ • l lszknd1P11ia loJ..:ci.i
1

• izo[onicl'.llC ckscenlrycznc cwiczcnia l\'ki '/.C slop11imva11y111 obciq),c11ic111 11ic-

przckraczajqcy111 2,.5 kg
• Zwijanic nadgarsllrn
l'acjcn! przyj111uje poi'.ycj~~ sicdzqcq z i\•lq ulo~.onq 11;1 kolanic. W supinacji
(clloniq do göry) zgina nadgarslck 10 rnzy, !rzy111ajqc cic;).arck o 111asic 0,5- 1
kg. l'olcm zwi9ksza si~~ liczbc; susji do dw<lch dziennic po 10 zgic;c, a 11ast~~p-
11i.e zwic;ksza siQ obciq~.enic po 0,.5 kg, az do osiqgni<;cia 2,5--·3 kg. Cwici'.ClliC
ponawia sie; z clloniq zwr6conq w döl (w pronacji), ale zwic;kszajqc wlccly oh-
ciqzenic lylko do 2 kg.
• Wzrnacnianic mi9s11i przedramienia
Pacjenl wysuwa rami<; przcd sichie dloni<t do dulu. Zacislrn palcc, odwraca
nadgarslck ku görzc (prostujc) i mocno utrzyrnujc !<; po~ycjc; przcz 10 s. Na-
sl9pnic pr6bujc clrugq r9kq zepcl111qc C\Vicz'.qcq r9kc; w ~<il. l_j[rzymujc t~n 11a-
cisk przcz 10 s, powlarzajqc (:wiczenic 5-kro!nic; z wol11a i'.wic;ksZil si~~ licl'.h<;
llyc. 2-:u L1'.losow.111i1' ort„;y lokciow<'j prn•ciwd1i;ibj.1n;j drai11i„11iu n;ulklykci<1 hnr:z11ego. Orit'l\' 1i;1-
kLHb si1,• llcl S/t•rok(1~;( dwtkh p.dcöw dystalniP \V •;!ns1111kt1 do 11ttdklykcia boc1nego (nk~ pnwndttji}C nie-
powl6rzc11 do 20, wykonujqc je 2-.3 razy dzic1111ic.
wygodyl. tvld Olld lltlci.Ji.H: przyc1c:py pruslowniköw ll.l n.Hlklykciu h1w111y111. Do wzrnocnicnia zginaczy i proslmvnik<iw nadgarstka 1110i.11a wyko1·~ysta[·
ci9zarck zawicszony 11a krn'1cu linki (ryc. 2-35). Pacjent zwija link\ z z<twic-
szonym na nicj ci9i,arkic111, k!<'irego 111as9 111oi.11a s!opniuwo zwi~~kszaC:. Zgi-
1rncze pracujq, gdy cwiczcnie (o wyko11ujc si9 '/. clloniq zwröconq \V g(ir~\ a prn-
slowniki, gcly clloi1 jcsl skicrowana w dcil.
p11Pz l'iirsd1la tc:d111ikii Wykonywanic cwiczei'1 zginania i pros!owania lokcia (ryc. 2-36 i 2-37)
1·1;i pmlst;iwit• dlugosci
1dy dlo11inwi;j do c1uhk<1 p.1lc.1 uw<1rt<'go. Dohre uloi1•1li" linijki po111i.Ho-
Wielokrotnc sciskanic pilki (enisowej clla WZllHlCllicni<l przcclra111ic11ia i
wej w bn1:id1it dloniowt>j polPgd lld jPj l1111i1_1szczt~niu pomi1 1~dzy p.1lcem
1

1
111 a tr1Pci1n. l.Jzysk.111;1 dlugoS( odpowiada wl~1SciwPj wielkoSci r< '-
1

r.1kil'ly; i1111y111i slowy. gdy odlr•glo;;( to wy111'1si 11p. 11 ;10 rn1, t;ik.J s<1-
111,1 dlugu:;( pcrvvillll<l rnil~( pr.1vvidlowo dobr,u1.1 t\•kojeSt: r,1kiflfy.
2-J.S (wicn'nit' /'.~i11.Jl 1y i 1Jrp•;\ow1iik1'

J
1 \".

(~,·;r (~, /wij,i liid<<,' J uwii"1flHlVrn 11,i

k!t'irq~o rn.i~,t,' 111oin.i ',!up-
ZgindClt' pr,KujtJ, gdy dlu1i

r
~''"-- t:~r·>._
\(. ._
jl''ll 1vvröcon;1 ku wl11P, .i jHO:,lowniki -- pr;y dl(l·
""'..,l,~~f
/'l( ~·~\-~ '-·<:::;~
ni zw1öco1wj ku dnluwi.

\ 1
~:,~:lownild
CC

@)
r
-~(~ttioczo
0''11'!
@)

Cwiczcnia wzmacniaj<1cc (ostalnia faza)

• Podejmuje sie; oslro:i:ny progra111 wzmacniania sily chwytu, prostowania i zgi-
{ !l'r'.A.'h.11·' J\' 1.1~ i (\ '~~\
nania naclgarstka, rnic;sni clwuglmvego i lr6jglowego oraz stozka rolalor6w. '1~~·i'U'.{!1Y11''''#·1 '1 i~.,.,J~i1~~~l Rehabilitacja oparta na ocenie stanu pacjenfa. w zapaleniu

ilil,IJ~li~
@Zanim jcdnak przystqpi sie; do stopniowanych cwiczcn wzmacniajqcych trze- nadklykcia przysrodkowego i bocznego
ba sprawdzic, czy ustqpila ostra faza zapalna, eo occnia sie; na podstawic Galloway, DcMaio i Manginc
utrzymywania sie; przcz 2 tygoclnic bczb61owcgo wykonywania coclzicnnych
czynnosci. Uzasad11ic11ic. l'acjcnt rozpoczyna pla11 rclrnbililacji slosmv11y du dolegliwosci i w.vni-
• Powr6l dolegliwosci (l.zn. bölu) nakazujc moclyfikacj9 prograrnu cwiczcil oraz k<iw badania przcdmiolowcgo. Farn I kazdcgo planu ma 1111 cclu przywröccnic !{UM
zmnicjszenic ich in!cnsywnosci, a jesli b61 powraca, zaslosowanie oldacl6w nadgarsllrn i lokcia. Faz11 2 ohcj111ujc cwiczcnia wzmacniajqcc i stopniowy powr(JI dn
aktywnosci. Najpicrw trzcha doprowadzic do usl<1picnia ostrcgo böl11, a 11asl9p11ic
z lodu. przystqpic do zwi9ksza11ia sily proslow11iköw przcdra111ic11ia, ich gic;I ko.~ci i wytrzy-
o Prograrn l:wiczci'1 obcjrnujc: 111alosci.
• Ruclty czynnc i suhrnaksymalne cwiczcnia iz01netrycz11c
...-----

2 • lJs1kod1e11i.1 lokcia
:! • Us1koclzl'ni.1 lokci.i

1\ II
Hchahilitacja oparta na occnic stanu pacjcnta w zapalcniu nadklykcia przysrodlwwcgo
i boczncgo (cd.)
Faza Plan J (silnc Plan 2 ( dolcgliwosci Plan 3 ( uslqpicnic
dolcgliwosci) umiarkowanc lub dolcgliwosci)
nicwiclkic)
• B{JI spoczy11kmvy
};\'~·
~~· . • l'unklowa ikliwosc
• l\<'1! tylko prz.v
aklywnosci
• Nie rna hc'1l11
przy codzic1111ycl1
' ~'!~,~·'~" uciskowa • Minimalna i.kliwos{ czynnosciach
.·?~' • Böl przy minimal-
nyrn oporzc dla
uciskowa
• Minimalny böl przy
•Nie nw hölu rzulo-
wancgo
___,,..-/'__.....,..,,,_A. pros!owania nad- zgi11aniu/proslowa- • Pclny zakres l\OM
,/- ~ garslka 11iu nadgarslka •GSD<l0%
• Obrz~;k z oporc111
• W1;i.nica sily cl11vyl LI • N ic rna böl LI przy
(GSIJ) > 50'1<1 codzic1111ych czy11-
c D • > 5% ulraly rncho- 11osciach
mosci 11adgarsl.ka lub • GSD < 50%
lokcia • Nie 111a ulraly
rnchomosci ·
Occna • Czas lrwania • Czas lrwania dolc- • Occna uraz11 IL1h
dolcgliwosci gliwosci aklywnusci wywo-
• Böl rzulowa11y • Hozpozna11ic lujqccj dolcgli\vosL·i
• Porniar sily chwylu r6znicowe • Uslulcnic
• Palpacyjnc bada11ic •Bö! rzulowany Lila powrol11
lokcia • Porniar sily chwyl 11 aklywnusci
• Jlorniar ruchrnnosci • Palpacyjnc hadanic • Usialcnic puzc1sl<1-
R)'t:. :!<Hi A. Zgi111111it• lhHlgrirstkc1 (wit Zl'lli11 oporowe. B. Proslowanit~ nadg.irslk11 - Cvvicze11ia oporowt'. • Wywiacl dotyczqcy lokcia lych ubyl ld1w
lokci;1 (wiol'rli;1 z 1.1s111.1 Tlll'r,1-ll.md. D. l'roslow.111ic· lokcia ·· c\vicz„nia z la;;ni;i Tlwra- urazu lub aklyw- • Pomiur ruchrn11osci aktywnusci
11osci wywolujqccj • Wywiad dolyczqcy
dolcgliwosci 11razu lub aklywnos-
• l{ozpoznanic ci wywolujqccj
n\znicowc dolcgliwosci
..I· Lcc1.c11ic Faza J (zwalczanic Faza 1 (zwalczanic • Gi~·lkosc poprzc-
JIJ
stanu zapalncgo) stanu zapalncgo) dzajqca aklywnosc
\ • Zapcw11ie11ic spokoju • Zapcwnicnic spokoju • Wz111acnianiL~
• ßicrnv HOM • Bicrny HOM • (:wiczcnia izokinc-
• l\riol~rapia • Kriolerapia lycwc
• Fmmakolcrnpia • 11a n11akolerapia • C\viczenia izolo-
lll\.'.Znc
• Inne sposohy
leczcnia

.\ Faza 2 (rchabilitacja) Faza 2 (rclmbilitacja)

• Ograniczona • Ograniczona • Modyfilrncja

~
aktywnosc aklywnosc lcchniki
• Kriolcrnpia • Zwic;kszanic • Modyfikacja sprzc;lu
• l{ozciqga11ic gic;lkosci • Ortczmvanil'
(stalycznc) • Wzmacnianic przcciwslaw11c
A ß
Ryc. :l-:17 (wic1P11ia \N/1n.1c11L1j.JCt· lokit·'(, / u/yciv1n t.1~111y ·11u'r,1-ILtncl.
 \) '-

~1 • U:-.1:kod1t>nia lokci.i ., • LJs1kod1c•ni.i lokcid

lkhabililacja oparta na occnic stanu pacjcnta w zapalcniu naclklykcia przysrocllwwcgo nie warslwy korowej (a:i. do kosci poclchrzc,'slnej), by pobttdzil- lworzcnie si<,~ 1u1v1·ycli
i boczncgo (ccl.) 11aczy11. Jesli nie stwierdza sie;~ przy ly111 zrnian srödslawowych, lorehkt; slaw11 lok-
ciowego pozoslawia sii; nienaruszmli[. My prcl'erujcmy leczenie lych pacjcnlc°llv mc-
Jtaza Plan 1 (silnc Plan 2 (clolcgliwosci Plan 3 (ustqpicnic todq ar!roskopow<[, gdy lylko jcsl. lo mo:i.liwe. 1\rlroskopowc uwol11icnic rozsciqgna
dolcgliwosci) umiarlwwanc lub clolcgliwosci)
nicwiclkic)
Etm i dckorlykacja naclklykcia boczncgo przehicga lak srnno jak przy opcracji 111c-
iod<t olwmlq. 1\rl.roskopowe lec/.e11ie zapale11ia 11adklykcia hocznego lllcl wielc po-
Fant 2 (rchabilitacja) Faza 2 (rchabilitacja) 1.encjalnych zalel w sl.osunku do lej drngicj allcrn,11~:11·~'. a mlsdck skulccwosci jcsl
• 'v\lz1nacnia11ic (izo- • !Vlasa;i. J'rykcyjny • Masaz J'rykcyjny por(1w11ywal11y. Do zmiany docicra si~· w sposöb ht~zposrcd11i. oszut,·d/.<1jqc wsp(>lny
rnctrycznc)
• Ultradzwit;ki
poprzcczny
• Krintcrapia
• Stopninwy pmvrüt
do aklywnosci
przyczcp bli:i.sz.v prostownik(1w. 1\rlrnskopia olwicrn ll'z
nwi.liwosc zhc1da11ia ws1.cl-
kich innych zmian srfa]slawowych. J'oza l.y1n skrnca OIHI okrcs rcliahiJitacji J100jll'-
• llVGS
racyjnej i pozwala pacjentowi wczesnicj powniciC: do pracy czy zaji;c sporlowycli.
• llVGS
• Przcjscic do J'azy 2, • Ullradzwiqki W okresie pooperacyjnym zachi;camy pacjcntt->w clo rozpoczynania
gdy pacjcnt tolcrujc • l'rzcjscic do fazy 3 C:wiczc11 HOIVI ju:i. w trnkcie 24-48 godzin po zabiegu. Na ogül picrwsza wi1.yla
wymicnionc wyi.cj kon!rolna przypada w ciqg11 72 godzi11 od zabicgu. Przy lcj okazji pacjcnla mkla-
postl(powanic nia siq do podjqcia cwicze11 prnslmvania i zginania. Gcly cofa si~~ ubrzi;k, eo nasl~~­
• Wskazania do lc- puje zwyklc po 2-3 tygodniach od zabicgu, pacjcnl mo:i.e szybko oclzyskac· pclny
czcnia <>peracyjncgo l{OM i ruzpoczqc cwiczenia wzrnacniajqce. Na powr(il do zajqc sporlowych zwiq-
Cdc • Uslqpicnic h<'>lu • !-Irak htilu podczas • l'mvnil clo aktyw- zanych z rzutnmi pozwala sit;, gdy pacjcnl w pclni odzyslrn sily.
w spoczynku rzynnosci cotlzicn- nosci bez h<'>hl
• 'lhlerancja rozcitlgll- nych • Zapohicganic
nia i wzrnacniania • llruk bülu przy roz- nawrolowi - utrzy-
przy 111inimalnyrn ci<tganiu rnanic prograinu Po operacji zapalenia nadklykcia bocznego
dyskon1forcic • l'clny nOM rozciqgania Bakcr i Baker
• l'oprawa HOM • Przygotowanic do
trcnin- reliabilitacji czyn-
DZIEN 1-7
nosciowej
• Konlynuacja t rcnin- • Poclwicszrnic krn.1czy11y 11a lclllhlaku dla /.apcwnirnia pacjcnlowi wiqkszcgo kurnforl11.
gu uklaclu krq:i.enia • /'.walc;1,a11ic obrz0w i slanu zapal11cgo oldada1ui z loclu na 20 111i11 '.'- -3 razy dzicnnie.
• Ostroznc C::wiczcnia l{Uf\11 n;ki, 11;1dgarstka i lokci:i. prnw:idzonc 11· zakresic nicpowD-
bölu .
• Czynnc cwiczenia !\UM harku (slaw ra111ic1111y), napillanic dolncj CZySCi llli\'Sllia
czworohoczncgc>.
• Slop11imoc zwif;kszanie sily, gi<;tkosci i wylrzymalosci mii;sni rnelodq cwiczeri
o rnalcj prt;c!kosci, z uwzgli;dnieniem slopniowo zwii;kszanego oporu. Nie jcsl wla- TYDZIEN 2-4
sciwc slosowanie sit; vv iym przypaclku do zasady „nie rna b6ltt, nie 1m1 posli;pu". tcmblaka.
Galloway, DcMaio i Manginc clzielq swe poslt;powanic z pacjcn!ami cierpiqcymi • I<onlynuacja biernych ruch{iw l{OM. 1{11chy biernc nalczy ko11ty1111mvac'.-, lqczqc jl'
mt 1.apalenic naclklykcia (przysroclkowcgo lub bocwcgo) na lrzy okresy. frtza f)(Jczqt- z Cl.ynnymi wspomaga11y111i w zakrcsic, jaki pacjcnl tolerujc.
lwma jcsl nakicrowana tut redukowanic stanu zapalncgo i przygotowanie pacjenla do • Ostroznc cwiczcnia W/.lllacniajqcc z uclzialelll czynnych ruchöw i
cwiczc{1 izo111ctrycz11ych.
J'azy 2. W fu:zic 2 klaclzie siQ nncisk na puwrÖl sily i wytrzymalosci. Nalezy odszukac • Dia zrnniejszenia obrzqku i slanu zapalncgo naclal slosujc sit; 20-minulowc oklady
i modyfikowaC: czynniki prowadzqce c\o zaburzc11. Paza .3 obejmuje rehabilitacji; czyn- z loclu 3-4 rnzy clziennic.
noscimyq, kt6rej zadanicm jesl powröt pacjenla do zqclanego slopnia aklywnosci. • \Vzrnacnianic barku: 111anualnc proprioccplywne torowanie m·rwowo-rni9sniowc D 1
Plan !cn opicrn sii; lez na slopniu nasilenia poczqlkowych dolcgliwosci i zaawan- lub D2 dla stawu ralllienncgo u pacjenla w pozycji siedzqccj. Wrn1arnia11ic
sowaniu ohjawöw przcclmiotowyclt slwicrclzanych na poczqlku leczenia. rnctochi oporu rnanualncgo i ko11ly11uacja napi11a11ia 111it;s11ia czwornlmczncgo.
TYDZIEN 5-7
Lcczcnie opcracyj11c
• Puszerzanic cwiczd1 IVZlllilClliajqcych w lokruwall\'Ch przcz pacjcnla granic:ich,
Opcracyjne lcczenie lokcia lenisisly rozwa:i.a si<,~ clupiero wtccly, gcly clolegliwosci pa- z, unoszcnicm ciQzaröw i u;i.ycic1n gu111owych lasm wlqcznic.
cjcnta nie usl<,•pujq przcz ponad rok mimo slosowania opisanych wyzej melod • Cwiczcnia H.OIVI z ci<Jglylll zwracanicm mvagi 11:1 111:iksy1mil11y zasi\'g i bicrne w.v11n1-
lcczcnia zachownwczego. lslniejq rö~.ne sposoby opcracyjnego lcczenia bölu zwiqza- szanie ruchr'iw.
ncgo z lokciem lcnisisly. Wielu autoröw rekomenclujc wycii;cie uszkoclzoncgo i zbli- • Dia z111niejszcnia obrzc;ku i slanu zapalncgo nadal stosujc sil( 20-111i11utmvc oklady
znmvacialego przyczepu bli:i.szcgo ECIW, usunit;cie lkanki ziarninowej i nawierce- z lodu 3-'i razy dzic1rnic.
 T
!
;! • US1korl1P11i.i ll!kci.i :1 • lJszkodzt'I ,;„ lnkci,1

• Ostrn:i:11~1 rnasaz wzclluz i w poprzek ukladu wl6kien rozscii;gna. Ryc. 2-:rn Z.ip;dt•JJic• n"dklykci;i przy;rodko·
l{,;1 wcgo 111oin.1 zwykle rozpnz1111( kli11ic1nit: 11.1
• Orleza przeciwstawna.

~
pudsLl\vic• htllu 1.lok;1li:~ow;11H'JiO \\ !y111 n.id-
TYDZIEN H-12 klyk< iu
~--·

• Na ile lo putrzebne. 11aclal ortcza przeciwslaw11a. ~

Czyn11osciowy trcning slosowny clo k011krclnych polrzch pacjcnta.
• l'own·,, du zaj(,:c' sportowych lub zwyklej aktywnosci.

___j~·' /
Zapalenie nadldykcia przysroclkowego (lokiec golfisly)
Zapalenie nadklykcia przysrodkowego (czc;sto zwanc „lokciem goll'isty") zdarza
siy znacznie rzaclziej niz zapalenic naclklykcia bocznego, lecz wymaga szczeg6lowe-
j
go badania zc wzgli;clu na bliskosc innych slruktur przysroclkowych, kt6re mogq na-
slaclowac zapalcnie nadklykcia. Wybör wlasciwego sposobu posl<;powania jesl uza-
lezniony od wykluczcnia innych przyczyn bölu w przysrodkowej cz<;sci lokcia.
/':apaknic nadklykcia przysrodlmwego jcsl, wedlug dct'inicji, zmianq chorobo-
\1'<). klorn obej111ujc zlolwlizowane na lyrn nadklykciu przyczepy blizszc mic;snia (/
1iawrnl1iego oblcgo i pro111ieniowego zgi11acza nadgarslka. Mog<1 jednak lcmu lo-
war1.>:szyc zrniany w 111iejsct1 zlokalizowanych w okolicy lokcia przyczepöw bliz-
szych lokciowego zginacza nadgmslka i mic;snia dloniowego dlugiego. Wyn:usz~ma j'/ /
wnl91zac1n ,,,- -
/\
K ~ 861 wi~zmlla
C1.ynnikic111 przyczynowym sq powlarzajqce si\ urazy, prowadzqce du mikro-
--·--· ./
11addarc tych slruktur. Do zespolu przeciqi.enia, kt6ry narusza przysroclkowe oko- Q{~~„/ lol<cioweno pobocznono
licc wspölnego przyczepu zginaczy, dochoclzi u sporlowcöw wykonujqcych rzuly;
wyslt;puje u nich ponawiajqca siQ wy111uszo11a walgizacja lokcia wraz z powlarzal- A B
nyrn naciqganicm zginaczy przedramienia. Zapale11ie naclklykcia przysrodkowcgo
slanowi przyldacl przeciqzania pri'.ysrndkowcgo przeclzialu lokcia. Zrniany tc cz<;-
lokci11 vv1h11dz.11ty fH1<'1 wy1m1~zC'niL' wt1lgi1r1cji l(Jkci.i
slo sl wierdza siQ u graczy w tcnisa, w rakietki, squash czy inne gry polqczonc 1111 rozpoz11.u1it~ B. W ceh1 spr.1wdz"11i,1
z rzularni. Böl najczi;sciej wiqzc si<; z serwowa11ie111 i ruchami przeclramienia. w.ilgiz;icyj11t•j ll\•Voii1i{
daj;icy sl;1liilizujc· ko,;<' r<llJJieJJJJ;J,
w sln-11H1• ustavvit~nia koSl~1wPgo, vvywiPr11j.}l sil1; odwodzqc1} ll<l dyst.llny ko11iec ko~ci lokc invvl'j. {\l\ll'dlug:
Baclanic
B.F. Morrey, f/Je rlliow atJd /ls Disorders„ f'hiL1ddplti;1, WB Sa1u1dt„·s, 1'!B~i; or,1z IU'. Nirscl1I, 1:.). 1(1.Ju-
Zapalenie nmlklykcia przysrudkowego klinic1.11ie rozpuznaje siQ na poclslawie sh««r, Asses.snH'lll .Jllfi tredllJH'tJI guhldilles frll' r>/11ow itJjuries, l'hysici;lJJ Sporls lv\ed. :Hl'il:FlO. l'J'Jh).
bc'>lu i tkliwosci uciskowej w okolicy lego nadklykcia przy zginaniu
i pronacji z oporem (ryc. 2-38). Bö! w przysrodkowym przedziale lokcia jesl cz<;-
slo wzbudzany przez zaciska11ie pic;sei, obni:i.ona jesl lez zwykle sila chwylu.
Niczwyldc wa:i:nc jest odr6:i:nicnic zapalcnia nadldykcia przysrodkowcgo ocl
uszkodzenia UCL i niestabilnosci slawu. W lcj oslalniej syluacji pröba wymuszo- Ncuropatia ncrwu lokciowego
11ej walgizacji wyzwala böl w UCL i ujawnia otwarcic (nieslahilnosC) slawu lok- • W przewleklej neuropatii cloclatnio wypacla objaw Ti11ela nacl nerwem lokcio-
ciowego (ryc. 2-39). W ohu wylllienionych slanach 11107.e wspölislniec neuropatia wym w okolicy kanalu lokciowego.
ne1wu lokciowego w okolicy sU.1w11. • Czcrslo objawo111 lowarzyszy neuropalia uciskmva, powodujqca dr~·twienic
i mrnwienie obu paldiw zaopat.rywanych przcz nerw lokciowy (czwarlego
i piq lego).
Uozpoznanie niinicowe
• Neuropalia nerwu lokciowego u rniolaczy rzadko wyst~~puje w sposcih izolo-
·uszkodzenie UCL u miotaczy wan.v i ezi;sto wsp6lislnieje z uszkodzeniem UCL lub zapaleniern nadklykcia
n l'r(>ba 11·ymus1.011ej walgizacji lokcia ujawnia uszkodzenie UCL z rozwieraniem przysrodkowego, eo jesl nast<;pstwem pociqgania nerwu wskutek nicslabilno-
slawu. sci lokcia.
$ \Vykonuje si~· wy11n1sz01n1 walgizacj<; ra111ienia przy lckkim zgii;ciu lokcia i su- • '117.eba lez rm.wa:i.yc inne mozliwe przyczyny bl1lu \V przysrodkmvej cz~~sci
pi11acji pr1.edra111ienia (patrz ryc. 2-'JLJI.\). Ew.wieranie sie; slawu wskazuje na lokeia, lakie jak oddzielajqca kostno-chrzl(stna martwica ascptyczna (osteo-
11s1.kodze11ic UCL. chondritis dissecans) lokcia i zapalenie lrnslno-stawowc.
 .1 • u,zkodz„11i.1 lokci;i
·r :~ • li';/k1icl;1•ni.i lokci,1

Leczcnic zaclwwawczc
• Supi11acja/prn11acja przcdrn111ic11ia
• Nieoperacyjne leczenie zapale11ia 11adklykcia przysroclkowego prl'.ebiega • llVGS
podolrnie jak w zapaleniu nadklykcia bocznego i rozpoczyna si<; od modyfilrn- • Fonoforcza
• IVI asai. frykcyj ny
lub zrezyg11owania z aktywnosci, kl(ira powoduje przeciqzenie napi<;ciowe. • jonloforcza (zc srodkicm przcciwzapalnylll, jak np. dcksa111clazc\ll)
Trl'.eba lez. odnale/.c podloze stanu zapalnego i dokonac korekly zarC1w110 bl<;- • Uniknnic rucl1öw pmvod11jqcych bei! (np. chll'y!,iw)
döw lre11i11gowych (przcci<izenia), jak i wadliwcj leclmiki rzulCiw, klöre bywa-
Ei\ZA 2 - 1'1\ZA PODOSTHA
jq polencjalnq przyczynq przeciq:i.cnia napi<;ciowego.
• Obrz<;:k i sinn zapalny zwalcza sie; oklaclami z lodu i poclawaniem NLPZ. • Celc
• Doslt;pnc S<! orlczy, kt6rc clzialajq przeciwslawnic na poduszcczk<; zginacza • Poprawa clastycznosci lkanek
• ZwiQkszanic mocy i wyt rzy111alosci lllit;Slli
prl'.ysrodkowcgo. jcdnak w naszcj praktycc orlczy le nie okazaly si~~ zbyl sku-
• Poprawa aktywnosci czynnosciowcj i przywraca11ie sp1«1w11osci
lecznc. • l'nlozcnic nacisku na wzniacnianic odsroclkowo-dusrodkuwcj
• Hozciqganie i cwiczcnia ROM prowaclzi si<; w podobny spos(ih, jak lo opisa- • Skupicnic sie; na uszkmlzrn1y111 111ic;s11iu l11h grnpic
no przy 0!«11'.ji zapalenia nadklykcia boczncgo. • Zgina11ic/wyprost nadgarstka
• l'o ustqpicniu oslrcgo bölu i stanu zapal11cgo poclcjmuje si<; cwiczcnia wzrnac- • Pronacja/supinacja
niajqcc lokieC:, naclgarslck i sloz.ck rolaloniw, skupiajqc sic; jcclnak na wzmac- • Zginanic/wyprosl
nianiu zginaczy nadgarslka (eo zoslalo opisane w planic rehabilitacji po zapa- • l11icjowanic wzmarniania harku (jcsli slwicrdza si1,· ubylki sily)
• l<onlynuowanic cwiczci'1 poprawiaj11cych clastycwosc;
lcniu nadklykci<1 boczncgo). • Zastosuwanic ortczy pr1.cciwstawm:j
• W ulrzymujqcych sic; dolcgliwosciach korzyslnc mog<j si<; okazac wslrzyknic;- • Ko11ty11uowa11ic k1fotnapii po c:wiczc11i;1ch lub po i1111y111 wysilk11
cia korlyzonu (0,5 rnl belarnela/,.onu) w okolic<; najwictkszcj Lkliwosci ucisko- • l11icjowa11ic sto1rnio\\'l'go powrnt11 do wyczcqrnj<1ccj aktywno~ci
wcj, nie mozna ich jcd1111k wykonywac czctscicj niz eo 3 miesiqce i nie wii;ccj • Stupniowy powr(it do rucliöw, kic'1rc dot<td sprawialy hc'il
ni7. trzy razy w rnku (opis lechniki zamicszczono w cz<;sci poswi9co11cj zapa- FAZ!\ 3 - 1'1\ZA PRZEWLEKLA
lcniu 11adklykcia hoczncgo). Jgli; umieszcza si<; przccl nadklykciem przysrocl-
kowy1n, by nie uszkodzic nerwu lokciowego, klöry przcbiega ku lylowi ocl • Cclc
• Poprmva 111ocv i wyl rzymalosci
micjsca wslrzykiwi111ia. fdli u fJacje11/a wys/9puje b<5! pro111ieniujqcy do • Podtrzylllywanic i zwi~~ksza11ic clnslycznosci tkanck
przcdrarnienia lub do pa/cöw (eo .swiadczy () wzypadlwwy111 wstrzylwi1xiu • S!opniowy powrc'Jt do naj!rudnicjszcj aktywnosci sportmvcj
do 11c1wu), nalc;:y zabicg przerwac. • Konlynuowanic cwiczci'1 wzrnarniajqcych (z poloi.enielll 11acisku 11a wz111arnianil' od-
• Gdy dolcgliwosci ulrzymujq si<; ponad rok, mogq islnicc wskazania do inler- srodkowo-dosrodkowc)
wcncji opcracyjncj [slanowczo za pözno -- pr:zyp. red.]. • Nie dopuszczaC:: do 11t raty h;1rlrn i lokcia
· Pacjenlmvi zczwala si<; na znacznq aklywnosc czynno.sciowq, gdy zakrcs ROM • Kontynuowanic cwiczci'1 clastycznosC:: tkanck
• Siopniowc zrnnicjszanic ortczy pr1.cc:iwslaw11cj
lokcia powracc1 do normy, böl usl~~puje, a uhytek sily nie przekracza IO% w por(1w- • Kriotcrapia w lllia1v polrzehy
11aniu z przeciwlcglq kot'lczynq. Niezmiernic wa~.ne jcsl przeslrzeganic lych kryte- • Jnicjowanic slopniowcgo powrulu do aktywnosci sportowc·j
ric'iw, by nie· dopuscic clo przejscia zapalcnia nadklykcia boczncgo i przysrodkowc- • Modyl'ikacja sprzqtu (wiclkosC:: rc;kojesci. 11aciqg rakicly, podloi.c do gr.v)
go w slan przcwlckly. • Nacisk na progrmn utrzy111ywa11ia spraw1msci

Zapalenie nadldykcia bocznego lub przysrodkowego

\Vilk i J\mlrews Podsumowanic zasad rchahilitacji tokcia po zapalcniu nadldykcia

FAZA 1 - FAZA OSTRA Wytycznc do rchabilitacji w ly111 schorzeniu sko11cc11lrowanc s1111a gujcniu sic/1ka-
• Cele nck oraz na ograniczeniach, jakic narwca böl i aktywnosc. Fazi; wl'.macniania rm.-
• Z11111iejsz,~nic st;1nu zapalncgo i bölu poczyna sitt od rucht'iw czy1111ych i subrnaksymalnych cwic1.ci'1 izomctrycznych.
• Zapcw11il'nic l\'i1ru11ld1w clo gojcnia si1,~ tka11ck Gdy aklywnosc taka jcst przcz 1,5-2 tygoclnic clobrl'.c lolcrowana i nie prmvadzi do
• OpM.nia11ic prnccs11 ·za11iku rniQsni zadnych powikla1'1, pacjent przechodzi clo cwiczc11 zc wzraslaj<1cyrn oporclll (l'IU<'.).
• Kriolerapia Poczqlkowo zalccane jcsl slosowanic rnalych obci<1zc11 z nicwielkq liczhq po-
wirowc wtörzd1, a potcm przcchodzcnic do cwiczd1 () umiarkowanci, i11lc11sywnosci
w cclu poprmvy giQtkosci i z wi9kszq liczhq powt(1rze11, wykonywanych lrzy razy dzicnnie. Cwi,czcnia !{()[VI
• Wyprosi/zginanic nadgarslka
• Wyprosl/zginanic lokcia pc)niq barcJzu Waznq roJ<; W ca)ym pl'OCCsic rehahiJitacji, jednak SZCl'.CgciJny 11acisk
kladzic sii; na nie przez picrwsze 4 tygoclnic, by nie dopuscic do zwlöknicnia go-
--
2 • lJ~zkodZt!lli.1 lokci.i
~~ • Us.d..::od1.(•11i.i lokci.i

jqcycil sie; tkanck. 'lerapcula 111usi tc;i. uwzglc;dniac'.: przyczyny clra;i.nicnia Lkanck, • Lcczenic opcracyjnc pozwala na oclzyskanie J()()l}ü sily w ramicniu dmninujq-
kt(>rycil 1.IL-kccwa;i.cnie prowadzi do zwlöknicnia w wyniku wzbuclzania procesu cym i okolo 90% w ramieniu nieclo111i11uj<1cym (Bakcr i in„ 1985).
zapalncgo. • Zaröwno z przcclmiolowcgo, juk i podmiolowego punklu wiclzcnia wyniku, ;i:c
Oczywiscic 1Vzglc;cly anatomicznc sprawiajq, ze plany rchabililacji IV zapaleniu leczcni operacyjnic pacjcnci, kl<'Jrzy doznali uszkodzenia mi~~snia clwuglmvc-
nadklykcia przysruclkowcgo i boczncgo nicco sie; od sicbic röi.niq. Nicmnicj jcclnak go, osütgajq lcpszy wynik niz prowadzcni bez operacji.
zaproponowany wy;i.cj plan rnoze dla tcrapeuly sla1101Vic'.: wylycznq clo opracowa-
nia konkrdnegu progrnmu, zgodncgo z potrzcbami dancgo pacjenta. Jeden tylko
elcmcnl nie ulega zmianie nalczy ograniczac'.: szkodliwe oclclzialywania, ktöre za- Po naprawie dystalnego odcinka mi~snia dwuglowego
grazajq clalszcj clcgcncracji uszkodzonych tkanck IV procesic rchabilitacji, czy to
po leczcniu zachowawczy111, czy operacyjnym. U pacjcnla w trakcic rehabilitacji
poopcracyjncj istolnym czyn11ikie111, o kt{Jryrn lrzeba zawszc pamic;lac'.:, jcst lo, czy l'AZA I (TYDZIEN l)
reaguwal on w oczckiwany spos(>b na poslc;powanic zachowawcze. Dlatcgo tc:Z • -<:?zyna lylna z 90° zgic;cicm w slawic lokciowylll
uklacl czasowy rehabilitacji i jcj poszcrzanic pmvinno byc'.: zawszc clostosowane do • Cwiczcnia chwylnc nadgarslka i r~~ki
jcgo indywidualnych mo;i.liwosci. l'ulqczcnic tych wskal'.6wck z ogölnic obowiqzu-
l'AZA II (TYDZIEN 2-6)
jqcy111i zasaclami rchabililacji powinno sprawic'.:, ze pacjenl pown»ci do normalnc-
go rnzldadu swoicli zajc;c'.:. • Orlcza HOM trn lokicc
• 'lydzid1 2 -- 45--1 00°
• 'lyclziei'1 4 - 20-115°
•,'lyclzicil 6 - 15-- J30°
• Cwiczcnia barku (slo~.ka rolaloröw)
Naprawa dystalnego odcinka mi~snia dwugfowego Wzlllacnianic rnic;sni lopatki
• <~wiczcnia zginm1ia/proslowania
• Us1.koclz.c11ic pruksy111alncgo oclcinka mic;snia dwuglowcgo (scic;gna glowy • Cwiczcnia chwylu
dlugicj) w pohlizu barku czc;slo lcczy sie; nieopcracyjnic. Natomiast uszkoclze- • 'lydzici'1 5-6 - izo1J1clrycznc cwiczcnia lrl>jglmvcgo
nic w odcinku dystalnym w poblizu lokcia nicmal zawszc wymaga lcczcnia J7AZA Ill (TYDZIEN 6-10)
opcracyjncgo, by prz.ywrocic'.: silc; czynnego zginania i supinacji lokcia. • Orteza l{OM lokcia
~ Uszkodzcnic dyslalncgo sci<,~gna mic;snia (hvuglowcgo zdarza sie; znacznie rza- • 'lyclzici'l 8 - 0-J 45"
dziej niz jcgo czc;sci proksymalncj (w 96% przypadköw rozerwanie naslc;pujc • W,8 tygodniu rozpoczc;cic
w proksyrnalnym odcinkl! glowy d.lugicj, w l ex) - vl' proksymalnym odcinku • Cwiczd1 izolonicznych 111ic,~s11ia lröjglowcgo ra111icnia
glowy krr>lkicj, a w 3% przypadköw - w dystalnym oclcinku scic;gna). • b~olonicznego wyprostu/zginania nadgarslka
• 'lypowq ol'iarq tego uszkodzcnia sq m9zczyfoi w czwarlcj i piqtcj dckaclzie zy- • Cwiczci'1 izolonicznych barku
cia (srcdnio w wieku 46 lal) . FAZA IV (TYDZIEN 10-.16)
• Jak sie; [11'1.ypuszcza, do uszkoclzenia sci((.g11a w odcinku clystalny111 prcclyspo- • c\viczenia izonwl rycznc 111ic;snia dwuglowcgo od 12 lygoclnia
lllljq jcgo zmiany zwyrodnicniowc w micjscu przyczepu dalszcgo. • l~onl.ynuowanie cwiczc11 poprawiajqcycl1 gic;lkosc
• Uszkmlzcniu lcmu towarzyszy slyszalny lrzask, intcnsywny böl i wyrafoc • Cwiczenia l{OIVI i ruzciqgajqCl:
znicksztalccnic mic;snia. • 'lydzici'1 J 0-12 -- cwiczenia lulowia
• lntcnsywny böl rno).e po kilku godzinach zmienic'.: sie; w lc;pe pobolcwanie. FAZA V (TYDZIEN 16-26)
• 'lypowy wywiad wskazujc na jcdnorazowy ekscc11trycz11y skurcz 111ic;s11ia
• c\viczenia izolonieznc dwuglowcgo od l 6
dwuglowcgo, np. przy prlibic L111icsienia cic;;i.kicgo przcclmiolu. • <\viczenia plio111cl rycznc
• 'l\Jpc>WL' ohjawy l'izykalnc lo ob1·zc/k i tkliwosc uciskowa w dole lokciowym
oraz oslahic11ic supinacji przcdrarnicnia i zginania lokcia. l'J\ZA VI (TYDZIEN 26 1 l(()LEJNE)
• Mmrcy i in. ( l lJ8!'i) stwicrd1.ili w takich przypaclkach ubylck srcclnio 4<Nli si- • l'owrc'il do zwyklcj aklywnosci (wlasciwej dla dancj dyscypliny sporlowej)
ly supinacji i zmicnnq ulr;il<; sily zgi11a11ia, wynoszqcq .~rcd11io ,)()l)\1 u pacjcn-
töw lcczunych nicopcracyjnic.
" Bez opcracji dochoclzi do powslania blizny pomic;dzy dystalnq czc;sci<t 111ic;snia
a 111icsnic111 rnmie1111y111, nie powraca wic;c prawidlowy ich zarys. Na ogöl pa-
lzolowane zfamanic gfowy lwsci promieniowej
leczt~11i z.acl1owawcw uskurzajq sie; na szybk<t rncrczliwosc'.: rc;ki.
• 'leclmika dw<'>ch naci~~c:, opracowana przcz ßoycla i Anclersona, prowadzi zwy- Najszerzcj przyjc;ta i przyclatna do ustalc11ia sposohu lcczcnia jesl klasyfikucjc1 zJ,1„
klc clo powrotu nicmal pelncj l'unkcji zginania/proslowania oraz pronacji/su- rnai1 glowy kosci promieniowej zaproponowana przcz Masona (ryc. 2-40, l<1b. '
i. 1). Klasyfikacja la okrcsla röwnicz mctocly rchabilitacji po t.v111 uszkoclzcniu.
„....... ~

L 0 LJ~;zk(1dn 1 11id lnkci;i

:! • t Js;kod/t>lli.i lukci.i

Ryc 2-40 lv\;\S<Ji\,\

Typ 1 lYP II Typ 111 gluwy
1ldm,11·1 prornit~-
$ Zlamania typ11 II i 111 wym~1gajq zwyklc nastawienia metodq olwartq i zcspolc-
wcwn~!lr1.ncgo (0 IU F). Czc;sto u 11 icrucho111 icnic jcst kon iccz1w lylko przez
11 ia

n
nio;wj.

1'\ 11 11 j:~
~\~ 0 kr6tki okrcs, po czym przysl<;pujc si<; do czynnych i bicrnych cwiczc!"1 HOM.
i''i • Zlamania typu JV z rozkmvalkowanicm cz~·sto wymagajq slabilizacji sla\\"u
lokciowcgo i wyci~·cia lul.nych fragmcntliw; z rcguly pm.oslawiajq pcwnc
ogrnniczcnia funkcji.
°IYP IV
Po uszkodzcniach lypu IV rzmlko powraca pclny zakrcs l\CJ!vl i czc;slo pozosl<1-
jc dokuczliwy pr1.cwlekly b(il lokcia.

Po zlamaniu glowy lwsci promieniowej

1ypu 1, typu II lub lypu lll ze stabilizacjq w postaci OH.IP
FAZA l - FAZA BEZPOSREDNIJ\
Cclc

-
Typ Opis
KLASYFIKACJA MASONA ZlAMAN GlOWY KOSCI
PROMIENIOWEJ

/l;1111anie bez przernieszczenia

C:r'.<;•slo przeocz;11H! pr1.y b<icbniu
rc!l 1lg< •11owski111
Leczenie

Minima Im' uni<•ruchornienie

i WCLt!Slll' ur11cha111ianie
• Zwalczanic bölu i slanu zapal11cgo
• Odzyskiwanic pelncgo l~OM nadgarstka i lokcia
• Op<iz11ia11ie za11iku
'Jyclziel1 l
• Rnzpocz<,~cie czynncgo l~OM lokcia i czynncgo wspornagnncgo l{OM lokcia; rninimal-
ny clopuszczalny i{OM w 2 lygodniu 1:i-105"
• Podj~·cie cwicze1'1 z pill«! plaslycznq i chwylüw
Dodalni ohj.iw tylnej porlusz<'czki • fü>zpncz<;cic izornclrycrnych Cll"ic/.c1'1 \\"Zlllacniajqcych lukcia i nadgarst Im
ll11szczowej w h;ulmiu RTC Hozpocz<;cic izolonicznych cwiczei'1 wz111acniajqcych 11adgarst ka
II llrn!i:rw zl;11na11i<! glowy ko~ci ORIF, wczesne uruchamianie FAZ/\ 2 - FAZJ\ POSREDNIA
niOWl'j Z jllZl!lllil'SLl:Zl'llil!l11,
1111> 11sl.iwit:11it' lqlow<' Cclc
III /Lnn;111i1• z 1ozkawalkow;mien1 1nozliwosci wcn!sm• • Utrzyrllywanic pclncgo zakresu IH ll\'1 lokcia
glowy kosci prornieniowej • Pos1~·pujqce t'.wiczcnia wz111ac11iai<1ce lokcia
IV R<iw110c;:esne zwiclmi<,•cit! lokci;1 111)1 R<!St"kcja glowy kosci prrnnic!niowej • Slnpniowc zwi<;kszanie obciqzcr'i
inn« uszkodzeni<l lu rlr'.it!Ci nil! wchoclzi w gr\!
fHZYf!· rer/.j 'lydzicli 3
l<nnlrol;i rlysl<ilnt!gO slawu 11<H.ig;11sl- • Zainicjowanic cwiczei'i wz111ac11iajqcych h;1rk, /.c zwröcc11ic111 uwagi 11a slozck rnlalo-
k;1 (us;:kodr'.t!nil• 1yp11 Esse>:-Loprcsl i) röw
Nit'pt,Wm! rokowanie eo do • Kontymrowanic cwiczc11 HOM lokcia (pelnc
powrolu do zaj<,'C spo1lowycl1 • Zainicjowanic cwicze1'1 zginania/prnslowania z lckl;r1ll oporcrn (O,:i kg)
• Zainicjowanic czynnych wspornaga11ych i cwiczei'1 JlOM s11pi11acji/pron<1cji
( )1\lr 11.1st.n,vic11i<· llH:tod,1 olW<lll<} i Lt'Sj~olc•11it' Wl'.WIHr'lf/I\('
w granicach tolcrancji
'lyclzicli 6
ZASADY REHABILITACJI
• Knnlynuowanic czynnych wspo111aga11ych i biernych l\OM supinacji/pronacji w pcl-
G Zlamania lypu I bez prze111ieszczc11ia nie wyrnagajq zadncgo lub tylko nicwiel- nym zakresic
kiego unieruchomienia. • Poszerzanic prograrnu cwiczer'1 barku
" Czynny i bierny HOM mozna poclj<1c bczposrcdnio po uszkodzeniu, eo sprzy- • Poszerzanic cwiczci1 wz111acniaj<1cych lokicc
ja pclncmu odzyskaniu HOM. FJ\ZJ\ 3 - FAZJ\ ZAJ\WANSOWJ\NECO WZMACNIANIA
" Kr6tko po urazic (zwyklc w ciqgu picrwszcgo tygodnia) mozna podjqc lrcning Ccle
w poslaci zginania i prostowania lokcia, izomclrycznq supinacjc; i pronacjc;
• Ulrzyrnanie pelncgo llOM lokcia
oraz izoloniczne cwiczcnia naclgarstka i barku.
• Zwi<;ksza11ic rnocy, sily i wylrzy111alosci
Q Nalczy ogruniczyc clo minimurn naciski na glowc; kosci promicniowcj (np. • S!opniowc i11icjowania zaj<;c sportowych
podnoszcnic cic;~.ar6w).
 ? • l b1.kodt'.c11id lokciil L • Uszkndz<. 1
11i.1 lokci;i

·1ydzici'1 7 TYDZIEN 2
Ko11tynuowa11ic czy1111ych wspornnganych i biernych cwiczc11 ROM pclncj supina- • l{ozpoczt;cic bicrnych cwiczd1 HOM !okcia
cji/pronacji • Zainicjowanie czynnosciowcj clcklrostymulacji clwuglowego, Lröjg!owcgu lith
Zninicjownnic cksccnti·yczncgo zginania/proslowania lokcia obyd\vu
Zainicjow1i11ic prugra111u cwiczd1 p!iometrycznych TYDZIEN 6
Konlynuowanic progrnmu cwiczc11 izotunicznych przec!rn111icnia, naclgarslka i barku
• Konlym1owanic opisanych zac!a11 do 12 tygmlni • Pr7,y zadowalajqcej stabilnosci lokcia mo).11a wyproslnq szync; !okciow11 na dzie11
zdej111owac
• 6viczcnia nOM mozna juz prmvaclzic, nie przyciskajqc lokcia do lulowia
TYDZIEN 8
rA.;·troplastyka tokcia • l~ezygnacja z zakladania szy11y wyprosl nej lokcia na 110c
• Zainicjowanic slop11iowych, oslroh1ych cwiczci'1 W7.macniajqcych n;ki i przcdra1nic-
v\lskazania do arlroplastyki lokcia obcjmujq: nia
o lkil, 11icslabilnosc i obusl rnnn<t sztywnosc, np. u pacjcn!l>w z zaawansowa- • Muzna rozpoczqc lekkic cwiczcnia z oporc111 lokcia
11y111 okrcscrn .3 lub 4 zmian rcurnaloiclalnych, niepocldajqcych si<; lcczcniu za- • Prowadzcnie lcrapii w granicach okrdlanych przcz wygocl<;
cl1owawczcn1u Wcdlug: N.M. Canzo11, lJiag11osis a11d 'freat111c11t Ma1111a/ for l'liysicia11s am/ 'J'/1erapists. ~l wyd ..
• Nicpowodzcnic arlroplastyki z inlcrpozycjq lub arlroplas!yki analomiczncj Indianapolis. Thc Hand Rehabilitation Center of 111dia11a, PC. 199 l.
• Nicuclanq arlroplastyk<; protctycznq
~ Art roclczt,: w wadliwym ustawieniu czynnosciowyrn
~ Stan po rcsckcji en /J/oc z powodu 11owotworu
• Zwyracl11iaj11cc zmiany slawowc po nicuclanym opracowaniu chirurgicznyrn
i \\'ycit;:ciu ciala wolncgo Zapalenie kaletki stawowej wyrostka fokciowego
0 J\cu111aloidal11c zmiany slawowc, w kt{irych zawiodla rcsckcja torcbki i glowy

kosci pr0111icnimvcj Zapalcnie (lub 1.akazc11ic) kalctki poclskörnej wyrostka lokciowcgo okrywajqccj
Za przcciwwskazania du arlruplaslyki lokcia uznajc si<;:
wyroslck ocl lylu mo;i.c miec przcbicg ostry (pourazowy) lub przewlcldy, ascplycz-
e Os!rL' zakaz.cnic
ny lub scplyczny. Kalclka rozwija sit,~ dopicro okolo 7 roku zycia, zatcm 1.ll!ian:1 t<i
• L\rnk /.ginaczy lub wiulkosc lokcia z powmlu porai.cnia ruchowcgu
rzadko zclarza si<; u dzicci. l\llcchanizm uszkoclzcnia polcga na hczposrccl11i111 udt:-
n Brak wspölpracy ze slrnny pacjcnta, nicprzcslrzcgaj<1ccgo ogra11iczct'1 aktyw-
rzcniu (np. upaclku na boisko) lub na przcwleklycl1, ponawiajqcycl1 sit; urazach i'.L:
11osc1 stopniowym gromadzcnie111 si<; plynu. Zalrnzcnic mo:i.c byc krwiopochoclnc (Sla-
• Zlq jakusc sk<,ry 1w tyl11ej powierzcl111i lokcia
phylococcus ameus) luh wprowadzonc drogq bczposrcdnitt (przcz zra11icnic lub
o Oslahicnic kosci lub nicstabilnosc wi<;zadlowa z przcbijanicm si~~ imnlanlu ku wsl rzyknic;:cic).
powicr/.cl111i Badanie l'izykalnc poczqlkowo ujawnia obrz<;k i lkliwosc uciskowq lyllll:j c1.c,:-
• Staw 11curotru[icz11y sci lokcia z wyczmvalnq, czc;sto znacznic rozclc;lq torcbl«1. W scplycrnym jcj zapa-
Protezy lokcia clzicli si<; na pölzwiqzanc (lu;.nc lub /.c slabymi zawiasarni), nie- lcniu cala okolica ma poclwy~.szonq cicplol<;, a na powicrzcl111i sh,ry
zwiqzanc (111ininialnic zwiqzanc) i w pclni ~.wiqzanc. 'Je ostatnic wys1.ly ju~. i'. uzy-
rumicli. l\uchy w slawic mogq byc ograniczonc, nawcl jcsli prnccs chorobowy
ci11 z powoclu 1iicdopuszczal11cgo odsctka nicpowodzcli. objql jcszczc jcgo wn9lrza.
Leczenic asepiyczncgo zapalcnia torcbki siawowcj obcjmujc komprcsowa11ic,
przykladan ic Iod u i urnieszczanic pocl lokciem rni9kkicj podk ladki, by zrn 11 icjszyc
Po catlwwitej wymianie lohcia ciqglc draznienic. W naszym zespolc korzyslamy z uniwersalnej poclklaclki Hayc-
sa proclukowancj przez fir1119 Hely i Weber. Dzialania le powinny doprowadzic do
slopniowcgo wchloni9cia si<; plynu. Gdy zmiany powaznic ngraniczajq ruclHimosc
.3 DNI lokcia, mo:i.na wykonac aspiracj9 plynu z lorcbki i wyslac plyn do bada11ia 111ctodq
• llsu11i~·cic gruhcgu upatrn11ku ucislrnwcgo i 1ialo).c11ic cic11kicgu uciskowcgo Grama i na posicw. Scplycznc zapalenic lorcbki wymaga naci~~cia i /.clrc11owania,
Z;iinicjoWilllic czynnycli cwiczd1 J{()M lukcia i przedra1nienia SZcSC rnzy dzirn11ie pu prowadzcnia rany mctmhi otwartq i podania anlybiolyköw zgodnic z wynika111i po-
10--l'.i lllin (c:y1111e öuica:11ia HOi\l 11a/e;~y wylw11vw({(' z /olicic111 ulozo11v111 pr.zy t11- sicwu. l\llozna pocljqc oslroznc czynnc (:wiczcnia ROM, lccz nie mogq onc hyc zhyl
/mui11, /Jy u11ilwq1: l/(f(/111icmcgo 1111pi11a11ia zrelw11stmowa11ycli wi\!Zadcl) intcnsywnc, dopöki nie closzlo do wygojcnia rany.
Dopasuwanic szyny wyproslncj lokcia dn stosmvania pornit;dzy scsjarni cwiczcnimvy
llli i w nocy
„.„---~,

:~ " lJs1knd1Pni;i lokc.ia

T :! • lJs1L1Hl!t'lli;1 loLci,1

Pourazowa sztywnosc lokcia Klasyfikacja pourazowej sztywnosci lohcia

Mich<1el L. lJ~c „ Melvin P. Rosenw<1sser
ZEWNJ\TRZPOCHODNE (POZASTAWOWE) PRZYCZYNY SZTYWNOSCI LOKCIA
Sköra. 1kanka
Occna i postt:powanic • 'llircblrn (tyl11a lub pr:wdnia)
• l'rzykurcz witp.adla pohoL·zncgo
Sztywnosi· lokcia rno:i.e byc nastc;pstwern wady wrodzonej, znieksztalcenia pora- • Przylrnrcz lllioslatyczny (lylny l11h przcdni)
zennego. zwyrndniajqcych zmian slawowych, oparzcü lub zakazei'1; zdecyclowanic • l lctcrotopowL' ognisku koslnil!nia
najczc;sciej jednak s<t to i'.111iany pourazowe.
l'rawidlowy luk ruch(lw lokcia wccllug clefinicji J\mcrykai1skicj Alrndemii Ortope- WEWN1\TRZPOCHODNE (Sl~ÖDS'li\WUWE) l'RZYCZYNY SZTYWNOSCI LOl<CIA
d(iw wynosi 0" wyprostu i l 46" zgi~~cia oraz 71" pronacji i 84° supinacji. Morrcy i in. • Znickszlalct!nic slawu
( 1981) ustalili, zc HOM niezb9cl11y do coclzicnnych czynnosci, czyli „ROM czynno- • Zrosly srödslawmvc
sciowy", wymaga 30--130" prostowania/zginania oraz 50-50" pronucji/supinacji. • Kolizja wskutck ohccnosci osleol'ilt'iw
wyrnstka lokciowcgo
w syt uacjach coclzie1111ego zycia pelne zgic;cic jcsl wazniejszc niz pclny wyprosl. wyruslka dziobiastcgo
• Ograniczajqcc rnclio1nosc zwlülrnicnic
Klasyfikacja dolu wyrost ka lokciuwl!go
dolu wyrostka dziobiaslcgo
Morrey ( 1993) zaproponowal pocizial pourazowcgo szlywnienia lokcia na zcwnqlrz- • Ciala wolnl!
pocl1ocl11c (pozaslawowe), wcwn<1trzpochoclnc (sröclstawowc) i powslalc z przy- • Przyczyny lllicszane
ezyn rnieszanych.
Do przyczyn zewnqtrzpochodnych zalicza sie; wszystkie te, ktörc clzialai<t na
okoliCl( lokcia Z wyjqtkiern jego powierzchni stawowej, poczynajqc od sköry az do
torebki stawowej i wic;zaclel pobocznych. lütchomosc lokcia mozc byc ogranieza-
-ramiennym. Pncjcnt sk,1rzy si~~ na problerny zwiqzane z pronacjq/supinacjq lub ze
na przez przykurcze skörne i blizny w tkance poclskörnej po nacic;ciaeh czy opa-
ri'.eniach. Be;qmsrednie uszkodzenia torebki slawowej, rnit,:snia ramienncgo czy zginanicm/wyproslern. o ile nie closzlo clo rozlcglego skoslnienia hclerntopowego
lub clo pelncgo zcsztywnienia koslnego. Nicdobör wyprostu ponizej 30" luh niedo-
tn'ljglowcgo wiqzq si<; z powslaniern kn.viaka, eo w dalszej kolcjnosci wicclzic clo
bör calkowilego luku ruchowego mnicjszy niz 100° micszczq si~~ jeszcze w zakrc-
bliznowaccnia w pozycji przykurczu i ogranicza ruclwrnosc. Uszkoclzone wit;zadla
poboczne n1ogq w trakcie gojenia sil( obkurczac, zrnieniajqc prawidlowq os ruchu sie czynnosciowego ROM i korekcja chirurgiczna rna male szanse powodzenia.
W warunkach prawidlowych pourazowa sztywnosc lukci<1 nie wi<t).e
i w len sposöb zrn11iejszajqc luk ruchomosci lokcia.
z bölem. ßöl prze111awia za arlrnzq, uciskiern, ncuropatiq na tlc uwic;zni9cia
Doclatknwo oslry böl powodujc zaröwno swiadomq, jak i nieswiaclornq obrorn; rzadzicj, nieslabilnosciq slmvu.
lokcia prz.cd ruchami - sprz,yja lo przykurczorn lorebki slawowcj i rnit,:snia rarnien-
nego; jak sie; przypuszcza, taki jesl wlasnic mechanizm powstawania szlywnosci
Badanic fizykalnc
lokcia po drobnych urazach, powodujqcych rninimalne uszkodzenia lkanck mi<;k-
kich. Bö! prowadzqcy clo obrony prl'.cd ruchami 11107.c byc zwiqzany z neuropatia- Baclanie klinicznc rozpoczyna si~~ ocl obcjrzenia sköry pod kqlem obecnosci blizn
mi lHl lle uwic;znic;cia ncrwu; najczc;sclej choclzi o nerw lokciowy, choc opisuje sit; oraz ohszar6w zwlölmienia, istolnych dla zaplanowania clostc;pu operacyjnego.
lez uwi(;:/.nic;cie nerwu promieniowego i posroclkowcgo. Nalezy occnic, czy charaklcr zrnian sköry, zwlöknienia lub zrosnic;cia z podlo).crn
Przyczyny wcwm1trzpochodnc mogq wynikac z inkongruencji powict?.chni sta- i uclzial tych zmian w sztywnosci wi<1zq sit; z cwcnlualnq polrzcb<t przcszczepiania
\Vowcj, przeroslowych 111odzeli na tej powierzchni, utraly chrzqslki stawowej, sköry. Bardzo cloldaclnie clokumcntuje si9 zakres ROM - ruchöw biernych, czyn-
zrost<iw srödslawowych, zw!(Jknienia w prawicllowy111 clole (clziobiastym lub wy- nych i czynnych wspomaganych. Oclnolowujc si~~ tez pozycjc; krn1cowq ogra11iczc-
rostka lokciowego), jak i przcrostowych, uciskajL1cych oslcoritöw. 11ia ruchomosci, przy czym 111i9/<lw pozycja lw1icowa oznacza ograniczenia narzu-
cane przcz lkanki rni<;kkic, zas sztyuma /H>.zycja /w1icmoa clolyczy oporöw slawia-
Occna sztywnosci lokcia nych przez kose. Nicstely nie zawsze röznica obydwu tych wartosci jesl oczywista.
Nastc;pnic ocenia si<; silt,: i konlrolowanie cluzych grup mi~~sniowych woköl lokcia,
Wywit1d
by occnic, czy pacjcnt bc;clzic w slanic wspölpracowac w progrnmic cnergiczncj fi-
l'acjenlowi nale7.y zadac dwa pylania: zjolcrapii, koniecznej bez wzgll(clu na lo. czy podejmie sil( clecyzjc; o lcczcniu upc-
l. jakic ngraniczcnia ruchornosci odczuwa? racyjnym czy nieopcracyjnym. Baclnnic neurologiczne i clotycz<1cc 11aczy(1 powin-
2. Czy cierpi na böl lokcia? no sie; skupic na funkcji ncrwu lokciowcgo i posrodkowcgo, gdy~. kliniczne lub
Nicdobory prnnacji/supinacji przemawiajq za zmianq chorobowq w stawic pro- subkliniczne objawy przeclmiolowe, jak i podmiotmvc z ich slrony rnogq wskazy-
mieniowo-glöwkowym, zas niedobory zgimmia/proslowania - w stawie lokciowo- wac na uwic;zni~'cic przez blizn9 lub narosl kostrn1.
~...'.,;.'.·'•

} • lhzkod/{'llit1 lokcia 2 • Us1kod1l'11i;i lokci.i

Occn.1 r.1dio/08icz11a Lcczcnic w fazic przcwlcldcj. Gdy usUtpi böl, alc pozoslaje ograniczcnic ruclw-
Badanie radiologic1.11e ma na cclu: rnosci mimo slosmvania szyny (zwyklc clzicje si9 lo po 6 micsiqcach leczenia)'
1. Ocen~: zaawansowania Zlllian zwyrod11ie11iowyeh. trudno oczekiwac, by konlynuacja lego sposobu t.erapii przyniusla dalszy pozytck.
2. WykluG.enie ucisku /. zewnqtrz (np. przez clclllenly konslrukcyjne unicru- Obecnie uznaje si<;, ze uwaza11y clot.qd za uzyteczny wykonywany w 1.11icci'.ule-
cho111ienia). niu ogölnym zabicg w poslaci manipulacji mclocl<t zamknic,~lq 11asila sztywnosc
3. Wykluczcnic koslnicnia hctcrolopmvego.
lokcia, gclyz na nowo indukujc slan zapalny i powocluje naclclarcia tkanek 111it;k-
W wi<;kszosci przypaclköw wyslarczq zdj<;cia lokcia przednio-lylne, bocznc kich lorcbki slawowej oraz mi<;snia ramicnnego, powoclujqc powstawa11ie krwia-
i skosne, wykonane przez slaw promicniowo-gl6wkowy. Gdy slwierclza si<r znacz- k6w i doclalkowe wlölmienie. Slosowanie clzwigni lakze grozi rozwarslwia11ie111
siy chrzttslki unieruchomionej przcz zrosly.
nc zniekszlalcenie lub moslkujqce koslnienic heterotopowe, moze si9 okazac ko-
niecz11e wykonanie lornograrnu (TK) osiowcgo lub v.r rzutach bocznych. Rezonans leczenie operacyj11e
magnclycz11y nie wnosi wi<rcej 11i;i, TK, nalorniasl llloi.e byc ui.yleczny ein occny
MCL i inll'grnlnusci bocwych wi~:zadel pobocznych (LCL). vVarln podkrdlic, ze Gcly mclody zachowawcze zawoclzq, a pacjc11t zywi uzasaclnionc nadzicje uzyslrn-
og11islmwa ulrala chrzqstki slmvmvcj bywa lrud11a do oceny z uzyciem wszyslkich nia dobrego wyniku i przyrzeka wspülprac<r w lrudnym proecsic rehahilitacji po-
dost~:p11ycl1 rnclod badania przcclopcracyjncgo i uclajc si~: jq prawidlowo occnic operacyjncj, 111ozna si~: 1.aslanowic 11acl poclj<;ciem lcczc11ia operacyjnego.
dopicro poclczas opcracji. 0 sposobic opcrncyjncgo lcczcnia pourazowcj sztywnosci lokcia dccyclujc za-
awansowanie zmian zwyrodnicniowych w stawic lokciowym. U pacjcnl<lw bez ta-
Leczenie kich zmian lub gdy sq one minimalnc, wskazane jest uwolnienie tkanek rnic,:kkich,
Leczenic zachow.1wcze polqezonc z ich rozciqganicm lub nie. W przypadkach umiarkowanych zmian zwy-
rodnicniowych mozna wykonac ograniczonq arlroplaslyk<; eleme11ll'>w kost
l'osll;powa11ie w szlywnosci lokcia rozpoczy11a si<; ocl z.apobiegania na clrodze arlroplaslyk<r z opracowanie1n chirurgicznym (debride11w11t) lub arlroplaslylw sta-
wczcs11ego uruclrn111iania i leczcnia, kl(Jre ma je Ullloz.liwic, w lyrn slabilnego zc-
wu lokciowo-ramiennego meluclq Oulerbridge'a-Kashiwagi. U mlodszych pacjc11-
spolenia wewn<;lrz11ego zlama11. Naläy usuwac przyczyny slanu zapalnego wok61
l6w z powazny111i zmianami zwyroclnieniowymi mozna wykonac artroplaslyk<;
lokcia. Do z.11111icjsze11ia obrz<;ku przyczynia si9 poclawanie leköw z grupy NLPZ. z rozciqganiem powic,:zi. u ludzi starszycl1 (> 60 roku zycia), kl{>rzy stmviajq
Przywröce11iu rucl101nusci sluzy slosowanic ogrzcwania przecl cwiczeniami, przy- mnicjszc wymagania swoim slawom lokciowym, jak i w przypaclkacl1, w
klaclanie loclu po cwiczeniach, a LakZc melody rizjolerapeut.yczne, lakie jak jonlo- 'nie uclalo si<r usunqc szlywnosci zabiegami na tlrnnkach rnit;kkich lub w
ultradzwi<rki, masaz (oslroz.nie!) i eleklroslymulacja. Oslabienie mi<rsni ograniczonej interwencji chirurgiczncj na elcmcntach kostnych,
i zachwianie ich röwnowagi wyrnaga C\vicze11 wzrnacniaj<1cych. zc byc pelna arlroplastyka lokcia.
Po urnzie lokcia, zaröwno leczrn1ym operacyj11ie, jak i zachowawczo, kluczowe U pacjcnlöw z minimalnymi zmianami zwyroclnieniowymi luh wol11ych od la-
znaczenie nm ustalenic, czy nie poprawia si~' jcgo rucho111osc, eo wyrnaga bardziej kich zmian skutccznc moz.e sie; olrnzac uwolnienie tkanck polc[CZOlll'
zdecydowa11egu lcczenia. z usuni<;ciem uciskajqcych l'ragmenlöw koslnydi.
Lcczcnic w fazie ostrcj. Picrwsza linia lcczenia szlywnosci lokcia polcga na za-
inicjowaniu slopniowych, konlrolowanych przez pacjenla, a kierowanych przez. fi- Wskazania operncyjnc. Kanclydalem clo leczenia opcracyjnego jcsl pacjent clo-
zjoterapcul<; cwiczci'1 rozciqgajqcych. Jesli nie poprawiajq one ruchornosci, 11ie- znajqcy powaznych ograniezet1 funkcjo11al11ych z powodu szlyw11osci lokcia i wy-
zb<;cl11e jcsl zastosowanie szyny. kazujqcy closlatecznq molywacj<; clo uczeslniczenia w wyczerpujqcym progra111ie
Wspomaganie zwalczania ubylkt'JW zginania lokcia uzyskuje si~· z uzyciem cly- fizjolerapii. W wi<rkszosci przypaclköw zabieg operacyjny ma szanse zn111iejszcnic1
11arnicznych zawiasowych szyn lokciowych z napi9ciem wylwarzanym przez spr<;- przykurcw zgiyciowcgo przckraczajqcego 30° i maksymalnego zgi~'cia mniejszego
zyn~: luh gumowq taSl11<(. Si'.yny dynamiCZlll'. cz~~slo sq :f.le tolerowane przez pacjen- ni;i, 100°. Nie ma zadnych ograniczet1 wickowych do przcprowaclzcnia opcrm:ji
töw, ktfazy uskarzajq si<;, iz ciqgle rnzciqganie powocluje reaklywnc skurcze i kur- uwolnienia, aczkolwiek male clzicci truclno sklonic: clo udzialu w zahicgach rizjo-
Ci'.e mi~:sni antagonistycznych, eo nie pozostawia pacjcnlowi innego wyburu jak lerapeutycznych, a z kolei luclzie stursi mogq byc obci<1z.cni r<iz11y111i doclatkowy111i
i'.dejmowa11ie Si'.yny. chorobami.
W opornycl1 ubylkach zginania i prostowania CZ((sto lepiej tolerowane sq regu-
Wyb6r czasu operacji. Do operacyjnego uwolnienia lkanek llli<;~kkich moz1iu
low;111c szyny slalycznc (z pokr9llc111 regulacyj11ym). Gcly ubytki clotyczq ruchöw przysl<1pic po wczesnej l'azie ich gojenia ~i<r, eo 111ozc naslqpic w ciqgu 3 111icsi<;·c.v
w ohyclwu kierunkach, rnozna ui.yc· mlczy z pokr9llem regulacyj11y111, zmieniajqc po urazie.
kicnmck jcj clzialania.
i'vloz.11a te;i, przygotowac slalyczne szy11y przckracz.ai<tce maksy1nalm1 zdolnosc Wyb6r dostt;pu opcrncyjncgo. Przy wyhorzc dosl~:pu wazne jesl uwzgl~:dn icn ic·
prostowa11ia luh zgina11ia o 20". istniejqcych blizn oraz stanu skl>ry woköl lokcia, a laki.e islnicjqcych ogra11icz.c11
Czy1111osciowa sty111ulacja elekl ryczna przyniosla nicznacznc sukcesy i na razie ruchowych.
tnid110 jq rekomcmluwac. Ogrn11iczo11a jest lcz roln rncchanicznych L11·z<1dzci'1 do Przy ogranic:wniach zginania i prostowania dost9p do przcdnicj i tylncj
ciqglcgn wyko11ywn11ia rucht>W st.awu !okciowo-ra111ie11ncgo moz.1w uzyskac z hoku (111clocl<1 Kochern) lub od sl ro-
 :! 0 U'izkod7{~tli.i lnkci.i :~ 0
l ls;kod1l'lli;1 l0Lci;1

ny przysrmlkowcj. l'rzy znaczny1n ucisku elcmcnlöw koslnych korzyslnicjszy jcst slyki z chirurgio'.nyrn npracowanicrn lub arlrnplaslyki lukciowo-ru111ic1111cj 111clo-
dosll;p boczny. Dost<~p przysrodkowy wybicru sie;, gdy przcwidujc sie; koniccznosc dq Oulcrhriclge'a-Kashiwagi. W ohjmvowych 1.111i<11iach sla\\'ll\\',VCI! (z bölclll) po-
cksplorncji lub uwolnicnia nerwu lokciowcgo. !Vlozna tez wykorzystac ohie drogi prawt; rucliomosci i zrnnicjszenie hölu 111oz1w uzyskac, wykunujqc resekci~' glowy
dostc;pu röwnoczesnie. kosci prornieniowej, osleolo111i~~ wyrosllrn lukciowego, usunit;cic osteol'it{iw, chi-
Przy ograniczcniach lyllw wyproslu i zaclowalajqcym slopniu zginania (przy- rurgiczne opracowanie dolu wyroslka lokciowcgo i clolu dziobiastcgo luh uwolnie-
lmrcz zgic;ciowy) doslt;p od przodu umozliwia uwolnienie lorebki przedniej, rnit;- nie lorcbki z ci<;cia bnczncgo. 'lhcba dolo~.yc slura1·1, by nie 11szkml1.ic wiq1.adcl po-
snia rumiennego i, rzac!ko, rnit;snia dwuglowego. z doslt;pll lego nie rnozna ll\Vi- bocznych, gdyz zagra;i,,1 to 11icslabil11oscia lokcia.
docrnic dolu wyroslka lokciovvcgo, trzeba wiqc mieC: pewnosc, ze nie rna prze-
szlJ>d '"' tylnej cz~~sci slawu. Arlroplastyka z chirnrgicznym opracowaniem slawu, 'll.:11 spos('Jh art
W przypadku ograniczcl1 zginania przy clobrym wyprnscic (przylmrcz wyprn- opisano jako metod~, lt'czenia zaawansowanych zmian kosl1H1-slmvowycli lokcia.
slny), eo jesl czt;slo rezultalern zastosowania po opcracji opatrunku gipsowego 111ozna go jecinak wykor1.ystaC: takzc w szlywnosci poopcrucyjnej ;',l' z111iana111i lw-
w wyproscie lub zcspolenia uciskajqccgo wyrostka lokciowego, 11107,na wykorzy- slno-st awowyrn i.
slal: bezposreclni dostqp tylny, umoz.liwiajqcy dolarcie do mic;snia tröjglowego, tyl- Korzysla sie;: z tylno-bocznego nacic;ci<1 sk<->ry, o ile puzwalajq na lo islniejqcc hli-
nej czc;sci lorebki i dolu wyrostka lokciowego. zny. Do clyslalnegu koi'1ca kosci rarnien11ej clociern si\~ pomit;dzy mit;sniem tröjglo-
Przy ograniczcniu mchow 1mmacji/supinacji poszerzony doslt;p boczny (Ko- wyrn a rni~~sniem ramienno-pro111ie11iowyrn. v\/ydluza sit; mctod<t ciqcia '/', promie-
chcra) umo;i.liwia clobre uwidocznienic stawu prornieniowo-glöwkowego, niowe wit;zndlo pohoczne. Oiwiera si\' staw w zgiqciu i ustawic11iu s1.potmvy1n.
i przcclniej oraz tylnci czc;sci slawu lokciowo-ramienncgo. Usuwa sit; osleofity z wyrosllrn lokcinwcgo i jego dolu. Podohnil' poslqpujc si\'
Zabicg uwolnienia. Po otwarciu slawu lokciowcgo zakres uwolnienia lrzcba do- z wyrostkiem dziohiastym i glowq kosci pro111ieniowej oruz oclpowi<1dajqcy1ni in1
slosowuc do slwierdzonych ogranicze11, jukie stwurzajq okreslone struktury ana- dolarni. J\ulorzy nie zalecajq resekcji glowy kosci promieniowej. Nalcz.v dokunac
to111iczne. Gdy wchodzi w grc,~ naclmierne napiQcie mic;snia rarniennego, nale:i.y go naprawy prrnnieniowego wit;zaclla pobocznego i zamknqc l'Ull\', pozosluwiajqc
uwolnic lub odchylic od kosci ramicnnej. Przy nadmiernym napic;ciu mic;snia tröj- w niei dreniki. 'l\_tz po zabiegu podejmuje sie; ci<1gle ruchy
glowego luh n1i~~snia dwuglowego nalczy wykonac uwolnienie scic;:gicn ze zrostöw
(lenolizt;) lub mobilizacjc; bardziej proksyrnalnego oclcinka mic;snia, a w ciQZ.szych Arlroplastyka Iokeiowo-ramicnna melodq Outerbridge'a-Kashiwagi. Kashiwa-
przypadknch konicczna jesl tenotornia bqdz wydluzenie mctoclq cic,~cia Z. Przy- gi rckornenduje lccl111ik\~ arlrnplastyki z opracowanie1n cliirurgicznym, kl<lra po-
kurcz lorcbki przeclniej lub tylnej wyrnaga jej rozcic;cia (kapsulotomii) bqdz resck- zwala na eksploracjy i oczyszczenie przcdzialu przcdniego i lylnego przy
cji (kapsuleklomii). Konieczna jesl rcsckcja wytwarzajqcych rnoslck lub uciskajq- rozleglym preparowaniu lkanek mit;kkich.
cych miejsc koslnienia heterolopowego. Z samego slawu lrzeba usunqc wywiera- Do stawu clochoclzi sit; z niewielkiego cic;cia lylnego w linii posrnclkowcj. I\oz-
jqce ucisk brzczne osteol'ily lub przeroslc modzele. Nalezy clokonac chirurgicznego clziela sie; rnit;sie11 lröjglowy i otwiera torebkt; stmvowq. Nalez.y wyciqc szc1.yl wy-
opracowania dolu dziobiaslego i dolu wyroslka lokciowego, usuwajqc z nich lkan- rostka lokciowego. Najpierw wykonuje siy wierllem dcnlyslycznym olwör \\' clolc
kt; wl{iknisto-lluszczowq, kt6ra mo;i,e blokowac ruchy. Gdy stwierdza sie,~ przy- wyroslka Jokciowego i powit;ksza go clo srednicy 1 Clll, hy lllllOZJiwic LISLllli~~Cie
kurcz klöregos z wic;1.aclel pobocznych, mo:i.na je uwolnic lub wydluzyc metod<1 wolnych cial z przeclzialu przeclniego i oczyszczenie wyrostlrn clziobiastego i glo-
ciqcia Z. Zclaniem Morreya ( 1993) po uwolnieniu wiqzaclel pobocznych koniecz- wy kosci promieniowej. Morrcy ( 1992) zmoclyl'ikowal lcn zabieg zalecajqc uniesie-
nc jesl zaslosowanie aparatu clystrnkcyjnego, by zapewnic slabilizacjq lokcia nie mit;snia tröjglowcgo (wmiasl jego rozclzielenia) i wykor/.ystanic t rcpanu do
w lrnkcie gojenia. olwarcia clolu wyroslka lokciowcgo.
lidy pronacja/supinacja lub zginanie jcsl blokowane przez glowt; lrnsci promie-
11iuwej, lrzcba jq resekowac w miejscu polqczenia glowy z szyjlui, clokladajqc przy Zaawansowane zmiany zwyrodnicniowc w slawie. U mloclszych p<1cje11iöw ze
lyrn starari, 'by nie uszkoclzic wiQzadla pierscieniowego. sztywnosciq lokcia i cic;zkimi zmianami zwyroclnie11iowymi, klörzy slanowiq
Koniecz11e jcsl oclszukanic nerwu lokciowego, by zapewnic mu ochront; pod- wit;kszq grupt; pacjcntöw z pourazowq sztywnosciq lokcia, mozliwosci operacyj11c
czas operacji. Im znaczniejszy jest stopie11 szlywnosci slawu lokciowcgo, lym sq niestcty rnocno ogruniczone ze wzglqclu na duze obciqzenia, jaki111 lokicc· jcsl
wiqkszu jcst koniecznosc przelozcnia ncrwu lokciowcgo w celu zapewnienia mu poddawany. Dwie opcje operacyjne lo w lcj syluacji arlroplastyka powic;ziowa
polrzebnego poslizgu i zupobidenia uszkoclzeniu wskutek poci<igania. Zwykle clo- i pelna arlroplastyka lokcia, Nie moz1rn tu zastosowac uszlywnienia slmvu
konujc sit; lranspozycji poclsk{irnie, gcly jeclnak lkanki poclsk6rne sq zbliznowacia- deza), gcly:i. lruclno sie; zclecyclowac na jeclno uslalone uslawienie lokcia. j\rtrnpla-
kor1.ystniejsze bt;dzie p17.elozcnie nerwu pocl 111ic;sie11. Rant; zamyka sit; war- slyka z resekcjq zwykle prowaclzi do lrudncj do przyj~~cia nieslahilnosci, oslabic-
slwowo, pozostawiaj<:tc ssqce dreniki, by zmniejszyc powslawanic krwiaka. nia lub obu lych slanöw lqcznie.
Szlywnosc lokcia z umiarkowanymi zmianami zwyroclnieniowymi w stawie. U starszych pacjenlöw warlq rozwazenia opcjq operacyjnq jest pclna arlropla-
Gcly ~ztywnosc lokcia jesl polqczona ze zrnianami zwyroclnieniowymi o umiarko- styka lokcia. 1Vlo:i.m1 jq wykonywa(: lylko jako operacjq ralunkowq u pacjenl(Jw.
wanyrn nasileniu, przywrucanie ruchomosci wymaga -· poza uwolnieniem tkanek kit'>rych przecllem poclclano nieskutccznej artroplaslycc tkanek mit;kkich lub arlrn-
mic;kkich -- wykonania ograniczoqej art roplastyki elernentöw koslnych, arlropla- plaslyce z ograniczonym opracowaniem cl1irurgiczny111.
 .~ "' l J"/ktJd/_(·ni.i lnkci,1 ~~ o Uszkodzl'llicl !ub i;1

Arlroplastylrn powiyziowa z zaslosowanicm aparalu dyslrakcyjncgo. Wcdlug sl<;powania 110 woköl lokcia jesl bezposreclni uraz w poslaci krwawie11ia du 111i~:­
iVlorreya ( 1992) istniei<l lrzy wskazania do arlroplaslyki z interpozycj<i: sni i przemieszczone fragmenly kosci. Sposröd innych czynniköw ryzyka 111o:i.11a
1. Ulrala ponad polowy powierzchni slawowej. wymienic usz.koclzenie centrnlnego ukladu nerwowego (jak si9 przypuszc1.a, po-
2. Znm:we zrosly, ktöre oderwaly wiycej niz polowy powierzclrni slawowej. wstalc w rezullacie uwalniania pew11ych meclialor<'iw hurnoralnych lub kaskady
3. Wadliwy zrosl powudujqcy znaczne nieclopasowanie powierzchni stawowej. uldadowcj), uszkoclzenic lermiczne („zwyklc zwi11zanc ze wzroslcm cieploly, ale
Du slawLi mozna dotrzCL; /. lylnego poszerzonego closlc;pu poprzcz istniejqce hli- niekoniccznic w miejscu oparzcnia"), a takze gwaltowne bieme 111a11ipulacje w sztyw-
zny. Uwalnia si9 wszclkie ograniczenia lorebki, wiyzadcl i rnic;sni, by umozliwic nosci stawowej.
rucliy slawu. Hesekuje sie; gluwc; kosci promieniowej i wszyslkie uciskajqce frag- Jak sie; wyclaje, istnicjc bezposrednia kore]acja pollliyclzy CZQSlOSCi<[ pojawianicl
111e11ly kostnc, ktöre 111ugq clodal kowo ograniczac ruchomosc. Naslc;pnie przywra- si<; HO a rozmiarem uszkodzenia. Cz<;sto!liwosc HO wok(>l lokcia walrn si~: od
ca si<;: wlasciwy kszlall klykciom kosci ramicnnej i wyroslkowi lokciowcmu („ar- J ,6<li1 do 56(Vt1 i, oglilnie biorqc, zwi<;ksza si<; wraz z ci<;:i.lmsci<l zla1ua11ia i / pr1.y-
lroplastyka anatomiczna"), by slworzyc glaclkq powierzclrni<;: clla ruchc'>w rota- padkami zlamania z przcrnieszczeniem.
cyjnycli. lako malerialu do inlerpuzycji 111oz11a uzyc przeszczepu sköry wlasciwej Klinicznic slwierclza si<; obrzc;k, przekrwienie i ugraniczenie rucl10111osci po111i1,'-
lub frag1uenlu powiyzi szerokiej uda (eo obecnie najszerzcj sie; praklykuje). Prze- clzy 1 a 4 miesiqcem po urazie. W rozpoznaniu röznicowym lrzeba uwzgl<;:clniac za-
szczep napina sie; nacl clyslalnyn ko(1cc111 kosci ramienncj i proksymalnym kosci ka;i.enie, zakrzcpowe zapalenic zyl oraz odruchow11 dyslrofi<; wspülczulnq. U pa-
lukciowcj, dokladnic go przyszywaj<jC, czyslo przez wylworzone w kosci kanaly. cjentöw po urazic rdzenia krygowcgo dochodzi clo 110 dyslalnie w slosu11kt1 clo
Dia ochrony lukcia i naclania rnu pewnej stabilnosci inslaluje si<; zewn<;lrzny rniejsca uszkoclzenia, a zalem najczc;sciej w obrc;bie ko11czyn clolnych. Gdy proces
rozciqgajqcy, klöry urnozliwia ruchy. Aparal ten lrzeba starannie wyposrocl- tcn wysl<;puje w ko11czynach görnych, zwyklc obcjmuje on zginaczc lub lylno-
kuwac w slosunku du zalozonego sroclka obrolu lokcia woköl dyslalnego ko11ca -bocznq powicrzclrnic; lokcia. HO ma charakler rozlany i nie zawsze odpowiada
kosci ramicnnej. Jako punkty orienlacyjnc ein wyznaczenia lego srodka wykorzy- analomicznym struklurom czy plaszczyznom.
sl uje siQ przeclnio-clolnq powierzchnic; naclldykcia przysrudkowego i sroclck glöw- HO rnozna stwierclzic radiologicznie w ciqgu pierwszych 4-6 lygodni. lslot11c
ki. Naslc;pnic aparal przyrnocowuje sie; clo kosci ramicnncj i lokciowcj i rozciqga jesl rozrMnienie zwapnie11 nkoloslawowych, przemawiajqcych za uszkodzenie111
staw na okolo 3·-5 mm. 'lhcba przccltem zrckonslruowac wszelkie braki wic;zaclel MCL lub LCL, ocl prawclziwego HO. Scyntygrafia z u:i:ycicm leelrnetu ujawnia
pobocznych. zrniany wczesnicj nii. przeglqdowe zdj<;cia renlgcnowskic. Czulosc lcgo hada11i;1
zwi<;ksza si<; w scynlygral'ii Lröjl'azowej. TK moze byc pomocna do uslalenia wc-
Calkowila arlroplaslyka lokcia. Calkowila artroplastyka lokcia w przypaclkach wnc;lrznej architektury HO, eo pozwala na okreslenie stopnia jej dojrzalosci i rno-
slawowych zrnian pourazowych nie zapewnia tak korzyslnych wyniköw jak artro- ze ulatwic anatomicznq lokalizacj<; 110.
plastyka wykonana z powoclu reumaloiclalncgo zapalenia stawliw. Przypuszczalnie Haslings i Graham zaproponowali klasyl'ikacj<; HO w k011czy11ie görncj, dziclqc
arlroplaslyk<; lokcia nalczy zarezcrwowac clla pacjenlöw pmvyzej 60 ro- je na lrzy lypy:
ku zycia, o rnnicjszych wyrnaganiach dla lego stawu. Nie poleca sie; slosowania im- Klasa l - racliologicznie slwicrdzone HO bez ogra11icze(1 czynnosciowych
plantöw niezwiqzanych, gclyz slawy lokciowc zc zrnianarni poura1.owyrni cz<;~sto Kimm II - ograniczenia typu sublolalnego
nie wylrnzujq stabilnosci wiyzacllowej, ktöra jesl konieczna dla sukcesu !ego zabie- Klasa IIA - ograniczcnia w plaszczyznie zginania/proslowania
gu. Pölzwiqzana calkowila arlroplastyka lokcia przynosi urniarkowane sukccsy, ale Klasa IIB - ograniczenia w osi pronacji/supinacji
111oi.e byc rozwiqzanicrn niezbyl lrwalym. Klasa IIC - ograniczenia w obu plaszczyznach ruchöw
\Vykmzystuje sil; lylny luh lylno-przysrodkowy dosl<;p clo stawu, o ile pozwala- Klasa Jll - calkowile koslne zeszlywnicnie stawu (anhylosis)
jq na 10 istniej<ice blizny. Nalezy odszukac przcbicgaj<icy przysrodkowo ncrw lok-
ciowy i uruchurnic go na lylc, by clokonac lranspozycji w prz6cl. Doslc;p Bryana- Lcczcnie
Murreya rozpoczyna si<;: ocl przysroclkowcgo unicsicnia od kosci lokciowej lllic;snia
l röjglowego i jego scic;gna W ciqglusci Z okolookosl 110\V.Vlll mankic!Clll, CO L111lOZli- Proces HO mozna zalrzyrnac rnetodami farmakologicznymi. Bisfosfoniany hw11ujq
wia podwicl111iycie lokcia. \Vycina si<;: lub uwalnia przecl11iq i tylnq cz~~sc turebki kryslalizacj<; hyclroksyapalylöw, eo znmicjsza mincralizacj<; osleoidu. Jak si~~ przypu-
slawowcj. Przygotowuje siQ clyslalny odcinck kosci ramienncj i proksymalny kosci szcza, NLPZ, a zwlaszcza indometacyna, zwalniajq 1-10 clziyki przerywaniu sy11lczy
lokciowej, wykonujqc na nich naci<;cia przyslosowane clo implanlu i slarnjqc sie; prnstaglanclyny E,, jak i wskutek han1owa1Jia röznicowania sit,~ kornörek prekursoro-
zacliowac pr1,ysrodkowq oraz bocznq kolunml;' kosci rarnicnnej. Przymocowuje si<; wych w czynne os!eoblasly: podawanie lych lcköw lrzclm rozpocz<tc we wczesncj fa-
ce1ncnlcm implanl, wykonuje slarannq hcn1oslazc; i zamylrn ranc;, pozoslawiaj<ic zic pooperacyjncj czy wkrölcc po urazie. Proponuje sie; tez slosowanie 11aswiclla11ia
clreniki. Ruchy poclejmuje si<;: po zamk11i9ciu si<; rany. promienicm zewn<;trznym w celu zapobiegania HO w ciqgu 48-72 goclz. po wyci~·­
ciu zmian (700-800 radöw w pojeclynczej clawce), eo ma zapobiegac nawrotrnn.
Oczywiscie nie u wszyslkich pacjcnlöw konieczne jcsl leczenic operacyjnl'. Sq
l<ostnienie heterolopowe
clowody, iz ognislrn I-10 mogq ulcgac resorpcji, zwlaszcza u dzieci, jak i u pacjcn-
Szczegölowe ornöwienie kosl11ic11ia hc!erolopowegu (HO, lzetcmtopic ossifica- töw powracajqcych do zdrowia po epizodach neurologicznych. Operacja lm1n<1
li<m) w okolicy lokcia wykracza poza ra111y lej ksiqzki. Najczc;slszq przyczynq wy- jesl pod uwag<;, gdy narastajq ograniczenia ruchomosci i J'unkcji, a l'izjolerapia nie
 2 • Lhzkrn lzf!11i.1 lokci.i
:! • l b;kod1\•11i.1 !okci.i

odnosi skutku. Krylycznc znaczcnic nw wyhör morncntu opcracji. Poclcjmujc si<; Hyman J. Brcazcalc NM, 1\lichcck U\V: \lalgus inslahility of lhc clll<J\\ i11 alhkll's. C'li11 Sports :\kd
jq w chwili, gcly HO znajcluje si<; w okrcsic rnctabolicznego uspokojcnia, o czym 20:2'.5. :WOI.
mozna sqdzic 11a podstawic wyglqdu kot'lczyny (usl<;powanic obm;ku i rumienia), ~·lasm1 ML: StllllC ohscrvalions on fr:1ct11rcs of lhc lll'ad of ilic radius with a rcvicw of 011c ln111dred
cases. Br J Surg •12: l'.':i. lll'i•I.
a w ohrazic rcntgenowskim uz1rn si<; ognisko za dojrl'.ale. Mo;i.liwosc nasilania si<; l\F: l'ri11iary dcgen<'ralive arlhrilis of lhc <'lhow: 'Ji·ealme11t hy 11l11oln1111er;d arlhroplasly. J l'.OIH'
przykurc1:u lkanek mi<;kkich, gdy op6Z!lia sicr wkroczenic opcracyjnc, lrzcba zesta- Surg Br 74:409, 1992.
wic ze zwi<;kszunym ryzykicm nawrolu, jesli operacj<; poclj<;lo zbyl wczesnie. fVlorre.v BF: Posl-lraunialie stil'fncss: Dislracti1H1 !11 i\forrcy L\F (cd): 'J'hc L'lbu11· :md lts
Disordcrs, 2nd cd. Philadelphia, Wll Sauudcrs, 1CJ'J.). I'
Morrcy BF: Llinmcclianics of thc clhow aml f11rcan11. Urlhnp Sports Mcd l7:K·IO, 19'1'1.
Podsumowanie Morrcy IW, i\skcw Lf, 1\11 J<N: H11plurc uf lhe distal lendo11 of lhc hiccps hracl1ii: 1\ hiomccha11irnl
stndy. J Bonc joiul Smg Am ti7:,l l 8. l 'J8'.i.
0

l'ourazowq s!'.tywnosc lokcia mo~.na podziclic na spowodowanq przcz przyczyny l IF, 1\skcw Lf, An J<N, Chao EY: 1\ bion1t'chanical sludy of norn1al f1111clional ell><>w 111olim1. J
'" Joiul Surg i\111 (11:87'.'., l 'l8 1.
wcwnqlrzpochoclnc, zcwnq!rl'.pochodne lub przcz oba le czynniki jednoczesnie. Nirschl, HP, Churnbley EM, O'CtlllllUI' FC:: l·:valualitJ11 tJf ovt'1'11se l'lhmv inimics. 1\111 1':1111 l'hvsicia11
Zasadn!cze znaczcnic dla sposobu poslQpmvania w sztywnosci majq mctocly le- til :bl)I, 2000.
czcnia 1rnkla11iajqce do wczesncgo pmlj9cia ruchöw. Leczenie pourazowej szlyw- Peters ·1; Bakcr CL: Lateral J(cv Clin Sporls i\Jcd :W:5·1lJ, :'.OIJ
11osci lol<cia rozpoczyna siQ od nadzorowancj fil'.jolerapii, czcrsto polqczonej z szy- Slocum DB: Classil'icalion of' clhow es frum baseball pitching. 'li:x i\lcd (i:i :•P1, J %8.
'J\dlos 1IS, llcnnctl J, Shcpard D: l'lhow dislocalions: Mcchanisrns of' inslahilily. J11slr ( 'oursc
nowaniem. Kandyclatami do leczcnia operacyjncgo sq pacjcnci o niedostatcczncj J.ccl .>5:fil), 1986.
rucho111osci funkcjonalncj - 30-J 30° prostowania/zginania lub 50-50° prona- Wilk KE: Sirclch„shorle11ing drills !'ur ilw 11pper cxlrl'l11ilics: Thcory a11d di11ical :1pplicalio11. J Orlhup
cji/supinacji, kl(irzy chcq uczeslniczyc w agresywnej i cllugotrwalej lerapii. Sporls l'hys Thcr 17:'.~25. llJ'ß.
U 1x1cje11töw z niewiclkimi z111ia11a111i zwyrodnieniowymi lub w og<ile bez takich
zrnian nale1.y si<; ograniczyc do uwolnienia tkanek mi<;kkicl1. IVIctod<; opcracji i ro-
cl1.aj struktur torcbkmvn-wi<;zmllowych, ktörc trzeha poddac uwolnicniu, dyktuje
kierunck ogra11iczc11 ruchornosci. Jak si<; wydaje, duze znaczenic majq prowadzo-
ue po operacji ciqgle 6wiczenia rucl10wc. Wyniki ocenia si~~ na pudstawie slalcgo
poszerzania sil; luku ruchmvego.
W przypaclkach umiarkowanych zmian zwyrodnieniowych dobre wyniki przy-
nosi ograniczona artroplastyka elcmenl<'iw kostnych (arlroplastyka z opracowa-
11ie111 chirurgicznym i artroplastyka lokciowo-ra111ien11a melodq Outcrbridge'a-Ka-
shiwagi), k!öra na og(il popruwia luk ruchowy.
U 111li1dych pacjenl6w z zaawansowanymi zrnianarni zwyrodnieniowymi mozna
wykonywac arlroplas!ykQ powi<;ziow<t z dyslrakcjq, au luclzi starszych calkowilq
mtruplastyk<; lokcia, aczkolwiek opcracja la przynosi wyniki zadowalajqcc, ale nie
dosko11ale. Ostalccznv wynik artroplaslyki powicrziowej CZ(,~sto jest lrudny do
przcwidzcnia, a pclna' artroplaslyka da je wysoki odselek (clo 20%) obluzow;mia,
powildrn'1 (do 25<Vii) i koniecznosei opcracji konlrolnych (do 18%); wydajc si<; jed-
7.e wyniki lc poprawiajq si<; wraz z udoskonalaniem konslrukcji implanliiw
i metod ich rnocnwania.

Pi~mienniclwo

ßakcr BE, Llicrwagcn D: Huplurc of (hc hiccps bracl1ii: Opcralivc versus 11rn1-opcralivc lrcatmcnl.)
Bt>llC Joint S11rg i\m 67::114, 1985.
Dilllllan Cf, !'!eisig GS, Alldrcws JH, Escamilla l\F: Kinclics of hascball pilching wilh irnplications
ahout injury 1ncchanisms. 1\1n J Sports Mcd 23:2.33, 1995.
Forster MC:. Clark Dl, Lunn PG: Elhnw uslcomthritis: Prognostic indicators in ulnolrnmcral dcbridc-
Outcrbridgc-Kashiwagi proccd1ll'l'. 1 Shouldcr Elbow Surg 10:557, 2001.
De Main M, Manginc R: Hchabililation tcclrniqucs in thc trcalmcnt of' medial allCl latcrul
itis. Orthopedics 15: 1089. 1992.
C>clinas JJ. f'nhcr KJ, l'atlcrson SD. King GJ: Thc efl'eclivcncss of' turnbuckle splinling f'or dbow con-
lracturcs. j Bonc Joint Smg I\r 82:/:J, 2000.
Hastings H 2ml, Graham Tj: 'l'hc classil'icalion alld trcalnielll of' hctcrn(opic ossification ahout thc
c!bnw and forcarn1. !fand Cl in 10::117, i 'NI.
3 Uszkodzenia barku
13F:IAN S. COHEN • ANTHONY A. ROMEO•
BERN;\RU I~. 13ACH Jr

Naj<:Z\'Slsze sd10rzenia Lt'<:11"1ic

Charakterystyka ogiilna Zapalenie sd\•gien slozka rotatorüw

u sportowc6w z dyscyplin wy111a-
Ogolne zasacly rehabilitai:ji barku gajiJcyd1 wykonyw;rnia czy111w,:ci
ponacl glow;1
Oi:ena przed rozpo<:Z\•dem
rehabilitacji F;1zy narzulu
Znaczenie wywiaclu clla oceny bolu r('h;i!Jililac:ji dl.1 111ioldl ;y
barku
Uszlmdzenia stozka rotatorliw
Badanie barku
11.iprawy
llezpo,;r1,d11ia oce11a h;irku
Wiclkos( rnzd.irci;i
llada11i1• z;1kresu nichöw sl;1wu ra-
111i!'111wgo i lop;1ikowo-piersiowr•go Jakos( 1ka1wk

lladanie U111iejs1:owi1-•11ic> ro1cl.1rci;i

l3;1clanil! mic:sni;1 dwuglowego lndywidualm• cecl1y p;Kjt!nl;1

l3ad,111ie uogöli1io11cj wiolkosci ,1pa- UszkodzP11i1• oslrt!

ralu wic„z;1dlowl,go
lJszkodzenil' przt•wli·kll•
lla!bnie slozb rolalor(Jw
Uszkodze11ia slozb rolatoniw r1 s11or--
l'ni!Jy na islni1•nie ciesni lowcriw wyku11uj<Jcych rm:hy
podlJarkowej glow;i

B;1d;111il' nil'slabilnosci Niestahilnosc stawu ramiennego

ll;1d;rnie 11iPslahil110,;1i 1yl11cj i PrNd11i;1 11iesl;1hilnos< sl;1wu r,1111it·11-

kowc•j 11cgn

llcid,111i<• slawu h;ll'kowo--ohojczyko- Tyl11.i 11ic•si;ihil11us( slawu r;1111ir·111H•-

vv(~go go

Og<ilne cele rehabilitacji barku f\licstalJilr 10~<' wiclokicrunkovv.1

Urud1;1111i;111ie ßark zamrozony (zarostowe zapalt•-

nie torehki stawowej)
\AJ 1.111;1111iani!' 111i1,,s11i
l.t!CZCllil'
Zespül dasnoty
Rehahilitacja po artroplastyce
l'icrwot11y zesp(,J ciasnoty (wymianie) stawu ramiennego

Zespöl ciasnoly wlörnej

:1 • u,1kod1"11i.1 l>.11ku { • l Js/kod1P11Ll h.irku

Chorohy fri~·gna glowy dlugicj mi~·­ Uszlcodzenia stawu harlcowo-ohoj- NIESTABILNOSC TYLNA (NAWROTOWE PODWICIINII~CIE LUB
snia dwuglowcgo ramicnia Clykowcgo ZWICHNII~CIE)

• Zwi~·kszona wiollmsc przy hicrnej (lyhi<1 swfladm1'a, pr{iha ohciq-

lslol!H' uw;1gi dolyczq<:l' l'odsl;.1wy
zcnia i przcs1111ii;cia)
1:1,U'.l'llit• op1:1.icyjm• 11s/kodzt.•1i SL/\I' Dyskincza lopatki • Pojawienie sir; nicwiclkiego rowl«r przy pnibie (llil~ 1.:1\\'S/.l')
• Dolegliwosci pmvracajqcc przy pr{ibic s1.arpni\'Cia ok n,::i.m:go
Us1kodz<'11ie lllit,:sni.i dwuglowego Ch;r1;rki1•1yslyka ogt\ln;r (nie zawsze)
(c;1lkowill' p111•nN;111ie proksynr.1lrwj • fVlozliwc dowolne wywolywanie zwichni~:cia lub podwicli11i~·ci;1 (niekicdy)
( ;r;:ici scit:gn;r glowy dlugi1•j)
NJESTABILNOSC WIEI.OKIERUNKOWA
• Objaw rmvka
• Zwir;kszona wiolkosc przcdnia, tylna luh obic naraz przy pnibach (prl>ha
szul'ladowa, prüba obciqzcnia i przesunir;cia)
• Dodalkowc ccchy 11icslabil11osci przcdniej lub tylncj zalc:i.q ml dominujqCL:go kicn.111-
Objawy fizylwlne w cz~stszyclt scltorzeniaclt barlm ku dolcgliwosci
• fVlozliwe dmvolnc wywolyw:mil' (rzasan1i)
i g6mej cz~sci ramienia • Czr;slo slwicrdza sii,: uog(1l11io11q 11-i\:zadlow;1 (przcprosl kci11ka oraz lokci:1)
ZESPOLY KONl'LIKTÖW TKANtmWYCH USZKODZENIE STAWU BARKOWO-OBOJCZYKO\VEGO
• Nicprawidlowy wynik pröby Ifowkinsa na ucisk • Tldiwosc ucislmwa stawu barkmvo-obojczykowcgo (J\C, acro111ioclaPic11/ar)
• Czr;slo dndatni ohjaw Nccra podczas ucisku • Micjscowy obrzc;k w okolicy stawu J\C
• Czr;sto bül przy prr!bic izolacji llli~:snia nadgrzcbieniowcgo • Zwyldc wskulck bezposrcdniego udcrzenia w okrdlony punkl barku (np. przy 11pad-
• Czr;slo holcsny luk odwoclzcnia ku luh udcrzc11iu pillq futholow:1)
• Tldiwosc 11ciskowa kalelki podharkowcj • U11icsienic clystalncgo krnica ohojczyka (w z111ic1n1y111 slopniu, zalcznic od ciL;:i,lmsci
USZKODZENIA STOZl(A ROTATORÖW uszkodzcnia)
• Tkliwosc uciskowa wir;zadcl kruczo-obojczykowych (w ci1,•:i_s;-.ych
• fvlir;sid1 1iadgrzebie11iowy przy oporzc bolcsny i zwykle oslabiony (doclalnia pniba po • ßöl przy przywodzcni11 ra111ic11ia w poprzck klalki picrsiowej (palrz ryc. :1-.. J [)
jcgo wyizolowaniu) • Z rzadka dystalny ko11icc obojczyka pr1.e111ieszczony ku lylowi (11szkodzrnie lypu IV)
• Nicprawidlowy wynik l lawl1insa podczas ucisku • l'röba O'Briena powmlujc böl w szczycie barku (nie zawszc)
• Czr;slo clodalni objaw podczas 11cisku
• Bolesnosc l11ku odwoclzcnia ZAPALENIE SCJl~GNA IVlll~SNIA DWlJGLOWEC;o
• Zanik rnir;s11ia nndgrzcbicniowego (w ci~::i.szych przypadkach)
• Tkliwosc ucislmwa scii;gna
• ß(1! mir;snia podgrzcbieniowcgo prz.v ruchach przeciw oporowi lub jcgo oslahicnic
(w ci~·zszych przypadkach) • Bnles11a pröba szybkosci
• ßolcsna pröba Yergasona (nie zaws1.e)
• Ulrala czynnych rucluiw, zwlaszcza odwoclzcnia (nie zawszc)
• Objmv opadania ra111ie11ia (lylko w cir;zszych przypadkach) • Nicprawidlowa pröha na nieslahihH1sr'.- rnic,:s11ia dwuglmvego (sporadycznic, ll!C··
stahilnc jcst scii,~gno glowy cll11gicj lcgo 111i~·snia)
• Ulrala czy1111ej rnlacji zewnr;trzncj (w 111asyw11ych 11addarciach)
• Poszukujc sir; ccch wspülistniejqcych z1nia11 w slo:i.ku rolalorc\w (o 11:11 t,'.-
• Böl czc;sw uslr;pujc po wslrzyknic;ciu lidokainy do przcslrzcni poclbarkowcj. pozosla-
zcniu), jcsli mir;sic11 dwuglowy (pomocniczy clcprcsor glowy kosci ,_SI :1ra
je jcdnak oslabicnic \\' przypaclku nuclclnrcia sto:i.ka rotatoröw (w odr6znicniu od za-
palc11ia sci~·gicn) sir; pornagac" w olmizaniu tcj glmvy przcz slahy slozck rolaloniw

NIESTABILNOSC PRZEDNIA (NAWROTOWE PODWICHNll~CIE LUB ZWICI-1- UCISK LUB USZl<ODZENIE NERWU NADI~OPATKOWEGO
Nll~CIE)
• Oslahicnic i zanik mir;sniu naclgrzcbicniowcgo i poclgrz~bicniowcgo (jdli do ucislrn
• Dmlatnia pröba obawy dochmlzi przcd wnilrnir;cicm clo mir;snia nadgrzcbicniowego)
• Usl\~powanie lc;ku przy pröbie relokacji • Oslabicnic i zanik Lylko 111it;snia podgrzebicniowcgo (jcsli 11cisk wyslc;puje 1\'L' wcit;-
• Zwir;kszona wiolkosc przcclnia prz.v prcibic bicrnych ruch<iw (pröba szufladowa oraz ciu pancwki)
pröba obciq:i.cnia i przcsunir;ciu)
• Cccliy uszkodzcnia ncrwu pachowcgo (nickiccly) (oslabicnic 111i\:s11ia nara111icnncgo REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÖW
i drr;twicnic boczncj powicrzclmi barku) • Lokalnc poclwyzszcnic cicploly
• Ccchy uszkodzcnia nerwu mir;sniowo-skörnego (rzaclko) (oslabicnic niir;foia dwuglo- • Czr;slo zaniki rni~·Slliowc
wego i drt;lwienic boczncj powicrzchni przedramienia) • Cechy 1.111i;111 rc111natoidal11ych w i1mycli slawach
:l • lls1k"'l1!'11i<1 h;irkt1

ZESPÖL Z.EBRO\VO-OBOJCZYKOWY''' (Tl-IORACIC OUTLET SYNDROME)

T lychczasowq prc;clkosci<1 i kontrolq z powoclu b6lu i odczuwania nicjasncgo dysko111-
3 • l!szkorl1l'ni<1 li;irku

• Dulcgliwosci puwracajq przy prübic Rossa, pocl wplywc111 111a11cwrn Wrighla, w pr6bic forlu w obrcbic barktL
Adsona oraz w prübic nad111icrncgo odwodzcnia (o z111ic1111yrn nasilcniu) • Miolacze 11,; ogöl przypisujq lo 11ic111ilc uezncic spö7.11ionemu zamachowi lub zbyl
• Oslahicnic t~·tna w prühic Adsona, po mancwrzc Wrighta, w pröbic Halslecla oraz wczcsnej fazic przyspieszenia sckwcncji rzulu, gdy ramit; zaczyna sw<>i ruch w prr/)(I,
pml wplywcm nadmicrncgo odwodzcnia (nie zmvszc) W lym mrnneneie zawodnik odczmva ostry, 11agly böl i ramic; „slajc sie; marlwl'",
a zawodnik nie jcsl w slanie rzucic pilki ze zwyldq prc;clkosciq.
ZJ\fü\STAJi\CE ~APALENIE TOHEBKI STAWOWEJ • Obja1V „rnartwcgo ramicnia" oclpowiacla ohjawom towarzysz<1cy111 11idu11kcjo11uj<1cl'-
(BARK ZAMROZONY, FROZEN SI-IOULDER) 111u barkowi miolacza. Burkharl lwicrclzi, zc za przyczyrn:c: wyst~·powania marlwcgo
• Uogölnionc z11111icjszc11ic zakrcsu ruchöw (1\0M) czy1111ych (podnoszcnia ra111icnia ra1nic11ia odpowiada uszkodzcnie SLAP (ohrqbka görnego ocl przocln do lylu),
przcz pacjcnta), jak i hicrnych (gdy baclajqcy unosi rami<; pacjenta); dolyczy lo zgi11a- UBYTEK ROTACJI WEWNl~TRZNEJ W STAWIE RAMIENNYM (GIIW)
11ia w prz(Jcl, odwodzcnia, rnlacji wcwnc;lrzncj i zcwnc;lrzncj
• Bö! jcst wywolywany przcz bicrny HOM lub wszdkic bicrnc 111a11ipulacjc, ktörc przc- • Zclaniem Burkharla najwaznicjszy proces palologiczny, do jakiego dochudzi u rniota-
kraczai<t granicc z11111iejszo11cgu zakrcsu ruchöw, jakic wykonujc pacjcnl czy, lo „nlrata rnlacji wew1H,:lrznej barkn w od1Vicdze11iu",
• Uogl'1!11io11c oslabicnic i zaniki 111i\'S11i (o rM.11y111 nasileniu) • Ubylck rotaeji wewni,:lrzncj w slmvic ra111icnnym (Gll\D) jesl, wedlug definicji, 111ic-
rzonq w stopniach ulralq przez zawoclnika rolaeji w sla1Vie ra111icn11y111 (GI 1)
ZESPÖL Z1\DLA (STINGER SYNDROME) w odwicclzcniu, IV porÖ1V11a11iu z 11icuzywa11ym clo rzul(Jw ramie11ie111 tcgo sa111cgo za-
• Tkliwosc uciskowa nad splotc111 ra111ic1111y111 wodnika.
• Oslabicnic 1ni\~s11i uncrwionych przcz zajt;lq czc;sc (najczc;scicj mic;foia nara- • Przyjc;lo, ze rotacjc; IV sla1Vie GH 111icrzy sie; u pacjcnla lczqccgo na wznak z ra111ie-
111ic1111cgu, a w drugicj lrnlejnosci 111it;sni zginaczy 11ic111 odwiedzionyrn o 90" w plaszczyznic ciala i z lopalkq ustabilizo1Vam1 przez przy-
cisnic;cie przcz baclajqecgo barku dn pnwierzchni slolu, na ktörym pacjenl spoczywa
BÖL RZUTOWANY""'' NA TLE HADllWLOPATll SZYJNEJ (rye, 3-l), Za purnocq go11io111clru rnierzy sit; rolacjc; wcwnc;trznq i zcwnc;lrrnq
• Korzcnimvc zmiany ruchowc, czuciowc lub dolyczqcc oclruchöw w punkcie rolacji w slawic GH, w chwili gdy lopalka dopiero zuezyna sie; poruszaL:
• Dndat11ia szyjna pröba Spurlinga (zc z111icnny111 natc;zcniem) 11a lylncj scianic klalki picrsiowej,
• Dolegliwosci wysll;pujq dystalnic w stosunku do lokcia (np, dn;lwienic rc;ki w zakrc- • W objmvowych postaciach „barku rniolacza" ulrata rotacji wcw1H;lrz11cj IV odwicdzc-
sie zaopalrywanylll przcz C6) niu (GWD) znacznie przckracza zyski zwiqzanc z rntacjq zewnc;lrznq,
• l'rawidlowc pröby prowokacyjnc barku • Nabyta utrata rotacji wcwm;trzncj jcst spowodowana przcz tylno-dolny przykurcz
torcbki stawowcj. Przykurcz ten slanowi zasadniezq zmiarH,:, ktöra wtörnic wiedzic
OSTEOLIZA STAWU BA!lKOWO-OBOJCZYl\OWEGO U CII~ZAROWCOW clo zwic;kszcnia rotacji ZCWll\'lrzncj, Zmiana la 111ozc przebicgac z rozciqgani1~111 si<;
• Tkli11·ost:: uciskmva nad stawcrn J\C lorcbki przcdniej, mogqcym stanmviC: przyczyrn; schorzc{1 lcgo narzqdu IV przyszlu~ci.
• \Vywiad wskazuj<1cy 11a ciqglc u1wszc11ic cil,:zarüw
• W "hrazic rl'11lgc11owski1n nicrcgularny zarys, ZIV\~~.cnie slawu AC
• /,wykk wywiad nie wskazujc na uraz

/l/
• Drnlalni nhjaw przywodzc11ia ra111ie11ia w poprzek klalki picrsiowcj

Wedlug: 1\. Hcidcr, 'f'!te ()r/II011lledic l'livsica! 1-:.rn111i1wtio11, Philadelphia, WB Saumlcrs, 1999,
lnaczcj zespl'il gl<>wm·go wlotu klatki picrsimvcj -- przyp. red .
.„„ Z11aczuy böl z prze11iesieuia - przyp. red.
.r·~
~· r\:f PI
(
, f--·
"--.-::-."'/'\
- f , -.-~--1.__ ___ _
Dysfunkcja barlw miotacza:
deficyt rotacji wewnr;trznej w stawie ramiennym
(GIRD, glenohumeral intemal rotation deficit) A
Ryc '.1-1 /\, 1'0111i,m1 rul<1cji 1ww111:tr11><'j
u pc1cjent;1 z ha1 kiern zgi<;~l)'lll o IJ0') 1 podt l'.d~'
gdy
~ ,-------- ..
w~
• L\urkharl, Morga11 i KibiL:r (2003) przcdslawili 110wq kunccpcjc; nicsprawnosei barku .
j.1cy st;ihilirnje lop<1tk1;" /<1 pu11kt ko1icowy ro1;1cji 1w•-
111iotacza, w kl(ircj oclrzucajq wit;kszosc „powszeclincj wicdzy" o rnikro11icslabil11osci

'·~~·: - ~.: : .:
w111:t1z11c:j przyjrnuj<' si1,· jHlnkl, w k1öry1n lopatka 1.iuy-
przyczynil' lcgo slam1, 11<1 ~)\V,J rot.icj<;' ku lylnvvi. B. f..'.ol.lcj<,~ 1ewrn,•ton.1 tllil~I'/)'
pogl\:bicnia wicdzy 11a tcn lc111al polcca111y zapuznanie sit,: z lrzyezc;sciuw<t publi- ·. :;- -::::'>
-~ .. - - - -
:c:__„.
si1,: laki.c po us1abilizow.111i11 lopatkL N<1l1:i.y zwnjci<'
:1 tych auton'>w (!\r/l!rosco{ly. Tl!e /u11rna/ o/ J\rtl1ruscopic (II/(/ Rc/ated Surgcry, il' po1ycja 1iet1lr<1l11a (0") wysl<,'jHlj1:, gdy
10111 1l), nr 4, kwiccici'1 2003, s. 404-420; nr '.i, 111aj-czcrwicc 2003, s, 531-5.39; oraz jt'SI t1sl<1wiom· p1oslopadlr: do c:i.ila pat jl111-
10111 l <J, nr b, czerwiec-sicrpici'1 200.3. s, 641-66 J). t.:1 (u k•itJCt~go 11.t w111tlk j<~~l to w)t;1wie11it• 11.1 g(Jd;iliit·
• Burkharl pudajc clcfinicjt; „martwcgo ramicnia" 111iolacza jako wszelkic z111irn1y pato-
logicwc bark11 sprawiajqcc, ~.c zawodnik nie jcsl w stanic wyko11ywac rzulöw z clo-
1!.), (Wc:dlug: S,S, Brnkh.111, CD: Mrng.111, WlL l<ihll:r,
lh<' 1/isa/J/cli tl11mvi11g s/1011/cier: Sfi<'Clrun> o(f1.1lhology,
C/1/~;( l l'alhcx111;1frn11)' 11ral 11in111ed1a11ics. 1\rtl11usco.
1
·4
..

ß
py, l'J:.IO•l ·•lbl, l.OIUJ,
_,._...--

3 • Uszkodzenia i>Mku J • Uszkod1t1ni11 h,\rku

l/yc :i-:i Wyliic"ircz.i

ton•IJ!d vvystvpt1jt• w
fip !ylnugo pasma

·\s„:>~„~
J
k<>W<H«ltlli(:lllH'gO
gl1•1u>f111111e1«1f !i,r:iln1e11t).
f. ~ici 0,5 un nd olir(1hka l
,\" -"""'.
\,/· ' ·' \ . \
. YU)// dzi11,1 J il 6. IVVedlug:
'\(J'', / 1/ I KiiJler, Tlie clisi1/>lei/ t/1rowing shoulc/er: Sp<'< /rum
s .,___c~- „L. tlwlony. C:ttr•S<: 1, l\1thoanatrnny anrl lJiomccli.inics.
rosrnpy, 19:,l{M-·i)ll, :WO 1).
r((o::_'>
(1'".".·-~"l1·(
(;·:;, . J?~:0
\ Dl\(~
:~~\~. ~l
(\ \~"
1 ;·-~t',,j
• U objawowych pacje11!Ö1V nicreagujqcych 11a rozci:1ga11ie 1110).na zastoso1V<1L'. artrosko-
pOW<J wyhiörczq kapsuloto111i,· lylno-do!11q, ktürq IV wic;kszosci przypadk(lw wyko1111je
c sii; n'lwnoczesnie '/. naprawq uszkmlzoncgo S l,1\ P.
• Moi.na oczekiwac, i.e wybiürcza kapsulolo111ia tylno-doln;i (ryc. :i-:\) spowm!ujc na-
tych111iaslmv<1 poprnwy rolacji wc1V11c;t rznej Cl! rzi;du 65°.
• Vcrna w 199 l r. jako pier1Vszy rozpoznal zalci.11osc
f11nkcjonmvanie111 barku u miotaczy. \Vzi11l on pocl stalq ohserwacji; :19 zawodmvych
miolaczy wyslt;pi1jqcych w jedny111 scwnic. Podczas lreningu wiosenncgo slwinclzu-
i.e ich ca!kowita rolacja wc1Vnc;trrna wynosila 25° lub mniej (GIHD u kai.dego
11a poziomic 35° lub IVit;ecj); probleiny z barkie111 z111uszajqcc clo przcnva-
nia rzutÖIV pojawily sit; w czasie baclania u 60'Yti os(ib z tej grnpy.
• U 12,l 111iotaczy z polwierdzo11y111i artroskopowo objawo1Vy111i usr.kod1.rnia111i Sl.t\I'
typu 2 (Morgan i in„ 1998) st1Vicrdza110 przed operncjq cic;:i.lq poslac CIHD po slrn·
nie aktywnego harku. Przeci,1t11y CIHD wy11osil 53° w zakrcsic 25···80". Jcst to fakt
llV () ~)0 11 I zastanawiajqcy, gdy wartosci lc por{l1V11a si\' zc srcd11i111 Gll{D 11 hezohjawowych za-
i ~v d1JI, eo powodujt> 1Voclmvych basebalistöw-miolaczy, ktöry przcd sczone111 1Vy11osi 1.3", a po sczonie
/ hl' 1/is.1/1/etf tlll<Hving 16" (P. Donley, wiadrnnosc prywalna, list.opad 2000).
1\11/irmcopy, 11J:•HM ... 1.w. ~!llll.l).
PODSTAWY BIOMECllANICZNE „lJWll,~ZNil,\CIA" BAIU<lJ U MIOTACZY
• Burkharl sugcruje isl11ienic dw(lch 111echa11iz111Ö1V, wskutck kt(irych ciasna lurebka
tylno-dolna poz1Va!a na 11admiern<1 rolacj\' zew11,1trznq kosci rn111ie1111ej (eo jest lda-
sycrnq c:cchq rniotaczy).
\Vobcc lych wyjas11iei'l, w lrnkcie rchabililacji GIHD lrzcba skupiC:: uwagc; 1w Po pierwszc, uwic;zni,,cie skröco11cj CZ\'.Sci pocliewki
11it1 lylnl'j ckilnej czc;sci lorcbki (ryc. 3-2), hy z111i11it11alizowaC:: cmu i zapobicc wlör- nie punklu lw11t:1klu GI-1 IV t~1 I i ku eo pozwala guzkowi w1<,,1zsze111u 11a
nym <.mianom srödslawowym, a zwlaszcza tylnyrn uszkodzeniom SLJ\P lypu 2. nywanic przcz kraw,1di. pancwki luku ruclrnwego. D111i111 dojdzie do 11wic;-
• Wedlug doswiadczcnia wspomnianych autor(lw, okolo 90% wszyslkich miotaczy cier- zni9cia we1V119lrznego (ryc ..3-4/\ i
pi:icych na UIRD (powyi.ej 25 1l'ii) korzyslnie zareagujc na doslosowany do nich pro- • Po clrugic, przcmicszczenic punklu ko11laktu C:H 111i11i111alizuje cfckt krzywkowy,
grn111 rozci<1ga11i11 tyhw-dolncj czi;sci torcbki (opisany pmvyzcj) i z11111iejszc11ia (IJHD wywierany przez proksy111alny koniec kosci ra111ic1111cj na torebk'' przednio-do!nq,
do pozio111u, ktöry moi.na zaakccplowac. eo u111ozliwia wi~·kszq rolacjc; zcw11,1lrz11q IV rcrnllacie powstawania 11acl111iarn lo-
• Za dopuszcza!ny pozio1n cmn uznaje sic;: l) ponii.cj 20° ubytku rotacji ZC\Vllt;lrrncj rebki .
lub 2) mnicj 11ii. 10° rolacji ca!kowitej, jalq stwierdza sie; w drugi111 barku. • Przeprowadzone przez l\mkharla hadnnia 111odelu przeciwstaw11ych linck i zjawislrn
• Ce! tcn 111oi.11a zwykle osiqgnqc w ciqgu 2 lygodni, stosujqc rozciqganic „w 1iozycji krzywki, ktöre rnajq wyjasniac patofizjologi'' tej jecl11ostki cl1orobowej, sq 11iczwykil'
snu" (ryc. 3-2J\). prccyzyjne i wykraczajq poza rn111y lcgo lckstu. Szcrszy opis tego prnble11111 Z11ajclujl'
• Od1Vrol11a syluacja rna miejsce u 10% 111iotaczy, kt6rzy nie rcugujq na len zeslalV c1Vi· sie; w pracy oryginalnej.
czci'1 rozciqgania. Ci pacjcnci na!czq zwyklc do slarszcj grnpy miolaczy, ktörzy zaj- • Uwic;:f.nic;cic wewnc;trzne (ryc. 3-5) oz11acza srödslmvo1Ve uwi,·z1li,1cie, do ktöregu
11101Vali si~' Lq czynnosciq od lat (ocl !igi juniorüw ai. do glöwnej ligi). Osoby le wyka- dochoclzi w lrn:i:dym bez w.vi<1tku harku podczas rolacji zewn\·trznej IV od1Viedzeni11.
zuj1! te11dencj'' do pozio111u Cllü) mieszczqccgo si'' na krnic11 skali ci,,zkosci i od \,\1 lcj pozycji w zakrcsic 90"--90" d1il lyl110-g(1rnej pmvierzclrni sto7.ka mtatoniw
da1Vna majq dolcgli1Vosci zwyklc kojarzonc zc zmianami srödstawowymi (uszkodzc- wchoclzi w kontakl z tyliH>-g(irnyrn olirqhkiem panewki i ulcga przysr.czyp11h;ci11 Jl"·
nia lylncgo SL/\P typu 2). mic;dzy ohrqbkic111 a g11zkie111 wi~'kszy111 (Walch i in„ l lll)2).
---
3 • l Js1k()( l1l'11i.i b.irku
3 • Uszkod;c·ni;i b.irku

Guzel-: S~iQ~J!~o qlowy clh1oioj

1111liujszy
llllQ:LcJ'OWCgo
(z;1z11ac/011y 11111;1 prz<'ry- ,,
w l<onl<ikl z olrr;1bkiern 1yl11yn1 ; "li' ~ ....

~=
W<'Wllf;'lrz11r·go). i\ICllL prze-
wit1~zt"1d!a l)illH~\'\1knwo-r.-m1ien-
1H'go {1\1\.d ·11-1 dlllerior hand o{ the inferior vlenohu-
fll<'l'.Ji lig.11n1·111). B. Cdy n,rsl<;puj<' slmice11i<' li11ki
rlolm·j (pr1ykurcz p.rs111,r tyl11<'go), 111iejsu.' krn1l;iklu
1><11H~wkovvo-r.1111i<~rnH:go puc~rniPs1c101 sit1• w kit•run-
ku 1yl110-g<'>r11y111 i 1nacz11i(• zvvil1 ~ksz,1 si1,' dosl<tpny A B
h1k rul.tcji zc•w111 1 ~lrznej (zanirn guzt:•k wit;d..:~1Z)' wej-
d1i<' w ko11l.1kl z lyln;1 czi;,sci.1 oh1;1bk;i) (/ini<'
A Ryc. :l-b /\. Widok od göry "" 111i<:si1•1'1 dwuglowy i ll'wq:o li.1rku w l".ll)'<.ji 'I""
w.111r·). l'ICHI. · tylrn• p.is1110 dol11ego
uynkowej. B. Widok od göry "" rni<;sic>1I dwuglowy i \V odwicdzc·niu i
mwkowo-r;111ii<'lll1''1\0. (vVetllug: S.S. 1
/P\A.'IH;~tr1-11ej, uk.tzujqcy ITH'Chilni1.rn „udh1s1c1.,'111l;1 sit/', vv jak wektor tni(;'~;ni.·1 pr?l·r11i1'~,;l·1,1
Morg;in, W.I:. l<ilik•r, Tlre disal>i<'d t/1rmvi11g slwu/.
Gu~~~y / 1/i•r: SJ><'Clrunr o{ p.itliolo1;y. Cl<;'S<' 1, l'.1tlio.111i1lorny
ku lylowi. (Wr,dlug: S.S. Hurkharl, c.n. Morg.in, W.B. l<ibll'r.
c,,„,;„ " dis.il ''"" t/1rowin,1; shouh /er: SJ" •c

~t
/\IC;l·l:lll''1.?·..· .
/run1 o( pat/10/ogy. 1, l'alho;ui.1lo111y .u1d i\rlhroscopy, l'l:-l!M-'l:itl, :Wo:I).
,11t1l lrio111ecli;111ics. 1\rilirmcopy, l 'J: •IO·l--'120, 200]).
/i/

;1?< ..
.\ !
~
,
...
'"· • Do oclluszczania dochoclzi, gdy podczas przysiadu rnrni~' znajclujc si\' w mhvicd1.L·11iu
"'\ _, ___
'
'. //„',.....-- \1 i rolacji zcwn\·lrz11cj. )es! lo spowodowanc przcz przc111ieszczanic si~· k11 lylowi wc-
k!ura sci<;gna glowy cllugiej mi<;snia dw11glowcgo, gdy zawmlnik wyko11ujc oslal
faz<; zamachu clo rzulu. W obrazic arlroskopuwy111 po 11sla11iu pociqgania za
l'IGHL i uslawicniu rarnicnia w odwicdzcniu i rolacji zcwrn;lrwcj 111i<;sici'1 dw11glnw.v przyj-
111ujc pozycjc,; bardzicj lylnq i pio1101V<( (ryc. 3-6). 'lhlrn sama cly11a111icz11a Z111ia11<1 l;qt<i
B poclczas rzutu powoclujc skn;ccnic pudstawy 111i~:Sriia, klt'Jra przcnosi si<,' jako oil<i
skr<;!lla na lylny obqbck. 'fo wlas11ie okrdla si<; jako „odluszczanic" lylncgo gt'1rncgu
obrqbka i mi<;:inia dw11glowcgo („SL1\P 111iotacza").
• Skuteczna naprnwa SLi\l' u 111iotacza wy111aga zakotwiczcnia prnstyrn szwc111 (lub
lPWIH/ll'Zllej h1Hku gu1ek wi<:k- szwa111i) p<;tlowy111i 11aluzony111i wokül ohrqhka, eo ma sla11owiC op<ir przcd silarni
pt11lC1\.Vki i dochodzi do uvvi~i­ sk1\~l11y111i uczcsl11iczqcy111i w 111ccha11iz111ic odl11szcza11ia. Morga11 i in. ( 1998) donic-

'\_) sli 0 sukccsic \V lJ7 1V!1 przypaclk(Jw po zakotwiczcniu SZWClll przc1Vlcczony111 przez
p obh~tlld ko~;ö11i (2.1zn.iczmw
St1111 t<:11 Wt:W!H;•lrznym. J\ - ohrqbck w por6w11a11iu z 7 l--88'Yt1 sukcesc!ll z uzycic111 wchla11ialnych gwui.dzik<'>w
Cl\'~<' prn~dnld; C 'i1odek 1otdcji j>t111ewk{J\VO-ran1ie11nt•j; !> wprowadzonych przez 111iqzsz obrqhka.
, ll,',;( 1yl11.1. (Wvil S.S. ll11rk"'1r1, CD. i'v\org.111, W.B. l<ibler,
Ti1<' di;,i/J/1•,/ 1/1n111 ~lio11ltfc•r: Spectrw11 o{ p.1tl1olony. CL1,>~:( 1, KASKADA ZMlAN PATOLOGlCZNYCH U MIOTACZY
l'.1iho.111<lilJ1ny ,111d li.111i<s. 1\rihrnscopy, l 'J:•lCH--A 20,
!.OIU). • Jak sie; przypuszcza, picrwszym i podslawowy111 odchylenicm od ktörc inicjujc
kaskad<; zmian pa!ologicznych koliczqcq si<; w ptil.ncj fazie zamachu rzutu, jcsl
nabyly przykurcz tylno-dolncj CZ\'Sci !orcbki s!awowcj.
// • \V lej fazic przc111ieszczcnie punklu kunlaklu GI! (ryc. 3-7) jcsl frc'Jdlc111 nraksy111al-
ncgo slrcsu sci11aj<1cego clla obrqbka !ylno-g{1rnego, dokladnic \V lcj Sal!Jl'j chwiJi.
swc 111aksi111um osiqga sila oclluszczajqca i sila calkowila.
• W obcrnosci skröconcgo tylncgo pas111a krn11plcks11 dol11cgo wi~,zadla pa11ewkmvo-ra-
111icn11ego struktury dolnej kicszonki pachowej sq niczröw11mvai.onc i nie pozwalajq
na prawidlowy cfek! wylwarzania kolyski czy hamaka, opisany przez O'Bricna i in.
( J LJlJO) (ryc. 3-8). Efckt ha111aka zwyklc pozwala harkowi m1 zwijanic si<; i rozwijanil'
wold1I slosunkowo slalcgo cc11lral11cgo punk!u rolacji Gll, znajdujqcego si~' na dolr1cj
MECI IANIZM „ODLUSZCZANIA" (PEEL-BACK) ZACHODZ1\CY U MIOTACZY pulowic lica pancwki (punkl obnai.ony) (ryc. 3-9).
• W 111ian;:jak bark poclej111uje pröbc,; zwijania sie; clo pozycji zamachu, ohkurczonl' pa-
• llurkliarl pudkrcsla, i.c u miolaczy klasycznym zjawiskicm sl.wicrdzanym pociczas ar-
smo lylne nie pozwala na pcln<l rolacj\' zcwn<;!rznq glowy woköl nonnalncgo pamw-
lrnskopii s<111szkodzcnia !ylncgo SI.Al' luh lqcznc uszkodzcnia przcdnio-lylnego
kowego punklu rolacji, wskulck czego narnslajq :;ily slyczne w miejscu zakotwiczc-
SLi\l~ zwi<tzanc zc „zjawiskirn1 udluszcza11ia" (11eel-/Jacl! pfle11011w11011).
nia mi<;snia i polqczcnia z lylno-gürnym obqbkicm. W 111ccha11iz111ic oclluszcz1111ia
:i • Uszkodz<!llid h;irkt1 T
1 l • lJszkocl1e11i,1 h.irku

Ryc. :l-7 Scl1<.>111;i1 przeds1;iwiaj.1cy Ryc. :1-'J l'rawidlowy l'ft>ld ha111akmvy

wi1„ks1yt·l1 Sci1 1 '.gi<~n i •;!niktur l<>rPhkowo.Sci

/(.'
i tyl1H:go pasrna krn11p!Pks11 dolrn~go
do j.ddd1 dochodzi przy zrni;111i<: n<'wkovvo-rarni1•111H•go, opis.iny pr1.c•1 (

'(\\ c
\'1-1\l<:l\o'l''I
Ui11ia ci,u;/.il do pmycji odwi"·
ze\vnt,'lrznej (/i11ia p1z1 1 ryw;111,1).
rolacji n!\Vnct~lrznej lukow.110 wygi</-
umoiliwia (;\) wytwor1P11it~ 1r()WllO'
snrnki dl.-1 IHupo~n.idnit'i rot.wji Wl'W1H1'lt"/tH:j (11\, in- .(/;;
h. ?
tern.1/ roti1tin11) i rolacji Z<~WIH,'lf/IH~j (1 h'., ex/t•n1t1! 1u-
ull,1 1),111ewktl\N<>-r.1111ie11- fdlio11) glowy koSci rarni<'ll!H'j pr1y rnlwod1eniu (B)
.
,,.
poniL<'j glowy ko~;ci r,1- woköl w1gl\~dniP ufiksow,l!H'go n~111r.1l11f•go
do przemieszc1enia punktu ro-
zaS vvektor
rot;H·ji IJdtwwkowo-ramit'lltH:j. (\Ne .
kh;irt, C.I ). Morg;111, W.ll. l(ililer, T/1e
inn shoul<ler: Spt!ctn1rn u(,:h1tho/ci,i;r. A ., =:::-::_"~-~.....,
anal<lnl)' ;111d bio11H•cl1a11!cs.
1'J:40tl~-tl20, 200.l).

-
~
. „ ;~··
. -·

/
;_/~-.:_l~---
l<rnnplol<s IGHL
p /\
A

Gt 1zol< wiqlrnzy
Ryc. :1-H /\. l l,11nak kon1plekst1 doliwgo wi<,•1..idla p.i·
-·.-<!~ IH~wkowo-rilmiPnnPgo (ICHL - inllYior glc 11ohunu_irdf
1

r.1\
___,.f . ". ..
_, -'---
li13.i1ne11t). B. l<ompleks IGHI. moi:11,1 sohiP wyol>r.izic:
w sposoh 1nccha11icz11y j;1ko dwie do111i1111j.1u: slruklu-
ry, p<1sn10 przednie (1\ICHL) i lyiiie (PIGI II.), ktore sla·
Guzel< 11owi<1 dwie t1z.ilez11icHH' od siehie li11ki ünodd odwtot-
rnniojszy A
11i<? d1i;il;ij;1cych linek). (Wedlug: S.S. llurkhart, C.D.
lvl<>rg;111, W.fl. Kibl<•r, Tlw disa/Jletl throwing shoulc/er:
o{ patlwlogv. Cz<1 ~«: 1, Pi1!hoa11atrnny and
13 :\rtlll'OScopy, 1'):>l()'!...:IJ.0, ).(J(H). glow;1 ko~;cj r.1111i('11-
I ir11" l11i<H lc ilil('j, wsk111< ·k
pr1t'~~tr1P11i. !\ (.111/t•rin1)
slruklury tc zaczynajq siir odclziclac ocl rnicjsc ich polqczcniri i clochoclzi do uszko- \V tyl i \N gt'H\' punklu kont.1kt11
d1.e11 lyl11cgo SLAP lyptt 2.
• l'rzed11ic slrnklury torchki, kt6rc rnialy prawicllowc napii;cic, zanim doszlo do przc-
mieszcze11ia, leraz - II' por6wnaniu z podolrny111 slopnic111 prawclziwcj rotacji GI 1 - ktöi\' d.nvnic~j 11111.iw.1110
si1/ po1ycji tH!ttlraliH•j Uini.i fll'/c>ryw.111.1)
wiolczch II' nowcj osi rolacji, gclyz slabnie cfckl krzywki (ryc. 3-10).
jest rc•zulli1tt•111 fJrZt'111ies1<· 1.t~11i<1 fl<111e\vk<JVVt 1-1,1111ie11111 •-
• N:iclrnicrna rolacja zcwni;lrzna spowoclowana przcz GmD lakzc zwic;ksza naprirzcnia l!urkh;111, C.D. lv\org.111, \Nil. l<ilil<'r, Tlu.> clisalJ/ml thrm vi11t:
slyczne i skri;lnc w 1yl110-g6rpyrn stozku rolaloröw. Ohjawia sie; lo niewyclolnosciq Cz<;;;<' 1, l'<1lho,111ato111y <11HI hio111t«:ha11ics. 1\rthroscopy,
wlökicn podpowicrzclrniowych, jak to opisali jobe oraz IVlorgan i in. l'l:•i(J:I.
• Burkharl od1?,uca clolychczasowe sugcsl ie, i~. przyczynq zcspolu marlwcgo rarnicnia
jcsl 11icslahil11osc przcclnia. Zclanicm lcgo Lu1lora, rzckoma wiotkosc (spowodowana
przcz oslabicnic cfcklu lm'.ywki i rozcrwanic picrscicnia obrqbka) byla w przcszlosci
blr;dnic uz11awa11a za 11icslabilnosc przcdnio-dolnq. Oclcrwanic obrqbka
po jctlncj sl.rnnic pam·wki t1111ozliwia przckicrowanic wiolkosci na przL•ciwleglq
sl rnnir picrsdcnia (konccpcja picrscicniowa, ryc. 3-l 1).
!~

f
:\ • Us1k()(l1t·lli<1 li;irku :i • lls1kDrl1<•11ia bdl'ku

Ryc. :1-·1 '.l

lt~~ ~'~i) ~~<f

OIJrqhul< O/Jlll( /Oll!'
przed11ie, II ·-

Jtl ~Je
(Wr•rllug: S.S. llt11kh,111, C:.IJ. lv\org;111, W.B.
Tlw dis,il>/ed 1/1m1vi11,i; shuulder: Spectrw1> u( p,it/w-
fogy. Cz<;'S( 1, l'.ithoa11alomy .rnd hio11wd1anics. 1\r.
thro•;rnpy, i 'l:'i(H-4:!0, It)
zenic przcdnich struktur slahilizacyjnych. Naldy podkrcslic, ;i,e llicwydolnost': zc
z111r;czcnia dolncgo wir;zad\a GI 1 dolyczy przedc wszystkiin wetcranöw sta11mvi<1-
cych cliti; miotaczy nraz ze nicstabilnosc przednia jako sklaclmva zespolu marlwego
ralllienia zclarza sir; zupclnie wyj<Jlkowo, zw\aszcza gdy chodzi o sportowcöw lllio-
• Ostalcczny111 winmvajcq jcst, wcdlug lcj leorii, zbyt eiasna tylno-do\na czr;sc torcbki. clcgo pokolenia.
Jcs\i uda sie; do lcgo nie dopuscic, zdanie111 auloröw, hr;dzic 11107.na röwnid zapohicc 6. Burkharl jcst zdania, zc mikronicslabilnosc nie jcst przyczy11q zcspolu martwego
zl,spo\mvi 111arlwcgo ra111ic11ia. rnrnicnia oraz ze „rzckon1a wiol kosC" w naslc;pslwic uszkodzcnia S Li\ P, w polqczc-
niu z os\abicnicm c\'cktu krzywki (wskutek lylno-gürncgo przemicszczcnia C:l 1
Pfü\WD/.l\VE l'llZYCZYNY ZESPOLU „MAlffWEGO" l{AMIENIA punktu konlaklu), byla rnylnic inlcrpretowana jako 111ikronicslahil11osc.
1. Ciasna lvlnu-do\na czr;.~c lorcbki pmvocluj<1ca GIIU) i tylno-görnc przcniieszczcnic 7. Uwir;l.ni~'cic wcwn~'trzne jesl zjawiskiem 11orrnalnyrn, ktörc na ogül llic sla11mvi p;1-
rotacji, eo prnwadzi do zwi~'kszcnia naprr;7.d1 stycznych. jakie dzialai<t na tologii harku u rniotacza.
ty\110-gr'm1y ohrqhck pancwki (ryc. 3-12). 8. U mintacza z zespo\crn lllarlwego ra111ie11ia i uszkndzclliem SLJ\l' naprawa ll'gu
2. Sily oclwarstwiajqcc w p<>Z.ncj \'azic za1nachu, ktörc nakladajq sir; rn1 juz wczc:inicj uszkodzcnia, polqczona z programcm postr;pujqcego rozciqgania lorcbki ly\110-dol-
zwir;kszonc naprr;i.cnia styczne i slajq sie; przyczynq uszkodzcnia SLAI' (ryc. 3-13). ncj, na ogöl cloprowaclza do wyleczcnia i u111ozliwia 87 1Ytr zawodniköw pmvnit do
'i. Nad111icrna rotacja zcw11r;trz11a ko:ici ra111ie1111ej w slosunku do lopatki, spuwodowana formy sprzcd urazu (Morgan i i11„ 1998).
przez przc1nicszczcnie CH punktu rolacji; zwir;ksza lo klircns guzka wir;kszcgo nacl 9. Do skutcczncj naprawy SLAP nieodzowne jest artroskopmve potwierdzenic objawu
panLw\q i os\abia dckt kl'zywkow.v glowy kosci ramicnncj na torebcc przcclniej. odluszczania i objawu wolncgo przelolu (drirJe-thro11gh sign).
·I. l'r1.esuwallic si~· lopatki IV p17/1cl. 10. Gdy rozciqganic nie przyllosi rewltatu, na\6.y rozwai.yc chirnrgiczny
5. Nad1nicrna rnlacja zcw11r;trz11a: a) wyzwala zjawisko nadlllicrnegu skrr;tu (ryc. 3-14), skopowcgo uwolnicnia tyl110-do\11ej czr;sci torebki. Jcsli stwicrdza sir;
kll'1re z czasclll 111oze hyc przyczyn;1 niewydohwsci zc z1nr;czenia tylno-g<irnych 130° rolacji zewrn;:trznej przy ustahilizowanej lopatce, wchodzi w
w\(1kie11 slozka rolalon'J\v na skutek przeciqze1'1 rozciqgai<tc.vch, skrt,,lnych i slycz- lrycwe ohkurczenic lub urtroskopowe s\'aldowanic w ohrr;hic
nych; syluacja ta naklada si<,' 11a wsz.elkic uszkodzcnia spowodowane hczposrcduim pasma clolnego wir;zadla G 11.
ocicranie111 sie; sloi.lrn rolntorüw o lylno-gi'irnq pancwkt,' (uwic;;.11it,,cic wewnr;lrz11c); J 1. l'rzyczyn<t marlwcgo ramie11ia moi.e byc zesp<il clmrcj lopntki (ekstre111al11a p1islac
b) prowadzi do przcci~1).c11ia slm;tnego dolncgo wic;zadla GI!, powodujqcego wydlu- dyskinczy lopatki). 1.\kstrcmalne wysunir;cic lopatki z jej przechyle111 w przöd spra-
wia wrazcnie, zc jesl ona przelllicszczona w döl. Zcspöl ten przewai.11ie poddaje sie;
cclowancj rchahi\itacji barkt1.
Ryc. :J-'1:1 W pozyrji odwiedze11i,1 i
{w pö/nej l.i1it~ z,:1m.irhu) 1yl11e pas1110 dul11t~go wi1 1~za­ ZAPOBIEGANIE 1 REHABILITACJA NIESPRAWNEGO BARKU
cll.1 jl<ll1t'wkowo-r.11nie1111rcgo (['ICI II.) jesl lukowato wy-
Zapobicganic
vud gfowq ko~ci l"il1llie1111ej 1 CU pOVVrnlt1je
vv tyl i w
·1·/1·11il-.' • l'rowadzi sit,• celowane rozci<1ganie lylncj i clolncj c:zr;:sci lorebki, aby nil' dopuscit' du
-r.1111i"111H·j.Wltcj GIHD i jego niekorzystnych nastr;pslw.

{i( >PCI H )~;cj

,,(.:~;.·1 PIGHL u przl'dstawi011c•go 11;1 1yci11iP rniotacza widoc111e jPsl
Ryc. J-'14 l'r1eci.1ie11h~ ~k1t,'l1H: / prn1,twi<1j.1cy111 sit,•
~:.rni<~m stoi:k.1 rulr1tunhv, \vysl</IH!-
~i"/"~C"----/~11)
,---~
kl.isyc111e 1.,d Jurze11it-~ 11H·d1aniki r1utu: nad111icrna rota-
cj;i /( 1 w1u 11 t1-z11~1 1 11.-1dmir~r11t~ odwiedl.l~nie po1.io111e (po-
pmvitc1 ldr11i slo:ik;i. ksl I<> 11;1jC1\'-
I
/ .- __ _
..'- - ;
Guzel<
,~ ~11111iojszy
)~.·
slsLa luk;11i1..1cja vvacly stoZk.-1 rolalort)\v u 111iut;1c1<1.
1c1 pbs1c1y111\' !<Jp<1lki), op;HJllii/cil~ lnkci;i or,11 prZl'd·-

.~-~.~L.
:c~-.-~rf.;':':'~zci--::
(Wt"llug: S.S. llurklr;ut, C.IJ. 1v1org;111, W.ll. Kilrl1•r,
. -/ IVl/t'Sll.1 rol.rcj.> t11lmvi.>. (Wr•dl11g: S.S. l\111kh;irl, CD. Tlie disa/Jle<I lhrrHvil1n shoul<ler: ' >/, ' . 1 ""' ·- .____,__
i'Y\urg.111, W.B. l\ihler, The cli.'„1/Jlr (I throwing slumldcr:
1
lony. C1<;)S( l Pathu1ll1t1!0111y arnl .>"7 1/ ·i 1' \- ' --
\\ ~\
1

(.;->(/\:\
"--:. . . . . J..-- l
S/H'cf1w11 o(JJ.1tholu,tjy. C:Z</~<: 1, Palho.111.iturny .111d bio-
1111•dr.11rin. 1\r\l1n„,n,py, l ');.JtJ;l.-.1:!11, 20tU).
ihrosrnpy, l 'J:-IO·I -'ilO, lUOJ). -?
/
. 1

\\
'
\
'
\
•
\. -. .
._:.---
I A , !
'Y---

:l • Uszk0l!L<,11i.1 barku T : • U•;1kod1i •11i.1 h.nku

„Nicograniczonc" ruchy w stawic GH s<1 mo7.liwc dzi~~ki s1.czegc'1l11cj lrnnfigura-

Po naprawie SLAP (Burkhart, Morgan, Kible1)
cji clcmcnlöw koslnych (ryc. 3-15). Duza glowa kosci ramiL'nncj lworz<1rn slaw
z 111al<1 pancwl«1 umo:i.liwia ckslrcmalny 1.nkrcs rnchc'nv kos1.tcm s!ahilnosci, kt<irn
Bczposrcdnio po opcrncji ccchujc inne slawy. l'odobnic hardzo mohil11a na scianiL: klatki picrsiowcj jcsl lo-
pallrn, eo lllllOZliwia jcj przclllieszczanic si~' w slad za kosciq ra111ii..:1111q i uslawia
• ( lpermvarn: ra111i~' unierncha111ia si~: tulmviu na lc111blaku z 11icwicllu1 poduszeczkq
wc wl;1sciwy sposöh p<mcwkt;. nie dopus1.czajqc przy lym do uwit;zic11i;1 kosci ra-
• Bierna rolacja zcw11c;lrz11a barku z ulnzonym przy lu!owiu (nie\\' odll'il'-
dzrniu)
• Nalycl1111iasl kladzie sit; nacisk m1 zgina11ie i wyprost lokcia
LJ pacje11l1'1w wy111agajqcych kapsulnlomii tyl110-dol11ej od pierwszego dnia po opcra- Wyroslul<
S!nw bmlmwo- Stnw 1110~1tknwo lm1czy
cji rnzpuczyna sie; rozciqganic lyl110-dnl11cgo odci11ka lorcbki (rozciqganic w pozycji -obojczylmwy
>llll. ryc. 3-2)
l<<1lf!i1«1 1 Cilow<1lm:\ci
• l'o 3 lygmlniach usuni~'cic lc111blalrn
Tydzicl1 3 Staw
pt 1' l!x11 kow;1 (
~<~: -,.z-
- - -,)

"' /.;/[(·,,-
/:-·:·:..: \ ____,-(
\_,
/ rilmiennoj

\i'/yclr <l;~unir:
)t~
r;uninnny
• llsuqi~·cie len1hlaka
• Zainicjowanic biernego unoszenia barku Staw
Gumk
wi91<szy
-/;7.;··c.:
V I'(, \
/.... \'V·'-,-/--
1 /; · ..
''"wovm

(\'~
OIJ1111Jol<
Dop11szczah1c progrcsy1Vnc ruchy bicrnc wc wszyslkich plaszczyznach II' zakrcsic lo- lopatlmwo~ olowy /i(·. ":... ! ponowl<i
mi9S11in '-'_." '
-pien.;iowy
lermvanyrn przez pacjcnla dwuqlowoqu 111. 1" rrze11lr1.0(1
• LI pacjenltiw, t1 klörych nie bylo koniccznc wykonanie kapsulotornii lylno-dolnej, roz-
A ·· \ ' 11111zi6wimwa
poczyna sie; rozciqganic w pozycji snu Bi
TornblG1
stawow:1
'I:Vdzicl1 6 do 16
Mi9siut'l 11aclmzr~hirn 1inwv S!nw bmlmwo-
Ko11ly11uuwc111ic cwiczci'1 rozci11gajqcych i poprawiajqcych gic;tkosc Wir,izndlo -oboj<:?.y\<nwy Mil)::>irnl
1\ontynuowanic hicrncgo rozeiqgania tyl110-dol11cj czt;sci torchki przoclu). ra111~011no_- ~\
oboir:zylH>wt: /
n•:Hl~i1zul>inr.1iowy
.
• l{ozciqganie rotacji zewn~:lrzncj w odwicdzcniu Wi<prnllo lm1czo-Ä Ol)Ojczyk
Cwiczenia wzmacniajqcc slnzck rotatoröw r;un!onnn ___ --,--- - --/
• Cwiczcnia slahilizacyj11e lopatki
• Wz111acnia11ic rnic;snia nararnienncgo ''::~::~w~~::(-,'.·;~:lL ,-~-~ ,
nrznhiernowo 4 --<„;-<,--~~
/ . ,.
Od 8 lygodnia lekkic <'.:wiczcnia wzrnarniajqcc 111ii;sici'1 dwuglowy
'''!\//(
.,,,Lt·-
4 micsiqcc po opcracji
• Progra111 przcrywanych rzutciw m1 plaskiej nawicrzclmi Bii
• 7.wn'iccnic uwagi na rnzcic1gc111ic lyl110-dol11cgo oclcinka lorehki
6 miesic;cy po opcrncji Biii
• Zczwolcnie na rzuly z pcl11<1 pn;dkosciq
7 micsic;cy po opcrncji Wu~zncl!a Im 1czo-obojczyl<pwe
Wiqzncllo 1nil~clzyobojclykowP
• Hzuly z pelnq prc;dkosciq 1. görki
Wszyscy 111iolaczc rnusz<1 ju:i. zawszc slosowac rozciqganic lylno-clolncgo odcinka to- Wiyzadlo bmkowo-
·o!Jojczylmwo mostkowo"olJOj{;zyl\ow(?
rchki. hy nie dopuscic do wytworzcnia lrnskady z111ia11 pa!ologicznych.
Wiqzaclln luuczo-
-bmkowu

c
Charakterystyka ogolna Ryc. ]-·15 A. ( )Sil~ologil1 sl(nvu ran1ic~lltlL'go. B. lJ1nit/Snic1 ni1~ b;irku.
widok od /HZmfu) uzyskujL> l'''"""I s1.1hil11n,/ dz
Gl6wnym zadanicm kompleksu barkowcgo jesl oclpowieclni<,: uslawianie prze- stkim d1if,•ki stoik<)\Vi rol.iloröw (Bii, widuk od sklad.ij;J sitr• '.icif,>g11.l 1ni1;·~;11i:
vvc 1go, podgrn.'biPniowPg(\ ob!Pgo ninidsZP!!O i St.n,y btll'kowo-ohojczykowy V\C., .icro··
s!rze1111e rQki podczas coclziennych czynnosci. Zadaniem wl(>rnym barku u spo-
111iocl.Jvicul.iris) (lliii, widok od 11rwr/u) 1\C i kruczo-obnjczykowc• (Ct:, rn-
rlowcöw wykonujqcych rzuly sponacl glowy, jak rzuly czy serwowanie, jesl funkcja r.Jcocl.Jvicu/.Jris). C Wit;z;ullo 1\C p11t>1 hli1 i-tyln.1 i pr1yS1rnlk1JWO·-IJOCi'll.j,
„pasa lransrnisyjncgo", po kt<irym sila wit;kszych i silniejszych mit;sni ko11czyn dol- z;i~~ wi~'zadla CC 7dpewnic1j,1 st.1ilitnoS( dysponujl' 11iPwielk,) sld-
nych i Lulowia przcnosi si9 na miysnic ramicnia, przcdramienia i rt;ki, dyspo11uj<1cc hi111osci;1 kosln,J; lt:cz 111,1 111ornr· wi1,•z.idl.1 ! 1llhl kf l\VU-< llH>jc·;yf<! )\\'('
mit;dzyobujczykowP - ktt\11• SlllWlL (B \\'l'tlillg: 1l.J. S11rtmi:;, /Ji,ii;11mi11,1: sf1uuf</1•1
duskonalszq koorclynacjq rnchow<1. Skuteczne wykonywanic lcgo zadania zale;i.y p.1i11: \1V/1.J/'s1/wlu's/ Sporh l\'l«d„ lOl<JI: l 'iO, 1'l'):'; C ""·"ll11g: l\IK 111111 hi11
od rnobilnosci i czynnosciowcj slabilnosci slmvu ramicnncgo (GH). son, C.S. J\huj.i, Di;1r1nosin/I 1r,w/11rt'\ i'hysici,111 Sport:; M1•d., J.11·11::'1, i·;. l'I')(,).
~„, ..

~T
:; • UszkodzP11i.1 h.11ku
.1 • l.Jszkodzrni.1 1>.1rku

rnicnncj przez wyroslck barkowy. StabilnosC: lmstrni slawu GH zwi~~ksza obrqbck U wic;kszosci pacjcnlöw rchabililacja po uszkoclzcniu barku powin11a si~: po-
wlüknislo-chrzc;slny, klöry powic;ksza i poglc;bia pancwkc;, jcdnuczcsnic wzmac- czLtlkowo skupiac na opanowaniu bölu i oclzyskaniu kourdynacji ruchowcj wszy··
niajqc doslosowanic clo sichic powicrzchni stawowych. Jcdnakze slabilnosC: barlcu slkich sklaclowych komplcksu barkowcgo. Gcly pacjcnl uclzyska zdolnosc ruchr'>w,
jcsl w gl()\vncj micrzc spraw<i slruklur lkanck mic;kkich, ktörc sie; z nim krzyzujq. uwaga l.crapculy powinna si<,: skupiC: ua C:wiczcniach wzmacniajqcych i ponow11y111
Wic;zadla i lorcbka slawowa slanowiq slabilizalory slatycznc, a ich runkcja polcga wyuczcniu mic;sni olaczajqcych lopalk<,: wypclniania ich normalnych zaclatl. Dla
na ograniczaniu przcsunic;c i rolacji glowy kosci ramienncj w panewce. Wykazano, przywr6cenia precyzji, klöra cechuje funkcjonowanie komplcksu barkowego, ko-
~.c waz11y111 slabilizalore111 clolny111 jcst g6rne wiirzacllo GH. Posrcclnie wiirzacllo nieczne jest oclzyskanic przez mi<,:snie „wyuczonych schcmal{1w ruchuwych".
GH zapcwnia slabilnosC: wzglc;dc111 przcsunic;cia w przöd ramicnia w pozycji rota- Schcmaty lc uslawiajL[ komplcks barkowy w „zaplanowany" spus(Jb i zapcwniai<l
zcwnc;trzncj i oclwicdzenia nicprzckraczai<tccgo 90°. Najwaznicjszym stabiliza- mic;sniom precyzyjnq synchronizacj<,:, ocl czcgo zalczy maksymalny powröl ich
t orcm przcd 11 im przy odwicdzcn iu o 90" i rolacj i zcwrn;l rzncj barku, cu uchodzi za funkcji. Niczmicrnic wa1.ny jcsl tcz r6w11oczesny trcning mic;sni koi'1czyn
nai11111icj slabilnc uslawicnic barku, jcsl clolnc wii;zadlo GH (ryc. 3-16). i lulowia, gclyz ponacl polowa cncrgii kinctyczncj podczas rzulöw i scrwowania
Mic;snic zapcwniajq stahilnosC: dynamicznq slawu GH na wiclc spnsob6w. jcsl. gcncrowana przcz lc wlasnic miQsnic. Dlatego le~. niczh<,:dna jcst
W lrakcic skurczu zwiqkszajq s1.lywnosC: ukladu lnrcbkowo-wic;zadlowcgo, eo po- wszyslkich skladowych lailcucha kincmalycznego 1o C:wiczcniach w zamk11iqly111
prawia stabilnosC: slawu. Dzialajq t6. onc jako dynamicznc wiqzadla, gcly napina- ia[1cuci1u kincmalycznyrn - W oclrÖznicniu ocl CWicze(J W olwarlym la!lcuciHJ kinc-
i<l si~~ ich clcmenly nieczynnc (Hili, 19!11). Co wa~.nicjszc, slanowiq onc kompo- lllal.ycznym - rnöwi si<,:, gdy slopy pacjcnta kontaklujq sie; z pocllozcm, jak podlo-
11c11l pary sil, ktörc slcrujq uslawicnicm kosci ramicnncj i lopalki, przyczyniajqc ga czy mclalowa plyla urzqdzcnia C:wiczcbncgo. Sq onc wr'll.vczas bardzicj funkcjo-
sie; lym samy1n do nadania wlasciwcgo kicru11ku silo111 udclzialuj<icym na slaw GI-!. nalnc, Lzn. Jcpicj naslacluj<l aklywnosC: „rzcczywisl<t" -- przyp. tlu111. I, gcly chcc si~·
Glüw11c z11aczc11ic dla prawidluwcj funkcji harku rna wlasciwa rucl10111osC: lo- osiqgnqc przywröccnic sporlowcowi zclolnosci wspölwwodniczcnia i wyko11y11'<:-
St<111owi 011a stabiln<t poclsla\I'(,'., od klörcj rozpoczynajq sie; wszyslkie ruchy nia wymagajqcych wielkicgo wysilku rzulöw ponacl glowq.
a jcj odpowicdnic uslawic11ic dccydujc o skulccznych i silnych ruchach
w stawie GH. Nicprawidlowc uslawicnic linijnc i ruchomosC:, czyli clyskincza lo-
patki. muze sie; klinicznie objawiaC: nicslabilnosciq lub konrliklern (i111pingeme11t Ogolne zasacly rehabilitacji barku
sy11dm111e) b<tclz obyclwo1na lymi zaburzcnia111i lLicznic. \Vzmacnianic stabilizalo-
rt'1\\' lopalki slanuwi wazny clcmc11l pla11u rclrnbililacji po wszystkich jcj uszkodzc- Najistotnicjszym czynnikicm, ktory clccyduje o powodzcniu lub nicpowodzcniu
niach i 1na poclslawowc znaczcnic dla pclncgu puwrnlu czynnosci ko111plcksu bar- konkrctncgo planu rchabilitacji barku, jcst postawicnic prawidlowcgo rozpoznania.
kowcgo. 'frzy kornponrnly funkcji barku, klöre mogq cloznawaC: uszczcrbku wskulck
oslrcgo lub przcwlcklcgo jcgo uszkodzc11ia, to rnchomosc, sila i slabilnosc. Hcha-
bililacja rnozc skutecznic poprawiac wszyslkic lc clemcnLy.
Klinicznc przcjawy zaawansowanej nicslabilnosci, masyw11ycl1 naddarC: mi~~sni
lub znacwcj ulraly ruchomosci nie przcdstawiajq lruclnosci diagnoslycznych, eo
nie oznacza, ze ich lcczcnic jcsl sprawq lalwq. 'lhtdnicjszc du rozpoznania i n'>w-
nie lrudnc do lcczcnia sq sublclnc objawy, jak wzmoz.ona lranslctcja glowy kosci
rarnicnnej wskutck ulraly rolacji wcw11c;lrz11cj w slawic ra111ic11ny111 (GH), migr<i-
gluwy kosci ramicnncj z powodu oslahicnia slozka roLaloröw lub nicprawicllo-
we uslawicnic lopatki, jako wlörny rczullat oslabienia miqsnia czworohoczncgo
Mi~''.iif'(l !HHlltJlhltkt1W)1 i mic;snia zc;balcgo przcdnicgo. Powodzcnic rehabililacji zalczy w r{llvncj 111icrzc
od wlasciwcgo rozpoznania i Jeczcnia slwicrdzonych odchylc1'1 ocl slanu
\/\fi1"/rHl!1J jltl!H'\\'k()\\'()-
wego, jak i od zrozumicnia ich znaczcnia clla wlasciwcj funkcji harku. Cclcm rcha-
-J'!Hllil'llllt' JHi~:1oc!krnv1• bililacji, niczalcznic ocl rodzaju uszkoclzeli, jcsl zawszc przywr{1cc11ic ul raconych
-;.H'liylt'k dolny runkcji.
1\ \i1,'•,i1'li ohly 111n1Pj<,zy-
"' \Vit,'L,tr!lu !ldlll'\Vk1!Wll-
Ogolnic biorqc, rchabilitacja barlm po uszlmdzeniu lub opcracji powinna sii;
-1 t1111iH11 H' du!nt' rozpoczynac od wczesnych rnchow czynnych i clzialail, ktore majq wspomoc
przywroccnic prawidlowej mcchaniki barlrn. Zalety wczcsncgo uruclw111iania
slaw(Jw S<l dobrze udokumcnlowanc 1w przykludzic innych okolic ciala. Dia prz,v-
Ryc. :l-1 f, Wi<;'Z.irll.i p.11H,wkmvo.r,1111ie11- przyspieszony progra111 rchahi 1iLacj i kola na po rcku11slru kcj i wiqzad la
ll<' (l ;11, r;lt.•11nh11111t'r<1/) i st;ilJiliz.1to1y
~.!u/k,1 r(Jt.itoröv.1 w ~L1wit~ Cil I. (V\/edlug:
krzyz.owcgo przcdnicgo zapcwnia wczdnicjszc przywröccnic rucho111osci, sily
r .:\. Ir l\ockwood, r.I\. l'v\.ils<'ll III, Thr.' i l'unkcji, nie zagrazaj<1c przy lym slabilnosci. Uclowoclniono, zc bczwzglc;dne
.)/io11/c/t'r, wyd. 2, l'hil<Hli,lplii<i, V\/ll Sa1111- unicruchomicnic jcsl oclpowicclzialnc za rozwöj „czynnosciowcj" nicstabilnosci
V\/ul()L / l>olm p1.iw1·go •,!d\\'ll r.in11t·11nq:o dt•r•;, l lJBH, s. Pi'.i).
slawu ra111ic11ncgo w nasl<,:pslwic wylqczcnia slozka roLaloröw, zaniku 111i<,:s11i
 J • lJ;;1knd1„11i;i !J;irku
T .l • Uszkndn•nia h.irku

i pogorszenia si9 kontrnli nerwowo-mi<;sniowej. Brak czynnych ruchöw w

IJic kornpleksu bmkowego zaburza prawidlowe relacje kinemalycznc pornic;clzy Rozpoznanie roznicowe hölu
stawe111 Gll a slawc111 lopatkowo-picrsiowyrni i moze prowaclzic clo nicwlasciwej Stozck rolatoröw luh sci<;gno dwugl owcgo
~;tozka rntaloröw lub do konrlikt(>w. U pacjentöw zc schorzcniami harku
Przcciqzenie
wczesnc poclcjnwwanic ruchöw czynnych budzi obawy, :i.c cloprowadzi to clo na-
silcnia bölu i bc;clzic micc nickorzyslny wplyw na pö:/.nicjszq napraw9 operncyjn<t. Zapalenie sci<;gna
nclacjc czasowe urucliamiania i cwiczd1 wzmacniajqcych lekarz prowadzqcy Naclcrwanie
powi11ic11 doldadnie dokumentowac i w sposlib jasny przcdstmviac pacjcntowi Niestabilnosc GH
i rizjotcrapcucic.
Przcdnia
lVlctod<l lerapeutycznq, klcirn oslalnio odnotowuje posl<;p w rchabililacji barku,
17dyi. w nrniejszyrn stopniu obciitza lkanki, jesl fizjo(crapia wodna (zob. rozclz. 7, 'lylna
l'rolile1qy spc'-'ialne). Zaleta rehahilitacji wodnej wiqze si~: z plawno.~ciq (zclolno- Wiclokierunkt>wa
:iciq do u lrzymywania sit; na powierzclmi wocly), jakiej w wodzie nabywajq koi1- Nicslabilnosc GH z wt(irnym uwi<;Zlli<;cicrn
czyny görnc, ktörych masa spada przy zanurzcniu az clo jeclnej (Jsmcj zwyklcj 111a-
sy, gdy sq one ustmvionc w oclwiedzcnlu o 90° i w przodozgiQciu. Tb pozornc ob- Pierwolnc uwi<;Zlli<;cie slozka rotaloröw lub scic;gna glowy dlugicj mi<;snia
ni~.cnie nwsy ramion czy barlrn zmnicjsza lowarzyszqce czynnym cwiczeniom clwu gl owego
1wciski i napr9zcnia tlrnnck pu naprawie lub bQdqcych w stanic zapalnym. Umozli- Zwapniajqcc zapalcnic sci<;gna
wia lo WC/.CSlliejsze prrywrncanie czynnych ruchöw W chronionym srodowisku, Zmiany w slawic AC
a dzi<;ki tcmu takze wczdnicjszy powröt clo prawicllowych schcrnal(Jw ruclwwych.
Zapalenie slawu
Dcslabilizacja
Ocena przecl rozpocz~ciem rehabilitacji Os!coliza ci<;zarowc{>w
Zapalcnie slawu GH
l'q.ecl przyst<1pienicm clo lerapii barku konieczna jest wst<;pna ocena og61na. Roz-
poczyna si<; jq ocl cloldaclncgo zbadania wszystkich komponcntöw kompleksu bar- Rcumatoidalne zapalcnic slawöw
kowego, jak i innych fragmenlöw lai'1cuclia kincmalycznego. Seplyczne zapalenic slaw(l\V
Baclanie rozpoczyna si9 ocl ogölnej oceny ruchöw czynnych i bicrnych. Zapalne zmiany stawowe
Badujticy powinien poszukiwac ubytlm rntacji wcwrn;trzncj w stawic ramicnym
(GIH.D) miotucza (:.::oh. wyzcj). Oce11ia si<; qd tylu ruchy obydwu lopalek wzdluz Neuropalycznc zapalenic stawu (Charcota)
scia11y klatki piersiowej. Lopalki powinny si<; poruszac w sposöb plynny i sy111etrycz- Kryszla!kowc zapalcnic slawu (dna, clna rzekoma)
11y. Cecliy odstawania lopalek luh ich asyrnctrycznosc powinny wzbudzic poclejrzenic Zapalcnic slawu na llc hcmofilii
polcncjalncgo uszkodzcnia nerwu lnp. neuropalii nerwu piersiowego cllugicgo -
pr::J'{J. red. J lub -- co 1.clrn·za si<; cz<;scicj - oslabienia rniQsni slabilizujqcych lopalkc;.
Osleochonclromalt>za
jak 0111öwio110 wczesniej, nieprawidlowa ruchomosc lopatki mozc powodowac dole- Zcspöl zcbrowo-obojczykowy (TOS)
gliwosci t.ypowe clla przeclniej nieslabilnosci barku lub zespolöw ucisku (konrlikty). Uszkoclzenie szyjncgo oclcinka rdl'.cnia lub splotu ra111ic11nego z b(>lc111 rzulu-
Wazne jest lcz badanic slawu barkowo-obojczykowcgo (J\C) przez poszukiwa- wanym
11ie w Lej okolicy Lkliwosci uciskowcj lub zmim1y zakresu rucböw, gclyz len nicwiel-
Ncuropalia ncrwu nudlupalkowcgo
ki slaw 11H1zc byc 7rödlcrn barclzo bolesnych zmian chorobowych.
Ocem,: kon1pleksu harkowego koi'1czy si9 clokladnym zbadanicm zakresu ru- Zwichni<;cie lopatki
ch<>w (l<OJVI) stawu rarnienncgo (GH), jcgo slabilnosci i sily 111i98niowcj. Po clo- Oslrc
kladncj ocenic kompleksu barkowcgo lrzeba przcjsc do baclania innych okolic, Przewlekle (micszanc)
klt)re uczesl niczq w czynnosciach wykonywanych nacl glowq.
Przeprowaclza sie; badanie slawöw bioclrowych i kolanowych, zwracajqc szcze- Uszkoclzen ic slawu moslkowo-obojczykowego (SC)
uwag<; na z.ginanic i rotacj<; w slawic bioclrowyrn. Nalezy clobrze uclokumen- Zarastaj<1ce zapalcnic lorcbki slmvowcj (bark zarnrozo11y)
lowac llOJVI i sii<; krQgoslupa l9dzwiowego. Nierzadko stwierdza si9 ubytki rucho- Uszknclzcnic obrqbka görnego (S f ,;\ P)
wc bioder, lmlan luh clolncgo oclcinka kr<;goslupa, klörc sklaclajq si<; na wadliwtt
Zlamanic
111echanikt,~ barku sporlowca miotacza. Nalezy odnolowac ccchy kifozy lub skolio-
zy, gdyz obyclwa tc slany mogq micc zwiqzek ze zmianarni ruchomosci kr9goslupa Kosci ramicnncj
poclczas rzut.(Jw, jak i z zaburzenicrn prawidlowcgu rytmu pracy
 ] " l J:;;kucl1t~11i.1 htirku
~ • Uszkodr:Pni.i h;1rku

Obojczyka Nalez.y wypytac pacjenla o böl szyi lub objawy neurologiczne sugcrujqcc 1·zulo-
wany b{J( barku (np. w zwiqzku z uszkodzcniem na poziomie C5-6 lub 11crwu
Lopatki 11adlopalkowego).
Lllpalka odslaj<1ca lslot11y111 i czi;sto pomocnyrn wyröznikiem jcsl ustalenic gl6wncj clolcgliwosci
Bark juniora ligowcgo pacjcnta: slabosci, szlywnosci, bölu, blokowania, lrzasköw, podwichnic,'.cia. koli'l.ji
Odruchmva dyslrnl'ic1 wspölcwlna unierucha111iajqcej slaw, uhytku ruchöw, lrzeszczcl1 czy promieniowania du
W naszej inslylucji slaramy si<; uslalic, do klörcj kalcgorii ze wzglr;clu 11a rodzaj
Guz bölu 111ozna dancgo pacjcnta zakwalifikowac. Gcly choclzi o b61 szyi rzutowany do
Przcrzutowy barku, pacjcnt uskarza si<; na clolegliwosci o charaklcrzc raczcj korzeniowym,
Jlicrwolny a badanie barku nie ujawnia istolnych zmian. 'li'zeba sprecyzowac, czy pr1.yczy11q
bölu jesl bark zamroiony wskutck nicu:l.ywania ra111ic11ia i blokady, klfaa w r6w-
Szpiczak mnogi nym stopniu ogranicza zaröwno ruchy czynnc, jak i biernc? Czy islnicjc jakas
Nowolw{>r lkanck przyczyna pierwolna (np. nadcrwanic slozka rolaloröw), kl{Jra poczqlkowo z1m1-
Chorohy kosci sila pacjenla do oszcz<;clzania barku'!'
Na16.y sprawdzic, czy przyczyml jcsl niestabilnosc stawu ramicnncgo po daw-
l'Vlartwica kosci (nicdokrwicnna)
niej przebylym jcgo zwiclmit;ciu bqdz wy11ikaj<1ca z naclmierncj wiolkosci wir;za-
Chornba l'agcla del ( nabytej l u b wroclzonej)? Moze h<>l jcsl zwi<tzany z rozerwanicm sto:lka rota-
Zmiykn icnic kusci (oslcrnrndacja) tor6w, eo powoclujc clolcgliwosci i powazne oslabicnic czynnosci wykonywanych
Nadczy1111osc przylarczyc nad glowq, moze ma zwiqzck z zapaleniem sciygien slozka rotaloröw, ich czt;scio-
wym uszkoclzcniem, zapaleniem kalctki, uwii;zni(,'.ciem ild.?
Zakazcnic J\ moze pacjenl cloznal urazu bnrku ze zlamanicm obojczyka i stwicrcl1.a si1:
Choroby narz<tdöw klalki picrsiowej (böl rzulowany) u nicgo lkliwosc uciskowq slawu J\C lub radiologiczne cechy lypowcj dla cit;za-
Guz l'ancoasla rowcöw oslcolizy slmvu J\C? Dokladne zcbranie wywiadu i badanic J'izykalnc jesl
konieczne, by uniknqc oclsylania pacjenla do lerapculy z nieskonkrdyzowanvm
Podra).nienie przcpony, zapalcnic przclyku
zleceniem lypu: „b{Jl barku - proszy dokonaC:: oceny i pocljqc wlasciwe leczenic".
Zawal mit;snia scrcowego
Zaburzcnia psychogc1111c Waine elementy wywiadu u miotaczy zglaszajqcych si?
Böl wielomit;sniowy pochodzcnia rcurnalyczncgo z powodu b6lu barku
Zanik 111i~'.Sniuwy z ncuralgi<t (11e11ra/gia a111yotropliica), • Inl'ormacje ogölne
(zcspöl Parsonage'a:rurncra) • Wiek
• fö;ka dominuj<ica
Choroby narzqcl{iw jamy brzuszncj • Liczba lat, przez kt6rc wykonujc rzuty
Choroba wrzodowa • Stopici'1 wspölzawodnictwa
• Inl'orrnacjc 111cdycz11c
Scl1orzrnie pt;chcrzyka )iJlciowcgo • Problem oslry czy przcwlekly
l{opid1 podprzcponowy • Ogölny przcglqd ukladöw narzqdowych
• Wczdniej wysl9pujqce lub nawracajqce problemy z harkicrn
• Inne prnblcrny zwiqzane z uklmlc111 rni\!Slliowo-szkiclclmvym
(oslre lub trwaj<ice ucl dawna)
rzn~~~cnie wywiadu dla occny bolu barku Dolcgliwosd zc strony barku
• Ohjawy
• IYrl
v\/ l rakcic wywiadu wa),11c jcsl ustalcnic, czy b(JI bmku jcst skulkiem ostrcgo cpi- • Slahosc, szybkie 11H,,e1.c11ic
zodu urnzowcgo, czy lcz ma zwiqzck '/, przcwlcklym, powtarzajqcym siir przcci<t- • Nicstabilnos.:
:lanicm. Dia przyklaclu, dcslabilizacj<; slawu /\C mo),na wykluczyc u miolacza. • Szlywno~c
kll'>ry dowaje 1v lym slawic hölu, podsl<;pnie rnzwijajqcego si~'. w ci<tgu oslalnich • Czynnoscimve „zaci11a11ie sit;'' stawu
2 111icsi~'.C,V, pr1.y czym wywiad nie wskazuje ani na maz, ani na bezposrednic udc- • 'lyp urnzu
r1.e11ic w hark. Trzeba dokladnic ustalic a11alrn11iczm1 lokalizacj<; b{>lu (np. w o 0 naglym poczqtku (ostry)
srn dalszego przyczcpu s(o:/.ka rolator{Jw czy w tylnej czc;sci barku), u11ikajqc nie- • Hozwijajqcy si</ slopniowo (przcwll'idy)
• Upadek l11b uder1.c11ic
prccyzyjnych okrcsle1'i w rmlzaju „boli calv hark".
.p.... ~-

3 • Uvkodze11ia h,11kt1 ~ • l Js;kod;f:fJi.1 h.irku

• Nawroly • l'rr'>ba obawy

• Cliaraktl'r clolcgliwosci • Pniha rclokacyjna
• Urnic,jscowicnic • Pr<iby 11a nicstabil11os(' lyl11q
• l{odzaj i nasilcllic • l'niba szufladowa dla lyl11cj cz,·sci barku
• Czy1111iki prowokuj;1cc • l'rt'lha obawy
• Czas 1nvania • l'niba 1111 olm1bck
• l'arcslczjc • l'rüba kliknic;cia
• Faza rzulu
• lnlle rodzajc aklywnosci, nicsprawnosc w POZYCJl LEZ1\CEJ NA 1mzuc11u
• Objawy wspr'ilistnicjqcc • Palpacja slruklur lyl11ych
• Dolyczqcc szyi • l'onowna occna ruchornosci
• Z ncrw6w ohwodowych • Slabilnosc -· pn'iha ohawy dla przedzialu przcdnicgo
• Ze splot u ralllicnncgo
• Ccchy uwic;znic;cia BADANIE NEUROLOGICZNE 1 BADANIE ODCINKJ\ SZYJNEGO
• Wykluczcnic bölu harku rz11tmvancgo pochodzenia 11curologiczncgo
Wcdlt1g: ).lt 1\ndrews, B. Zarins, J<.F. Wilk, l11i11rics i11 H11seb11//, Pliilaclelpliia, Lippi11coll-Havc11,
J9l)8,
BADANIE RADIOLOGICZNE

Wedlug: )X Amlrews, 11. Zari11s, I<.E. Wilk, l11i11rics i11 llascbal/, l'hiladelphia, Lippi11coll-l{ove11.
!LJ98.

Baclanic barku

Badanie fizylwlne barlw miotacza

11:W~
W POZYCJI SIEDZl\CEJ
• Oglqdanic
• Pa)pacja
Slaw SC, obojczyk, slaw J\C
• Wyroslck badcowy i wyroslck kruczy
Bruzda mic;clzyguzkowa kosci ramicnnej
• Lopalka
• Mic;snic
• l{OIVI
l{yc. ]-17 Przt•rwiiniL~ Sci{ 'g1111 glowy
• 'ii·:t.eszczcnia 1

C711'SlO 01fr;yvv;11H'
Huchy w slawic GI! (asy111clria rzulu w porüwnani11 z przcciwlcglym barkic111)
lypu „wy!upi11stego okt1".
• lü1chrn11osc w slawie lopatlwwo-picrsiowyrn Rei<lt~r. Tin• Urlhop;u'!lic l'hysic.i/
• Sloi.ek rolaloniw, badanic 111ic;s11i lnpalki l'hil;idl'lphia, WB Sattrnk•rs, 1'J'l'J).
• Badanie izolowanych lllic;sni
• Badnnic rnic;snia nadgrzebicnimvcgo
Lopalka odslajqca \röwnic:i: poröwnanic sv111drii wiclkosci i uslawicnia obu BEZPOSREDNIA OCENA BARKU
-- przyp. red. \ • Ccchy zaniku lub przeroslu mi9s11i, oclslawanie
• Umlanic stabil11osci
• Przcdnio-lylna pröba Lachma11a znickszlalccnia, rumie11 lub pocltrzyrnywanie barku przcz pacjcnla
• Przcclnio-lylnn pröha ohmvy • Izolowany zanik
• Wiolkosc wiqzadlown (prt'lha kciuk-nadgarstek, „dwuslawowc zgi11anic" palcöw ~ W dole nadgrzcbicniowym i podgrzcbicniowym (moi.liwos(· uszkodzc11ia slo:i.-
• Objaw bruzdy przccl11icj ka rolaloröw, usicllcnic lub uszkodzcnie ncrwu nacllopalkowcgo, zanik z lic1.-
• Ccchy 11wic;l.nic;cia czynnosci)
• Baclanic rnic;s11ia dwuglowego • Mic;snia 11aramie11ncgo lub oblego mniejszcgo (mozliwc uszkoclzcnic nerwu
pachowcgo)
W POZYCJ! LEZ.1\CEJ NA WZNAK • Oclstawanic lopatki (uszlwdzcnic ncrwu piersiowcgo)
lü1clw111osc ··- wykluczc11ie (;mD i sprnwclzcnie ruchöw wc wszyslkich plaszczyznach e „Wylupiastc" uwypuldcnie mi9snia clwuglowcgo (clow(>ci na proksymalnc uszko-
• l'nihy na niestahil11osc prze;cllliq clzcnic jcgo glowy dlugiej), pmvi~~kszajqcc si9 przy zginaniu lokcia (ryc. 3-17)
• Pr{.lba .sz11l'ladowa dla przcclniego pr:wclzialu bnrku
• Znickszlalcenie slawu AC (z rozejsciem si9 slawu J\C slopnia 2 lub 3)
~

J • l JSlkodz"11i<1 liarku '.1 • lhzkod1tlni,1 barku

• Z11icks1.lalccnic barku (prawclopodolrnc 1.wiclmi<;cic, zla111a11ic lub obyclwa tc • Oclwoclzcnic

uszkodzcn ia lqczn ie) • Zginanie w prz(>cl (ryc. 3-J 9)
Palpacji; barlm rozpoczyna sii; od badania siawu mosikowo-obojczykowego • Wyprosl
(SC) i proksyrnalncgo odcinka obojczyka. Przy ocenie ruch(lw lopalkowo-picrsiowych nalczy zwröcic uwag<; na niewiclkic
• v\/ystuwa11ie 1 w przypaclku cz~~slego zwiclmic;cia lylncgo slwierclzi si<; zagl<;bic- oclslawanie Iopatck Iub opüz.nianic.
nie -- /Jr2\ifl. red.!, asymetria lub lkliwosc uciskowa wskazujq na zwichni<;cic sla- Zarostowc zapalcnie iorcbki stawowcj (bark zarnrozony) prowadzi clo ograni-
wu (urazuwc), pudwiclrnit;cie (urazuwe) lub stan zapalny (rozwijajqcy sie; czcnia zar6wno czynnych (gcly pacjcnt poclnosi ramir;), jak i bicrnych (gdy ramic;
w spos(ih podsl<;pny). unosi baclaj<1cy) ruchöw barku, podczas gdy rozcrwanic stozka rotalor(>w ograni-
„ l'alpacyjnic poszukuje sie; zlamania obojczyka. cza ruchy czynnc, ale pozostawia prawic w normie ruchy bierne.
• l'alpacja stawu AC, hy stwierclzic böl luh wyslawanie.
• Wystawanie wskazuje na urazmvq clcstabilizacjc; stawu slopnia 2 lub 3. BADANIE NEUROLOGICZNE
• Tkliwosc uciskowa bez uwydalnienia stawu (gdy nie bylo urazu) mozc prze-
niawiac za usleoliz<t cic;~.arowcCiw luh zapalenic111 slawu AC. ßacla si<; odruchy, silc; molorycznq, czucic oraz ROM szyi. W cclu wyklucze11ia 1.e-
" Jt'Sli palpacja rowka mic;clzyguzkowcgo lmsci rmnicnncj wskazujc na lkliwosc uci- spolu zebrowo-obojczykowcgo (TOS) i uwi<;znit;cia szyjncgo korzcnia nerwu
skowq, nalezy poclcjrzewac zapalcnic sci<;gnu glowy dlugiej mic;snia clwuglowcgo. rclzenimvcgo wykonujc si<; swoistc clla tycli schorzc11 pröby.
Q Zapalenic sci<;gna mit;snia clwuglowcgo jcsl czc;slo naslt;pslwcm jego „prze- • Pr6ba Adsona (ryc. 3-20) sluzy do wykluczcnia TOS.
pracowania" w pornucniczcj roli clcprcsma glowy kosci ramicnncj w zwi<tzku • Rarni~' stojqcego (lub sicclzqcego) pacjenla uslawia si~~ w odwied:;.eniu
zc schorzcniem slozka rolaloröw (zapalcnic scic;gna mic;snia clwuglowcgo 30° w slosunku do tulowia i rnaksymalnic prostujc.
rzaclko wyslc;puje z osohna, z wyi<tlkic111 cic;z.arowcCJw przeci<izajqcych tcn • Badai<tc.v wyczuwa tc;tno w tc;tnicy prornicniowcj i cl1wyta nmlgarstck pacjc11-
111i\:siei'1). Inaczcj rn(>wiqc, slaby lub naclcrwany sto7.ck rotaloröw angazujc ta.
miysiei'1 clwuglowy du pomocy przy wykoii.vwaniu funkcji, kt<ire trud110 mu • Nastc;pnie pacjcnl odwraca glowc; w kicrunku barku wywolujqccgo clolcgliwo-
osi<1gmtc samcmu, a mianowicie clo obnizcnia glowy kosci ra111ic1111cj, by sci, po czym wykonujc i za[rzymujc gl<;boki wclcch.
umozliwic jej przcjscic pocl lukie111 wyrnslka barknwego. • Baclajqcy occnia zachowanic sie; [~~lna w poröwnaniu z przeciwleglq krn'1czy-
$ Brnk 111ie;:s11ia IV bruzdzie wskazuje 11(1 przerwanie scic;gna jego glowy cllugicj. nq, kl(>ra luzno spoczywa przy boku ciala.
o l'alpacja przcdnicgo stawu GH i wyrosika kruczcgo moze ujawnic tkliwosc uci- " Oslabicnic lub zanik l<;lna przcrnawia za TOS.
skowq przedniej cze;'sci barku, eo jcsl zjawiskicm bardzo czt;styrn i niczbyt swo- • W rarnach zmodyfikowancj pröhy wykonywancj przez czc;sc klinicysl()\v pa-
islyrn. cjcnl skr<;ca glow<; w kicrunlm przcciwnym do hadancgo.
" Tkliwosc uciskowa slwicrclza11a przy palpacji g11zowalosci wic;kszej i w miejscu e Wykonywany podczas badania mancwr Wrighia wygl<tda poclolmie, 1. t.vm ~.c
przyczcpu clalszcgo sio:i:ka rolatorüw (dystalnie w stnsunku ein przednio-bocz- pacjcnl wykonujc odwicclzc.nic barku o 90° i pelnq rotacjt; zewrn;lrznq.
11ej krnwc;clzi wyruslka barkowego) wskazuje na: • Pr6ba Roosa sluzy lakze clo wykluczcnia TOS.
• Zapalcnie lub przcrwanic scic;gicn slozlrn rnlatoröw. • Pacjenl wykonujc odwieclzcnic barku o 90°, zginajqc przy tym lukiec (J LJO".
• Picrwolnc lub wlörnc uwic;zni~'cic. 9 Pacjcnlowi polcca si<; 5-krolne otwarcic i zamknic;cic dloni.
0 '/;1 rl:llcn ie ka lctki podbarkowcj.
<1d.ipt.icj.1 luh
sie; palpacyjnie mi<;snic lopaikowo-picrsiowc oraz przysrodkowq kra- zrnidnd kuntaktu rotacyj1H·go \\' ··,1.iwit• 1.1-
wt,:di. lopatki, poszukujqc: miL:1111y111 k11 lylowi i w

~ Odstawania lopat ki. przemmviaj<iccgo za uszkodzenicm nerwu picrsiowcgo vvewnvtrznej Gl·l u

C.t'v\. /v\cClu,;kt:y, Cliissi1ic.1tiu11
c!lugiego lub oslabicniern 111i<;s11i Iopalkowo-piersiowych (z 111o;i.liwq dyskinc- si~ nf ,1.;lt>11oh11111c·ra! insta/Ji/il)' i11
zq Iopatki). 1\11l'<I. 1\rll1ro~,cop) 1 l\<'V, H: 1 r;n 1(JI},
m T1·1.eszczd1, kl6re wysl<;pt1jq w zespole trzaskajqecj Iopatki lub wrazliwego na

ucisk zap<denia lrnletki lopatkowo-pinsiowcj.

BAD/\NIE ZAKRESU RUCHÖW STAWU RAMIEf'-JNEGO

1 LOl'ATl<OWO-PIERSIOWEGO
llarki miotaczy czt;slo wykazujq <1daptc1ci~' do zwii;kszoncj rotacji zewncrtrzncj ra-
micnia wykonujqccgo rzuty (ryc. 3-18) oraz zmniejszoncj roiacji wcwnirtrzncj
(GI IUJ. patrz ryc. 3-1). Badanie symetrii czynnego i bierncgo ROM barku wi11110
obejmowac:
~ l{olacje;~ wewnc;tr1.11q i zcw11c;lrz11q
-~--:

"{ • lJ~tkodzPni;i h.irku

"-·~;;'{)
···.:i;i~~
'l
9 .
-r
... .
'
e Usidlcnie nerwu nadlopatkowego jcsl lrudnc do rn1.po1.nania. 1 Du:i.q warlosc
diagnostycznq ma pröba rozciqgania ncrwu. Wyslqpicnic bt'>lu lopalki przy pr{i-
bic zakladania r<;ki chorcj koi'1czyny na bark przcciwlcgly (ohcjmowanic) wska-
1.ujc na ncuropali<; lcgo ncrwu wc wci<;ciu nadlopalkowym -· przyfJ. red. 1. Cz<;slo
l • Us1kod1<•11i.i h;irku ~I

-f··· . ·j.·
lowarzyszq mu böl i zaniki w t.ylncj cz<;sci lopalki (w dole podgrzchicniowym).
• Tkliwosc uciskowa wc wci(,'Ciu nmllopalkmvym wysl<;pujc zc zmicnnq cz<;slo-
,fiA . i~'.
J.
•·M\
..
sciq. Dia potwierdzenia rozpoznania wykonujc si<; baclania clcktromiogral'ic1.11c.
,,,.. ~

;v.,·f, "'
1

BADANIE MIF,SNIA DWUGlOWEGO

o Pröba Spceda polcga na na ty111, zc badajqcy przcciwslmvia si<; u11oszc11iu
przcz zawodnika ramicnia w przöd przy okolo 60° zgi<;cia i 45" odwodzenia
przy pclnym wyproscic i supinacji lokcia (ryc. 3-22). l'röht,~ uznajc sie; za dt>-
wöd zmian W CZ<(SCi clog]owowcj sci<;gna gJowy cllugiej mi~~snia dwuglmvcgo,
pacjcnt c\oznajc bölu przy wykonywaniu lcgo rnancwru.
• W prbbie Ycrgasona (ryc. 3-23) bmlajqcy slmvia OJJÖr podcjmowancj przcz 1.a-
wodnika pröbic supinacji (cllori do göry) z wyjsciowcj pozycji lokcia zgi<;lcgo
.;.i o 90" i pronacji (dl01'1 do clolu). Doclalni wynik pn)by polcgu na wyslqpicniu
nyc. :~-·1 ~) l 1öl)<:J L,1kreStl fLH'IH)W l)OdCZllS
1
1gin;i- Ryc. :l-20 Prölia i\dsona llil /Pspöl zphrowo-oboj-
bölu w bruzclzic mi<;dzyguzkowcj lwsci ramicnncj.
llid \'\' llr/i)d. oykowy. • Prbba obciqzcnia miitfoia clwuglowego p01.wala na occn<; us1.kod1.c11ia SLi\P
w rnicjscu zakotwiczcnia sci<;gna glowy dlugicj mi<;snia dwuglowcgo na guzku
nadpanewkowym lopal ki.
• Dn;twicnie, lrnrcz mi<;Slli, ich slabnsc lub niemoznosc wykonania wszystkich • Badajqcy dclilrnlnic cl1wyla za nadgarslck i lnkicc pacjcnla lc:i.<tccgo 1ia
powlÖl'zc1\ sugeruje TOS. wznak.
Pniba Spurlinga (ryc. 3-21) rna za zaclanie wykrycic konriiklu (usidlenic) szyj- e Wykonuje oclwodzcnic rainicnia pc1cjcnla o 90" pr1.y przedra111ic11iu w supim1cji.
ncgn korzcnia ncrwowcgo (raclikulopatii szyjncj). • U zrclaksowanego pacjcnla wykonujc si<; przcdniq pr(>b<; olmwy.
Q Pacjcnl powinien wyprostowac szyj<; i slm;:cic glow<; ku slronie chorej przcd • Gdy pacjenl oclczuwa h,:k podczas rolacji zcwn<;lrzncj harku, nalczy przc-
zaslosowaniem ucisku osiowego. rwac \Vykonywanic cwiczc11ia.
• Manewr tcn ma na cclu zaoslrzcnic \mnfliktu szyjnego korzenia ncrwowcgo • Nast<;pnic polcca sit( pacjcnlowi zgiqc lokicc, c1.c111u badajqcy przcciwsla-
wskutck zmniejszcnla si<; wcjseia do kanalu korzcniowcgo. wia si<; jcdnq r<;k<t.
„ Böl korzcniowy (oznrn.;zaiqcy dodatni wynik pröhy) promicniujc do koi'1czyny • Badajqcy pyla, czy l<;k si<; znrnicjszyl czy 1110-i:c w ogölc 1.nilrnql. jcsli doszltl
görncj o okrcslo11cj dyslrybucji dcrmatomalnej (typowo poni:i.ej lokcia). do zmnicjszcnia l<;ku lub jl'Sli pacjcnt czujc wi<;ks1.y komforl, pröba wypacla
ncgatywnic, czyli przcmawia przcciwko uszkodzcniu SLJ\I'.

1-

„~·.
,

\,1 .r·
. '- I ~ "..;v-··
r'
\~i~- •~.~ ~:
I
._„. „.„,. ·- ~
~(.11 ·~·
\.,. '"'11'!1'1hl'.f,::;.;..„-c~1;;,~"''""''"Si>""-11; •
'1,1) .,

\
Ryc. :l-22 Pnib.i Sp<•«d.i na us?lwrln'ni.i
dh1giPj rnic:snia dwuglowego. (VVt•dlm;: ll.
Ryc. 3-2·1 l'röba Spurling;i wykryw;1j<Jc:<l konflikl s1yjnego Or1/1oflaedic l'hysi< al Fx.1n1in.11ion, Wl1
korzeni.1 1H'r\l\ 0wPgo.
1 Sau11ders, 11J<J 1J).
--
:J • lh1kod1<!11i.1 liarku 3 • Lhzkod1.l'!li;i b,u ku

• W drugicj czc;sci pr6by sicdzqcy i zrclaksowany pacjcnl u1nicszcza rrnni~·

w oclwicdzcniu 90° na barku badai<iccgo. 'fön naciska ku dolowi proksym;1lny
oclcinck kosci ramienncj pacjcnta. Nadmicrnc przemicszczcnic clolnc z pojawic-
niem sie,: rowka pocl wyroslkicm barkowym i uczucic poclwiclmic;cia uznajc siv
za wynik clodalni lcj pr<iby.
'f)'~\) ;,(,
v\Co .->:.
;< "~,
\1~: ··.··;i~·
• Mancwr cloclatkowy polcga na tym, :i,c pacjcnl ustawia rat11ic; w maksy11rnl-
ncj rotacji zcwnc;lrzncj w trakcic jcgo pociqgania w osi dlugicj. Jloclczas ro-
-Ce\ \·~ /
tacji zcwn<;'trznej torebka przcdnia i odstc;p rolaloröw stajq si~' ciasnicjszc,
\. '\,vr/
J{r\. (~ co powinno znrnicjszyc przcmicszczenic przcclnic glowy, przcz co rmvck
slaje sie; mniejszy.

A
~ B
wykonyw;ll' j<j
B. Dodatnia

V\/n11H,11s

A
• Jcsli obawa sie; nie zmnicjsza lub b{JI narasta, pr<'>bc; uznajc sie; za dodatni<[,
wskazujqcq na uszkoclzcnic SLAP
• Baclajqcy musi przy tcj pröbic sicclzicc blisko barku zawodnika i na tcj sa-
mcj wysokosci rn 011, spoglqdajqc na jcgo lwarz pod wlasciwym kqlcm.
Wcdlug Kima i in. (2001) cwlosc pr<>by occnia sie; na 90,9%, swoistosc na
96,9t)1J, dodatni<l wartosc prognostycznq na 83tYc>, a ncgalywm1 warlosc clia-
gnostycznq na 98%.
• Pr6b9 na SLAP wyko11ujc sie; w odwicdzcniu ramienia pacjenta o 90° i w su-
pinacji l\'ki.
• Badajqcy umicszcza jcdnq rt,'kt; na barku pacjcnta z kciukicm ustawionym
w dolc pacl1owyrn w pozycji „na godzinic b".
G Drug<[ r~'kq sci<1ga ku dolowi n;kc; pacjcnla, slwarzajqc punkt podparcia do

przcmieszczcnia glowy kosci ramicnncj ku g(Jrzc.

• Wyczuwalnc trzcszczenic lub b{il slanowi clodalni wynik pröby.

BAIJANIE UOGOLNIONEJ WIOTl<OSCI APARATU Wl~ZADlOWEGO

o Za wiotkosciq wic;zadlowq przcmawia „objaw rowka" (ryc ..3-24).
K;i
• l'acjcnl wygod11ic siada na slolc du badaii z ramionami zwisajt1cymi z boku.
• Badajqcy slaje przcd nirn i poci<iga w döl kose ramicnnq w jcj osi cllugicj. ~ j
• Obydwa ramiona 1noz11a pociqgaL: razcm lub osobno.
• /'.apisujc sit; w cc11tyt11ctrach odlcglosc pomic;dzy wyroslkic111 barkowym
a glow<i kosci rarnicnncj.
o Powstanic rowka o szerolrnsci 2 cm lub wic;cej pod wyrosikicm barkowym
B
i
11Ltdz asyrnctria rowka jcst dodatniq pr(ib<t na poclwichnit;cic dolnc lub na Ryc. :l-:15 /\ i ll. Wstr~yk11i<;ciu do k,ilptki pod wyrmtkit'lll harkowy111 l 'X, lidobiny rnosi li<!I i po1wal;1 11,1
dokl11d11it:jsz<1 ocPIH,' ~ily sloikti rolilloröw. (B \\'{!dlug: R.S. ldlc!r, f\ot.-itor cut{ dist•.i.•;<•: Ui<1)JJ1t>hi11,1; .i unn·
wiot kose wi~·zadcl. 111011 ca11s<' of sho11hler p,1i11. J. Musculoskt'I. M„d., C>i2l :fd·-6'J, t <J<JB).
 ;!~

·1 • Us/lmd1t•11i.1 li;irk11
\ " l J<;1!~od/(•ni.1 L,11kt1

lJ pacjcnlöw z uogölnionq wiotlmscit1 wi<;zacllowq przewaznie stwierdza siir do-

rt:~)
Ryc ]-'.!H !'lu i1oluw,HH'gu h<lrLrni.-i 11111,·~·llld
datni wynik objawu rowlrn, przeprost lokcja, przeprost palc6w („zginanie dwusta- J p.icji·ll! rnlwocLd r.1111i1mi1

r'.,.~
wowe ") ornz doclani wynik pröby kciuk-przedrami<; ( umiej!(tnosc umieszczenia j(! do prlodu pod
w d()/ \\'
kciuka na przedramieniu po tej samej stronie). Wiotlwsc taka mo:i.e niekiedy byc
jednq z przyczyn wielokiemnkowej niestabilnosci (wiotkosc wroclzona). '>Ll\Vir'.

0<~G(
BADANIE STOZl<A ROTATOROW

1{(1znicowa11ic pomittdzy zapalcnicm sciygicn slozka rotatoröw, zapalenicm kalctki

a uszkodzcnicm slozku rolalon'iw (oshibienic wykazywane przy pröbach ruchowych)
bywa c1.~·sto lalwiejszc dzittki pröbie lidolrninowcj (ryc. 3-25). WstrzykniQcic lidokainy
du kalclki podharkowcj zazwyczaj znmiejsza odczuwany przez pacjcnla b('1l i urnozli-
wia lepszq occnQ prawdziwcj sily motorycznej (dot<td ograniczonej przez b61).
Oslnbicnie mi98nia podgrzcbicniowcgo sprawdza siQ na podstawie rotacji zc-
PROBY NA ISTNIENIE CIESNI PODBARl<OWEJ
wrn;lrzncj z oporem (ryc. 3-26). Z lokciami przycisniQlymi clo bok6w (eo wylqcza
z hadania 111i<;sie11 nurarnienny) poszukuje si<; asyrnetrii sily obu rarnion. Wtörny ucisk jesl cz~~slo rczultatem „wzglQclncgo zwc;:i.e11ia" przcstrzcni pod wyro-
wcwnc;l r1.11a z oporern pozwala zbadac podlopatkowq cz<;sc slozka ro- stkiem barkowym, eo prowadzi do stanu zapalnego i tkliwosci uciskmvcj slozka
latoröw. Do jcj badania wykorzystujc siQ tez pröb<; „unoszcnia". fö(k<; pacjcnta rolalor(iw, ktöry przy pröbic rzul111.nacl glowy „zderza si<;" 1. l6.qc\j111 wy:i.cj l11kie111
u111ieszcza siQ na jcgo plecach i odciqga z oporcm od ciala (ryc. 3-27). wyrostlrn barkowego. Bolcsny i oslabiony slozck rotalmt1w nie jcsl IV sl<111ic wylm-
Nadgrzcbieniowa CZQSc stozka rolaton'iw najczirscicj ulcga uszkodzcniu. Pml- nac swcgo zwyklego zadania obnizania glowy kosci rarnicnncj, co powslmvia je-
czas pr6by pacjenl stara si<; utrzymnc ra111i<; w lckkim odwicdzeniu, zgic;ciu szczc 11111iejszy „klirens" podczas rzut{>w czy irn1ych czynnosci wykonywanych po-
w przöd i w rnlacji wewni;lrzncj, podczas gdy badajqcy spycha ramic; w clöl, uci- nad glmvq i cloprowadza do wlörncj cicsni, inicjujqc w ten sposöb hl~~dnc kolo za-
na l\~kQ (ryc. 3-28). jesl lo izolowana pröba miitfoia nadgrzebicniowcgo. burze11.
Pr6ba „opadania rnmienia" mo:i.e sugcrowac uszlrndzcnie stozka rotator6w Pr6ba na istnienie cieSl!i Ncera polega na lym, :i.c badai<tC.Y u11osi w przöd
prawic na calcj grnbosci. pacjenta uslawionc IV rotacji wewnc;trznej. Bö! podczas lcgo mancwru wskazuje 1111
~ Pacjcnl ma za zadanie opuscic ramic; ocl pclncgo uniesicnia do 90" oclwicdzc- ucisk slozka rolalodiw, jcgo stan zapalny lub obydwic lc zmiany l<1cznie (pröha c1.t,'-
nia (w ulozcniu proslo z hoku ciala). sto daje wynik pozytywny w zapaleniu sciQgicn stozka rolalor(iw, jego naddnrci11 luh
~ Przy bardzo zrn1cznym, obejmujqcym pelnq grubosc rozdarciu slozka rolato- w picrwolnym i wtörnym ucisku pod wyroslkie111 barkowyrn) (ryc. 3-2LJ).
r(iw pacjent nie rno;i.e wykonac lego zadania i nie jesl w slanie spokojnie Prob<; Hawkinsa na istnicnie ciesni wvkonujc si<; przez przywodzcnic w po-
uniesc ramienia w bok, dochodzi nalomiasl do „opadania" ramienia nawct przck ldatki picrsiowcj ramicnia ustawioncgo w rnl<1cji wew11Qlrz11ej i w zgi\~ciu do
przy wielokrot nych pröbach. przoclu (ryc. 3-30). Bö! wskazuje na ucisk slozka rolaloröw przcz luk krucw-bar-

J.
F·~
„. ·~

'---.., ·-.
-~
""
I---··- ,;._.„••• „J

Ryc. :t<U• Prüha iotdcji Z{~WIH/lf/IH'j sloika rol11- Ryc. 3-27 l'röb;i „poclnoszl'ni,1" sluz,]Cil do ocl'- Ryc. 3w'.l9 t>rö\Ja NePra n.i istniPni« ci(l:;ni (zoh. Ryc. 3-'.Hl i'nili;1 !-l;iwki11s;i "" i;;t11i„11ic• ,-;„,:11i
torüw (cz< •Sci podgrn~bi<•11iovv1~j). ny C!'.t,•Sci podlopatkowt>j stoZka rotatoröw. td<sll.
1
ilf>IJ. lt>kstl.

\j
~'

:l • Uvl"'rln>11i;i li.irku '.·\ • Uszkodz(•1Ji<1 h.1rku

kowy. [{ozpoznanic röi.nicowc przcpruwaclza sii.; lak samo jak w pröbic Nccra (za-
palc11ic scii.;gicn sloi.ka rotator6w, jcgo uszkoclzcnic, cid11 podbarkowa).
Dia occny stui.ka rot•ilon'Jw barclzo wai.nc jcsl uslalenic wyjsciowcj slabilnosci
harku, gdyi. wszystkic pochoclzqcc zc slozlrn rolatoröw objawy poclmiolowc
i przcdllliotowc (11p. lkliwosc uciskowa nad przyczcpcm dalszym slozka rolalo-
dJw. zapalcnic jcgo scii.;gicn) sq czc;slo wt6rnym rezullalcm wczcsnicj wysti.;pujq-
ccj nicslabilnosci slawu ramicnncgo.
Ciesniq wewni.;trznq (zoh. ryc. 3-5) nazywa sii.; zjawisko cics11i sr6clslawowcj,
do kt(Jrcj dochodzi, gcly hark jcsl w ustawicniu odwicclze11ia i vV rolacji zcwni.;lrz-
ncj. W lcj pozycji 90"-LJO" dol11a powicrzclrnia lyltrn-g6rna slo7.ka rotatorl>w wcho-
dzi w konlakl z lyl110-gcirnym obrqbkicrn pancwki i ulcga „przyszczypnii.;ciu" po-
111i~·clzy olirqbkic111 a guzkicm wii.;kszym kosci ramicnncj (Walch i in„ 1992).
Wsröcl ckspcrl<>w islnicjc pcwna r(Ji.nica poglqcl(Jw eo do lcgo, czy jcsl lo wzgli.;-
clnic nicszkoclliwc zjawisko coclzicnne clotycz<tcc wszyslkich barköw czy tcz po-
wai.11a choroha. prowadzqca do röwnic powaznych 11astc;pslw w barku miotacza. Ryc. ]-'.rl flröli;i sn1fl.:ulkowa prL<~dni;i. A. B,Hl.1j.1cy ~,tajt• przy rlole p;H:linwy111 7;1wndnikt1, k!t'Hy ust,nvi;1 1.1-
llli</ w odwiedze11it1 HU--~)(J!' i w rolacji Zt'WIH/lr1.:1u~j 10-<!tr. Zawodnik wld11da 1vkt,~ porni\'dLy 1.r~\\'IH,>l1111,1
zclmil,' rt1111ie11ia a tulövv h;1d.ij•1cego, eo l{'lllll uslalnil~mu pn1nsldwi11 wol1H~ ohi(' 1vn·. N<1~;1t,·p11il' h;1-
przywodzi uhydwa svvuje ramiont1 do hoköw, by ulrzy1na( n.1•kt;' pt1cje11t.i w upis,mtd no1vcii. B. Jl,1-
B/\D/\NIE NIEST/\BILNOSCI l'RZEDNIEJ u111i('s/czt1 r~,k~· blii~z•1zawodnikowi11<1 b.trku, klöry rn;1 zostilC zhi1d1111v, t.:ik
od \V)'!DStka kruczq~o, d p.-1lu• kt1 tylovvi od grzf~bie11i.1
Pröba szufladowa przednia (pröha barku Lachmana) slui.y do slwicrdzcnia, czy s1;ibiliL;ici1·• lop;ilki i wyuuwa11ie nwhu lr.i11slacji h«rkt1.
pacjc11l cicrpi na nicslabilnosc przcclniq (lj. wiotkosl: przcdniego przedzialu stawu jXH li<.J) hadaj.JCY chwyt;1 za görny odcinl'k r1111iicnia z;1vvod11ika dyst.dnh· dn
11.1rarnie111u.~go. C. Bt1dajr1cy wyvviera ~;ldt~ruwt111y w przöd 11adsk 1 podo!mit•
ramic1111cgo). Glowa kosci ramicnncj ulega w pancwcc hicrncmu przemicszczcniu przed11i1,j pröliy szufi<iclkow<'j ,,l«Wtt kol;i11owq;o, c.ily u.is t
w przöd wraz z barkicm. jak lo ilust rujc ryc. 3-3 J. n;idsk drugi<'j n:ki 11,t lopalk,· i wyrnsll'k kn1czy. T1,clt11ib l.i u111ozliwi.1
Przednia pr6ba obawy (cranh test) (ryc. 3-32) slui.y clo wykrycia (nawrolowcj) lra11sliteji glowy kosci r.1111i1>lllH'i w porüw11.111i11 z przeciwlq:ly111 b«rki<>n>. (i\-C
l<.L Wilk, /11j111i<'5 in U.1.sl'li.11/, l'hil.icldphi.i, l.ippi11rnll-R;tv1>11, l 'J'H\).
nieslabilnosci przcclnicj.
• Pacjenl lezy na wznak na slolc do bacla11 z barkicm ulozonyrn 11a jego krawctclzi.
" Ramie< pacjcnla jesl oclwicclzionc o 90°; baclajqcy chwyl.a jcdnq l'C(kq lokicc pa-
cjcnla i powoli wykonuje jego rotacjc; zewnc;trznq.
• Drug<l ri.;ki.; uklada sii.; z palcarni ulozonymi ocl clolu na glmvie kosci ramicnnej Ryc. 3-32 l'röba obawy w celu wykrycia pm>clniej
i clclikalnic uciska i<1 w przöd. 11k>sl.ibil11o~ci (Wedlug: IJ;Kkt!r lvl, W«rren RF; l\e-
<t11<.I lreali11g slioulclt'r i11sl,ilJil
e Pröbc; uznajc si9 za clow(>cl nieslabilnosci przcclnicj, jcsli pacjcnt li.;ka si9 konly-
\l\/ornt'ns Hmlih Orihop Ed
nuowania lcgo ruchu, wyrai.ajqc swujc obawy slowami, mimil«t czy oclrucho- 40, .!0001.
wy111 skuru.cm mii.;sni harku.
o l'röb~: 111ozna lakzc wykonac w odwicdzcniu o 45" i o 135°. W oclwieclzeniu
o 45u pröha powoclujc ucisk na komplcks pocllopatkowy i posroclkowc wii.;zacllo
G H. Przy odwicclzeniu ponad 90" clochoclzi clo ucisku kompleksu dolncgo wii.;-
zadla GI 1.
Pr6ba uwolnicnia przedniego (ryc. 3-33) pw.w;da 11a wykrycic cwcntualncj nic-
stahilnosci przcdnicj.
e l1acjc11l lci.y rn1 wz11ak na stolc clo hada1·1 z barkicm umicsi'.czo11y111 11a jego

kraw~:dzi.
• l<.ami~: ustawia sie; w oclwicclzc11iu 90'', po czym haclajqcy uciska ku lylowi glo-
wc; kosci ra111icn11cj.
o Ucisk ku tylowi konlynuujc si<,: w lrakcic ckstrcmalncj rotacji zcwni.;trrncj. • Wccllug Grossa i Distdano ( 1.997), pn'iba ta ccchujc si~' cz11losciq lJ 1,9%, swo-
~ i>ulc111 nagle zwalnia si<,'. glow<,' kosci nunic1111ej. istosciq 88,9%, jcj doclal niu wartosl: prog11oslycz11a wynosi 87 J %, ncgalyw11a
~ Pr<">h<,: uznajc si<,~ i'.a pozytyw11<1, gdy pacjcnl doznajc 11aglcgo bölu lub wyra- warlosc prog11ostycz11a - LßtYt» a doklaclnosl: - 90,2%.
/.ncgu nasilc11ia sii.; b<ilu allm tcz pojawiajq si<,: clolegliwosci, jakic zwyklc to- Pr6ba relokacji barku (ryc. 3-34) pozwala 11a occni.; zjawiska cid11i wcwni.;lrz-
warzyszq zawod11ikmvi podczas zajc,:c sportowych lub zwiqzanych z pracq za- nej, nawrolowcgo podwichnii.;cia przcdniego i nawrolowcj nicslabilnosci przcd-
wc>clliwq. 11io-dolncj.

\,
 ·i • Us1kod1<·11i.i i>Mku •'
1111.
f

\\
\
1
\
\
-,~l/
··~~-7 .t,~
1··

Ryc. :1-:u '"""'" uw.il11i;111i.i lll'zted1111,go

Voh. tl'kst).
Ryc, :1-34 l'r<il»1 rdok,1cji dl.i 11it•s1ahil11usci pr1f!d11iej (wh.
i<'ksi).
r
,(

• PröbQ wykonuje siQ u pacjcnta lczqccgo na wznak na stole do badrn1, zwyklc

po uprzcdnio przcprowaclzoncj przcclnicj pr6bie obawy.
• Pr6bQ tQ mo:i:na wykorzystac clo odr6:i:nicnia niestabilnosci przedniej ocl zja-
wiska cicfoi.
EarniQ lez<iccgo na wznak pacjenla uslawia siQ w oclwieclzeniu, rolacji zcwnQ-
lrzncj i przeproscie (pozycja obawy), po czym slosuje sie; ucisk ku Lylowi na
proksymalnq czi;sc kosci ramiennej.
• Zmniejszanie sie; b(ilu lub li;lrn przy skierowanym ku tylowi ucisku uznajc si<;
V:;;::<;!\\'

0
za doclatni wynik pr6by relolrncji.
Po wyeliminowaniu lcrlm prtiba staje sie,~ barclzicj swoista clla nieslabilnosci 'Y j/
·{.:J\'
-·'"1
przednicj. l ' ,.,
~ Jc.~li znika b<)I, pröba jesl barclzicj swoisla clla ciesni wewrn;lrzncj.
o U pacjt'nt<'>w z ciesniq zewnQtrzna opisane ustawienic ramicnia na ogöl nie
wiq7.c sii; '.{. bölern. Jdli nalorniast böl wystccpuje, pröbt; na relokacjcc uznajc si<;
za negalyw1111 i nioprowadzqcq ein usunicccia bölt1.
Pr6ba occny stabilnosci stawu rnmicnncgo (load and s/Jifl /es/) (ryc. 3-35) ~E
ill.
pozwala na wykrycic bierncgo przedniego i tylncgo przernicszczcnia glowy kosci
rarnicnncj w pancwcc u pacjcnt6w z nadmicrn11 wiolkosciq lub nicstabilnosci<t
slawu rurnicnnego. Pr<'ibt.; mozna wykonac u pacjenta sicdzqccgo l11b lezqcego na
wznak.
" W pozycji sicclzqccj
• Baclajqcy slaje za pacjcntcm i umicszcza jcdnq rc;kQ nacl wyroslkiem barlm-
wym i lopalkq, by ustabilizowac hark, a drugq uklada miseczkowalo na pro-
ksymalnym ko11cu kosci ramicnncj, z kciukiem uslawionym na lylncj linii
siawu oraz palccm wskazujqcym na przcdnicj powicrzchni barku.
o GlowQ kosci ramiennej obciqza sicc, spychajiic jq do wyclrqzcnia slawowcgo
i przesuwajqc w siosunku do panewki w kierunku przeclnio-lylnym (prze- Ryc. ]-:H, Tyln.i pnJh.1 oh;1wy. Hdrk z,1\·vrnlnik,1 1git1d :,it/ eo
micszc1.1anie). wyko1111j<: roLKj<,' wew111,•tr111.1, podczas
e Odnotowuju si<; stopiei'1 przc1nicszcze11ia, przy ktörym wysti;pujc böl, lrze- 1
iera skic!row.iny ku !ylowi nticisk 11.i ko~~c:
szczcnic i lt;k. ramienn,1, 1wi< 'kszaj11t· pr1.ywic·cln. nic>. B,H\,1j.1cy povvinic•n
1
1

wykon.H: 1ni1cznit:jszt> zgivcie ku pr;odowi do 1:~er, hy

• W pozycji lczqcej na wznak. on•11it' slopieri l1:k11 pr1y nrch.wh ku lylmvi i k11 dolmvi.
~

3 • l Jvkodn.·11i.i b;irku J • lls1kod1t,11i.1 l i.1rkt1

Ryc. 3-311 l'röh.i ldik11i1;cia do '""'"Y 11.Hl„rw;mi.i

!<ci11k Ohojczyk ol11'i1hk.11i;111t!wki.
!<l:1uk Olmjc:zyk

Wy1m;lnk lm1czy
Wy1o~;tuk knJcLy - G!owa ko~;ci
rnrn!onncj
GlovJa lm:ici rnmiennoj
Wyrm;tck harlmwy

··td~!J<uk.owy ~
Wyro.,. !~_"-._"::: rn!co uloi.onn +:~~
od tylo
Pnlco ulownc
od ty!u

\ ___--:::~
~-<~~~
\: ""'
'"' \~
./ .

\._;
~~~\ • Rc;kc; baclancgo uslawia sie; w oclwiedzeniu ponacl glowq powyzej J 20°; n,+a
A "'•, , baclaj<iccgo spoczywajqca na glowic kosci ramiennej clzwiga jq w 11rzöcl z röw-
noczcsnq rotaejq wykonywanq clrugq rc;kq.
• Naslt;pnie badajqcy pröbuje wykryc uszkoclzenic obrqbka glowq kofri rn111icn-
R)'L :!-'.17 l'rr'il»t s1ufl,1dmv.1 rlla tyl11r;j czr,,~ci barku. /\. ll.Hlaj;1cy chwyta jr;d11q n;IGJ lokit"' z;1wod11il<a nej, eo objawia sie; lrzaskiem lub puknic;cicm przy jcj okrc;i.nyrn ruchu.
u~.1<1wi;1 h:1rk \\' rnlwit:dzcniu okulo 90··120° i 1gi1 •ciu ku przodovvi o 30°. Nastvpnit! umi<~szcza drug;-1 r~~­
1 • Pröbc; uznajc sie; za dodatni<1, gdy udaje siQ ocllv.iorzyc puk11i9cie wc\i111qlrz
kr;· ii.1li.11ku1.iwod11ib ukl.id.ij;J<: palet•'"' grzd.iir;11iu lup;itki, 1a 1; kciuk na.wyrostku kn1czy1n (jilk 11«1111a-
ly111 ulH»l71..:u). B. ·1Pr11z ~;po( 1yw;1jt1cy na wyroslku kruczyrn kciuk b;1daj.1cego przesuwa si~· vv döl wzdlui.
slawu.
111ic1111c•j, przy uy111 badajwy wywict'il 11acisk skierowany ku tylowi Obn1bkowq pröbir klilmit'(cia (ryc. 3-39)„ klörej zaclanicrn jcsl occna s!op11ia
z14i1•cir; i ru\;1cjc,, wewr1t,>lr111;1 liarku. Siopiet'1 \r;111slacji tyl11ej oce11id uszkodzcnia görnej czt;sci obrqbka, moi.na wykonac u pacjcnla slojqcego luh lczq-
11.1 podst;1wie rud1u h.1daj(1n:j ort11. wyczuw;H1ia przesuvvania si( 1~ glowy knSci ramienncj ccgo na wznak.
ku palco111 ulnzo11y11< "" l)'lrwj li;irku. (/\ i B wt,dlug: J.R. t\11dn,ws, ll. Z«rins, l<.E. Wilk, /11juri<•s in
l!.1."<•l1.1//, l'ltil.idclphi«, 'l'HI. Rysow11ik: D. Nicltols). " HamiQ pacjcnla unosi sie; do lfül" w plaszczyfoie
• Pociqga si9 za kose rarniennq w jej osi cllugiej, dokonujqc maksymalncj ro!a-
cji ocl wewn9lrzncj clo zewnc;lrznej.
• Pröbt; uznaje sitt za pozylywnq, jcsli 111anewr !en powodujc böl (zwyklc pri'..\'
rolacji zcwnt;lrzncj), czcmu nie zawsze towarzyszy pukni~'.cic, luh gdy wysl~·­
• U pacjcnla lcz.qccgo na wznak z barkicm na krawt;cli'.i slolu wykonujc si9 lakie zjawiska (blokowanie lub böl), jakich cloznajc pacjenl podczcts ;.-,a-
odwicdzcnic rarnic11ia o 45° w plaszczyznic lopatki w nculral11vm uslawicniu sporlowych lub w pracy zawodowcj.
rolacyj11y111. • Czulosc lcj pröby wynosi l) 11111, n swoislosc g3cr;1, jak to occniajq Liu i in. ( l l)LJtJ).
• lednq l\'1«1 miscczkowalo obcj111ujc sie; proksymalny konicc kosci ramicnncj,
pmlohnic ulo:i.on<l drug<l rc;k<t - lokicc i wywicra si<; osiowy nacisk na kose ra-
111ic111Hl, podczas gdy rc;ka chwylai<lca za lokicc wciska glowc; kosci ramicnncj
z powrotcrn do wydrqi.cnia stawmvcgo (obciqz.anic).
• Nast<,~p11ie drugq n;•kq przcmiesi'.C/.a sic; proksymalny koniec kosci
w kicrunku przednio-lylny111 w slosunku do wyclt«tzcnia slawowcgo.
o Odnolowujc sie; slopici'1 przcrnieszczcnia, przy ktörym wysl<;pujc böl, trze-
szczenic i lc;k.

BADANIE NIESTABILNOSCI TYLNEJ 1 OBR/\BKOWEJ

Nicstabilno~c tylnq ocenia sit; za pornocq tylncj pröby obawy (ryc. 3-36) i tylncj
Ryc. 3-:l9 l'röli;1 tw·sz.ut·ni;i (cra11i< lest). 1ldd;1j<JC)'
pröby szufladowcj harku (ryc. 3-37). odwod.d r.J1ni1 1' /.itWlldnik;i do 1J0°, po\l\'oduj,ic prll~/
Pröba ldikni9cia (clu11k lest) (ryc. 3-38) sluzy do oceny uszlwdze11ia obrqblm. lltldsk nd tylu trt1nsl,tej!/ i:lowy kn~;l'i riimil'llllcj
o Badajqcy urnicszcza jeclrnt n;kc; na gluwie kosci ramiennej, lak by palcc obcj- w prnid, i p;dpdcyjnic' poszukujc· t11c•szuc•(1 luli
zgrzyl.llli.1 '"' przt·dni"j kr;iw<;dzi pa111·wki. (l/\lt•dlug:
111m1-cily jq od tylu, zas drugq rt;kq cl11vyla klykcic kosci ramiennej w okolicy J. 1\. 1\11drr'\\''" II. /.iri11;„ K.L. Will;, llH.' 1\t/1/L'IC''s
l1ikc·i:: i w~'konujc 11aprze111ie1111e rucliy rnlacji wewnt;!rzncj i zcw119lrz11ej. Slwulrler, l'>le\\' Yntk, Cl1111cl1ill-l.ivi11g•,to11P, i 'l'J'li.
.,.-..-

J • l Js1kudn•11i.t h.irku
T
i
!
• 1Js1krn//1•ni.i h,u-ku

Pr6ba O'Bricna (ryc. 3-40) (pröha czyn11cgo scislrn11ia) sluzy do wykrywania llyc. :l-·l'i l\lf'llH'
picr:-.inwej j.1kn !\'
uszkodzci1 görncgo ohrqbka, uszkodzd1 SLJ\P, zmian w slawic J\C i sröclstawo- kt>WYlll.
wych zmian 111i9snia dwuglowego; wykonuje si9 i<t U pacjcnta w pozycji stojqccj.
o Pacjcnl zgina rami9 clo przodu n 90° przy pelnym wyproscie lokcia, a nasl9p-
11i<.: wykonujc przywodzcnie rami<.:nia o l 0-15° przysroclkowo w strzalkmvej
plnszczyznic ciala.
e l{ami<; uslawia si~~ w maksymalnej rotacji wcwrn;trznej, tak by kciuk byl
zwröcony ku dolowi.
• Baclajqcy staje za pacjentem i spyclw jego ra111ic.~ w döl wbrew oporowi stawia-
11e111u pP.ez pacjcnta. .},
im.„~.~-
• Drugq far,~· pröhy wykonujc si<; w tcj sa111cj pozycji ramienia, lccz przy pclncj ~ ..
rnpinacji przcdramicnia, z dlrnü<t zwrc'lconq ku sufilowi. Ponawia si~· mancwr
upisany powyzej. BADANIE STAWU BARKOWO-OBOJCZYKOWEGO
• i'dlh<; 11znaje sit; za pozytywmt, jesli w picrwszcj fazic wyst9pujc höl, ktöry
sial111ic lub znika \V razic clrugicj. Bicrnc przywodzcnic w poprzck ldatld picrsiowcj (ryc. 3-4 1) 111o:i.c wzhudzaC:· hl'1I
• Czase111 jesl przy tym slyszalny trzask luh pulmi9cic. w slawic AC, jcsli ma miejscc uszkoclzcnie lub zapalcnic slawu 1\C luh osteoliza
• l'n'Jbt; uznajc si9 za pozylywnq röwnic:i. dla zmian w slawic J\C, gdy höl jcsl ciyzarmvcöw.
zlokalizowany 11a szczycic barku. Prob<( O'Bricna poczqlkowo wyrnyslono do occny stmvu 1\C, lecz mozc rnrn
• l'röba wypada dodatnio cz9scicj, gdy dlo11 jcst zwröcona ku sufitowi. z röwnym pnwodzenic111 wskazywal- 11;1 uszkml7.enia ohrqbk;1 pancwki.

Ogölne cele rehabilitacji barku

URUCHAMIANIE
Po dokonaniu wslypncj oceny pacjcnla lcrnpeuta powinien 111(ic z wi9ks1.<1 pcwnu-
sciq przcwidywac jego rcakcjc na prograrn lcrapculyczny. Kluczc111 do oclzyskania
sprawnosci jcsl przywr(iccnic pacjcntowi 1.akresu ruchöw. Cil'Jw11ym ograniczc-
nicm jcsl b<'il, ktöry jesl lcz w z11acz11cj rnicr1.c oclpmvicdzialny z<1 hammvanic 111il;-
sniowc. Böl 11107.c byc 11ast~·pslwc111 uszkoclzcnia lt1b wykonancj opcracji. l\ilo:i.na
go usmierzac r6znymi melodami, w tym spoczynkicm, unilrnnicm ruch(iw, kt(irc go
wywolujq, kriotcrapi<1, ullradzwi9kami, slymulaejq prqclem galwa11iczny111 ora1. lc-
kami. Gdy ucla si9 opannwa{: dyskoml'ort, rnozna przystqpic do cwiczl'1'1 ruclrn-
wych. Wczcsnc zaj<(cia ruchowc powinny sit; skupiac na zakrcsach nicpowodujq-
cych bölu ponizcj 90° oclwoclzcnia i 90" zgi9cia w przücl. U wi~~kswsL:i pacjc11l(iw
1 jako wczcsny ccl cwiczcl1 uznajc si<; osiqgni9cic 90° unoszcnia i 45° rotacji zcw119-
,:~~\
~·\ ·.
•·. '.
trzncj przy wygodnym ulozcniu ramicnia przy tulowiu. 'liikic uslmviclliit barku
.., „ oclpowiaclajq wi9kszosci schcmal{iw ruchowycl1 wy111agajqcych zaanga:i.owa11i;1 ca-
;1f\.•~„'"'.')i . '. ,.
l
), > dlugosci ramicnia i uwarunkowanych sil<t. U pacjcnlüw podclanych opcrncji lo
' .·..
oclpowiada za uzyskanic ju~. na sali operncyjnej eo 11aj11111icj 90° slabilnc-
go unoszcnia, hy terapcuta rnögl wkr{Jtcc po zabicgu uzyskac laki wlasnic wynik.
:l-40 l'röh;1 O'lirie11a (pröha czynnr•go scisk,1nia) 111.1 1.islosow.1nie clo Wsrfal cwiczd1 rnajqcych na cclu odzyskanic ruchöw barku nalczy wyliczyc czy11-
>k.i, uozkodzp1\ ob1„1l>ka göriwgo orl przorl11 do tyl11 (SL1\PI, zrnian vv sl.iwi« 11c WSpomaganc CWiczcnicl i', krqzkictll it1b 7. pr~~[Clll (Jl"clZ bicrnc uruciwrnianic
~;nJdst;1\vowycl1 zmian mir1Sni.i dwuglowPgo. A. l\1cjent wyko11ujP
1
i rozciqganic (ryc. 3-42 i 3-„L\).
n 'Hl 0 / lokciern w ~vypro~;dt• i przywi<•dzionyrn o l~i 0 przySrodkowo \V stos1111ku d1) linii puSrodkowej ci11-
l.1 i / kciukic 111 skiProw.l!lym w d<)I. B.1ditjqcy wywiPrd 11,1 r,1111it,' skit•row.iny k11 dolowi ucisk, ktürPrnu pa-
1
W naszym zcspolc cwiczcnia l(()fVJ rozpoczynamy uklmlajqc pacjcnla na
)t rn.i sit,' p11Pcivvsli1vvi.H:. B. 1'1.isl<,'fHlie prüht,' pr1Ppruw.ul1.1 si1 w 1.1kirn s.imym 11s1.iwil'niu r.irni<>ni.1,
1
1 wznak, z rarnicniem wygodnic ulo:i.onym z boku ciala i z rnalq poclus1.cczkq lub
gdy I'"'
i""' wykonuj" l"''ll·I s11pin.1cj1: r.1111it•11i.i, 1.1k hy dlo1\ skit•row.i1i.1 hyl.1 ku zwini9ty111 r9cznikiem pocl zgi~·lym lokcicm. 'll1kic ulo:i.enic rcd11kuje
i;i1: z;1 d()(liltni.1 dl.t u~zkod1Pnia ohr.1hk.-1 g<ln1t:igo,
staw ramicnny sil~· riq:i.c11i;1 oraz skraca d/.wigni<; ra111ic11iowq dla krn"1czy11y
go 111b Plirni11uje <~lctp dnigi opistlllt'go mi1rw\vru. (Ai B,
K.L. ll«l l.iv«11, Cv.1/11.ilio11 .11ul r/i.ig11D.„is o( shouitli'r prul>it•111s i11 tlw tlmHl'i11g ;ithll'fr•s, Sports tv\ed. 1\rth- ncj. W miar~~ odzyskiwania przcz pacjenla 11Td11ych od bölt1 ruch{Jw przcchodzi si<;
rostopy R«v, II: 1bll, 20001.' clo cwiczc1i \V pozycji sicclzqcej i stojqccj.

./•
4<11.
~!!-.....-

J • Us1kod1<··11i.1 h.irku T 3 • lJszkodzcnia lurku

.__
~
••'

~
, ·;d
.
---. ~.

1 ~
,/

'~
u~"
,:-. ..
·1.'J·.·„.·.
„,..·~ '
!f
I'
1'.,!~
/
1
~ I
I
A B

1/
~{(,;· 'fi./7/ii''
I'
./
't...._x
!/ „„ .
!)
·-./
\
,L:;·:
i
·~·-,
1Gll'
\-:v....' . „. ·~~~
·~~!~1•1),..'!'a
l
~.·
~
c D
Ryc. ]-43 Bi1!r!H urucl1a111ia11iP st<Jwu. A. Zgi1t<111i<! w przöd. B. l\ol;:icj.1 zewrn :l1111<1 r.mli<~ni.i
1
1
przy tulowiu. C. l\ot,1cja 1t~w111,•tr111;1 r;1111il!1tia rnhvit>d11011pgo u qo 0 • D. !-'1zyv.:odzt:11it• w
A B pi..rsimv„j.
f(yc. :l-4~ (wicz„11i.1 llH 1101110~:(: c1y1111y ws110111,ig,111y 1t1krt'S (wiczt•1\ ruchowych z uly-
kr,iik,1? link;!
< i<•111 1 (B).

WZMACl\llANIE lvll~SNI
IVIOlllCl1( wlqc1.cnia cwic1.et'1 \V/,lll<ICl1iajqcycl1 miysnie do programu rchabililacji za-
lczy od roclzaju patologii i sposobu lcczcnia. Dia przykladu, pacjcnci po przebyciu
naprmvy slui.ka ro!a!or(iw powi1111i, ogölnic möwiqc, unikac czynnych ruch6w
i wz111ac11iania 111iy.~ni slozka rotaloröw do 6 lygodni po zabicgu, by pozoslawic czas
na pelne wgojC11ie si~1 operowancgo sci~·g11a du kosci w ob1«;1bic guza wi9kszcgo ko-
sci ra111ic1111ej. Mi9snie olir9czy harkowcj 111oi.11a wz1nacniac rozrnaitymi cwiczcnia-
mi. Poc1.q!kowo najbezpiecznicjsze S<t cwiczcnia \V zamlmiirtym la{1cuchu kincma-
tyczn.vm (ryc. 3-44). Zalclq lych cwiczen jcsl przeciwslawnc kurczcnic si9 zar6wno
ago11islycz11ych, jak i antagonislycznych grup mi9s11iowych. Cwiczcnia te dokladnie
11asladujq prawidlowy w1.orzcc rno!oryczny i clzialajq jako slabilizalor barku, ograni-
czajqc dzialajqct: 11a(1 sily slyc1.11t:. Cwic1.c11it: w za111lrniqlyrn la11cuchu polcga na
ly111, zc clyst;1l11y sq"1m111l jcsl ustahilizowa11y 1w 11icruchorny111 obickcic, klörym
w pn:ypmlku bmku 111u:i.c hyc scia11a, rama drzwi lub slc'il. Cekrn staje si9 przy lym
gc11ernwa11ic oporu dla ruch{1w barku i lopatki. Jako przyklaclu moi.na ui.yc cwiczc-
I~
nia „zcgarnwcgo", podczas kt{irt:go l'C;'.ka jcsl uslabilizowana na scianic lub stolc, za-
lcznic ocl dopuszczalncgo stopniit odwodzcnia, i wykonuje rolacjc; do röznych usla-
i\~I,~ l~
~Ji\
wici'1, jak na cyl'erblacic zegara. H.ucli len skutecznic slymuluje aklywnosc slozka ro-
I
l•'fl'\i
~·rc../··

i:,Ji')(j
laloröw. l'oc1.ql kuwu 111,111cwr lc11 wykonujc si<; przy odwicclzcniu lub i'.giqciu barku
o nmicj niz 90°. W rniarq gojenia sit; lkanck i oclzyskiwania rucho111osci wz111acnia- A B
nie przepmwadza si~1 w coraz wi~1kszy111 odwodzeniu i zgi9ciu w prz6cl. Ryc. :t-44 (\\'iCZ<'nia 11.irku w z.-1111kni1,•tylll i,ulc11d111. A. li:'.Ol11Plryr1tH.' w1111;1c11i.111ic· slui:ka 1ot.1!rntl\\' tod-
\Vzmacnianic stabilizatOl'ÖW lopatki slanowi bardzo wai.ny clcmcnl wczesncj l'a- pychtt1liP si<,' orl ~;cil111yJ. B. !1011H;l1ycz11P \\'/!llt1n1itt11il' stoik.-1 ro!.itoröw w rot,u ji 1.i>vv1u,•tr11H~j.
1.y rt:liahililacji. IZOi'.poczy11a si~~ je ocl cwiczcl1 w zamlrni9ly111 la1'1cuchu (ryc. 3-45),
;1 potcrn przccl10dzi si~' do cwiczci'1 \\' lai'1cucl1u olwarlyrn (ryc. 3-4b).
..~-·
f
~ • l J;,/k(}d/('flid lJ.it"kll

:·~r: . . Jl~l'lii;, '

\ r. •.·.
1
\\.~,~1 "' ~·A!f·,ili;1
ql • '/<, ri) Ja
c 1.:1\' :J"
A 1 ::~;'.·~"'-:~;,~,'. •,, ' '

Ryc. 3-45 (wiczt~1Ji,1 wz111ac11i.1j,1n~ s1.1hiliZ<llorüw lop(llki \1H/\il!in:.· ""'··c•',,l'iJ

••:- ·~··"-'•\t
rl 'I•"
~:k{AL
1 '\1'il,">'.',\,L'"!;

l:11in1dH1. /\. Wysuw:111it! lnp.iti:k w prn'1d. Bi C. i1':

/\ 13

~~· 5'.Ji
ii
li$L
1 v„,, II

•~\
ß 'M

,'._(1./„ .... --......„. .„......,,.,

c
Ryc. ]-47 l1otoni<1tH' w1111.icni,111i<• \<\' l,11ktH hu slo/lu 1n!.1!ti1(.1\\' (n>t.11:ji \V1'\\'t1<,>lr11wj) / uiy< it•111
1:i,:111y TIH'1"J.IL111d (/\), / lu11tl.1 (ll) i !Ol.-icji /l'\V/H1'1rzrH'j (Cl.

Powröt do formy mo:i.na przyspieszaC:, stosujqc cwiczcnia lypu proprioccptyw-

nego torowania ncrwowo-mii;8niowcgo ( PNF). Terapeuta moze wykorzyslywac
swoiste boclzce czuciowe ulalwiajqce (Lorujqce) konkretny wzorzcc aktywnusci
A ß czy ruchöw. Za przyklacl moze poslu;i.yC: wzorzcc D2 zginania-proslowania lml1-
czyny g6rncj. W lrakcic lego mancwru terapcula slosujc rylmicznq slahilizacji;
w rö;i.nych pozycjach uniesioncgo ramienia, np. 30, tiO. 90 i 120°. Poprnwia to sl;i-
bilnosc slawu ramiennego dziyki izomelrycz11e111u wzrnacnianiu dynamicznycli
stabilizaloröw tego slawu.
W miari; zclrowienia i odzyskiwania wit;kszej ruchomosci mo:i.mt wdru:i.yc har-
clzicj agrcsywne mctocly wz11wc11ia11ia. Ocl cwiczcli w zamlrnii;lym la{1cuchu mo:i:-
na przcjsc clo cwiczcli w olwartym lalicuchu, podczas ktörych rt;ki nie stahilizujc
c D sit; ju;i. na nieruchomym obiekcie. Zwit;ksza to sily poprzcc1.nc dzial;1jqcc 1ta slaw
rarnicnny. ]cdnq z oclmian cwiczei'1 w olwartym lrn1cuchu jcsl rntacja wcwn~·trwa
i zewnt;trrna, ktc'1rq nalezy wykonywac przy ramieniu uslawionym w plaszc1._v:lnic
l)I lopalki (ryc. 3-47). Ustawicnic w plaszczy:i.nic lopatki uzyskujc sit;, ukladajqc ra-
111i~~ pomit;clzy 30 a 60° w przöd w slosunktt do wic1icowcj plaszczywy klalki pier-
siowej lub mniej wit;cej w polowie odleglosci p0111ic;clzy bezposrednim uslawie-

~
niem przy boku ciala (plaszczyznq wieücowq) a bczposrednim ustawicniem
z przodu (plaszczyzmt slrzalkow<t) pacjenta. Dowiedziono, ;i.e t;1kie ustawienie na-
E F klada minimalne obci<J:i.enie na lorcbk9 stawowq i nmlaje stawowi us!awicnie
funkcjonalnc. Cwiczenia rotacyjne powinno sie; rozpoczynac z rnmicniern wygo-
clnie spoczywajqcym przy tulowiu i powoli przechodzic clo odwiedzenia 90'', slo-
sownic do ctapu zdrowie11ia i slop11ia clyskoml'orlu. Zmiam1 t1sl;iwic11ia oddzialuje
w sposöb korzyslny na slabilizalory dyncmticwe dzic;ki z111ianie siabilnosci slawu
ra111ie1111ego od 111aksy111al11ej, gcly ra111ic; spoczywa przy tulowiu, clo
gcly jcsl. 0110 oclwicclzione clo 90°.
Najbardziej l'u11kcjonal11c sposnicl cwiczc(1 w olwarl.yrn la1'1cucliu sq cwiczcnia
G 1-1 pliomctryczne. Polcgajq one rn1 cyldu napinania i skracania mii;snia. Stanowi In
Ryc. ]-46 t\vicze11i.1 wz111.iu11,1j,10.:: ~tllbiliz;itorövv lop,itki \V otvv;utyrn l,11icuchu ht~·z cit!•i..irk!lw {A-D) kornponcnt kazdcj aklywnosci sporlmvej. Poczqlkowo wykonujc sie; ekscentryczne
1 z h.111tl.i111i (1'-H). rozciqganie i polcrn powolne ohciq7.anie. Wic;ksze obciqzenie, jakirn poclczas lakich
-- :i • lJszkodJL'lliil l><11k11
~
:1 • UszkodZL'ni.i harku lliil~
~,i:f·'
' ' ' " „ '~.

Kazcly ucisk stoZka rotator6w zaburza jcgo l'unkcji; obniiania glowy kosci ra-
micnncj poclczas czynnosci wykonywanych ponad glowq (lzn. powoclujc zmnicj-
szcnie „ldircnsu" glowy kosci ramicnncj pod lukicm), eo nasila proccs ciasnoly
(ryc. 3-50).
Slopniowa progresja zespolu uznacza zw<,~zanie si<,' przeslrzeni poclbarkowej
wskulek tworzenia sit; oströg na wii,~zadle kruczo-barkowyrn i na dul11cj po-
wierzchni przeclniej jeclncj lrzeciej wyrostka barkowcgo (ryc. 3-5 L). Wszystkic l.e
czynniki l<1cznie zwii.;kszajq nacisk na slozek rolatoröw, co moze prowadzic do jc-
B go przewlcklego zuz.ywania sit;, k01'iczt1ccgo siQ przerwaniem scii.;gien slozka rota-
loröw. Neer wyröznil lrzy elapy procesu ciasnoly, uwarunkowane wiekiem pacjc:11-
la, zmianami fizykalnymi i przebicgiem klinicznym.
C,..A·-·
Pacjenci z zcspolem ciasnoty podbarkowcj ez9slo uskarzajq si~~ na böl barku, nsla-

i,~~1r1·\t;
1

:-1;.·.
1,J 1 hicnie mit;sni, a czase111 lakze na pareslezjc w görnyrn odcinku ramienia. l~ardzo waz-
ne jesl wykluczcnie innych przyczyn lych clolegliwosci, takich jak zmiany chorobowe
1
r"
' .,, ~
-:
.~ ··~··" .
1
.;~~1
Ryc :1-4B
11ia11it~ lllit/~i11i h~trku
W/!ll.IC~

/ uiyci<:lll
w szyjnyrn oclcinku rclzenia. Gdy poclejrzewa sict ciasnoti.; puclbarkowq, lmnicczne jcsl
oclr6znicnic picrwotnego pochodzenia tcgo zcspolu od jcgo postaci wtörncj. Us!ale-
Tlwr;1-ll.111d (/\) i pilki lrP- nie rzeczywislej przyczyny dolegliwosci jesl clccyclujqce clla skulecznego leczcnia.
A (ll).

t'.wiczct1 poclclawa1w sq Lka11ki, wyrnaga ich wlqczenia clo programu relwbililacji_ clo- - Etapy zespolu ciasnoty podbarkowej
picru po pclnv111 wygujeniu uszkodzd1 i uzyskaniu pelnego zakresu ruchöw. Cwi-
czc1iia pliullldryczne skulecznie wspomagai<l powröl llHH.:y i sily mictsni. Do cwi- ETAP l: OBitZl~K 1 STAN ZAPALNY
CZCl0l plio111clrycz11ych llloi.na wykorzyslywac urzqclzenia Thcra-Bancl, pilkt; lekar- 'l\lpowy wick Poni).cj 25 r.z„ choc 111oze wyslqpic w kazclv111 wicku
luh cit;zarki (ryc. 3-48). Wykonywanie lych cwiczd1 powinno sit; oclbywac pocl Przcbicg kli11icz11y Zniiany odwracalnc
obserwacjq, by lernpcula ml!gl pornöc pacjcnlowi unikmtc uszkoclzcli. Objawy fizykalnc • Tkliwosc uciskowa 11ad guzkiclll wic;kszy111 kosci
Trzcba parnic;Lac. i.e podejrnujqc rehabililacjt; barku, nie rnozna zanieclbac pra- • Tkliwosc uciskowa wzdluz przcdnicgo grzcbicnin wyroslka
cy nad pozuslalyrni cz~:scia111i ukladu mii.;sniowo-s1.kielelowego. Röwnoczesnie barkowcgo
z rcliabililacjq barku lrzeha prowadzic og61ny trening, na klöry sklada sit; rozciq- • Bolesny li1k ruchowy oclwodzcnia po11iic;d;1,y hO a 120°, przy
oporze powic;kszajqcy sie; do 90°
ganie, wz111acnianie i cwic1.cnia wytrzymalosciowc innych komponcntöw lailcucha • Dodalni ohjaw ciasnoty
ki 1w11ialyczncgo. • HOM barku mozc byc ograniczony przy z11acwycli podharlrn-
Dccydujqcym elcmenle111 prograrnu rehabilitacji jcsl rnolywacja pacjenta. Bez wych z111ia11ach zapalnych
niej kazdy plan leczenia jest skazany na niepuwodzenie. Do uzyskania pelnego po-
ETJ\l' 2: ZWLOKNIENIE 1 ZAPALENIE SCII;:GIEN
wrotu clo zdrowia w wi~~kszosci prngramöw rchabilitacyjnych wyrnaganc jesl, by
pacjenl sam wykonywal pewne cwicze11ia w clo111u. Konieczne jesl do lego nie lyl- 'l\lpowy wick 25-40 lat
Przcbicg kliniczny Zrniany nicodwracalnc 11ii1110 111oclyfikacji czy1mosci
ko zrozumie11ic isloly wykonywanych rnanewröw, ak i regularne ich podejmuwa- Objawy fizykalnc w elapic 1 oraz dodatkowo:
nie. J\ulomotywacja pacjcnla nabiera jcszcze wii.;kszego znaczenia w obccnych • Wyraznicjszc lrzcszczcnia lkanek 111i~~kkich wskulck bliw11wa-
warunkach sluzby zdrowia, gcly coraz wii.;kszq wag<,~ przyklacla si~~ do zmnicjszania cc11ia przcslrzcni podbarkowcj
koszlöw. Wiclc lowarzystw ubczpieczcniowych ogranicza pokrywanic wydalköw • Uczucic blokowania przy opuszczaniu rarnicnia o okolo l 00"
na l'izjol.erapi<,'. W 1.wiqzku z lym jui. na wczes11y111 elapie procesu rehabilitacji • Ograniczcnic czynncgo i hierncgo l\OM
l rzcba opracowac wszecl1sl ronny prograrn cwicze(1 dornuwych, clajqcy pacjentom ETAI' 3: OSTROGI l\OSTNE 1 PRZEHWANIE SCil~GIEN
poczucie odpowiedzialnosci za wlasny powröl du pelnej sprawnosci.
·1:ypowy wick Powy;i.cj 40 r.;i„
l'rzcbicg kliniczny Z111ia11y nieodwracalnc
Zespof ciasnoty (impingement syndrome) Uhjawy l'izykalnc Jak IV clapic 1 i 2 oraz dodalkmvo
• Ograniczenic ROM, z11acz11icjszc przy ruchach czy1111ych
'lcrllli11 „zespl'il ciasnoly" wprowadzil du powszecllllego uz.ylku Neer w J 972 r. ja- • Zanik midnia podgrzchicniowcgo
ko odri.;lmq jcdnoslkt; chornhowq, w ktörej dochodzi du ucisnit;cia slozka rolato- oclwodzcnia harku i rntacji zcwni;lrwcj
• Z111ia11y scic;gna glowy dlugicj 111ic;s11ia clwuglowcgo ra111ie11i<1
r(Jw przcz przcclnie struktury luku kruczo-barkowcgo, przedniq jedrnt Lrzeciq wy- • Tldiwosc uciskowa stawu i\C
roslka harkowcgo, wii.;zadlo kruczo-barkowc i staw ;\C (ryc. 3-4LJ).
 ~ • l Js?kodzl'tli.t l>;uk11 1 i • l )~;1ki1d/('llid li,lfkU

r·-· llyc. :l-49 l'r.iwidlowy luk kniuo-IJ<ir-

kowy (Ci\, UJrilCOdLTOllliii/). (Wl'dlug:
Oper.itive foch11ic1m•s i11 U/!Jier fxtre-
\tVvrostek
1),1;-kowy - - - - . _ '""''
( )f JL'/<1/f\'1'
l l/i/Jl'r 1xlrf'111il)' SfliJJls /11j11-
Wiv;.idlo 111ity SJ!OllS /11j11ries, n•d. r.w. lohe, St Wi«•;,1111<• I .W. J!JVl', SI 1rn1is, C:V l'vlmhy,
k1t1C/O- krtl<"/l) i'l'l(,\.
Louis, CV /V\osliy, i 'J'lfJ).
!J.1rktlW<' ~!J,u kow<·

(palrz ryc. 3-29). Pr6b9 na ciasnot<; moz1ia wykonac, wstrzykujqc IO 1111 1% liclo-
kainy (Xylocaine) do przestrzeni podbadrnwej (patrz ryc ..3-52). Jcsli liclokaina po-
Ryc. 3~50 Sci1 •gno mi< 1·~;11ia
1 woclujc ustqpienic bölu, i poprawia ru11kcj9 slozlrn rotatun)w, poclcjrzcwa si9 i'.111ia-
---........ t,\{1>n)\V) W~>IJ()ll\,\gd
11y w jego obr9bie jako przyczyn9 bölu ( np. zapalcnic sci9g11a sto;i,ka rotalor(1w. jc-
~~~;~~~
:;- -~; ~:~J~~~· .··
wlm'w jl'j prZPZ lllitr'Sit•1l
A. Z,l!HJllit•g.i jH,1\vicl!(J\V,1 go uszkodzenie lub ciasnol<;}.

!( )ll~
)'
/ ~tV
Jj
.!/
·-r-t·
/"
/1 l
///
nhniZania glovvy koSci r.u11ien-
IH!j. B. Pdnt' u~~zkodzt>nit• Scic1•g11.1 rni<, '.ini,1 n.1rlgrzehit•11io-
1

wq~o (ro1d.1rci<~ stoi:k.i rottlloröw) z11111it~js1t1 zdolnoS( le-

stnZka rlo 11trzyrnyw.1ni,1 gluwy ko~;ci rd1ni<~nnej w po-
U pacjcntöw z picrwotnym zcspolcm ciasnoly poclbarkowcj moi.c röwrniczes11ic
wyst9powac zapalcnic stmvu barkowo-ohoj-
czykowcgti. eo nasila clolcgliwosci i wzm:iga
l dolny111 (lj. oli11i~.<11<i,1 j<'j t.ik, ucisk na stozck rotatorüw. Pacje11ci uskar;i.,1jq
. v1 /1 dosl<il<'Clll<\ prn•strn'li [klirt•nsl pod si9 wöwczas 1w clodatkowy dysko111fort w oko-
wym), \vskutek CZf!~!O dochodzi do
A B 1n1.Pz wi<,'Z<lrllo 1icy stawu barkowo-obojczykowegt > podczas
W•\.(A i B rolacji wcwnqlrznej, jak np. przy si9ga11iu do
plccöw, lub tcz odczuwajq ht.il u gtiry przy
oclwodzcniu harku. Objawy fizykalnc potwier-
clzajqce zapalenic stmvu barkowo-obojci'.yko-
wego lo lkliwosc palpacyjna tej okolicy, nasila-
nic si9 bölu w st.awic przy przywodzeniu ra-
mion w poprzck klat ki picrsiowcj (patri'. ryc.
PIERWOTNY ZESPÖl CIASNOTY ,, . , ,J.111ww<Hllio1<zvkm1"'"" 3-41) i uslqpienic b<lht po wslrzykniqciu lido-
kainy clo slawu (ryc. 3-52.)
Jliei·wolna ciasnola podbarkmva jesl r~zultatem nicprawidlowych relacji mecha- Baclanie racliologicznc, z rzutcrn 11;1 clül pa-
nicznych pomi9dzy stozkiem rolalor6w a lukic111 kruczo-barkowym. Odgrywajq chowy · i na okolic9 nadgrzebieniow<t wlqcznic, rnoi.e potwicrdzic rm.poz11a11ie
przy ty111 rol<; röwnicz inne czynniki „pierwotnc", kl6re wiodq do zw9zenia wylo- picrwotnej ciasnoly „wylotu" przcz wylrnzanic obecnosci kosci barkowcj luh wy-
tu z. przeslrzcni poclbarkowej (Lab. 3-1). Ciasnota pierwolna rozwija si9 zwyklc po rostka barlmwego lypu III (cluza liakowata oslroga harkowa) (ryc. 3-53).
cJO 1·oku ~.ycia, a pacjenl uskarza si<; na böt w przeclniej cz9sci barku i vv görncj
bocznej cz9sci rarnienia, eo uniemozliwia 111u sen na clotkni9tyrn clolegliwoscia111i
ZESPÖl CIASNOTY WTÖRNEJ
hoklt. Pojnwiajq si<; lcz skargi na „sl9bosc barku" i ulrudnione wykonywanic czyn-
11osci pqmad glowq. ßddanic l'izykalne ujmvnia ulral<; ruclH°iw lub zmniejszcnic si- Zcsp<'>I ciasnoly wl<lrnej jest zjawiskic111 kli11icrny111, ktöre, jak si<; opisujc, jcsl
ly slozka rotalor6w, jako wtörne 11ast9pstwo bölu. Na ogöl slwicrdza si9 cloclalni spowoclowanc przcz „wzglt,:dnc zwt,::i:cnie" przestrzeni podlmrlrnwej. Czt,:stq jcgo
ohjuw Hawkinsa (pntrz ryc. 3-30) i doclalni objaw ciasnoty opisany przcz Ncera przyczym1 jest nicstabilnosc stawu ramicnncgo lub lopatkowo-picrsiowego. U 1x1-
-- ] • U:-,;kodn•ni.i !J;irku
J • Us1kud1rni;1 li.irku

1'A~l:tA ~.1:: ·'.:

~\\f 1
CZYNNll<I STRUl<TURALNE MOGf\CE NASILAC CIASNOT~
PODBARl<OWf\
----J
Osl.ilii<'ni« l11h
z1111t1 c:zenie
-----·---·
r )sl.1iiil'lli<' 11111 '_1
Zl1H;'t7!'1liP .stuik.l

·-----\
1 \

-i--
I~ ·, A ' ' mic/Slli lop;1lkt.)W.< J- rotr1torow
·i Jiersiowych
Czynnik Charakll'ryslyka odchylenia od nonny

St<iw 1J.1rkowo-ol Jojczykowy \IV;id;i wrodzona

Twor1enie si<;< oströg 11a tle 1.wyrod11i"ni<1 --·-··-·---
\!Vyrosl<'k li;irkowy llr.1k zroslu wyroslk.i li;irkowPgo

[ Pr/('ci;17.Pnil~ hit~r~

---r
Tworze11ie si<;< 11.1 powier.1cl111i dol1wj osl1ög 11;1 lle ny.-11
zwyn1d1li<·<niowy111 <Jgr.111icz.1j<1cycl1
\IV;idliwy ausl/br;1k zrostu po 1larn;111iu ·~-~-----

Wyroslek kruuy W;1d;i 1Nrod1.011;1

Nicprawidlowy kszl.ilt po uper<Jcji lub po LJr<lLi<!
Stozt<k rot;1tm<i1v scit,•g11a wskutd< zlogöw wapnia
sci<,'gll<l po opcracji lub po urazie
powic<rzchnia görna wskutt•k czc,'sciowq~o
) r{)Z<:'r\·v;111ia
\ Nieslt1l>il110.S(
ri.cnewkowt>··

-----EJ ---=7 ::-

··!"1llllll'nrttl
l<o~;t· r;1111ie1 tlld Uwycb111io11y guzc+ wi<,'kszy jako wad<1 wrodzrn1;i luli
1
n.1sl<;pst1No wadliwego zroslu
l\01strojl'11iP rytmu
W"dlug: F.1\. M.11<«·11 III, ( :.1. 1\rnlz, Suh.1cron1i.1/ in>f1ill/!f'lll<'nl, lw:I ( .1\. Rockwornl )1, F.1\. IV\.ils<'ll,
lopalkowo-
l /1,• Sl1uulrlt•r, l'liil.idt•lplii.i, Wll S.n111d„rs, 1'J'JO. \
-r(1mie11nt>g<>

__ T____
-----···----···· 1 V\/zglt:d·ll·« ZIV<,'it'l1ie
j!l'/C'S[l'/l!lll
cjcnlöw z picrwolnq nicslabilnosciq stawu ra111ic1111cgo dolcgliwosci sq podobnc jllHJl1,11·i(()WC:j
jak w dysl'unkcji slozka rnlaloröw (przy uszkodzcniu z przecic[l.cnia jako nasl<;!p-
slwic wzmozoncj prncy, ktörq 111ic;s11ic muszq wykonywa('., by zapcwnic stabiliza-
cj9 barku). Utrata funkcji stabilizuj<1ccj miirsni sto:i:lrn rotatoröw prowadzi tc:i: clo
\
nicprawidlowcgo gömcgo przcmicszczcnia glowy kosci rmnicnncj (nicdostatccz- --------------
ncgo obni:i:ania glowy poclczas wykonywania rzut6w i ulraly „klircnsu") oraz clo Wtc>n1(1 riasnotd podbarkowt1
111cchaniczncj ciasnoty dla sto:i:ka rotalor6w pod lukiem krnczo-barkowym (pat.rz
ryc ..3-"iO). U pacjcntöw z nicslabilnosciq lopalki ciasnola jcsl ::;ku!kiem waclliwc- Ryc. ]-,')4 F.1zy ro1woju \.Vldrncj ci.1~1101y.
go u~tawicnia lopatki w stosunku c\o kosci ramicnncj. Nieslabilnosc powoduje
nicclust<1tcc1.11c odciqganic lopalki, eo umozliwia wczdnicjsze oparcic si<;! luku
kruczo-harkowcgo na nizcj lczqcym stozku rnlaloröw (ryc. 3-54).
Wlörny zcsptil c:iasnoly wysll;pujc zwyklc u os{Jb mlodszych, c:zt.c,slo uprawiajq-
c:ych dyscypliny sporlowc 1.wiqza11c 1. ruchami wykonywanymi ponad glowc[, Laki- mi jak bascball, plywanic, sialköwka lub Lenis. Uskarzajq si<; onc na bell i slc1h11st'·
lych ruchöw, a czascm nawel opisujq Lo jako odczuc:ic „martwcgo" ra111ic11ia. l'rzy
// ) badaniu fizykalnym nalczy poszukiwac cwcnlualnych zmian lowarzyszqcycli,

cf~
/~c-:_:~)
w lym nicslabilnosci slawu ra111ic1111cgo z dodalniq prt')hq ohawy (palrz ryc .."i-32)
.. i pröbq rclokacji (palrz ryc. 3-34) lub nicprawidlowcj runkc:ji lopalki, w roclz;1ju lo-
patki odslajqccj lub asymclrycznego jcj ruchu. U pacjcnt6w z ciasm1 toreblu1 tyl-
~~\.,
-\ ,/( '.· \ ..
mi zanika rotacja wcwnirlrzna. Ciasnota torcbki tylncj powoduje wymuszonc
przcmicszczcnic glowy kosci ramicnncj i sto:i:ka rntator6w w prz{Jd i w g6rir, eo
I ) przyczynia siir do wysüwicnia zespolu ciasnoty.
\ _/ W przypaclkach zcspolu wl<irncj c:ias11oly lcczcnic przyc:zyny poclslawowcj po-
winno cloprowaclzic do usl<tpicnia clolcgliwosci. Czirstokroc przcocza siir istnicnic
Typ 1 Typ 11 Typ III przyczyny podstawowcj w postaci nicstabilnosci stawu ramienncgo lub lopatki
i wtedy „ciasnolir wt6rnq" leczy siir jak „pierwotnq" (czyli istnicnic du:i.cj ostro-
l{)'c :1-:i:I ( Jrltni.111y 111orlnlogiu1H' k·cl111ir1uc•s in Ufif!<'i' Fxlre- gi), Dekompresja podbarkowa nasila w6wczas dolcgliwosci, gdy:i: bark stajc siit jc-
llli{_l· S/!Uih /11juril'S, IHI. l .\IV. JolJl', szczc bardzicj „niestabilny",
~

~ ~ l !szkud/v11i.1 lJ,u ku
T { • lJ•;;Lr•d/(·11i,i li.11h1

LECZENIE
wadzic do nicproporcjonalncgo zwi<rkszcnia
Klt1cze111 do skulecznego lcczcnia cias11oty podbarkowej jest wykrycie pmlstawo- skicrowanej w g6rQ sily dzialajqccj na kose ra-
wej przyczyny objaw(iw ciasnoty, czy to pierwotnej czy wtörncj w stosunlrn do pa- 111ic111u1.
lologicznej rclacji pornii;dzy lukiem kruczo-barkowym a slozkielll rolaloröw. Cwiczcnia slabilizujqcc lopalkQ sq waz1ll' za-
Czynnik le11 nabicra jcszczc wi(;kszego 1.naczcnia, gdy zawoc\zi lcczcnie zacho- r(iw110 w cias11ocic picrwol11ej, jak i wl<'irncj (palrz
wawcze i istniejq wskazania do leczenia operacyjnego, poniewa7. zabieg opcracyj- 1·yc ..3-4'i i ."l-4b). Lopalka sla11owi podslaw~',
ny w obydwu 'vV.Ylllicnionych jeclnostlrnch klinicznych lll07.e byc zupclnie rözny. 1ia kl(1rcj znajdujq siy przyczcpy puczqtkowe sloi.-
W ciasnocic pierwotncj postl,!powanic opcracyjnc polcga na poszcrzcniu wylo- ka rolaloniw. Dia wlasciwej funkcji p;1s;1 i prmvi-
1u z przcstrzcni podbarkowcj przcz wykonanic dckomprcsji podbarkowcj (akro- dlmvcgo uslawicnia luku kruczo-hnrkowcgo lm-
mioplastyki). niccz1w jcsl wlasciwa rclacja wzajernna ruclHiw
Lcczcnic opcracyjnc w ciasnocic wtorncj jcst nakicrowanc na ctiologil( dolcgli- slmvu ra1nic1111ego i lopatkowo-picrsiowcgo.
wosci. Dia przyklaclu, je:ili dolcgliwosci le s<1 wtt'irnym rezultatcm nicstabilnosci Nieprawidlowc ruchy lopatki czyli jcj clysld-
stawu rarnicnncgo, opcracja polcga na stabilizacji przcdnicj, nie zas na akrnmio- nezQ, moz1ia lcczyc prograincm jej slabilizacji
plastycc. Wykonimic w tych okolicznosciacl1 akromioplastyki !llozc przynicsc cza- przylcpcem, eo slanowi cz~·sc pelncgu programu
sowq poprawi;, jcdnak po pmvrocie clo aklywnosci, ktöra le7.ala u podslaw calego rchubi 1itacj i ( ryc. 3-5'i). Podollll.Y spus(1b st ahi 1i-
problcrnu, objawy nieslabilnosci znowu sii; pojawiq. zacj i lopalki rnozc poprnwiac' biorncchanilw sla-
Ryc. 3-!i5 l'r1yklad u11it'rt1<_-li;11ni,111i.i wu lopalkowo-rarniennego i lopalkmvo-picrsiu-
lop,1lki pr1yl<'JH<'l1l. wcgo i w lc11 sposc'ib z11micjs1.ac dolcgliwosci pa-
Lcczcnic nicopcracyjne cjenta.
Dawnicj lcczenic 11icopcrncyj11c uznawano za nicskulecznc, 1es11 po roczny111,
tcczenic zachowawczc przynosi dobre rezultaty. Polega ono na lqczcniu röz11ych
prawidlowo prowadzonym posti;powaniu nie uzyskiwano poprmvy. Obecnic za
melocl tcrapii, w tym slosowaniu leköw przcciwzapalnych i wlasciwie zaprograrno-
niepowoclzcnic lcczenia zachowawczcgo uznajc si<r brak poprawy po 3 micsii1cach
wanej fizjotcrapii. Ogölnie biorttc, wszcchslronny plan rehubililacji zaröwno clla
wszcchstronncgo i skoordynowancgo programu leczenia farmakologiczncgo i rc-
picrwotncgo, jak i wt6rnego zcspolu ciasnoly jesl jednakowy i odpowiacla plano-
habilitacyjnego. PonacHo po 6 miesiqcach wlasciwego leczenia nieoperacyjncgo
wi rehubilitacji clla pacjentöw pocldanych clekornpresji poclbarkowej przy prawidlo-
u wiQkszosci pacjent6w clochodzi ju:i: clo maksymalnej poprawy, jakq mo:i:na tym
wym slozku rolatoröw. Poczqlkowym celem procesu rehabilitacji jest usmierzenie
sposobem postQpowania osüigm1c. Niepowoclzcnie leczenia zachowawczcgo luh
htilu i odzyskanie zakresu ruchöw. Opanowaniu clolcgliwosci w ostrcj l'azie proce-
osiqgnii;cic pewncgo plateau na niczadowalajqcy1n poziomie jcsl wskazanicrn do
su zapalnego moze sprzyjac rozwaznc stosowanic vvslrzykiwaii korlykosteroiclöw intcrwcncji chirurgiczncj.
do przcsl rzcni poclbarkowcj z r6wnoczcsny111 poclawaniern lcköw clousl nie. Sku-
tecznie usmicrzajq böl röwniez. inne metody tcrapii, lakic jak kriotcrapia i ullra-
dzwiyki. Zlagodzcnic dolcgliwosci umo).liwia skulecznicjsze poszerzanic cwiczd1 Leczenie operacyjne
ruchowych i wzmacniajqcych. Poniewaz rn6wimy o syluacji, w klörcj sci<;gno stoz- Sukccs lcczenia uperacyjncgo zalczy ocl wlasciwcgo wyhoru rodzaj11 zabicgu
ka rotatoröw nie jcst uszlwclzone, mo).na prowaclzic zaröwno bicrnc, jak i czynne i leclrnicznej wprawy opcratora. vV zcspole ciasnoly pienvotncj mclodq z wyborn
cwiczcnin ROM. Poczqlkowo cwiczcnia tc wykonuje si~ w odwiedzeniu ramienia jcst obecnie artroskopowa clekomprcsja podbarkowa, aczkol\viek poröwnywalne
o LJO", by uniknqc ciasnoty dla slozka rotatoröw. W miari; uslc;powania objawöw wyniki odlcglc moz,na uzyskac trndycyjnq akromioplastykq z olwarcicm slawu. Rc-
Z\\ 1 i~!ksza sie; wkrcs ROM.
lrnbilitacja po operacji skupia si~~ na us111icrza11iu bc'ilu, poprmvic l~OM i wzmac-
Cwiczenia W7.rnacniaj11ce rozpoczyna si(( z ramionami spoczywajqcymi z boku nianiu rnic;:sni.
ciala. Progrnn1 olwicra si~· cwiczcniarni w zarnlrnii;tyrn lm1cuchu kinematycznym Gcly przyczym1 nicstabilnosci stawu ramicnncgo jcst ciasnota wlörna, leczenic
(palrz 1•yc. 3-44), a do cwic1.e11 w lai1cuchu otwartyrn przechoclzi sie;, gdy te operacyjnc polega na uzyskaniu stabilizacji. W naszcj praktycc nH1111y do czynic-
pie1ws1~c sq zaawansowanc i nie nasilajq clyskom [ortu w obri;bie barku (palrz ryc.
nia z wicloma pacjentami, u ktörych ciasnpla byla zjmviskiclll wtörny111 (spowo-
3-47). Cwiczenia te sprzyjajq przywr6ccniu zdolnosci sto:llm rotatorow do obni- dowanyrn przcz poczqtkow<t nicstabilnosc stawu ralllicnncgo), poclczns gdy w spo-
zania i stabilizowania glowy kosci ramiennej, dzi9ki czemu nasü(puje wzglc;clne
söb blc;dny wykonywano u nich clekolllprcsj~· poclbarkmvq, eo lylko nasilalo dotqd
poWiQkszenie )ll'ZCStl'ZClli podbarkowcj. U pacjcnltlW Z i:iasnotq wt{irnq cwicze- istnici<te<l niestahilnosc.
nia wz1rntcniajqce rozpoczyna sii; 7. ramienicm wygoclnie ulozonym z boku tulo-
Najczc;scicj wykonywanym zahicgicrn jcst slabilizacja rnelocl<t otwarlq z napra-
wia, by uniknqc pozycji, ktöra prowokuje objawy nicstabilnosci, jak np. oclwo- wq rozcrwancgo b11clz oderwancgo ohrqbka lul) przesuni~~cicnt lorcbki slawowej
dwnie w pol11czcniu 7. rotacjq zewnylrzn<1. w miarc; oclpowiedzi stabilizaloröw (capsulorrlwphia), zalcznie ocl cliologii zaburzcnia. Posl<;>p w clzicdzinie urzqd1.c1i
dynamicznych na cwiczc11ia wzrnacniaj<icc rnoi.na dodawac inne, na wyi.szych
clo artroskopii i w zakrcsic slabilizowania struklur tkankow.vch. ;1 takzc tcchniki
plaszczyznach oclwodzenia. Ogölnie rnöwiqc, na wczesnym etapie rchabilitacji clcktrotcrrniczncj sprnwil, zc wiclu chinirgöw wykonujc obccnie opcracjc stahili-
nie nale:i:y ldasc nacisku na wzmacnianic mi<rsnia narnmicnnego, by nie dopro- zacyjne rncloclq artroskopowq. Do polencjalnych zalcl opcrncji artroskopowych
r-
·i • l bzk"'lz"11i.1 h,irku
J • Uszkodzenid 11111-ku

nalezy zaliczyc skröcenie czasu zabiegu, mnicjszy oclsclek powiklai1 pooperacyj-

• D1«1zck L
nych, nmiejsze ograniCl'.enie ruchomosci po operacji i szybsz<1 rekonwalescencj9. o Zginanic
Obccnic w litcrnturzc mo:i:na znalczc wic;ccj przypadk6w nicpowoclzcll po stabili- o Holacja zcw1wlrzna do pozycji
zaeji artroskopowcj ni:i: po takim samym zabicgu wykonywanym mctodq otwartq.
Zabiegi artroskopowe wymagajq cluzego doswiaclczcnia, cluglt;bnej znajomosci Urnchamianic slawu
analomii palologicznej, niezawoclnych mclod l'iksacji i zaslosowania wlasciwych • Slopic1i l i 2
prugrarnöw rehabililacji, opartych na prawicllowym rozpozrnmiu. Zasady rehabili- • Dolnc i tylnc slizgi w plaszczyznic lopal ki
tacji po slabilizacji arlroskopowcj, ktöra obj9la rntpraw9 obqbka lub nalozenie Mctocly tcrapcutycznc
szwöw na lorebkt; (caps11lorr/1ap/1ia), nie oclbiegai<l ocl zasacl obowiqzujqcych po • I<riotcrapia
melodq olwarl<1. Biologia gojenia si~~ lkanek jest lalrn sama, niezalez- • Elcklrnslymulacja przczskörna (TENS), wysokonapii,:ciowa
nic od lego, czy zabieg przeprowaclzono mcl:oclq olwarlq czy artroskopowq, chyba gal-
wanicznym (HVGS)
zc pudclawano je dzialaniu energii lermiczncj. Artroskopowc „zcszycic" torebki
Cwiczcnia wzmacniaj11cc
stawu rnmienncgo z uzycicm encrgii !ermiczncj, a wlasciwie jcj „obkurczcnic",
wymaga zachowania okolo 3-tygoclniowcgo okrcsu ochronncgo po opcracji [czyn- • Izo111ctrycznc - sub111aksy111alnc
• Holacja zew119lrzna
nikarni pogarszajqcymi gojenie S<l wick i choroby uklaclowe - przyp. red.]. Zbyl
• Hotacja wewni,:lrztta
wczesne podjt;cie programu rehabililacji, zanim zoslanie zapoczqlkowany proccs • Mit;siei'1 dwuglowy
gujcnia, slwarza cluzq grozb(,' „rozci<tgni(,'cia'' lorebki, wsku!ek czego zabicg nie • Mii,:sict'1 nararnicnny (cz9sc przednia, posrndkowa,
poprawi jcj naclrnicrncj wiotkosci. Plan reltabilitacji po zabicgu Bankar!a, czy lo
Eclukacja pacjcn!a i modyfilrncja aktywnosci
wykonanylll mcloclq olwarl<! czy arlroskopowq, nie wykazujc zasaclniczych röznic
z wyjqtkicm wspornniancgo 3-lygoclniowcgo okrcsu, jcsli do zabicgu wykorzysly- • Edukacja w kwcsliach aklywnosci, isloly choroby oraz unikallia ezynnosci wyko11.v-
wano cnergit; lcrmicznq. wanych ponad glowq, si9ga11ia na wysokie piilki i podnoszenia cic,~zkich przcd111iolöw
MZA 2: FAZA R.UCHOWJ\ - FJ\ZA PODOSTRA
Zachowawcze (nieoperacyjne) leczenie lüytcria przcjscia do fazy 2
zespolu ciasnoty podbarlwwej • Zrnniejszenie bölu i/lub innych dolegliwosci
Wilk i /\mlrews Poszerzcnic HOM
• Luk bolcsnosci tylko przy odwoclzcniu
Zespöl ciasnoly powslajc w przcwlckly111 proccsic zapalnym. do kiörego doehodzi, gdy Polcpszcnic czynnosci mii;sni
przy uniesieniu ramienia powyzej 30" 111ii;s11ic slozka rolaluröw (11adgrzebic11iuwy, pocl-
Cclc
grzchic11iowy, ohly 11111icjszy i podlopalkowy) oraz kalelka pocl mii;snicm nara111icn11y111
ulegajq „przyszczyp11ic,~ciu" przez wii;zadlo kruezo-barkmvc i przcdni11 czi;sc wyroslka • Przywröccnic 11icbolcs11cgo l\OM
barkowego. Najcz9scicj zjawisko lo dolyczy czc,~sci sloikt rolaloröw skladajqcej si9 Normalizacja artrokincmatyki obr9czy barkowcj
z mii;sni nad- i podgrzebieniowcgo. Do zespolu tego na ogöl cloehoclzi u zawodniköw • OpM.nicnic zaniku mi95ni bez nasila11ia si~~ bölu
z dyscypli11 sporlowych. ktüryclt clerne11lc111 sq rzuty, korzystanie z rakicl lub plywanic, Zakrcs l'llch6w
aczkolwick 111oi.<~ clu 11icgu dojsc u ka:i.clcgo, klo wiclokrolnie 1nusi wykonywac czynno- • Linka i lm1zck
sci \V,Ylll<lgiljqcc 1111osze11ia r;1niic11ia punad 90". • Zginanic
FJ\ZA J: i\'lAl(SYMJ\LNJ\ OCHRONA - FJ\ZJ\ OSTlti\ • Oclwodzcnic (tylko w zakresie wolnym od dolegliwosci)
Drqzck L
Cele • Zgi11a11ic
• '/,1tt11icjszanic bülu i obrz9ku • Odwodzenic (tylko w zakrcsic wol11y111 od dnlcgliwosci)
• /'.11111iejszc11ic slam1 zapalncgo • Hotacja zcwni,:lrzna w oclwiedzcniu 45'', zc slopniowyrn dochodzc11ie111 do lJO"
• Opöz11iai1ie 1.a11ilrn 111i1;s11i • llolacja wcw119lrzna w odwiedzcniu 45°, zc stopniowy111 clochodzcnicnt clo 90"
• Ulr1.y111anic/poprawa gii,~lkosci Zainicjowanie rozciqgania lorcbki przcdnicj i lylncj (ryc ..3-56)
Aktywny odpocz.vnck Ül'llchamianic stawu
• l·:li1ni1rncja c1.y!l!losci. kt1'1rc wzn1agajq dolcgliwosL·i (11p. rzuly) • ~lopic(1 2, 3 i 4
• Slizgi dolnc, przcd11ic i lylnc
Zakrcs ruchüw • l\on1binacja slizgöw wcdlug polrzchy
• (:wiczcnia wahadlowc
Mctody tcrapcutycznc
• Czy1n11· wspo111ag1tt11· w zakresie ograllicw11y!l1 prz1·z l\OM i przcz b(il
• Linlrn i krq/.ck
0 Zgi11a11ic • Ultradzwii;ki/fonuforcza

l
-~~

·~ • LJ<izkod1Pni.1 h.irku l • lh1krnl11:ni" li,11ku

Ryc. 3-5h Rozcir1g.mic~ lon~bki tyl11ej. FAZA 4: FAZA ZAAWANSOWANEGO \VZMACNIANIA DYNAIVllCZNEGO
Krylcria przejscia clo fazy 4
zakrcs HOM bez liül11
i tkliwosci ucislmwej
• 70% sily w przcciwleglej ko{1czy11ic
Cclc
• Zwic;kszcnie sily i wyt rzymalosci
• Zwi\•kszenic 111ocy
• Zwic;kszcnie kontwli 11envowo-lllit;s11iowej
Pr6by izoldne!ycznc
• Zrnodyfikowana 11c11lral11a rnlacja WL'\\lll\'!rz11a i zewtl\'lrzna
• Odwodzcnic/przywmlzenie
Zainicjowanie programu izokinetycznych cwiezc!J „clziesiqtka clla miotaczy" (pa!rz
podrozclz. o „clzicsiqtcc clla miotaezy")
• Zakres prt;dkofri 180-300°/s
Cwiczcnia wzmacniaj<1cc • Przechodzenic od zn1odyfikowam:j pm.ycji do pozycji 90/lJO''. m.alc:i.nirnw
• Kontyn11owa11ic cwiczei'1 izo111clrycz11ycli od tolerancji pacjcnla
• Zainicjowanie cwiczei'1 wzmacniajqcych staw lopalkmvo-picrsiowy (palrz akapit o sta-
ll'ie l11palkowo-picrsiowy111) Zainiejowanie cwiczc!J pliometrycznych (pocl lwniec tcj fazy)

FAZ;\ 3: l'OSREDNIA 1;,,\ZA WZMACNIANIA FAZA 5: J!AZA POWROTU DO AKTYWNOSCI

Krytcria przcjscia do fazy 3 lüytcria przcjscia do fazy 5
• Zlagodzcnie bölu i innycli dolcgliwosci • Pcl11y zakres l~OM bez bcilu
• J>rawicllmvy czynny wspo111agany HOM • Bral( hölu lub !kliwosci uciskowej
• Poprawa sily 111i<;sniPwej • Baclanie izokinclyczne
• Zadowalaj:1cy wynik
Cclc
• Pown\t do prawidlowcgo l{OIVI Ccle
• l'mlcjmowanic zwyldej aktywnosci bez dolcgliwosci • Nieograniczona aktywnosc bez dolegliwosci
• Puprawa sprnwnosci 111it,:s11i
Pr6ha izokinctyczna
Zakres ruchöw
• föJtacja wewnt;lrzna i zewu,:trzna 90/90", 180"/s, 300"/s
• i\grcsywnc czynnc wspomagane cwiczcnia l\OIVI z dn1i.kic111 L wc wszystkich plasz- • Oclwoclzenic/przywodzcnie, 180°/s, 300°/s
czyznach
• I<only1111owa11ic sa111odziel11cgo wspo111agania rozciqgania tnrebki (przcdnicj/Lylncj) Zainicjowanic progrmnu rzutöw z przcnvami
C'wiczcnia wzmacniaj<1cc l~zuly

izotonicznych cwiczc11 z hanllami • 'lcnis

• Zainicjowanic
• Goll'
•\V zakrcsic na boku
" füJ!acja wcwni,:trzna PROGRAM CWICZEN PODTRZYMUJ1\CYCll
o Hotacja zew11,:trz11a
• W ulozcniu na brzucliu Cwiczcnia polcpszajqcc elastycznosc !lrnnkowq
0 Wyprosl • Drqzek L
0 0(lwodzcnic pozio111c • Zginanic
• W puzycji slojqccj • Rotacja zewnt;lrzna
"Zgi11a11ic do 90" • Sa111odziel11c wspomaganic rozciqgania lorcliki stawowcj
0 l\fo;sic1i nadgrzcbicniowy

• Zai11icjuwa11ic cwiczc1i mit;snia zt;halegu Cwiczcnia izotoniczne

• z odpychanicrn sit; od sciany • !Vlit;snia nadgrzcbicniowegu
• Zainicjowa11ic poslt;puj<1cych c:wiczci'1 z linkaini w lcklrnn odwicdzeniu i rolacji we- • Wyprosl w ulozeniu na brzuclrn
wn<;trzm:j i ZL'Wnt;:lrznej • Odwodzcnie poziomc w ulnzcniu na hrz11d1u
,, Zainicjnwanie cwicze11 n1111ienia 1w ergrnnclrze w cclt1 poprawy wytrzy111alo5ci
....-

:1 • Uvkodzt„li.l IJ.1rku :1 • lJszkodzeni.1 hilrktl

Cwiczcnia z lasmq Thcra-Band 1czc,~slo zabicg uzupelnia sit; - przyp. rcd. j • (:wiczcnia
• !{olacja \\IL'IVllC,~lrzna i zcwnc,·trzna • Hozpoczt;cie ocl c1Viczd1 1Vahadlowych Cod111ana, by przyspicszyc podcj111mva11ic
ruch6w
• l'nzycja ncutralna lub LJ0/90° • Bicrnc cwiczcnia HOM (zob. ryc. 3-43)
• \Nwrzec D2 proprioccptywnego lorowania 11erwowo-111ii;sniowego (PNF)
• Hozci<1ga11ie torcbki przeclnicj, tyl11cj i dolncj z ui.ycic111 drugicgo rn111ic11in
Odpyehanic - C\Viczcnia mit;Sllia zt;balcgo (zob. ryc. 3-56)
• Czynne wspornaganc cwiczcnia l{OM (zob. ryc. 3-42)
Dia miolaczy l'aza II narzul6w z przcrwami • Zginanic barku
• \.Vyprost barku
• Hotacja wewni;trzna i zc1Vnt;trz11a
• l'rzcjseic do czy1111ych cwiczc1i IZOM, gcly z11111iejszajq siQ clolcgliwosci
LI ruchamianic: lokicc
Po artroskopowej delwmpresji podbarkowej - bez zmian • C\viczcnia bicrne - z przejscic111 do czy11nych
w stoiku rotator6w (resekcja dystalnej cz~sci obojczyka) • 0--130°
Bach, Cohen i l{omen • J>mnacja i IV zakresie tolcrmva11y111 przcz pacjenla
Wzmacnianic mii;sni
l!AZA 1: TYDZIEN 0-4
• Wzmacnianic chwyt11 z rakietck, pilki plasl.yczncj lub pilki Ncrl'a
Ograniczcnia
FAZA 2: TYDZIEN 4-8
• l\OM
• l •HJ" zg111a111a w . Krylcria przcjscia clo fazy 2
• 40° rnlaL·ji zcw11i;trz11cj • fvli11i111al11y b{rl i lkliwosc, uciskowa
• 60" udwodzenia • l'rawie pclny zakrcs ruchöw
(:wiczenia !ZUM rnzpoczyna sit; z ra111ic11icm wygodnic uio;:,.ony111 wzclluz ciala, w ta- • Dobra „sila barku". 4/5 sily 111otorycz11ej
pozycji naslt;puje przecliodzenic du 45", a polem do lJO" nclwicdzc11ia; zwit;ksza-
nie oclwodzc11ia pull'i1111" sit; oclhywac slopniowo. zall'Y.11ie od poziomu koml'orlu pa- Ograniczcnia
cjcnta • Docclowc zwit;kszcnic ROM do
Bez udwmlzenia i rnlacji do b tygodni po opcrncji - komhinacja ta przywraca 111a- • 160° zginania w przöd
ncwr ciasnnly • 45° rotacji wcwnt;lrwej (pozio111 lm,,gu Ll)
• Bez rnclH JIV z uporc111 clo 4 tygudnia po operacji
0

• Nie nalci.v stosmvac przywndzcnia w puprzck klatki piersiowej clo 8 lygodnia po opc- Unicruchomicnic
hyla rn1a polqczona z resekcjq clystalncj czi;sci obojczyka) • Niepot rzclrnc
l111iernchamianie Usmicrzanic b61u
• Wai.11c jl-st wczcs11e podcj11101Va11ic rnchÖIV • NLPZ -- gdy dolcgliwosci ulrzy11111j<1
• U11icruclw111ic11ic 1ia lc111hlaku clla kn1111'orlu tylko przcz picrwszc 2 tygodnic • Melody lcrapeulycznc
• Po 2 tygodniach lH.i opcracji te111hlak 11alei.y 11su11<1c • Löcl, ullraclzwit;ld, 1IVGS
• l'acjcnci nwgq korzystac z lrn1hlaku IV nocy clla popra1Vicnia komfortu • Wilgolnc cicplo przcd cwiczcnia111i, löd pod konicc zajt,:c
Zwalczanic h61u • Wstrzyknit;cia podbarkowc: lidokaina/kortykoslcroid -- u pacjc11tü1V z objawa111i za-
palnymi niereagujqcyrni na NLl'Z
• Us111ier/.a11ic bt'Jlll i pllprnwa ko1111'url.11 111a islol11L' z11aczc11ie dla procl'Sll zclrowicnia
• Farn1akntcrapia llrnchnmianic
-- LL,ki 11arkolycz11c 10 d11i do '.2 lygodni po llpcracji • Celc
-- Nieslt'roidowe lcki przcciwzapalric (Nl.l'Z) ·- gdy clysko1111'mt po operacji • 160° zginania w przöcl
utrzy11111jc sit,• • 60° rotacji zcwnt;lrzncj
• Mcloclv 0 • 80° odwodzcnia
- Llid. 1 • 4'i 0 rolacji wcwn<;lrzncj (pozio111 krt;gu LI)
\.Vilgol1te L:icplr; przcd c:1Vio.L,riia111i. lt'ld pod lw11icc zaji;l' • C\viczcnia
llrnchamianic: hark • Zwii;kszanic czy1111cgo fü)fvl wc wszyslkich kierunkach
• Skupienic si~'. na cll11gotrwaly111 ostroh1y111 rozciqga11iu bierny111 przy
• Cclc zakrcsie ruchu, by p(rprawic giQlkosc barku
• 1-lll" z.gi11a11ia IV pr;t.Öd • \,\lykorzystanic urucha111ia11ia stawn do rnzci<1gania lorchki, zwlaszcza lylnej
• .Jil' rntacii zew11t;lrz11cj (zob ryc. 3-56)
0 t'\ ·' u(l\n)dzcnia
~ • l Js1knd1Pni.i hiuku • l Js1kod11•11i.1 !1.nkt1

\Vzmacnianic mii;Slli • Przygolowanie do slop11io11'L'gt> pmvrolu do aklywnosci

• \\lz111arnia11ie stoi.ka rotaloröw (lyllw lrE.y raE.y w lygodniu, by nie dopuscic do zapa- Uruchamianic
lc11ia sci1,,gil'll slo:i:lrn rnlaloröw)
• ]\ozpoczt,,Cie od izu111cl rycz11ycJi cwiczc1'1 WZll11!Clliajqcych W za111lrni9lylll la1'1cuchu • H11L:hy czynnc lakic jak po Sl1'1111ic

(zob_ ryc, :>-4•1) • Wykorzyslanic L'7.y1111yl'l1 i cwiczc1'1 J\(JiVI do podlr'l.,YlllVll'<llli<t i-11cho111osci

- l\olacja wcwnc;trwa Wznmcnianic mii;sni
-- Holacja zcw1H;lrz11a
- Odwoclzcnie • Zwi~·kszanic wzmac11i1111ia slo:i:,ka rolalorc'1w i slahilizaloniw lopalki slosmv11ic do lo-
do cwiczci'1 wz111ac11iajqcycli w olwarly111 laf1cuchu z las11ia111i Thern-Band lerancji pacjc11ta
(zqh, ryc, 3-46) • 8-15 powt6rzci'1 kazdego cwiczc11ia II' lrzech scriach
• Cwicze11ia wykunyw<111e w zgii;ciu lokcia o 90° • Konlynuowanic wzmacnia11ia tylko lrzy rnzy w lygodniu. hy unilrnqc zapale11ia
- l'ozycja wyjsciowa z barkic111 neulralnie zgi9Ly111 w prz6cl, odwieclzionym gicn slozka rolalorc"Jw wskulck przclre11owa11ia
i_ w rolacji zew119lrz11cj (ra111i1,' wygodnie uloz.onc wzdlu:i:. ciala) Wzmacnianic funkcjonalne
- Cwiczcnia wylrn11uje sie; w ohn;bic !11ku '15° w ka:i:clcj z pic;ciu plaszczyzn ruchu
-- Dost9p11ych jcsl szcsc kodowanycli kolorc111 lasrn Thern-Band; lrn:i:da z nich • C\viczcnia pliomcl rycrnc (p<tl r~. ryc, :5-:J C:)
zapL·wnia opör wzrastai<tcy od 0,5 do 3 kg w odslt;pach eo pöl U pacjcntciw po röwnoczcsncj rcsekcji dystalnej czi;sci ohojczyka
- Do 11asl9pncgo zakrcsu przechod:'.i sie; zwykle eo 2-3 tygodnic; pacjcnlöw instruujc
~it;, by nie zrnieniali zakrcsu, jesli dotychczasowy pozio111 opuru sprawia im dolegliwosci
• l\ozpoczc;cic cll'iczc1i przywodzcnia w poprzck klalki picrsimvej
- Cwiczc11ia '/. lasniami Thcra-Baml u111o:i:liwiaj<1 konccnlrycznc i cksccntrycznc • Na poczqlku ruchy bierne; przcjscic do czy1rnych, gdy b<'>l w slawic t\C osi<1gnie mi-
wzmacnianic mii;sni barku i nalc:i:<1 do cwiczcii izolo11icrnych (charakleryzujqcych nirnalnc natc;fonic
sit; zrnic1111<1 szybkosciq i stalylll oporem) Jv\ZA 4: TYDZIEN 12-Hi
• Hnlacja wcw119lrz11a
- !{otacja zewrn;trzna I<ryteria przcjscia clo fazy 4
-- üdwocl·1,e11ic • Pclny zakrcs HOM bez bölu
- Zgi11a11ie w prz(lcl • Nie ma br1lu ani tkliwnsci uciskmvcj
-- Wyprosl • Sila harku ()(lpowiacla uslaluny111 krylcriorn
• Przejscic clo IL·kkich cwiczd1 izoto11icz11ych z ha11l.la111i (zob, ryc. 3-,1713) • Zadowalajqcy wynik baclania kli11icZ11cgo
-- J\olacja wewnqlrzna Cclc
- l\olncja zcw1wtrz11a
- Odwoclzcnic • Slop11iowy powrt'lt do aklywnosci bez ogra11icze1'1
- Zginanie 11· prz<>d • Zwit,,kszanie sily i ruclio111osci harku z progl'<llllL'lll cwiczc1i do111<Jll',VCli, ktorycli LIL'.'/.y
-Wyprosl sie; przcz caly · · , „, „

• Wrn1acnianic sl<1bilizalorliw lopalki Przejsciowy program stopniowcgo, systcmatycznego powrotu clo zaji;c sportowych
• Cwic;'.cnia wz11rnc11iajqce w lat'1cuchu zarnknit;lyrn (palrz ryc. 3-45)
- l\elrnkcja lopalki (rnit,,siei'1 röwnolcglohocz11y. 111i9sie11 czworubocz11y) • Zawod11icy miolacze (zob. dalcj)
lopalki (mic;siel1 z~,baly przedni) • ·nmisisci (zob,
lopalki (mit;siei'1 najszcrszy grzbielu, 111i~'sic1i czworoboczny, lllit;sid1 • Colfisci (zoh.
zt;haly przedni) • Zai11icjowanic progra111u „dzicsiqtka dla miolaczy" (zob. dalcj) dla 111iulac/,y
- l'rzcjscie do wzrnac11iania slabilizaloröw lopalki w laf1cuchu olwarlyrn (palrz ryc, 3-46) Najwic;kszcj poprawy nalciy sie; spodzicwac w ciqgu 4-6 micsic;cy po akromioplastycc
Uwaga: Nil' wykonujc sie; wi9c:cj ni:i:. 15 powtörzc1i kazdcj scrii ani wic;ccj 11i:i: lrzech sc- i w ciqgu fi-12 po akromioplastycc poh1czoncj z rcsckcjq dyslalncj czi;sci obojczylrn.
rii powl6rzc(1, jcsli zaslosowa11y lryb jesl dla pacjenla za lalwy, nalc:i:.y zwic;kszyc opt'ir, Sygnaly oslrzegawczc
a 11ic liczht,• powt1\r11c1i. \Vzmacnianic görnych czc;sci ciala 11adrnicrnq liczbq powtörze1i
skutck Pdwrolny clo zalllicrzo11cgo, • Ulrnla ruchöw - zwlaszcza rnlacji wew11~,lrz11cj
• Brak progrcsywncgo zwi(,'kszania sily - zwlaszcza odworlzc11ia
l;AZA 3: TYDZIEN tH2 • Utrzyrnyw<111ic si~' ciqglego bölu -- szczcgt'1l11ic w 11ocy
Krytcria przcjscia clo fozy 3 Poslf,!powanic w tych przypacllrnch
zakrcs f{O!Vl bez bölu • Ewc11l11alny powrül u os(ib, u kk1rych nie 11aslqpil:1 puprnwa. do wc1.t:s111c1szt:~lo 1'1:1-
• Böl lnini111alny lub bez bölu pu cwiczci'1
• Sila eo najmniej 50 1H_1 sily przcciwlcglcgo barku • Zaslosowa11ic cnergicz11icjszcgo lecze11ia przcciwhölowcgo wedlug wv1uzu1wc11 wczc-
• Klinicznie „slabil11y" hark - bez cech cias11oly snicj zasacl
Cele • Mo:i:liwa koniecz11osc po11owncj i11tcrwe11cji opcracyjnej wcdlug wy:i:cj opisa11ycli
sposob(Jw
• Poprawa :<ily, rnocy i wylrzy111alosci harku • Ustalc11ic, czy picrwot nic wylrn11a110 wlasciwy zahicg
• l'oprnwa ko11lroli nerwowo-111i9snipwe1 i proprioceptyw11ej barku • Ocena nrnzliwosci m1prawy wlörncj
~ ~I
l\
;
:l • Us1kodze11i.1 l>;irku :l • Uszkodze!li.1 h.irku

1 Zapalenie sci«;gien stozka rotatorow u sportowcow z dyscyplin

1 wymagajqcych wykonywania czynnosci ponacl gtowq
1 Nicoccnio11q prn11ocq 11· uslalaniu tcr111i11ologii zwiqzancj z hascballcrn sl11i.yl Polski
<Jj
Zwi<1zck Baschallu i Sol'tballu, ki<ircrnu skladarn scrdccznc podzic;kownnic przyp.
1/11111.1.

W dyscyplinach sporlowych, klörych elcmcntcm sq czynnosci wyko11ywa11c ponacl

glow<1. lrudnc zaclanic spoczywa na stoi.ku rolaloröw, oclpowicclzialnym za ulrzy-
111anic glowy kosci ramicnncj w ccnlrum pancwki i zapobicganic palologiczncmu
jcj przcmicszczaniu wskulck cksl rcmalnych sil clzialajqcych na bark. W warun-
kach Lak wiclkich przcci<1zcl1 mozc dojsc du wlörncgo slanu zapalncgo lorcbki sla-
1vowcj i slozka rolalon'>w. Spaclck wyclolnusci rnic;sni i ulrala slabilnosci dyna- W)'jl<Hhl

111icz11cj mogq slac sie; przyczyfü[ przcclluzajqccgo sie; slanu zapalncgo scic;gicn St.11! Od~t,1w1t•11it• Jlo"l,l\\'i1•11i1• 1\\.ik<>y111.1ln.i rot.u·j,1 Uw<>liii1·11k l\tH\it•t
l<lk Slupy Zl'V/lH,•l!Zll.I pilki lt'.ll!U
sloi.ka rolatoröw i oslatccznic doprnwadzic do nicstabilnosci funkcjonalncj i po-
slc;pujqccgo uszkodzcnia lkanck. U miotaczy wykonuj<1cych narzuty znad glowy Ryc :1-57 Sz«,<'. f„z r;ulLL (W"dlug: U/U!raliv<' '/ix.fo1i'{t1<!S in U/!/''-'' l.xtre111ity Sports lnjuri«s, rr"L l .W. Jol!<',
ST Louis; CV tv\osby, 1'!%).
czi;sto stwierdza si1t ciasnoti; torebki tylnej, objawiajqcq sii; utratq rotacji wewni;-
117.nej ramienia, eo z lwlei wiedzic do przednio-g6mego przemieszczenia glowy lm-
sci ramiennej, dodatkowo przyczyniaj<1cego sii; do podrainienia stoika rotator6w. • Pod<1ianie ri;ki za ruchem pilki (follmu-throug/J - wylm1'Iczenie narzufu):
Biumcclianika narzulc'>w zoslala jui. dokladnic przcanalizowana. Dzi9ki Lcmu Sklada sii; na nie poznslalc 70% czasu potrzcbncgo do rozproszcnia 11ad111ia-
sla11owi 011a dogodny modcl do bada11ia ruchfov i uslawicnia ramicnia podczas ru cncrgii kinclyczncj. Faza ta koi'1czy sie;, gdy wykonana zoslanic cala sc-
czy1111osci wykonywanych ponad glowq. Ruchy podczas wykonywania narzulu kwcncja ruchu.
i zwiqza11e z ni111i proccsy biorncchanicznc dzieli sie; na szesc etap6w: pölobr6t, Pacjcnci z zapalcnicm scic;gicn slozka rotalon'>w stanowiq diagnoslyczm: wy-
wczcsny wypad. pöz11y wypad, przyspicszcnic, harnowanic ruchu ramicnia i wy- zwanic clla lclrnrza. Wiele istolnych informacji 111oz1ia uzyskac z wywiadu (palr/.
krn1czcnic narzulu (ryc. 3-.'i7). podrozclz. „Znaczcnic wywiaclu clla occny b<'>lu barku ''). Waz.nc jesl, by uslalic fa-
zy rzutu 111aj<1cc zwiqzck z poczqtkic111 dolcgliwosci.
• Niczb9d11c jcsl umicjscowicnic bc'>lu, jak i dokurncntacja wszclkich z111ia11 do-
l'AZY NARZUTU konanych w oslalnim czasic w ukladzic l.rcningu zawodnika. Ohcj1nujc lo za-
1 W iL'rn1i11ologii hascballu rzuty wyko11ywa11c przcz 111iotaczy (pitchenim) noszq nazwc;
röwno program lrcningu og<ilncgo, jak i lryb wykonywania rzulöw.
„11ar1.ul(J1v'', w udr<Ji.11ic11iu od „rz11töw" wyko11ywa11ych przcz puzostalych zawodnik\Jw • Podczas badania fizykalnego trzeba poszukiwac nicstabilnosci barlrn, ubytlrn
·jll'.ZVjl. //11111.1. rotacji wew1wtrznej w stawie ramiennym (GIRD), ciasnoty tylnej torcbki,
zespolu ciasnoty i patologicznych zmian stoilrn rotator(nv 1\,\lst\~pc111 do cho-
• l'ozycja wyjsciowa - startowa (wi11d-up): slanmvi faz9 przygolowawczq, skla- rohy stozka rotalnröw jcsl cz9slo zapalcnie kalctki podharkowcj, na eo wska-
cla sie; 11a(1 skr9cc11ic ciala. ko(iczy si9 w chwili, gdy pilka opuszcza n,~k9 po zujc lzw. bolcsny luk pdbarkowy (bc'1l sroclkowcgo oclcinka ruchu odwodzc11ia
slronic durni11ujqccj. koi'1czyny) - [Jrzyp. red. J.
• Wczesna l'aza wykrolm (early coc/\i11g): w cl1wili rozlqczania n1k nasli;puje • Za zapalcnicrn sci9gie11 slozka rolaloröw przcmawia lkliwosc uciskowa w jc-
odwicdzcnic i rolacja zcwrn;lrzna barku r~·ki rzucajqccj. Cialo zaczyna swöj obr9bie i jcgo oslabicnic przy wykonywancj z oporcm rolacji zcwn\~l rzncj
ruch d(J pr1.odu, wylwarzajqc p~·d (11w111e11/11111). Wczcsna faza wypaclu ko11- oclwoclzcniu w plaszczyznic lopalki.
czy si~·, gdy slopa 11ugi wykroczncj dulknic podloza. • Böl przy zaslosowaniu oporu znany jcsl jako „objaw :icic;gnowy" i oz11acza co
• P6ina foza wykrolm (fate coc!<ing): w czasic szybkicgo ruchu ciala w prz6cl najmnicj slan zapalny slozka rolaloröw. Uslqpienie clolcgliwosci i powröt sily po
bark rc;ki rzucajqccj osiqga maksymalnc oclwicclzcnie i rolacje;: zewn9trznq. wslrzyknie;:ciu liclokainy clo przcslrzeni podharkowcj przcmmviajq raczcj za za-
W lv111 ckslrc111al11y111 punkcic zakrcsu ruchc'1w 11a clcmcnl}r ugraniczajqcc palcnicm scie;:gicn slozka rotalor(iw niz jego rozcrwanicm. Uszkodzcnic stui.ka
dziala znac1.11y 1110111c11l obrolowy i sila. rolal.oröw prowadzilohy do jcgo oslabicnia mimo zlikwidowania przc1. liclokai-
~ Przyspicszenie (akcelcracja): rozpoczyna sie; od clalszcgo rucl1u ciala w prz(Jd n\~ bölu, gdy;i, nadal istnialhy uhylck slrukluralny, czyli „dziura" obcjmujqca jcd-
i rolacji wcwnc;lrzncj kusci ra111ic1111cj, co wicdzic clo rolacji wcwni;lrzncj ra- no lub kilka sposr(>cl czlcrcch sci\·gicn sldaclajqcych sie; na slozck rolalon'1w.
micnia rzucajqccgo. Przyspicszcnic krniczy sie; w chwili wypuszczcnia pilki. Zapalcnic sci9gicn stozka rolalorc'l\V 1110ZC prowadzic clo zcspolu wl6rncj cia-
o Hamowanie ( cleceleracja) ri;ki rzucaj<1cej: rozpoczyna si~: w chwili wypu- snoly lub nasilac objawy ciasnoly picrwotncj. Hchabilitacja powinna sie; koncc11-
szczcnia pilki i zajmuje 3CYY<1 czasu polrzchncgo clo rozproszenia nadmiaru lrowac na zwalczaniu slanu zapalnego, przywracaniu ruchomosci. oraz oslrozny111
kinclyczncj ruchu zwi<Jzanego z narzulcm. wz1.11acnianiu mi9foi slozka rotator<'iw i slabilizalor<iw lopalki.
 ·i • lls1kod1<'11i,1 h.irku
" l Jvk!Hl/l'tlf.t !1,Hkll

Programy rehabililacji clln miolaczy, zawoclnik{iw polo, lenisistöw i golfistöw

za111ies1.c1.0110 w podrozclziale o narzulach z przerwami. Progrnmami tymi nalc:i.y NajczrJstsze przyczyny uszkodzenia barlw
obcjmowac wszystkieh pacjcnt6w powracajqcych do aktywnosci sportowcj po u miotacza*
okrcsic nicczynnosci. Aby wlasciwy dla danej dyscypliny sportowcj program reha-
skuleczny, koniccwc jest slopniowe wclrazanie calego ciala do podej- i\11i oply111:il11c wylrc1HJw;111ic, ani dolm1 slop11ioll'a mzg1·zewk:1,
cz.yllck cz.y prnwidlow:1 1ncchanika llilrz.11lu 11ic z.11111iejsz.aj:1wysilku.11:1
111owrn1ia roz111ailej 11klywnosci sportowej. Stwarza lo zacht;lC( do spokojnego po- jcsl ko1iczy11a görna 1niolacza. l'rz.yczy1'1y usz.kodzcllia ra111icnia 111iol:1cza 1110).11<1
wrnl11 zawodnilrn clo swych zajcrc. 'fokie plany rehahililacji nadajq sicr dla wszysl- poclziclic na cztcry katcgorie: prohlcmy z wylrcnowanicm. wyczcrpanic, nadmicrnc zu-
kich pacjcnltiw powracajqcych do zclrowia po uszlmdzeniu harku, niczalc~.nic od :i.ycic (l11b przcciq:i.cnic) oraz. hlt;dy lcchniki (z.wiqz.anc z. 11ieprawidlmvq tccl111ikq 11:1-
przeprowaclzoncgo u nich leczcnia. Rozpoznanic i sposöb lcczenia clyktui<l tcrrnin rzutu).
podcj111owania lypnwych dla ich clyscypliny sportowcj zaj~·c, a Lalci.c pozio111 PIWBLEMY Z WYTHENOWANIEM
~ramu rclrnhilitacji, od kt6rcgo powi1111i oni zaczynac. lslolnym czynnikiem
Nicwlasciwc przygolowa11ie lrL·11ingowc
rm:pOCZ,VllHlliC cwic1.ct'1 J117.CZ zcspc'JI lcczniczy, gcly tylko pacjcnl \\1 dostalcczncj • Brak pcli1cj sprawnosci ciala
111icr1.c nd1.yska ruclHHnosc i silt; barku, hy sprnslac barclzicj lradycyjnym progra- • Brak wz111ocnicnia ramienia w wyniku slopniowancgo prngra1nu 11:1rz11löw, realiw-
1110111 rchahilitacji opisanym w lym rozdziale. Zcspöl powinicn pacjcnla odpowic- wancgo przcd scz.onern
dnio clo lcgo przygotowac. jcsli wskulek nadmicrncgo zaanga:lowania powröcq Brak wykszlalccnia dobrej sily ra111icllia i wylrzy111alosci, rozkladajqccgo sit; na
dolt~gliwosci. trzcha pacjcntowi zapcwnic purer dni spokoju. Czascm konieczne okrcs (111iesit;cy, a nawel lal)
dodatkowc lcczcnic clla opanowania slanu zapalncgo, a clo chwili uslqpicnia • I<olliccznosc prowadz.cnia progra11111 11arzulöw poza sczonc111
\\lclW lrwba pnwr<lciC: do poprzednicgo poziomu cwiczdi. Zawartc w lych planach • Koniccz.11osc nadz.ornwancgo i slopniowancgo progra111u narzut(1w przcd sczo11c111
i w jcgo 1rakcic
s1.czcgc'ily majq pomöc zmvodnilwm i trcnerom w zachowaniu wlasciwcgo kicrun- Nicwlasciwy progrn111 wz111acnia11ia i/luh lreni11gu silmvcgo pmvodujqcy
ku rchabililacji, prowadzqccgo do pelncgo powrolu clo zdrowia i pocljcrcia wspöl- • Ogranicz.cnic HOM harku i/luh tulowia
zawod11ic1wa. W tubcli 3-2 podano obicklywnc wymogi, ktöre zawoclnik powinicn • Niczn'iw11owa:i:enic sily 111it,,s11i anlagonislycznych
spclniac, by powröcic clo rzu!öw. • Skracanie luh prz.craslanie wll>kien 111i~'s11iowych uczeslniczqcych w 111echa11iz.111ie 11:1-
rzulu
Nnd111iernc rozciqganic slawu r:11111e111wgo powmlujqcc jego z.liyl du).q wiulkt1st.':
Brak wlasciwcj roz.grzcwki i progra111u rnzciqgania prz.cd prz.ys1qpie11ic111 do 11arzut(11v
KRYTERIA IZOKINETYCZNE POWROTU DO RZUTÖW* Ekspcrymcnlowanie z 1H1wy111i odn1iana111i 11arzul11 przy pclncj pn;clkosci,
slansic oraz. z.hyl oslre lub z.byl dlugolrwalc wykonywanic narzul(Jw na pocz.
Uczcslnictwo w z.awod:1ch prz.ed osiqg11ic;cic111 wlasciwego wylre110wania
Ucisk oliustm1111y ER 911-105% \Vania
Ucisk ohustro1111y IR 105--11')%
l Jcisk o!J11strnn11y ;\lll) 9ß··-ICH% CZYNNIKI ZWI1\ZANE Z WYCZERl'ANJEM, NADMIERNYM ZUZYCIEM 1/LUB
l Jcisk ohuslro1111y ;\[)!) 1 1O-· l 25'X, PRZECli\ZEN IEM
Ws1>ölczyn11ik jc~dnoslrrn111y IR/IR (J()-70%
Zhyt wiclc narzut(>w wykonywanych podczas jcdncj sesji lrcninguwcj
Wspölc;ry1111ik jed11ostro1111y /\llD/;\f)I) 71Hl5%
Wykonywanic narzutöw przcz. /.1119cz.011cgo lub wycz.crpancgo z.awoclnika alho przy na-
Wsp1'1lczy1mik szczytowy: 111umc•11t ohrotowy/1n<1sa ciala ER IB--22% pi9lych 111i9sniach
Wsptilczynnik szczylowy: mrnnent olirotowy/rnas;i ci;1la IR 2a--:12·x, Niczapewnienic doslalccz11cgo odpocz.ynku i prz.crwy po111ic,,dz.y kolcjnv1ni 111ccz.arni
Wsp6lu.y1mik szczylowy: moment obrotowy/1nasa cial,1 /\BD 2ti-]0%
Zanicdbanic czy1rncgo prograrnu podlrzymywania fon11y w scz.onic w postaci hiegöw,
V\/spölczy1rnik s1czytowy: 111011wnt obrolowy/111,1sa cia!a ;\DD l2-JH%
rozciqgania, lckkich cwiczci'1 wz.111arniajqcych i programu narz.ulüw kontrolowanych
Podej111owanic gry luh lreningöw na i1111ych pozycjach pomit;dzy kolcjka111i narz.ulüw
1
\IV~./)'Stkie tf,11w repn~/t'lllUjfJ 1H()I}~, pröl>y
„\HI) -- odwod1enie; 1\DD -- przywodzt>nit•; U·'. -- rot.u j.t zewtH,~luna; II\ rottKjd Wt'WIH 1~lrzna.
Z1119czcnic ogülne calcgo ciala luh lmnkrcl nych grnp 111i9sniowych wslrniek wycz.crpu-
i<.E. Wilk, J.I<. i\11tlrt'\\";, C.t\. 1\rrigo, Tl1t• ,1/)(/uctor .111tl ;1t/rluctor slrength clraractt'ristics o( jqcego luh wyL9:i:o11cgo wysilku, podcj111owa11cgo po111it;clzy kolej11y111i 111ecza111i
h,N•/1.1// pild1t.<1s, 1\111. J. Spurts 1\bl„ 2 1::107, 1'J'Vi.
BLl~DY TECHNIKI
Zwyklc wplywaj:i 011c 11cgalyw11ic na i pr~'dkosc 11ar1.11lu, slajqc si~' dodatko-
PROGIV\M REHABILITACJI DLA MIOTACZA
wy111 slresem dla ra111ic11ia

e Samodzielnc mctody rozciqgania w przypadku objaw<iw „ciasnoly" torcb- Jako znukomity przeglqd wndliwych r:1,t1l{J\v i ich korygnwa11ia polec;1111~1 ksiqiJ~v cyt.ow;11u111ii.cj.
kowcj (ryc. 3··58).
e Poza sezoncrn konlynuowanic wzmacniania stozka rolatoröw, wicrzadcl lopat- Wcdlug: ICE. Wilk, JX 1\mlrcws, B. Zarins, l11j11ries i11 /Jaseha/I, l'hiladelphia. Lippincoll-Havrn,
l9LJ8.
kowo-piersiowych i olm;c1.y barkowej w ramach programu „clziesiqtka clla
miotaczy" (ryc. 3-59).
" Ulrzymywanic dobrcj kondycji calego ciala.
 J • U"l(l)dn•11i.1 li;uku J • Us1kndzt~nia b.irku

dla 111iulaczy, zawoclnikfov polo, lenisistöw i golfislöw

za111ieszczono w poclrozcLr.iale o narzulach z przcrwarni. Programmni tymi nalciy Najcz~stsze przyczyny uszlwdzenia barku
obcjmowac wszystkich pacjcntöw powracajqcych do aktywnosci sportowcj po u miotacza*
okrcsic nicczynnosci. Aby wlasciwy clla clancj dyscypliny sporlowcj program rcha-
J\ni oplymalnc wylrc11owa11ic, ani dobra slopniowa rozgrzcwka, wyslarczajqcy wypo-
hyl skulcczny, konieczne jesl slopniowc wdra;i,anic calcgo ciala do podcj- czynck czy prawidlowa 111cchanika narznlu nie znmicjszajq wysilku, na jaki 11arn~.011a
llHJ\l'ania rozmailcj aklywnosci spnrlowcj. Stwarza l.o zachi;t<; ein spokojnego po- jcsl k01'iczy11a görna niiolacza. Przyczyny uszkodzcnia rn111icnia 111iolacza moz11a
wrnlu zmvod11ika clo swych zaji;c. Takic plany rchabilitacji 11adaj11 si<; clla wszyst- poclziclic na czl.cry kalegoric: prnblcmy z wytrcnowanicm, wyczcrpanic, naclmicrnc zu-
kich pacjc11l<'l\v p011Tacai<1cych clo zclrnwia po uszkoclzcniu barku, niczalcl.nic ocl :i:ycic (lub przccii1:i:cnie) ornz bl9dy lcchniki (zwi11zanc z 11icprawidlowq lcchnilq na-
przcprowadzoncgo u nich lcczcnia. Ruzpuznanic i sposöb lcczenia dyktujq lermin rzulu).
pudcj111owania typmvych clla ich dyscypliny sporl.owcj zaji;c, a lakl.c poziom pro- PilOBLEMY Z WYTRENOWANIEM
gramu rchahilitacji, od kll.>rcgo puwirn1i uni zaczynac. Jslolnyrn czynnikicm jcsl
Nicwlasciwc przygolowanic lrcni11gowc
l'OZj)OC!.,VlllllliC cwiczCll pi'l.Ci'. zcspÖI il'czniczy, gcly lyJko pacjcnl W doslalcczncj • 13rnk pclncj sprawnosci ciala
ruchornosc i sil<; barku, by spruslac barclzicj l raclycyjnym progra- • Brnk wz111ocnicnia ra1nicnia w wyniku slop11iowancgo prograrnu narzulow, rcalizo-
111u111 rc1ia1J1111.acji opisa11ym w l.ym rozclzialc. Zcsp(>I puwinicn pacjcnla odpowic- wancgo przcd sczoncm
dnio do lcgo przygolowac:. jcsli wskulck nadrnicrncgo zaanga:i.owania powröcq ßrak wykszlalccnia clobrcj sily ra111ic11ia i wylrzymalosci, rozkladajqccgo si~· na dlugi
dolcgliwosci, lrzcha pacjcntowi zapcwnic'. par<; dni spokoju. Czascm koniccznc jcsl okrcs (111icsi9cy, a nawd lal)
duclalkowc lcczcnic clla opanowania sl.anu zapalncgu, a do chwili usl.qpicnia obja- • Koniccznosc prowaclzcnia programu 11arzulüw poza sczo11c111
• Koniccznosc nadzormvancgo i slopniowancgo progra111t1 narzuV>w przcd sczunc111
wöw lrzcba pown'icic do poprzcclnicgo poziomu cwiczc11. Zawarlc w tycli planach i w jcgo lrakcic
szc1.cg('ily rnajq pomöc zawoclnikom i lrcncrorn w zacl1owa11iu wlasciwcgo kicrun- Nicwlasciwy program wzmacniania i/lub lreningu silowcgo pmvodujqcy
ku rchabilitacji, prowadzqccgo du pclncgu powrotu do zdrowia i poclji;cia wspöl- • Ograniczcnic HOM barku i/lub lulmvia
zawod11iclwa. W lahcli 3-2 poclano obicklywnc wy111ogi, kl(Jrc zawodnik powinicn • Niczröwnowazcnic sily 111ic,:s11i anlagonislycznych
spclniac, hy puwn'>ci{: du rwl{lw. • Skracanic lub przcrasta11ic wl(ikien 111it,1sniowych uczcslniczqcych w 111cchaniz111ie 11a-
rzulu
Nacl111icrnc rozciqganic slawu ra111ic1111cgo powodujqce jego zbyl du).q wiolko:iL:
Brak wlaseiwej rozgrzewki i prograrnu rozci1iga11ia przed przyslqpic11ic111 clo 11ar1.11luw
Ekspcrymrnlowanic z nmvy111i ocl111irnHH11i 11arzutu przy pcl11cj pr9dkosci, pclny111 dy-
KRYTERIA IZOl<INETYCZNE POWROTU DO RZUTÖW* slansic oraz zbyl oslrc lub zbyl cllugolrwalc wykonywanic narzutöw na poczqlku sczo11u
Uczcslniclwo w zawodach przccl osiqgnii;cic111 wlasciwcgo wylrcnowania i przygolo-
llcisk oln1slrrn111y EI\ 'JB 1o:,•x, wa1ua
lki;,k ol >llSll'Ollll)' II\ 10 1.>--11 s•x,
l!cisk oln1slru1111y ;\lll) 'JB-103% CZYNNIK~ ZWl/\ZANE Z WYCZERPANIEM, NADMIERNYM ZUZYCIEM l/LUB
Ucisk ol1uslro1111y 1\I)[) 11O-l2S'X, PRZECIJ\ZENIEM
\1Vs1 H'>luy1111ik je< li1oslro1111y Ll\/11\ (,()-70% Zbyl wiclc narzulöw wykonywanych poclczas jcclncj scsji lrcni11gowcj
Wsp<'1luy1111ik jr'd11osln11111y i\ll I J/;\l)[l 71lll~)% Wykonywanie narzulöw przcz z111~'czo11cgo lub wyczerpanego zawod11ika albo przy 11a-
Wsp1ih:1y1111ik s;rr:zytowy: 11HHm111l ohrolmN)•/111;1sa r:ial;i II\ 1B~.2:~ 1
X1 pic,:tych 111i9s11iach
\1Vsp1iluy1111ik s;uytmvy: 11Hllm'11l olno\owy/111;is;1 cial;i II\ 2/l-12% Niczapcwnicnic clostalccz11ego oclpoczy11ku i przcrwy pnmii;,clzy kolcjnymi 11wcza111i
\/\/spriluy1111ik s;uytowy: 111onw11l ohrolmvy/111;1sa r:i;d;1 ;\lll) 2·1·-l0% Zanicdbanic czy11ncgo progra111u pocllrzyrnywa11ia ronny w sczonic w poslaci bicgöw,
\1Vspc'1lczy1111ik s1c1ylowv: 111n11u•11l ohrolnwy/111;1;;.1 ci,il.i 1\I )[) :i;i ... JB% rnzciqgania, lckkich 6wiczd1 wz111arniai<tc.vch i progra11111 11arzutöw ko11lrolmva11ycli
l'mlcj111owa11ic gry lub lrcni11göw 11a i1111ych pozycjach p0111iqdzy kolcjka111i 11arzul(11v
\V'.,/)''.;tkit· d.HH' H'IH1·/<'1lluj;1 1 no·~;. ptdhy prt,·dk()~:ci.
1
Z1119czc11il' og(>l11c calego ciala lub ko11krdnych grup 11ii9s11iowych wskulck wyczcrpu-
:\lll > rnlw11d11·11i": 1\l>I l - l"1yw1Hl1••11i1·; 11\ '' /('\\'lH,>lr111.i; II\ rot.1cj.1 \\'t'\\'n</1!111,l. jqccgo lub wytt;).011cgo wysilku, podcj111owancgo po111i9dzy kolcj11y111i 111ccza111i
kl. Wilk, 1.1<. 1\11dn>1V;;, C.1\. 1\11igo, 1/1<' .1rn/ ,J<!t!11ctur slre11,t;th ch.1r.1d<'ristics ol
/>.1.„„/,,11/ l'ilr '"'' '· 1\111. 1. Spurb l'vi<•rl., .' \: 1117, l!JIJ'i.
BLI,\DY TECHNIKI
Zwyklc wplywaj<J one ncgalywnic 1ia krn1I mit,' i pn;dkosc narzulu, slajqc sit,· dodal ko-
wyrn slrcsem dla rarnicnia
l'ROGRAlv\ REHABILITACJI DLA MIOT;\CZA
"' Sarnodziclnc 111clncl\1 II' przypaclku objawöw „ciasnoly" lorcb- Jako znakornity przcglqd wadliwycl1 rzu\liw i ich korygowania polccm11y ksiqzk,, cylowa11q 11ii.cj.
kowcj (ryc ..)-:iil).
\Vcdlug: I<.E. Witk, J.R J\nclrcws, LI. Zari11s, l11/11ries i11 /Jaseball, l'hiladclphia, Lippiircoll-H;1vl'11.
"' l'oza sczu11c111 konlynuowa11ic wz111ac11ia11ia slo~.ka rnlaloröw, wii;zaclcl 1998.
kmvo-picrsiuwych i obri;czy barkowcj w ra111ach programu „dzicsiqlka dla
miotaczy" (ryc. 3-59).
© Lllt'i'.,\'111\ll'anic dobrcj kond\Tji calcgo ciala.
·1 • U;1kodn:ni.1 h;irk11 ~ • lJs1kod11•11i;1 h,uku

Zapobieganie uszkodzeniom barku u miotaczy

'IJ·cncrzy 11wgq przyczyniac si~: do zapobicgania uszkoclzeniom harku u rniolaczy przez: ,.(
• Dopili1mva11ic, hy zawodnicy byli dohrzc wytrcnnwani (w zakrcsic calcgo ciala) przcd ,--~i)I /
przystqpic11ie111 clo narzul{l\v z pclnq prc;dkosciq lub do wystqpic11ia w zawodach.
• Dopil11owa1·1ie, by zawoclnicy przccl p1?.ystqpicnic111 do rn117.ut{1w w zawodach basc- \!
hallowych 111icli i slosowali program wlasciwcgo ruzciqga11ia i rnzgrzcwki oraz schla-
dzania.
• Opracowanic caloroczncgo progrn111u 11arzutc'1w, by utrzymac silc; ra1nicnia i wytrwa-
A c D
losc zawud11ika, gic;tkosc i prawidlowy HOM. Zaleca111y 2---3-lygodniowy okrcs mlpo-
czy11ku pod konicc dlugiego sczonu, a polc111 podjt;cic ograniczoncgo i zmodyfikowa-
ncgo progranlll 11arzutöw poza sczo11c111.
• l'rzcszkolenie i naclzorowanic wykonywania nalezytego programu pod11oszc11ia cic;·i.a-
röw i slosowania oporu. Odpmvicdzialnos{: za taki progrnm spoczywa na trcncrach
i pcrsonclu 111cdyczny111. Wielt1 111iotaczy pogarsza swojq gic;tkosc i l\OM przcz 11ic-
wlasciwc korzyslanic /. podnoszenia cit;zaniw. lnni oslabiajq sii; przcz nadmicrnc roz-
ciqganic stawu raniic1111cgo, eo doprowadza do jcgo zhytnicgo rozlu:i.nicnia.
• Nakla11ianic 1niotaczy ~o n;1rzutüw zc z11111icjszo11q pri;dkosci<1 i na krötszc odlcglo- E
sci, gdy opanowuj<1 oni nmve tcchniki lub 11owe rodzajc 11arzut(1w.
• Dopil11owa11ic, hy llliotacz zachowywal wlasciwq tecllllikc; narzutüw. Mirno ;i.c kazcly
l{yc. 3-!>B S,1111odzi<!l11e ro1l·i(1g.111i(' h,nl,ti.
zawudnik wylwnujc narwly tlo pcwncgo stopnia w swoim wlasnym stylu, w dccydu-
/Jh•!l lhrowin.i: slwulcit'r. Sp1•r/rn111'
jqccj razic narzutu (od rozl<1czc11ia rqk a:i. do fazy harnowania rt;ki rzucajqccj) wir;k- 'J:11<M ·120, :wo:i. B-G w«dlug: l<.I~.
~zosc 11iccloz11aj11cych urazöw miolaczy korzysla z hardzo podolmcj lcchniki, kt<>ra vingsto11e, 1<Jl.J•I).
przeszla prübt,: czasu. /\. Rozci•1g;inie w ulozcniu do snu. W l«j nwt<Hl1ic· O[l.tll,j
• Ogrnniczcnic liczby narzutmv, ktörc zawml11ik wykonujc podczas jcdnych zajc;c i cwi- o ScidrH(', \Jarkif'lll zgic1•lym o l)()ll i lnkciPm zl!ietvni o ~J0' 1 • r11!;icjt,'
czd1 praktycznych. jcsli grywa 011 takzc 1rn i1111cj pozycji obronncj. Du pozycji olmm- Wl~WIH/11"/.!),j rr1rnie11i.1 L;l pn~~H 1 d11ict\\'Plll
11ych, kt!°irl' wiqzq sit,~ z najrnnicjszylll strcscrn clla rarnie11ia, nal6.y baza picrwsza B. Rozd<Jg.111ic lorPhki dohwj. Cl1m.1 lokci<'111 '1 \\' lt',

i zapolc. Rt,>!-,:,1 zdro\\'tl ~;ci,1gi11,uni1/ d.il(•j /cl g!nwt,>. 1 )1 /('/

• Sprawdzanic, czy zawodnik ubiera si<; odpowicdnio IV cicplcj i chlodncj porze roku. 5 s i powtü1zy<'· (wiczt'11i1'.
Trzeba sie; lcz upewnic, :i.c pijc 011 dostatcc1.11c ilosci plynöw, by nie closzlo do odwo- C. Rozci<J!\•mic torehl<i tyl11cj. /d1„w;1 t lnvyL1 '•i<,' /d lokit·<- clioi('j 'l'..' i poc i,J;c~d < l1nrt' 1dl !li\,'
w 1><>p11Pk klaiki pi"rsinw1d, liy ro. 1yl11y przl'rlzi.il r lio1 "go 1i.irku.
dnienia i wyczerpania niii;sni. pr7€!Z :; s i powlö1 zy<'. (wicz{-'llit>. T.i rozci.u;,uti<l jl'~;t h,m 11.u w.1.~n.1
• Na konicc nalt:zy podkrcslic, iz rni1110 zalcccnia pod11oszcnia lckkich cit;zarfiw, zaj\C sni•j lorcbki 1yl11c'j.
krn1dycyj11ych w pcl11y111 zakrcsic HOM i cwiczd1 silowych najlcpszq mcloclq zaclw- D. Rozci<Jganic torehki put'11nicj. Sioj.1c w d11wi.icl1, pacj1'111 pr1ylr1y111uj« si<: lr.imugi, 11111y11111j;1< wy
wa11ia sily ra111ic11ia wykonujqccgo narzuty i zapcwnicnic wytrwalosci zawodnika jcst prostow1111e lokcit: (H'<l7 !Jarki odwied1ionl~ o 'J0° i w rotacji 1.ew11~~1r11wj. Naslc,•1mi1: pr;{•cl1od1i pt7l'.
wylw11ywanic 11arzutöw - i to w spostib wi<1sciwy pocl wzgl((dcm biorncchanicznym. dr1wi .ii do odc!l1cid ro1ci1)i~a11i<1 \V pr1Pd11if~j Clt,'Sci Ldrku. 1'01ycj1/ lt,• lldlPiy 11111y1111H': pr1e1 :-, s i c.dy
111;i111,wr powliirzy!'. Naleiy unikac rnft:i;ig;inia u pacjenltiw 7 uogtilnion•J wiollwsd;1 wi\'Z<Hllow;1 i , wil'-
Wcdli1g: ICE. Wilk, J.lt 1\ndrcws, B. Zari11s, !11j11ries i11 /)(/se/Jt1il. Philadelphia, Lippincult-Havc11, lokit•runko\V<J ni«slahilnosci.J.
jl)l)il. E. Rozdi1ganiP mi\~Snia piersiowego mniejszego. pt1cjt•11\ 1.,-vypycli.t ll11rki w 'ilifi-
tu wbrew oporovvi, jaki wyv,ricrtl p.tr!twr. i p07\Vdlil pi!rlrH'IUWI !l.! li.11-
kövv w dül. NaleZy tllrzyrna<~ l</ pozycj<,• flr7.C!Z
f. Rozch1ganic mi\'Snia piersiowcgo wii;kszego. l';1cjP111 sl.ijl' w k.1ci!' poniies-;ucni.i. Ukbd.1 p!1c•dra1nin-
11<1 na Scian<ll'h, t;ik IJy ra111in11;1 hyly ()(fdalrnH' o nkolo ~Hl 0 od hok11. TPr;1z nachyl.1 ~•i<1 • w strnt11 k.Jld ai do 1
•

poczuc:i;i n;ipi<.icia w przcxlniPj czi,~Sci barku. ["-J;1lt•iy 1Hrzy111,H: \(/ pozyc-j!,: pr1t~1 s i c.1ly lll<llH'\\T pD-
" Przcslrzcganie rozgrzcwki i schladzania po zajt;ciach praklycznych i po zawo- \Vl6r1yc~ r;11y.
G. f~ozcitrnanie mi\•Snia dwuglowPgo. lokic•t: 11;1 nodt!'. Llrug.11vk;1 tl.wisk.i
dach. 11a pr1edrt1mit1', po c1.y111 \vypro~lo\vLJj(; to napivciP 1u11~1 1i s.
~ Unikanie „nadrnicrncgo zuzycia". tj. rczygnowanic z nurzutöw, gdy zawoclnik
czuje si~~ wyczerpnny.
~ Kurzystanic z progrnrnu opisancgo przcz Wilka i in. (1997).
ji

:! • l JS1kutl1<·11i.1 harku :l • lJszkrnltl!lli.1 harku

Ryc. :l-5'1 - cd.

H. Cwiczenia z hantlami dla wzmocnicnia mit;Snia nar.imiemwgo i n.idgrzchieniowego. f ',H:jl~11t
111ieniem w1<llt1i. cit1!.1, zgi</ly111 lnkcit!lll i dlo11i(11wröcrn1<1 \V buk. Unosi r,11nic/ w hok, /\vr;H:,1j.Jt:
J:\ aZ do ositig11ivda pr1t~1. rt1rni1,> l)0°. N.tleZy \·vykunyw<1( _____ Zl stawöw po ---~-· powl<'irzt~11 ______ r(11y d1it•1u1il'.
1

\Nz111,1cnin11it· rni~~Sni<1 11adgr1<~hit~11iow<•go. l'acjPnl q;1jt> z vvy1uu~tow;my111 !okcit•rn i kciukit•111 1wrt'1n1·

i \A/ gtlrc,'., po czym unosi r;1111i<; dn pozinrnu barku pod k,1te111 30° z pr1.udu ci.iLJ. Nit· wnl110 u11osi( 1.1.
powy7t•j barku. l'o1ycj< 1~ h,· t1tr1y1rn1jP si< L ~) i povvoli opuszc;;i r,11ni<,'. Ndl<~Zy wyko11yw.H'
1
' 1t!-
st,1vvy po .. powll)rze1i ___ r;~/Y d1iP1111ie.
r';·~- C. Przywodzenil' harl<u w uloZeniu 11<1 hrzuchu ial<o CwiczPnie mi\•Snia rüwnoleglohocznego:
przel«1tnej D2. Chor.] n:l«1 i'•" i""' chwyl<1 h<111tl1; (111b r;1u.k<; li11ki w i"'l'IZ<'k r:iala i ud.i I"""
oy11y). lfozpouy11aj;1c z dlo11i;1 zwniu111o1 na d(>I, wykonuj" i"i rulacj<,' w g<il\'. l'J;„,\<;p1ii"
8 c i unosi r.imi~· w gtJn,~ po11.id chory li;irk z dlonitJ 1wn'icn11•1 do WC!W11.1trz. ()dwr.ica dlo1i vv
A c.1 wyjsciow;1 puzyr:j<; r;1111ie11i;i. l'wiczcnir' wykrn111j1' si<,• w spnsöh kunlrolnwa11y. Nal1•iy
Z<'Sl.iwy po _____ 110\A,1türzt•1\ ra;y d1i(•1t11ie.
D. l'rostowanic barku w ulo.lcniu na brzud1u jalw cwirzcnic mi\•snia najszcrszt•i.;o i.;rzbictu. l';u j1•111 kl.1
(i; ~) dzi<~ si1 11a stole IW.tl'l.<I do dolu / d1rny111 ri11niP11it!lll vvyprostowa11y111 i Lwisttjqcy111 ku pod/nd1l' / cllrn1i11
1•

Q\~~
zwrr>crn1<1 w döl. N;isi<,'llllie 1111osi r,1111i<,' p1oslo j.ik 11ajdalej ku tylowi. lJtr1y11111jl! I<;• po1.yr:jq pr1<·z .' s i J><>-
woli opusLcza rami!;~. Nt1IPZy wyko11yw11( JPSl;:1wy po. ~-. powt(>rzetl ----· r;vy dzie1111it~.
E. Rotacja wewn~trzna w oclwicdzcniu 90". l';icj1•11l st;ij„ z lia1ki1"n \V odwk,rlzL•11i11 ')0° i w 'JIJ" rul.icji /t'-
l/ "" w111;•trz111•j or;iz z lokcie111 zgi1;ly111 pod k<1le111 90°. Lllrzyrnuje b;uk w odwiedz„11i11 i wykrn1uj" j1·go rut.H.j<,'

D 1i
- iIrJ
it
F E''>
ku punduwi, Lachowuj<1c 1gi</cit~ !okcia ~Hr. Powoli i w spo~iöli knnlrolowany puywr<w.t li11n' i 1\'et~ pu-
zycj</ v.iyjSciovv;i.
Stron.i /t'\Vti. Nalei.y wyko11yw.u'. w po\vo1nym
SUonn pr.nva. Nal<,iy wykrn1yw..i( w s;1yhkim
l\ulacja Z<·?VVIH/lfZlld \V ndwil'd/t!llitl lJ0°. 1
r,1zy d1il'1111it·.
. 1"11/.)' d;il'llllit'.
)0° i ; lokciP111 1gi1,•tyrll
i«Jl<"11 '10". Chwyl.i r.1< tk<;' li11ki, Ulr1y111uj<~ ht1rk w odwit•d1t•lliu
wykrn111jL· jego rulacj<,' w tyl, 11;id,d ~}{)<!.Na kul\i(~C pr1ywrt1G1 wyj~;ciow,1 !Hl/)'·
linld i 1vki powoli i w ~.posüli
/ew.1. N.11<-~zy wyko11yw.1t'. w powolnylll 1t~rnpi< 1 1.t~sl.1wy po
__ . powt1i11t11i r.11.y d1iP11ni1•.
•\ Stru11.1 pr.1w.1. N.ill~iy wyko11yw.i( w ~;yhkitn tP111piP _ i'"l'~lltnvy po ___ powtr'H/t•i'1 1.11y d1i1•rn1i1'.
\
r. Wzmacnit1nie mi\~Snia dwugtovvego z uZyciem linki. l'<1cjPnl S!t1jt> / j1~d11yrn krniccm li11ki llHH nu w liwy-·
\.~; --
----J.
• onyrn w ch<>rL'j dlo11i, stup.1 po •;troniL· chur<.'j przylrzy111ujt' prtr•ciwlc•gly krn1i"' linki [li11k,1 111ui« l 1y<·
z;1kol\·vic1011.1 w Sda1ti<· pr;:yp. red.!, by 11Hk ku11trolovv<1C jt•j 11.ipit.,~cie. Polllr1g.t ~ohit· drng,l l\'kt]
1.gi11aniu ra111ie11ia prn~z caly z.ikrPs ruch1'i\v. f'l;1sl< 'lllli(' wrar.i do pozycji wyj~cio\Vl'j, vv·ol110 lic;,)(
1

f'-ldlP/y wyko11.i<'. ~{~.S zest.nvc'iw po 10 powtÖrl!'lL

G. (wiczenia z hantl,uni clla mi\~Snia trüjglowego oraz proslowniküw i Lginaczy n.idgar~lka. Sl\r\'c,miP
\ ~' mi\•Snia tröjgiowego. Pacj<·nt t1110~i chon·· r;1rnit/ 1111d glow<; i podpiPra lokit'.t. drugz1 t\~ktJ. po c1y111 pr11'.,!t1
1

je r,1111h/ 11ad glovv.1. Ulr1y1nuje 1<; pozycj</ przf'Z 2 :, i pnwoli opus1<J11 ri11ni</. N.llt~iy W)'ktill\'\·Vd(
1
/t'
H slt1wy po --·---· powlÖfl!!1'1 -·--· rt1t:y d1ic1111it'.
Zginanie nadgarstl<a. Pt1cj<•11l klcJd1it' prn•drami< na stolt~ z ntidg,irstkicrn zwiP:izrn1y111 po;;1
1
'

dzi;J i dlrn1i,1 zwn'Hon;1 w g<it<;» lJtrzy11111j1• r:i<,>ian-•k luh 111101„k r:hor;1 n;lq, po czy111 jak 11ajtl
):;1 1 ;1 11tlsl1,1pni<' unosi j.ik n.1jvvyic•j. Utrzyrnujl', lic1qc do L Ntllt!ly \•vykonyw.H: zesl.nvy pu po-
\V\{)rn~1·1 - --- l'<IZ)l d1iPlllliP.
Proslowanie nadgarsllca. l\1cjellt !ddd1ie pr1.edranlii,• 11.i stolP z 11;1dgarstkit•m 1wiPs1onyn1 po;:0 jq~o kr.i··
--~""' i dluni.J zwröco11,1 w ,J,,,1. Utr1y111uj<• ci<,•/;11,,I, h1h 11du1ek cl1or;1 n:l«J w pozycji rohrnz"j, I"' CZ)'lll
(,f>1(F.UJ..,.., ~ gu opuszc1.i a 11.1sl!,'p11ie u110:,i w gün;'. Utrzymuj<', licz<1c do 2. N;ikiy \vykonyw.1( /t'sl.i-·

IJ (~~==r ~ (~~~
1

j
wy po "'··- powl(Jr1e(1 ra;ry d1iP1111i<'.
l'ronacja przeclramienia. l',1< j('lll kl,1dzi<-' przt•dr;1111i<,' na stol« z
m.ij.JC t it/Z<Hl'k Jul> mlot(•k w po1ycji 1olmc/t j, skt\~c.1 11;Hlg.irsll'k,
JZ1f'----i 1

tJ1011acji. Ui1Ly11111j1·,, licZ<JC do 2. l'>l;d,_.;y wykt>11yw;H· n.'S\awy pu

Supinacja przeclrami1~nia. P;icjl'lll kl;1dzic prn·tlr.1111i1; 11.1 stol1· / nad1
Ryc :1-5'1 A--J. rnaj<JC cit;'i.i!n•k lub mlntek w pozycji 1ohoczt•j, skt;~cti 11,11lg1H~.lc 1 k, hr uslawic· mlotek vv ll ..
~,

do pi11acji. Utrzy11111j1.', lir-Z.JC do 2. N;1lczy wyko11yw<1r.' z.·sl.1wy po _____ powt1»11f'1i r.IZ)'

H. WznMcnianie mi\•Snia Z\'hakgo przedniego. Pilcjt•111 rozpoczyna {wlc1P11il! ocl odpych.111i.1 ~it,' ()(l ~:1
11y. Stopniowo, w 111i.1n;• toll'r,rncji prZ<·chodzi do ndpyrfo111i;1 ,;i1; od stolu, a po1c•111 nrl porllogi. N.d„iy wv-
konyw11( --~ze:;t.iwy po "- ." powtürzc1l razy dziennit•.
1. Wydslcanie. SiedZt)C na krze~le lub pacje11t 1110010 opit•rt1 si! 1 ~ 1111 jego hrZPfjttd1, z dloi'1111i skil•n>·
l<!PO wanyrni dn dolu i pt11c11mi ust.1wionymi n.1 zcw11.:1trz. Rc,•cp powinny hy( ustawinne nie· dt1lt:j niZ 1u ~;1.l•ru­
Zt~~.t.1wy po -·---- po\.vtörze1l ____ dr.vy dzienniP. kos<' h<1rköw. f'.lasi<;'lllli•• powoli spycha h;irki ku dolowi, liy 1111i<„;( tulöw. l.l\rzy11111j<' I<;' pn;ycj<; p111·/ / •„
n,} r<,'kt,•, 1aczy11.1j.:1c rnl r11rnit•11i.1 ust;iwirnlt'Pf N.llt>l.y wykn11ywa<~ .._Jest.iwy po .. povvl<'>rLt'll -·-- rt1zy d1k~n11it•.
l'o uchvn'1u'11iu dloni \N przöd zgi11.:i J. VViosfowanie. P~1cje11t kl;1dzi<' si! 11;1lirzucliu1 <"hrny1111;11nic11ic•1111wi(~'.->1.1j.:1cy111 sh,' z hoku •,l{Jlu, / 11,111
1
•

uslcl\Viil r;1111i1/ \\' pu1ycji wyjSciovvPj. tl,} \V rt/kll i wyp1ostowa11yrn lukch~rn. Povvoli 1111osi r,lllJif;•, röw11oczPSlliP t.'.gin;1j<JC loki<'t'. i pod11os1.1< li.111 ..
wyko11ywaf' n·staw1'n.,v po _ povvt1)rZt!1l tl(' j.tk n;1jwyi.l'j. Ulr1y111uj<~ r.1111ic,· \\' gt,H"/f' prf{-'/ :~ !" N.ileiy wyko11yw.H: _/<'s!.nvy po p11wh'H11.•1\
l"tl/)' d7i<'llllit'.

\
-fl~-·

') o l Js7kod1P11ia hcirkl1 • tJs1krnl/f·11i.i !i.11kt1

Uszkoclzenia stozka rotatorow UMIEJSCOWIENIE USZl\ODZENIA

• Hozclarcic görnc
• Gr'>rno-tylnc
Uszkodzenic stozlüt rotator6w i konrJikt podbarkowy nalezq clo najczc;stszyeh • Cil>rno-przcd1>ic
przyczyn bölu i nicsprawnosci. Czc;stosc uszlwdzc11 stozka rolator6w narasta
z wickicm; u p<icjcnlöw przcd 40 r.z. jcgo rozerwanic na pclncj grubosci zdarza si<; DOSTI,\P OPERJ\CYJNY
rzadko. Na lmmplcks sto:i:ka rotator6w skladajq siQ scic;gna cztcrcch mic;sni:
POCZ1\TEK lJSZKODZENIA Tl\ANEK
podlopatkowcgo, naclgrzcbicniowcgo, poclgrzcbicniowcgo i oblcgo mnicjszcgo.
Wymicnionc rnic;snie rnajq swojc przyczcpy blizsze na lopatce, krzyzujq sie; zc sta- • Ostry lub slopnimvy
\\'t:111 ra111ic11nym (GI-1), a nast~~pnic przcchodzq w scii:;gna, ktörych pr1.yczcpy dal- • Czas do podji;cia 11aprawy
s1,e znajdujq sie; na guzkach (mniejszym i wiQkszyrn) blizszej nasady kosci rarnien- INDYWIDUALNE CECI IY l'ACJENTA
Sto:lek rntator6w spclnia trzy clobrzc poznanc funkcjc: rotacja glowy lwsci • Wiek
ramiennej, stabilizacja glo.wy kosci ramicnncj w zaglc;bieniu pancwki przcz doci- • l{i;ka dominujqca luh 11icdo111in11jqca
slrnnic lmlistcj glowy clo plytkiego zagl!(bicnia oraz zapcwnianic „r6wnowagi miir- • Sian przed uszkodzc11ic111
sniowcj" i stabilizacji stawu ramienncgo (GH) podczas slmrczu innych clu:i:ych • Oczckiwany poziom funkcji (praca zawudmva, zajc;ci;1 spor!mvc)
mic;sni krzyi.ujqcych sie; z barkiem. Uszkodzenie sto:i.ka rotator(iw mo:i.c miec Syluacja pacjcn!a w micjscu pracy
czlcry narastajqce fazy. l{ozerwania sto:i.ka rotatoröw mozna, zaleznic od konte- • Poclpi>rzqdkowanic sit; pacjcnla z:1lcccnio111 lcrapculyczny111
kslu czasowcgo, sklasyfikowac jako oslrc i przcwlcklc oraz -w zaleznosci od slop- WAIWNJ{l PIWWADZENIA REIIABILITACJI
11ia uszkoclzcnia - jako czc;sciowe (ocl strony slawu lub lorcbki) lub pelne. Z kolci • Nadzorowm1a luh nie
11e rozerwanie mo:i.na, za Postern (1983), okreslic slosnwnic do wiclkosci roze-
rwania, 111icrzonego w cent.ymetrach kwaclralowych, jako male (0-1. cm:~). srcdnic Wedlug: J<.E. Will<, 11.C. Crnckctl, J.lt :\11drcws, l~eilfl/Jilit11/irm afler m/11/nr cuff s1111:c1y, 'Jecli.
(1--3 cm"), duze (3-5 crn 2 ) i masywnc (> 5 cm:~). Dia opracowania planu leczenia Shouldcr Elhow Surg .. 1: 12E, 2000.
waz.ne S<l wszyslkie le czynniki, na röwni z charaklerystykq clernograficznq pacjen-
la i jcgo slancrn zdrowolnym.
uperncyjna rozerwania stozka rotatoröw ma 11a cclu usu11iycic hölu,
popraw<: 1u11kcji i poprawc; ROM. W doleczaniu pooperacyjnym nale:i.y zachowac RODZA) NAPRJ\WY
nielalw<i röwnowagc; pomiQclzy ograniczeniarni niczbQdnymi do gojenia siQ tkanek
a aktywnosciq, od kl6rej zalczy przywr(>eenie EOM oraz slopniowy powrÖl funk- Pacjenci, kllirych podda110 operacji odlqci'.cllia luh uwolnicnia 1ni~~s11i:1 11ararnic11··
i sily rni~~sni Nicrzadko marny do czy11ie11ia z poopcracyjnq sztywnosciq i bölem 11cgo ocl wyroslka harkmvcgo luh ocl obojczyka (11p. prz.v tradycyjncj 11aprawie sloz-
nawct przy doskonalc wykonancj 11aprawic, jcsli nie naslc;pujc po nicj wlasciwa re- lm rotator6w mctodq otwarlq), rnogq na 6-8 lygod11i ulracic mozliwo.sc poslugiwa-
habilitacja. nia sie; czynnyrn skurczcm rni<;snia 11ararnic1111cgo, hy 11ie closzlo clo jego oderwa11i11.
Wilk i Andrcws opisujq licznc czynniki, klürc w istotny spos6b wplywajq na Naprawa arlroskopowa sto:i.ka w istocic nicco spowalnia poslc;p rehabilitacji
program rchabilitacji poopcracyjncj po naprawic uszlrndzcl1 sto:i:ka rotalor6w. z powoclL1 slabszcgo miejsca naprawy w poröwnaniu z mclod<t olwartq. Zuhieg
z minimalnym otwarcicm, polcgajqcy 11a wyko11a11iu pionowcj szczcli11y zgml11cj
z kicrunkicm przcbicgu wlükien mii:;snia naramic1111ego, pozwala na wc1.csnicjsi'.l~
przywrncanie oslro:i.nych skurczöw lego mic;snia. Niczalcznic od wybrancgo spo-
Czynniki wplywajqce na rehabilitacj{! po naprawie sobu dosl~~p11, LI wszyslkich pacjcnt<iw lrzcha rcspcktowac lc:i:qcc LI podstaw gojc-
usz1wdzefl stozka rotator6w nia prnccsy biologici'.lle.
iW.U.U~~\iali.~lllfil

RODZAJ NJ\PRAWY
WIHl<OSC ROZDARCIA
• Melodq olwarlq
• rvletoclq pölo!wart<t Oslaleczny rezultat funkcjonalny i oczekiwania po opcracjach slo:i.ka rolator(1w ma-
• 1\rlroskopowo bezposrcdni zwiqzck z rozleglosciq uszkodzenia. Wilk i ;\ndrcws (2002) uzalez-
HOZIVllAH USZKODZENIA szybkosc rchabililacji od wielkosci uszkoclzenia (palrz „Plan relwbililacji").
• Wielkosc hczwzgl9Glna
• Liczba uszkodzonych sci~~gicn JAl<OSC Tl<ANEI<
JAltoSC~ TKANEI< •>ACJENTA Stan rozcii:;gien, lkanki 111iysnimvcj i lwsci pozwala 11a ukrcslenic lcmpa rchahili-
• Dobra, srt:dniu, zla Scic1kzale, stluszczale czy oslabio11c tkanki gojq sie; wolniej niz zachowujq-
cc closkonalq ror111c;.
~

·1 • Lh1kod1<" li;1 harku J • Uszkocl1L"11i;1 h.1rku

UMIEJSCOWIENIE ROZD/\RCI/\ barku przy u11oszc11iu rrnnicnia w przc'id, rolacji zcwnc;lrzncj lub rolacji wcw11t;lrz11cj,
zalcznic od lcgci, klürc 111ic;s11ic ulcgly uszkodzcniu. J{uchy bicrnc sq na ogöl zacho-
llozdarcia dolyczqcc lylnych struktur sto:i.lrn wymagai<l powolnicjszcgo wzmac- wanc, w zalcznosci od czasu, jaki uply11ql od urazu. Jesli uszkoclzcnic ma clrnraktcr
niania rotacji zcwnirtrzncj. Rehabilitacja po naprnwic podlopatkowej (strnktur przcwlckly i pacjcnt z powoclu hölu unikal uzywania barku, mozc lo oznaczac, zc do-
przcdnich) powinna sicr 1<1czyc z ograniczcniem wykonywania rotacji wcwnirtrz- szlo juz clo zaroslowego zapalcnia lorcbki (ograniczcnic ruchomosci barku) ora1.
ncj z oporcnr przcz okolo 4-6 tygodni. Zakrcs ruchc)w bierncj rolacji zcwnc;trzncj
oslahicnia czynnych ruchöw HOJ\tl (w nastc;pstwie :oamego rozcrwania slozlrn).
1rzcha tuk:i.c ogranic1.yc az clo wczcsncgo ctapu gojcnia sit; lkanck. Wic;kszosc roz-
Trzcba pami~~lac, zc z wickicm pacjenta zwicrksza siir prawdopodobicrlstwo ro-
darc ogran icza sit; clo sci~~gna mic;snia 11aclgrzebicniowcgo, krylyczncgo micjsca
zcrwania sto:i.ka rotatorow polqcwne zc zwichnirrcicm barlm. Po 40 roku ).ycia ro-
11szkoclzc11ia. kt(>rc czt;slo odpowiacla 111icjscu konrliklu poclbarkmvcgo. zcrwaniu slozka rolaloröw w 3()l)-\J przypaclköw towarzyszy 1.wiclrni\·cic barku,
a po 60 roku zycia czc;slotliwosc ta wzrasta do ponad 80(Yt1. Z tcgo wzgl~·du po
INDYWIDUALNE CECHY l'/\CJENT/\
slwierdzcniu zwichnic;cia barku ko11iccz11c jcst zleccnic pclncgo baclania barku clla
Kilku auloröw clnnioslo o gorszym wyniku kot'1cowym lcczcnia osöb slarszych, byc wykluczenia uszkoclzenia stozka rolatoröw. Jc5li znaczne dolegliwosci w poslaci
111ozc zc w1.gl(,·du 11a zwyklc wit;kszc i h<trclzicj sko111plikowa11c uszkoclzenia u lych b6lu i oslabienia koi1czyny ulrzymujq sicr po uplywic 3 lygoclni, niczbc;clnc sq ha-
pacjcnt(nv; zapcwnc ma tu wplyw na oslalcczny wynik lerapii. dania obrazowc stnzka rolatoröw. W razic rozcrwania slozka rolatoröw po pr1.c-
'v\la).nc jcst, by lcczcnic hylo prowadzonc z udzialcm lcrapculy clysponujqccgo bytym zwiclmie;~ciu istnicjq wskazania do naprawy opcracyjncj.
closwiadczcnicm w zakrcsic rchabililacji barku, nie zas polcgalo na rcalizacji prt>-
gra111u rchahililacji domowcj. Wicl11 lckarzy prdcrujc poslt;powanic barclzicj clyna- Leczenie
rnicznc, poclczas gdy inni holcl11jq 111etodo111 zachowawczy111.
W rchahilitacji po opcracji stozka rolaloröw nacisk powinicn byc polozony na Zalccanym lcczcnie111 oslrcgo rozcrwa11ia stn:i,ka rotalor(Jw u osohy aktyw11cj jcsl
11atyclrnliaslowc uruclia111ianic, wczcsnc przywracanic dynamiczncj slabilnosci naprawa opcracyjna. Wsröcl zalcl wczcsncj opcracji nalczy wymicnic zaclwwa11q
slawu ramicnncgo (GH) i slopniowc odzyskiwanic sily st.ozka rolatorc'Jw. Przcz ruchomosc slozka, kl6ra tcchnicznic ulalwia opcracjc;, zachowamt dolmt jakosc
caly okres rchabilitacji lrzcba unikac przcciqzania gojqcych sie; tlrnnck, zachowu- scic;gicn, od ktörcj zalczy trwalosc naprawy, jak i lo, iz w przypadkach wspölisl-
rl'iw1H>wagt; po111it;dzy odzyskiwanicm rnchomosci barku a czascm niczbc;clnym nicnia uszkodzcnia zc zwichnic;ciem poprawia sie; slabilnosc stawu G 1-l.
gujcnia sie; tkanck 111ic;kkich.
USZl<ODZENIE PRZEWLEl<lE
USZKODZl:NIE OSTRE
Przcwlcklc rozclarcia slozka rolalor(J\v mogq byc 1.111ia11<t bczohjawuw<t, 1.wiq1.anq
l'acjcnci doznajqcy oslrcgo mzerwa11ia slo:i.ka rnlalor(Jw najczt;scicj lral'iajq clo lcka- z fizjologicznym proccscm slarzcnia si\· organizmu. Do prnccsu starzcnia si\~ slo).-
r1.a wkrölcc po urazic. Uskar:i.ajq sie; 1ia böl i nagle oslabicnic ko11czy11y, ktörc zwyklc ka rolaloröw, a zwlaszcza mic;snia naclgrzcbicniowcgo, przyczynia sie; wiclc c1.y11-
objawia sie; 11ic1110).nosciq jcj unicsicnia. Badanic rizykalnc ujawnia oslabicnic ruchöw niköw, w lym pogorszonc u11aczy11icnic, konflikl 111it;clzy wic;zadlami kruczo-ra-
micnnymi a blizszq nasadq kosci ramicnncj, mnicjszc korzyslanic z barku, a lakzc
Podstawowe cele rehabilitacji po naprawie stozlw slopniowc zwyroclnicnic scic;gicn. Lchman i in. ( 1995) ujawnili ohccnosc rm.crwa-
rotator6w nia slozka rotaloröw u 3(JlVc> zwlok ludzi zmarlycl1 po 60 r.z„ a lylko u (Jl!';) l,wl1.
klörzy w chwili smierci rnicli mnicj niz 60 lal. W badaniu wykonanym przcz Eo-
Cel l Zm:howanie i11lcgral11osci 11aprawio11cgo sl.o~.ka rotator<iw. Nie zoo/110 11ara- mco i in. ( J 999) srcdni wick pacjcnt{nv, ktorzy tral'ili do nich z powodu rozcrwa-
za( gojqcycli sir t!w11eh //(/ przeciqi:enia. nia sto:i.ka rotator6w, wynosil 58 lat. Wicht pacjcntöw z pr1.cwlcklym ro1.darcic111
Cel 2 jak najszyhsze i 111ozliwic bezpieczne przywn'1cc11ic pelncgo zakrcsu hicrnych
ruch<iw !ZUM.
slozka rotatoröw ma ponad 50 lal, nie przcbyla zadncgo urazu barku i zglasza 11ic-
Ccl 3 Przywröcrnic dy11a111icz11cj konlroli glmvy lrnsci ra111ie1111cj. Nie na/ci;y okrcsowc bölc barku, kl/irc z czascm sie; nasilajq. Wywiad u tycl1 paL:knlöw
wy!wr::.ystym1H' du tego 1111osze11ia ra111io11 (wzmsw11ia ra111io11an1i)! mozc nickicdy wskazywac na picrwotllil cliologic; w postaci konfliklu w slawic Gll.
CL'i 'i l'oprawa sily 111i~Siiiowcj rutacji ZL~W1H;lrz11cj. l'rzywracanic räumomagi
111i~'.\11iumej.
Ccl 'i Zainicjmva11ic odwodzcnia i zginania barku z oporem. Po przywröccniu Badanie
röwnmvagi 111i~~s11iowcj.
Ccl b LJ11ika1iic L:wio.c1·1 11ad111iernic przcciqi.ajqcycli (uwzgl~dniajqcych proccs • Baclanic fizykalnc mo),c ujawnic zanik mic;Slli w dolc naclgrzcbicniowym.
gojcnia lka11ck). • Zalcznic od rozrniarn uszkodzcnia 111ogq tc:i, wystt;powaC: objawy 1.anik11
Ccl 7 Slop11iowc przywn'>cc11ic fu11kcju11aliwsci barku. w dolc podgrzcbicniowym.
Ccl K /\klywacja 111i~'s11i slozka rnlalon'nv dzil;ki Uurnicniu b{Jlu. • lü1chy bicrnc s<t zwyklc zachowanc, alc n1ogq i111 towarzys1.yc lrzcs1.czc11ia
poclbarkowc.
K.E. Wilk, 11.C. Crnl'kl'll, j.IC J\11drl'll',;, lil'/J11bi/i/11/io11 afler rotatur cuff s111~~e1y, 'IL•cl1. • Uposlcdzonc sq gladkic rucl1y czynnc, a podolmc clolcgliwosci wzhudza opu-
Elhuw Surg„ 1: 1:~s. 2000.
szczanic ramicnia sponacl glowy.
 • l h1kud1P11i.l 1>,,rk11 • \ J:;1kod1{•11i,1 harku

~ Oslabicnic mit.•sni rna zwi<tzck z wiclkosci<t rozclarcia i us1.koclzcnic111 po-

szczcgölnycl1 ntil(snL U leczonych zachowawczo (nieoperacyjnie) pacjent6w
~ Podlwrkowc wstrzyknic;cic lidokainy mo:i.c ulalwic odr6znicnic oslabicnin
z przewlektym uszlwdzeniem stozka rotator6w
spowodowanego przcz bolcsny proccs zapalny od oslabienia zwiqzancgo.
JIAZA 1: TYDZI EN 0-4
1r z uszkodzenicrn slcdrn rntator{lvV.
~ Pröby prowrilrncyjne, w tyrn objaw lrnnfliktu poclbarkowcgO' Nccrn (zob. ryc.
Ograniczcnia
3-29) i objaw Hawkinsa (zoh. ryc. 3-30); mogq clawac wynik pozytywny, alc • Unikanie manewröw prowokai.:yjnych i cwiczc1\ pnwodujqi.:ych dyskrnnl'ort
nie S<! swoistc, ponicwa7. wypadai<l cloclalnio lakzc w innych schorzcniacl1, • D(>tyczy ln lakzc agrcsywnych {:wiczd1 HOM i 6wiczc1i wzll!acniajqcych
• Pacjcnt ll!oze cicrpicc na zapale11ic kall'I ki podbarkowcj, przclo cwiczt:nia l\OIVI
, lakich jak zapalenic sci\~gicn stozlrn rolaloröw lub rozcrwania o nicpclncj gru- j C1Viczcnia IVZlllilClliajqcc llli~'Sllite n;iJt:zy J'OZj1tlC/.,VllilL" IV odwied/.ellill J'illllil'llia
bosci. 11111icjszy111 11iz 90".
" Wazm: jcst badanic nakicrm\1a11e 1w inne rno:i.liwe przyczyny. ß{il barku, osla- • Unilrnnic odwodzcnia/rot.acji - odlwarza to sytnacj~· lwlizji
hicnic sto:i.lrn rqlatoniw i zaniki micrsnio\vc w dole 'nad- i poclgrzcbicniowyrn • Unikanic cwiczcf1 „z p11stym pojemnikicm" Ic1Vic1.rnie lo (c111pty-ca11 cxercisc) wy-
rnogq si(; nagle pojawic u pacjcnlöw z rnclikul9paliq na poziomic C5-C6. konujc sit; w sposöb nastqpujqcy: 1) pacjcnt utrzyrnujc hanlle tl,5-J kg z boku ciala;
2) unosi IV przöd rami~: z ha11lla111i pod kqtc111 45° {prn11it,:d1.y odwicdzcnii:m a zgit,:-
cicm); 3) wykonujc 3 scrie po 10-15 powiör1.d1 -p1;:yp. //11111.j.
Bad.inia ohrazowc Unicruchomicnic
L\c1dania ohrazowc bywajq pomocne w diagnoslycc przcwlcklego rozcrwania slo:i.- • Unicrucho1nicnic na kr(1t.ki1n le1nbli1k11 lylko dla popralVy ko111l'nrl11
k<1 rotatoröw i ulatwiajq przcwidywanic polencjalncgo sukccsu lcczenia opcracyj- Usmicrzanic b{Jlu
ncgo.
• ZIV<iiczanic bt'ilu i dyskornl'orlu 1n;1 islotm: z11;1czt'11ic dla rckonwalesccncji
" „Scria na bark pourazowy" mo:i.c ujawnic pcwnq proksymalnq (görnq) rnigrn- • Far111akoternpia ·
cjcr kosci rnmic1111ej, eo przcrnawia za du:i.ym przcwlcklym rozcrwanicrn lub • NLPZ - cwcnlualnic inhibitory cyklooksygcllazy 2 (COX-2) (np. cclccoxib
nicwyclolnosciq slo:i.ka rolaloröw. 1Cclcbrcx1)
~ Zclj9ci<1 przcglqdowe 111og<1 wykazac zmiany zwyroclnicniowe lub nawcl zapa- • l'odbarkowe wslrzykiwanic korlykosleroid11 j srodka 111iejsrnwo rnit:cz11lajqccgo;
clnicrcic sit; kosci, odpowiadajqce arlropalii sloz.ka rolatoröw, przy ktörcj zrödlcm nalczy stosowac oslro).nic u pacjc11l(iw z oslryrni objawallli wspölisl11icj<1ccgo
dolcgliwosci pacjcnla jcsl za1üw110 nicwydolnosc sto:i.ka, jak i zapalenic stawöw. zapalcnia torcbki; nie wi9ccj ni). trzy wslrzykni~·ci:1
• l1111c n1ctody tcrapii
" Rrczonans rnagnctyczny (NI I~) lmrku mo:i.c sie; przyczynic clo ujawnicnia rozc- • J.(id. ullratU.wi9ki, llVCS
rwania slo:i.ka rolaioröw, jego wiclkosci i slop11ia rclrakcji. MR ulatwia lc:i. • Wilgolnc cicplo przcd C:\1·iczc11iarni. kid pod lwnicc sc:sji
uccnc; slanu mi9sni slo:i.ka. Ccchy nacieczcnia tluszczowcgo lub wlöknistcgo
Uruchamianic barku
111i~~s111 st.o:i.ka rotatoröw oclpowiaclajq przcwlcklcmu uszkodzcniu sloz.ka rola-
toröw i sq zlym pn~gnoslykicm dla skulcczncgo przywröccnia jcgo funkcji. Ce/c , ..
!\tll\ z doslawowym \\'Slrzykni9cicm subslancji cicniujqccj (giiclolinium) wyko- • 'v\lyröwnanic rolacji 1.cwrn;t rzncj i wcwn~:t r/.11cj w obu lm1'1cz.v11aclt, p17.y \1slawicniu
nuje si~' u mloclszycli pacjentöw, u kr(irych podejrzewa si9 wspölistnicnic ran1ic11ia w od1Vicdzcniu 11111iciszvn1 niz ')()"
zrnian ohrahka lub 11icstabil11osci. · C'r/licw11i11
• Hozpoczt;cic od c1Viczd1 wahat!Jm1•.1Tli ( 'util!Jillla, by 11zyskac l'llt:ho11H>SL' 1\'l' IVCZL'SIJC'j
fazic
Leczcnic • l\icrne cwiczcnia JZOIVI (mli. ryc. 3-··13)
U wic;kszosci pacjentöw z przcwlcklym rozcrwnniem slozkn rolalorCiw stosujc sie; • Zgina11ic barlrn
• W~1prosl barku
lcczenic zachowawczq. Zabicgi operacyjnc w lcj grupic pacjcntöw s<1 wskazanc, • Holacja zcwnt;lrrna i wcw11t;lr1.11a
gdy postc;poVl'.anitr zar;howawc;\11c qic przynqsi rezul\nlu lub gcly przcwlc.ldc uszko- • Hozciqganic przcdniej, tylncj i dolncj cz<;SL'i torcbki prY.y 11zyciu przcciwlcglcgo
dzenie ulega oslrcqnl ,r9~er.\vmjliu.\_Glöw11ym cclcm chirurgiüztilego lcczcnia rozc- ralllicnia (zob. ryc. 3-56)
1
rwania slo:i.lrn rotatorci\\• 'jrfü uzyslirnnic ztadoclzenia bölü. q:cIJ. cloclatkowe, ktöre • Unilrnnie wspomaganych cwiczc1i (zob. ryc. 3-42)
latwicj osiqgnqc w oslt'~ycl1 niz w przcwlcldych uszkoclzcniücl~ stozka rnlatoröw, • Zgina11ie harku
obcjlllujq poprawc,~ ROM, zwi9kszcnie sily i powröt • Wyprost harku
• l{olacja zcwn~~trz11:1 i wcwrn;lr/.11;1
• PrzcchodzclliC do CZ,Vllll,Vch cwiczc1'1 HOM
• „Clwdzcnie po scianic" (ryc. 3-bO)
Urnchamianic lokcia
• H11chy bicrnc z przcjscielll do c/.,Vllll,Vch w llliar~ lokrnncji pacjcnla
• 0-130"
• l'ronacja z przejscicm do supinacji w llliar~· lolernncji pacjcnla
tr""
J • Us"l""'z"11i,1 liarku ·i • l!S1korlzc•11ia h,uku

]~(,() <':wic1<\11it~ nu:li<Jvv c1y1111ych harku, „chud1t·nit• pu Uruchamianic

Cclc
• Uzyska11ic plldobncgo HOM wc wszyslkich plaszczyznach w krn'1czy11ic przccill'·
/<
leglcj
Ö11ic:w11ia
• Bicrnv l(()fVI
• Hozci~1ganic torcbki
• Czynnc wspomagane cwiczcnia ruchowc
• Czynnc cwiczcnia ll.OM
Wzrnacnianie mir;Slli
'frz.y razy w lygodniu, 8-12 powl{1rzc1\ w t.rzcch seriach
• \Vzrnacnianic pnzoslalych 111i~'.s11i sloi.ka rolalor(Jw
ll.ozpoczi;cic od izornclrycznych (:wiczd1 wzrnacniaj:icych w za111k11i~·l.y111 la1'H:uchu
(zoh. ryc. 3-44)
• Holacja wcwni;Lrzna
• l\olacja zcwnr;l rzna
• Oclwoclzcnie
• Przcclrndzcnic do cwic:1,e1'1 wzn1<1cniai1tc.vch IV lai'icuchu Oi1Varly111 z ui.ycic111 laSlll
Wzmacnianic mir;Slli Thcra-13and (palrz ryc. .3-47)
• Wz111arnia11ic cl1wylu (pilka plastycz11a, pilka Ncrra. pilka clll rakiclki) • C:wiczcnia 1Vykonywanc s:1 IV zgi1,·ciu lokcia o lJO"
Uz.ywanic n;ki w cmlzic1111ych czyrnrnsciach, alc ponizcj poziomu barlrn • Pozycja 1Vyjsciowa z harkic111 w usta1Vicniu 11cutralny111 0" zgit;cia w prztid,
odwmlzcnia i rutacji zewn<;t rzncj
FAZA 2: TYDZIEN ·l-8 • (\vic1.c11ia 1Vyko11ujc sie; IV ka~.dcj z pic;ciu plaszczyzn ruchu po luku -15"
Krylcria przcjscia do l'azy 2 • J\paral 111a b koclo1Va11ycli kolmcrn zakresöw o sile opmu od 0,5 du 3 kg
IV oclsl1,:pach eo 0,5 kg
• l'rzcclrndzcnic do nasti;pncgo zakrcsu nast~·pujc zwyklc w mlstt;pach 2·-3-lygudnio-
wych: pacjcnlöw instruujc si~·, hy 11ic z111ie11iali zakrcsu, jdli cwiczcnia na dolyl'l1-
c;zasowy111 pllziomie wiqz<1 sil,'. z clyskrn11furlc111
Celc • Cwiczcnia z lasma111i Thern-Band pozwalajq na koncenlryczm· i ckscenlrycz11c
wzmacnianie 111i9sni harku i sq formq cwiczc11 iz.otonicznych (ccchujqcych
• l'llprawa sily. 111ocy i wyt rzyrnal1Jsci barkowcgo zmicn11:1 szybkosciq i stalyrn oporc111)
Ogrnniczcnia - Rotacja wcwn1,:lrzna
-- Holacja zcw111,'.trz1w
• U11ika11ic lllillll'\Vl'ÜW prowokacyjnych oraz cwiczci'r powoduj:1cych - Oclwoclzcnic
• Wl:1czc11ic zan"Wll() cwiczc1'1 l\OM, jak i (:wiczcli \VZllli!Clliajqcych - Zgi11a11ic w przc'id
U11icrucho111ic11ic - \Nyprnst
• l'rzcjscic clo lckkich iwtonicz.nych cwiczc1\ z lia11lla111i (zob. ryc. 3-,17:1\) (-, '·
• N icpot rzclrnc • Holacja wcw11r;lrz11a · · 1--~~g{1.
Usmicrzanic b{Jlu • fü1lacja zcwn9lrz11a ~; l~
• Odwmlzenic ·Jr1-rr,
• /.walcza11ic bt'ilu i dyslw111rurlt1 111a podsl.awuwc zuaczL·11ic dla rckomvalcscc11cji
• l'arn1akotcrnpia
• Zgi11a11il' IV przt'id
• Wyprnst
!~\~'.
1„

•NU'/'. cwcnlual11ic i11'1ibitory cyklooksygc11azy 2 (C:OX-2) (11p. cclccoxih Wz111arniü11ic 111i~1Sl)ia 11ara111icn11cgo (ryc..3-61) /.
1 ·~·
\\~1
. '

1C:dchrcx1) ·.;1~::
• Wz111acnia1dc slahilizalunhv lopatki '
• l'mlbarkowc \VS( l'zykiwanic kortykosleroidu i srndka 111icjsCO\VO z.niccz.u{ajqccgo; • l\viczenia wz111ac11iajqcc IV za111k11i~~ty111 la1·1cuchu (zob. ryc. 3-4'.J)
nalezy stosuwac ostroi.11ic u pacjc11lt'nv z oslry111i uhjawa111i wspölisl11icjqccgu - l\clrakcja lopalki (rnit;sid1 rci1V11oleglobocz11y, posrndkowa czq:ic 111i\:s11ia
nia torchki: nie wi1;ccj 11ii. lrzy wslrzylrni1;cia czwornboczncgo)
• l1111c 111ctody lcrapii - l'rnlrakcja lopalki (111i\:sid1 z\·baty przcdni)
• IJid, uliradi.wi~·ki, l IVGS Olrnizanic lopatki (mi~·sid1 najszer,zy grzbiclu, czwornbocz11y i z1;haly przcd11i)
• Wilglll 11c cicplo przcd (:11'icz1·11ia111i. l1'1d pml ko11icc scsji - LJ11oszc11ie lupalki (gc'irna czqsc 111i1;s11ia czworobocwcgo)
• l'rzcjfric clo ww1acnia11ia stabilizalorc'nv lopatki w lrn'1cuchu olwarly111 (zob. r~""
3-46)
1·

1 • U;1kndn·11i.1 b.irk11 ·~ • lJs1kod;t•11i,1 h~Hku

l'osti;powanic w razic wyslt;powania sygnalöw ostrzcgawczych

~
• Byc ll!OZC lrnnicc1.11y jl'st IJDWri'il du wczcsnicjszcj razy cwiczcü
~~„ • Moi.c hyc knniccznc lcpszc wykorzysla11ic opisunych wyi.cj 111etod lcczc11ia 11(·1111
.
• Moi.c sit; okazac konicczna inlcnvcncja chirurgiczna
'•,_" . ·~·--·-.,, __'"·-. '

i
rY
~
~ Po operacyjnej naprawie stozka rotator6w
Bach, Cohcn i Homco
~ B
M FAZA 1: TYDZIEN 0-6
Ograniczcnia
• Bez czynnych cwiczcn ROM
• Ilozpoczt;cic czynnych cwiczci'1 ROM slosownic do wicllrnsci rozcrwania
• l)Jicwiclkic rozcrwanic (O·-· I c111): hcz czynnych c:wiczc(1 l\OM pr~.cd 4
• Srcdnic rozcnvanic (1-.3 cm): hcz czynnych cwiczc(1 l\OIVI przcd b
• Duic rozcrwanic (3--5 c111): hcz czynnych cwiczd1 l~OIVI przcd 8
• Masywnc rozcnvm1ic (> :i crn): hcz czynnych cwiczc(1 FtOi\·I prwd 12 tygodnic111
Ryc :1-ld Wzmac:11i,111ic prz!!dni<·j
• Na podobny okrcs zmvicszcnic czy1111ych wsprn1H1ganycli cwiczc(1 l~OM, slosow11ic
CZf1~Sci
niit,:Snia n<1rarniP111iego. A. lzo-
do wiclkosci rozcrwania
rnf!lryczrw 1\vicl(!llia vv zarnknii/lyrn • Jylko hicrny Hüf\'I
l.11icuchu. B. lzolonitJIH! (wiczP11i,1 • 1'10° zginania w prz{Jd
\V olwi\rlyr:1 ld:kuchu. • cJO" rotacji zew119trz11cj
A • 60-80" odwodzcnia bez rotacji
• Bez wzmarniajqcych/z oporc111 nichüw barlrn p1·zcd 12 tygod11ic111 ml opcracji
• W rozcrwaniach o dui.yrn potcncj<iic gojcnia si~· (nicwiclkic rozcrwa11il', pacjcnt pnni-
FAZA 3: TYDZIEN 8-12 i.cj 30 r.i.„ nicpalqcy) izo11H.:lryczm' cwiczcnia \VZ!llaC!liaiqcc z p1·zcjscic111 do Cll'iC/.Cll
z tasrnami Thern-Band 111ui.11a rozpoczqc po 8 Lygod11iach; cwiczcnia
Krytcria przcjscia do l'azy 3 przcd uplywcn1 12 tygod11i nalci.y wykonywat' w udwicdzcniu ra11iic11ia pnnii.cj
• Pcln.v zakres l{()JV! hez b<ilu
• ;'fü~ wyst~·p11jc h<'il a1ii lkliwwk uciskowa potlCZllS cwiczc1i \VZlll<lClliajqcych Unicruchomicnic
• Spostih 1111icrucho1nicnia zalci.y ml stopnia odwodzcnia ko11iccz11cgo do naprawy
Celc scii;gic11 sloi.ka rotalor{nv pod 11icwil'!ki111 napi\'cic!ll luh bez napi~·cia
• l'oprawa kor1truli ncrwowo-mit,~sniowcj Zastosmvanic tc111blaka - jcsli napic;cic pu naprawic jesl rnini111alnc luh nie wys!~·pujc
• l'rzygoi•iwanie do stupniuwcgo powrot11 do nktywnnsci l'unkcjonalncj przy uloi.cniu ra111icni<1 wzdlui. cinla
• Ustcilcnic dP!llOwego prognflllll cwiczc(1 podtrzyn1ujqcych (rnzciqgajqcych i wzmac- • I;Jicwiclkic rm.darcic - t-:5 tygodnic
niilj~ll'.VC!t), ktörc pow11111y hyc wylm11y\\'a11c l'll najrnnicj trzy razy w tygodniu • Srcdnic rnzdarcic - ~)„() lygodni
• D11i.c l11h 111asyw1w rm.darcic - 6-8 tygodni
Wzmac11ia11ic fu11kcjo11alnc • Orleza mlwicdzcniowa jci.eli napit;cic pu 11aprawic jcsl rni11i111al11c luh nie wyst~'Pll­
• Cwiczcnia pliornclryczne (ryc. :S-,18) jc przy odwicdzcniu ra111ic11ia o 20-40"
• I;Jicwiclkic rozdarcic - 6 tygmlni
l'rzcjsciowy progrnm stopniowcgo, syatcmatyczncgo powrolu do zaji;c sportowych • Srcdnic rozdarcic - 6 tygodni
• M iolaczc zoh. • D11:i:c luh rnasywnc rozdarcic 8 lygodni
„.

• 'frnisisci ··· zob. Usmicrzanic b(Jlu

• Golfisci · · zob.
• Pacjcnci poddani arlroskopo11·cj stu:i:ka ro1<1\(ll'\>1V cicrpiq na 11111icjszy b(»I
!Vlaksymalncj poprawy moznn sit; spodzicwac po 4-6 micsh1cach poopcracyjny ni:i: opcrow;111i nie dui~ci;1 <>lll';(r[('go li1h utwarlq
Sygnaly oslrzcgawczc (lccz unwi.liwiai<1cq dokladnicjszq napraW\')
• Fnrmakotcrnpia
• ütrata ruchöw - zwlaszczn rotacji wcwm;trzncj • Leid narkotycz11c przcz 7·-10 dni po opcracj i
• Brak poprawy sily - zwlaszcza odwodzcnia i unoszcnia w prz(>d • NLl'Z - gdy dysk0111fort poopcrncyjny sie; przcciqga. cwcntualnic lcki z grupy
• Ci•1gly b(>J - szczcg6lnic w nocy inhihitoröw COX-2
r
3 • lJSLkorlzeni.i liarku
-1
i
'L.

:1 • Uszkndwni,1 b;irku

• l\lciody ICl'<lJll'lli,l'l'./.llC Öuiczcnia

• 1„id. ult1«1dzwil'ki. J 1vc;s • Kontynuowanie czynnych cwic1.d1 l{OM a:i. do osiqgni1:cia wymic11io11ych powy;"l'j
• Wilgollll' cil·pl(; przcd l(id pod lrnniec scsji ccltiw (zob. ryc. 3-43)
lluchy barku • Eozpoczircic czynnych wspom;1ga11ych Cwiczd1 HOM w cc·l11 osi<1g11i(;cia
nych wy:i.cj ccl(iw (zub. ryc. 3-<12)
biernc • l'rzcjscic clo CZ,Vllll,YCh CWiCZCli [{()!'vl II' granicacJi lolcrancji JlO osiqgni\'Cill peli1cgo
• J40° zginania w pr;Jid zakrcsu cwic1.d1 czynnych wspomaganych
• 40" rolacji zcwnirlrzncj • Lekkie bicrne rozciqganie pod koniec l\Ol'vl
• 60-80° odwodzcnia bez rolacji
• U pacjcnlüw unicrnchomionych za pornocq pocluszki odwoclzqccj unika siir przywo- Wzmacnianic miirsni
dzcnia (Jj. unoszc11ia ra111ic11ia w kicrnnku linii posroclkowcj) • Wprmvadzcnic 6wiczd1 stozka rolatoniw i slahilizalur(nv lopalki w nicwiclkich rn>>
• (:\\'iczc1iia nalc:i.y ruzpoczynac „powy:i.cj" pozirnllu odwodzenia na poduszcc oclwo- darciach o duzym polcncjale gojenia - opisanym przy l'azic 1
dzqcl·j • Konlynuowanie wznwcniania clnvylu
• \Vprowad1.c11ic cwiczci'1 wahadlowycl1 Cod111a11a, spr1„vjai<!cych \VCZCSllCJllll
urucha111ia11iu FAZ/\ J: !VIIESl1\CE 4-6
• 'Jylko hicrnc C:wiu.cnia J{OM (zoh. ryc. 3-'ß) Krytcria przcjscia do l'uzy 3
lluch.v lokcia • Nicbolcsny czynny l{OM
• Bicrnc -- /. przcjscic111 do czynnych • Bez b<ilu i lkliwnsci uciskowcj barku
• 0-130° • Zaclowalajqcy wynik badania kli11ic1.11cgo
• l'ronacja i s11pi11acja IV granicach lolerancji Cclc
Wzmacnianic miirsni • l'oprnwa sily, rnocy i wylrzymalosci barku
• \V!.ll1ac11ia11ic clnvytu tylko w tcj fazic • Poprawa knntroli ncrwowo-miirsniowej i prnprioccpcji bark11
• l'rzygulowanie clo slopnimvego powrolu du aktywnosci
FAZA 2: TYDZIEN 6-12 • Uslalenic domowcgo progranrn l".lvic1.d1 podlrzymujqcych, liyc wyko-
lüytcria pr~.cjscia do fazy 2 nywanc eo najmniej trzy razy w lygodniu w cclu wz111ocnic11ia
• Codzicnne 1Vyko11ywa11ic cwiczci'1 rozciqgajqcych
• l'o uplywic cu 11aj11u1icj b tygodni ml opcracji
• llicrny ll.CJM bez hölu do Uruchamianic
• l ·10° zginania w przüd • Uzyskanic rnchomosci takicj jak pu slronie przcciwk:glcj
• ·10" rotacji ZC\Vll\'ll'ZllCj • Slosowanic cwiczd1 l\OM biernych, czynnych wspo111agauyc:l1 i czynnych
• 60-·80° od1Vod1.c11ia • Biernc rozciqga11ic lorcbki pod ko11iec scsji l\C)M, zwlaszczn z przywodzcnicm w po-
Ograniczcnia przek klalki picrsiowej (poziomc) i rotacji wcw11irtr1.11ej, w cclu rn1.ciqga11ia tyli1ci
czqsci lorcbki
• Bez wzmacniania i rnch(Jw z oporcm do 12 tygodnia po opcracji
• \.V J'azic 2 hl'/. czy1111ych CIViCZl:li i{UM u pacjcnlÜw z rnaS,VIVll,Vlll rozdarciclll Wzmacnianie miirfoi
Unicrueho111ic11ie • Wz111ac11ia11ic sloi.ka rulalur<iw
• ]{ozpoczircic ml i1.omelrycznycl1 t'.wic1.ci'1 wz111acniajqcycl1 w zan1k:1i9t~'lll la11c11ri111
• l\czygnacja z il:lllhlaka i orlczy odwicdzeniowcj (zob. ryc. 3-44)
• U:i.ywanic ich lylko dla koml'orlu - l\olacja wewnirlrzna
Usmicrzanic bölu - l\otacja zcw1wlrz11a
- Odwodzc11ie
• N LPZ u pacjcnlt'iw /. 11porczywyrn dyslrn111l'mlcm po opcrncji - Zgina11ic II' przöcl
• Melody IL:rapc11tyc1.11e - Wyprosl
• Uid, ullradz1Vi\:l\i, 11\IC:S • l'rzechoclzenie clo cwiczd1 IVZlll<IClliajqcych \\' laiicuchu olwarty1ll z t'as!il<l Thcr:1-
• Wilgot11l' c:icplo pr1.cd t'.:wic1.cniami, k>d pod konicc scsji lla.11d (zob. ryc. 3-47)
lluchy barku - Cwiczcnia wykuuywane zc ;,giqcicm lukcia do 90"
- l'ozycja wyjsciowa /. nculrnlnym 11sla11·ic11ie111 barku 0° zgit;cia w prz(id, udwied1.rni:1
Ce/c i.rolacji 1.cw119lrzrn.:j; rn111iv pmvi!ll10 h.vc' wygod11ic uloi.one z hoku ciala
• 140° zginania II' przöd /. przejscicm du 1bO" -- Cwiczcnia wyl.;on11uje siir IV zakrcsic luku :15° w ka:i.dcj /. piirciu plaszczyrn rnchu
• .J()" rolacji 1.c11·111·1 rzJl(:j z p1·zcjsciern do CiO" - Doslt;pnych jcsl szdt' 01.11acw11ych roi.nymi kolorarni zakrest'iw la:i111 Tlwra-J\a11d;
• h0-80° udwodzl'llia - /. pr1.cjscic111 do lJO" ka:i.da z nich zapcwnia op(ir w1.rast;1jqcy od 0,5 do .) kg w od:;Jt;pad1 eo p<>I kilugra111a
-- Do 11ast\:p11ego ohciqzrnia przechodzi si9 zwykle eo 2-3 tygocl11ic;
inslruujc siir, by nie zmicniali 1.akrcs11, jcsli dotychczasowy pozirn11 oporu sprawia
im clolcgliwosci
r·~
1
1 • l Jszkod1t:ni,1 harku
l • l l<>.".knd.1(•11ia li.irku

• Progrcsywny, systcmalyczny, przcjscinwy prngrn111 powrolu do zaj~'c SJ)(lrlmv.vt:h

,,,~ • Miotaczc - zob. dalej

• 'fc11isisci - zob. dalcj
• Colfisci -· zob. dalej
1\lalisv111a/11a 1mprama
• Male rozdarcia - 'i-6
• Srcdnie rozdarria -- 6-8
• D11;.e i 111asyw11c rozdarcia 8--1 '.2 111iesit,:cy
Pnprawa sily i fu11kcji b~·dzie lrwala przez eo 11aj11rniej l'.2 rniesi\'C,V.
Syg11aly ostrzcgmucze
• Ulrala ruchöw -· zwlaszcza rolacji wcwnqlrzncj
• llrak prngresywnego zwii;kszania sily zwlaszcza odwoclze11ia
A • Ulrzymywa11ic sit; ciqglcgn bülu -· szczegölnic w noc.v
l~y«. ]~(,'.! r )1)tfatkovve w;:m,1u1ii1nie
~,l,1!Ji!i1d\01fJW lopill!d W Lecw11ic
l
ltu'H t1dn1. A. l\.01pnczt~·cit~. B.
c1t·11it' (reh<lLilililCj(l sln1pi.1 Si!r' lld pr.i-
"' • Ewcntualny
cwicze{1
os(1b. u kltirych 11ic popl'ill\'il, do clapu -
wyrn 1.1111ic·11iul. ß • Zaslnsowanic cncrgicznicjszego lccze11ia przt:ciwbolowcgo wylo;i.onych wcZl'-
s11icj zasml
• Mo7.liwa koniecznosc ponowncj intcrwcncji opcracyjnej
• Wskazania clo ponowncgo wkrnczcnia opcracyj11cgu:
• Nicmo:i.nosc uzyslrn11ia przcz 3 rnicsiqcc pnnad LJO" unoszenia w przöd
Thera-Band u111oi.liwiai<1 koncc11trycz11c i cksccntrycznc • Staht poprawa przcrwa11a przcz uraz i/lub hnlcsnc przcskakiwanic pudczas fazy
barkll i ualczq do cwiczei'1 izolonicznych (charakteryzujqcych gojenia z trwalq utrnlq dutychczas uzyskanych ruchöw czynnych
si.;: zrnicnnq szybkosciq i slaly111 oporcrn) • Hadiologicznc ccchy ubluzowania i111pla11löw sr(>clslawowych (np. wlm;löw) po
-- Hotacja 11·cwrn;trzna uszkmlzcniu doz11any111 w nkresic rchabilitacji poopcracyjnej; pacjcnl lraci aklyw11c
- Hulacja zcwni,,trzna ruchy i/lub wystc;pujq lrzeszcze11ia w stawic
-· Odwodzc11ic
-- Zµit;cic w
- Wyprosl
• l'rzcjseic do ll'kkich cwiezei'1 izutonicznych z ha11tlai11i (zoh. ryc. 3-47B)
-- Holacja WCWll\'lrzna USZKODZENIA STOZKA ROTATORÖW U Sl'ORTOWCÖW WYKONUJ;\CYCl-I
- l\olacja zew119lrzna RUCHY PONAD Gl:.OW/\
·- Odwodzcnic
- Zµinanic w przöd Sporlowcy z dyscyplin, kt<irc wymagajq wykonywania ruch<lw ponml glowq, s<t har-
_- Wyprost
• Cwiezenia wz111acniajqcc 111i\·sic(1 naralllicnny --· ~.wlaszcza jcgo przcdniq czt;sc (zob.
dzicj narazcni na uszkodzcnia stozka rotatoröw wskulek 1xmawiaj<[cego sic; z duzq
ryc. 3-(i 1), prc;dkosciq (7000°/s) nacisku, jakicmu s<t poddmvanc icli lmrki. Zawodnicy z pier-
• w~.niacnianic stahilizaloröw lopalki wotm1 niestabilnosciq mogq doznawac ucisku na sto:i:ck rntator6w, jak i na tylno-g6r-
• Cwiczcnia wzmacniajqce w zamknir;tym lancuchu (ryc ..3-62 oraz 3-45) nq czi;sc obrqbka panewld wzcllu:i: g6rnej jednej trzeciej tylnej jcj czQsci. Stan !cn,
- Hclrakcja lopatki (111it;sic(1 röwnolegloboezny, 111i\'siei'1 czworoboczny) zwany „kolizjq wcwnt;lri'.nq'', jest przez nicktorych autorow uznawany za czynnik
- l'rnlrakcja lopalki (mi\!Sic(1 zr;baly przed11i) sprzyjajqcy rozcrwaniu o niepelncj grubosci ocl strony stawu i calkowitemu rozerwa-
- Ohnii.anic lopatki (111iqsic11 najszcrs1.y grzh1clu, 111i~·sicn czworoboczny, mi\'siei'1 niu u sporlowc6w z clyscyplin wymagajqcych wykonywania ruchöw ponacl glowq,
f,\!lialy przcdni)
.„ U11oszL:nic barku (111iqsiei'1 czworoboczny, dzwigacz k<tla
Slmtccznc leczenic tej grupy pacjcntöw zale:i:y ocl rnzpoznania le:i:qcej u pocl-
• l'rzejscie do wzrnacnia11ia slabilizaluri'>w lopatki w lai1cuchu ulwartym (zob. ryc. 3-46) staw tego schorzenia niestabilnosci.
Zdanicm Burkharla i in. (2003) uhylck wcwni;lrznej rotacji ramicnia (GrnD,
C:e!t• glc110/u1111eral inlemal ro/alion deficit), spowodmvany przez przykurcz tylno-dol-
• 'Jl·zy raz.v \V tygodniu nego oclcinlrn lorcbki, jcsl najczc;stszym zjawiskicm palologicl'.nym prnwadzqcy111
• Na pocz<1lck 10 pcnvli'>rzd1 w jcdnej serii, pote111 8--12 powtürzc11 w lrzech scriach do uszkodzc11 barku u m iolaczy.
• Wz111acnia11ic ft111kcju11ah1L' (po odzyskani11 70t)l, sily) Zwolcnnicy lej leorii clokladaj11 wszclkich stara11, by wyt lt1 maczy{: öw przyku rcz
• Cwiczenia 11li.rnielrycwc (wh. ryc. 3-'18) lorcbki d<1zenicm ein symctrii z przcciwlcglym barkicm, majqcyrn na cclu po-
wstrzymanic palologiczncj kaskmly opisancj w picrwszcj czc;sci tcgo mzclzialu.

l
 -·-·-p-7;

"""""
:1 • u,1kod/('llid liarku
l :i • Uszkod11•11i,1 li.irku

l'iurkharl slwicnlzal rozcrwa11ic slo:i.lrn rolalor(lw u 31 l)'tJ miolaczy z arlroskopo-

wo polwicrclzony111i uszkuclzeniarni ohrctbka görncgo od przoclu clo t.ylu (SLAP, su- TABELA 3.3 KRYTERIA REHABILITAC)I PO NAPRAWIE STOZl<A ROTATO-
/!Crior /alm1111 a11/erior-poslerior). Jak siq przypuszcza, w lylnych uszkoclzcniach R6W METODf\ MINIMALNEGO DOJSCIA OTWARTEGO
SLl\I' lypu 2 dochoclzi do tylno-görncgo poclwichni<;cia kosci ramicnncj wskutek
rozcrwa11ia picrscicnia obnthka, eo powodujc wiclokrotnc wylworzcnic barclzo sil- Wiellmsc rozerwania Wytycznc l'rogram
llL'go nacisk11 na tylno-gc'>rnq cz<;sc slo:i.ka. W cl'ckcic rno:i.c lo si<; przyczynic do ro- rchabilitacji
zcrwa11ia s!o:i.ka rolatoröw. M;ill• (<;: ·1 cm) Tl'111hl;1k 11;1 7--10 dni Typ 1
Prnwdto zjawisko nadrnicrncgo skt\'cania spowodowanc przcz naclrolacj<; ze- l'rzywröu•nil' pPlncgo ROM w ci.Jgu
w11~:! rznq harku lllOZC prowaclzic du przcciqi.enia skr<;lncgo i scinajqcego Z nicclo- '1--()
mogq wskulck przcmqczcnia wlökien sloi.lrn w lcj samcj okolicy lylno-görncj. wielkosci (2-4 rn1) Typ 2
l{()zpoz11anic tego slarn1 wyrnaga zehrania wszcchslronnego wywiadu, skupiaj11cc- l'rzywrön~11 ic
ll-10 lygodni
go si~: na rclacjach czasowych i cllaraklcrze bölu oraz m1 pclnym badaniu fizykalnym,
Duze luh 111<1syw1w (::: :i crn) i'oduszk;1 odwodz<JC:il na 1-2 lygodnic Typ J
z wykorzys!anicrn prowokacyjnych mancwröw slanowiqcych pr{ib<; na nieslabilnosc. Tt>mhlak na 2-·J 1ygod1Jic
• Badanic radiologicznc z artrogral'iq z ui.yciem wzmocnioncgo MI{ (gadoli- l'rzywn\ccnic pl'lnego ROM w
nium) mo:i.c ujawnic rozcnvanic o nicpclncj grubosci. 10--l'l lygodni
o W grupie pacjcntöw z rozcrwanicm o nicpclncj grubosci rzadko istnieje po-
!rzcba naprawy operacyjncj, gdyi. dolegliwosci ust<,;pujq po wlasciwej rchabi-
barku i/lub po slahilizacji opcracyjncj.
o Zawoclnicy wykonuj<!C.Y ruchy ponad glowq, u k!6rych rozpoznano rozcrwa- • Program typu 2 stosuje si<; w rozdarciach sredniej wiclkosci u 001~Jb czy1111.\'ch
nic pClncj grubosci w warunlrnch niestabilnosci przeclniej, wymagai<l zclecy- i przy clobrym slanic tkanck.
dowancgo lcczenia w poslaci opcracyjncj naprawy sto:i:ka rotator6w i zabie- • Program typu 3 wykorzystujc siq w cluzych lub masywnych rozcrwaniach w:v-
gu stabilizuj<1ccgo. 7.aleccnic to rözni si<; od clawnicjszych propozycji clla star- nwgajqcych powa:i.nicjszej naprawy i w przypaclku lka11ck o przcci<;t ncj lu h
szyd1 pacjc11t(Jw, hy lcc1.yc rozcrwanic sto:i.ka rotatoröw, a potcm occ11iac slabcj jakosci.
po!rzebc; dodatknwego lcczcnia nicslabilnosci.
e Maksy111al11a sprawnosc zawodnika wyrnaga, by poslugiwal si<; on 11icuszko-
Waznc uwagi ogölnc dotycz<Jcc rchahilitacji po naprawic slozka rotalor6w'
dw11y111 s!ui.kicm rolatoröw i s!ahilnym harkicm.
e Odradza sie; chirurgicznc oczyszczcnic micjsca rozclarcia o nicpclnej grubo- • Wielkq wag<; przywiqzujc si<; do wczesncgo przywniccnia hicrncgo llOiVI.
sci ze wzgl(,!dll na ryzyko scicüczcnia sci<;gicn i stworzcnia warunk6w do ro- • W picrwszym dniu po operacji wykonujc si<; /Jieme ruchy ran1ie11iem paL:jcn-
zcrwania pclncj grubosci. ta w zakrcsic l{Ol\tl (zginanic w plaszczyznic lopalki oraz rolacja zcw11~'trz1rn
rcliabilitacji pacjcnll,JW z cz<;sciowym rnzcrwanicrn stoi.ka rolatoröw i wcwn<;lrzna w plaszczy:f.nic lopa! ki przy oclwicdzcniu o 45").
lcczonych bez opcracji jcst poclobny du prograrnu przcdslawioncgo wy:i.cj. Pacjcn- • Dopuszczcnic czynncj wspomaganej rolacji zcwn<;lrzncj i wcwn<;lrz11ej z u~.y­
ci po zabicgu opcracyjncj stabilizacji powinni byc prowadzcni w spos6b orn6wio- cicm clrqzka L (Brcg Corp„ Visla,.Kalifornia) w plaszczy;'.nie lopalki (ryc. 3-
ny na s. 259 i nasl<;pnych. Po pclnyrn wygojcniu si<; micjsca naprawy u zawod11i- 63). Pacjcnl powinicn poruszac ramicnicm w granicach lolerancji, alc nie da-
l\C1 wykonujqccgu rnchy prnwcl glmvq. uzyskaniu pclncgo llOM i przywr(>ccniu i \\' kolcj11ych dniach oslro:i.nic poszcrzac 1{01\tl.
w i'.11C1czny111 slop11i11 sily moi.na wdroi.yC: program rehabililacji doslosowany du • W 7-10 dniu clopuszcza siq czy1111c wspomaganc unoszcnic ra1nic11ia 1.
uprawianej przez tcgo zmvodnika clyscypli11y spor!owcj (pa!rz podrozdz. o przcj- Lw plas1.czy;'.nic lopatki. '!Crapeu!a musi pomagac lub wspicraC:: rami<; pacjcn!a
scimvyrn progralll ic nari'.ll !.r'lw). przy opuszczaniu go z 80 do 30" unicsicnia, gcly:i. w przcciwnyrn razic pacjc11! b<;-
dzic doznawal höht wskulck hraku konlrnli nad opuszc1.anic111 krn1czyny.
~ VV miar<; poprawy ruchomosci poclej1nujc si<; czynnc wspomaganc cwic1.c11i<t
Rchahilitacja po arlroskopowo wspomag;mcj naprawic slozka rolatoröw
rozci<igaj<1cc w zakrcsie ROM z ramienic111 w odwicdzcniu 75" poclczas rota-
mclod;1 minimalncgo dojscia
zcwn<;lrzncj i wcwn<;lrzncj.
Nas1. 1.cspöl korzysla 1. tr1.cch n'li.11ycl1 progra111öw rehahililacji, zalci.nie od miel- • Nasl~:pnic przcchod1.i si<; do odwodzcnia 90" podczas rolacji 1.ewn~'.!ri'.llcj
lw.~ci rozdmcia i sta1111 tlw11c/1 tJoddawa11yc/1 11r1prmuic (Lab. 3-.)). J(t'Ji.11ica po- i wcwn<;trznej.
1ni<;d/.y ly111i lrzcma programami clo!yczy glöwnie przecl10dzc11ia do kolejnych eta- • Na koniec rami<;: uklacla si9 z boku w oclwicdzcniu 90" podczas rolacji zcw11~:-
pöw rchabilitacji: Lrz11cj i wcwn<;Lrzncj.
o Program lypu J 1.1rnjdujl' 1.aslosowanic w rnalych rozerwaniach 11 1nlodych pa- Uzysldwanic pelnych biernych ruchüw barlrn po naprawic slo:i:ka rotalor6w:
cje11tciw, klt'Jrych tkanki sq w z11ako1nity111 slanic. l'rogram lcn posuwa si<; Typ 1 -- 3-4 lygodnie
1.11acz11ic szybciej nii. program lypu 2 czy 3. 'Jyp 2 - 4-6 tygodni
'lyp3 6-8 !ygodni
......-

1 • 1lszkorl1<'11i.1 b.irk11
l 1 • lJszkod1t•r1i.i li.irku

" Przywracanic mch6w czynnych przcbiega znacznic wolnicj z powodu ogra- Ryc. ]-64 <Jhj.nv 11 \V/rt1~>1r111i.1 r.1111ion.imi". l'-J;1l1•iy 1w11)-
niczen zwh1zanych z gojenicm si<(, hamowanicm wskutck b6lu i oslabicnicm d1; !l\·\'ilgl/ 11ri pr1t•111i{~')/C/l'llit! w ko~;( i r.1111iP111H 1 j
sto:i:ka rotator6w. i ko111pc·ns.icyj11.1.iktyw111>•it:11111,>~;ni
• 'fokic rL1chy jak nadmicrny wyprosl barku, przywoclzcnic za plccami i przywo-
dzcnic poziornc sq zakazanc przcz eo najmnicj 6-8 tygodni.
"Przcz pierwszc 7·-10 dni 4-8 razy dzicnnic stosujc sicr kriotcrapit; dla
szcnia slanu zapalncgo, przcciwdzialania skurczom mit;sniowym i poprawy
dzialania przcciwh61owcgo.

„ Wcdlug: l<.E. Wilk, K. !Vlcislcr, J.R /\ntlrews, C11rr1'11/ co11ccp/s i11 the re/111bilitafio11 of the 011crhc·
ad thrmoi11g at/!letc, 1\rn. j. Sporls Met!„ :rn:l36, 2002.

Ryc. ]-b3 Czynnc~ wspomag1111e ('.wicn!11ia ROfv\, rola-

cj,1 7<'\VlH,'lrzn<i. (Ai ll Wl'di11g: J.R: Amlrews, l<.E. vVilk,
Tlw 1\t/1/<'/e's Slwuhl<'r, Nc•w York, Cln1rd1ill Livingslo·
lH', l'!'!S).
A. Uloienil' 11.1 pll'c.ic·h / d1orym r<i111icnit•111 wnllui
lioku i lokcit•rn zgit,'lyrn pod k.11nn 'JO". Rt,'l«J pu !;lro· snia naramienncgo, dzit;ki czcmu unika sii; migracji do g6ry glowy kosci ra-
chwyciC 1;1 qczkt; dr<1~k.1 i
1 111icnncj.
clo rtllacji 1-e\Nrn;trz1H•j. • Objaw „wzruszania ramionami" pojawia sit;, gdy silny mi9sid1 naramicnny
i powtörzy<.: t:wiczc~nie.
A ach z chnryrn rdmie11ie111 odsunii,~­ polmnuje oslabiony sto:i:ck rotatoröw i powodujc przcmicszczanic sii; glowy
i tokciPm ZEic,~lym pocl kql<'IYI ~Jlr. R( '-
1
kosci ramicnncj w g6rl( (patrz ryc. ,)-50). fvla to zwiq:;.ek z brnkicm konlruli
·ej uchwydC r,1czkt drt}ika T, u1rzy-
1
'
nad zachowanicrn sit; glowy kosci rarnicnncj. Pr:;.y inicjowaniu unos:;.cnia ra-
1giyly lok1er{. Przeciwlegl.1 n;k,1 spydt.it: d1on•
do roltlcji ZPWIH,•l1711Pj. l.Jlrzy11111( przez :> ~•. Po- micnia clo 25-30" naslt;pujc u110szcnic sie; c<ilego barku, czyli jcgo „wzn1sz<1-
do pozycji wyj'.;riovvPj i powl<'1uy1~ r\vicn:nie. 11ic". Dynamicznc cwiczcnia slabilizacyj11c powinny to zjawisko zlagodziC:.
• W miart; oclzyskiwania i ulrwalania konlroli stawu GI! mo:i.nc1 cwiczcnia wy-
konywac przy zgit;ciu pod mnicjszymi kqtami (30-60-90"). Przcchodzi si~' 16.
B

• Do poprawy slanu rolaioröw wcwnt;trznych i zcwnc.:trznych, oclwoclzicicli,

'"!~i11aczy i zginaczy lokcia slosujc si<; czynnc, wolnc od b61u submaksymalnc ':; )'
cwiczcnia izomctrycznc pod wicloma kqtami.
• Rytmicznc cwiczcnia stahilizacyjne (w ulo~.eniu na wznak) rozpoczyna sit;
10-16 dni po operacji (plan lypu 2), eo 111a na cclu przywracanic clynamiczncj
siahilizacji slawu GH za po§rcclnictwcm po111oc11iczych skurcz6w sqsicclnich
rnit;sni. Zaclanicrn lych cwiczci'1 jcsl zapobieganic i leczenic objawu „wzrusza-
nia ramionami"(rye. 3-64).
" Cwiczcnia lc wyl~onujc si~~ w „pozycji r6wnowagi", ktöra wcdlug dcl'inicji
oznaez<t l 00--110° uniesic11il1 rarnicnia i Hl" oclwicdzcnia poziomcgo (ryc. 3-
65).
• W lcj pozycji tcrapcula u:i.ywa niezmicrnic malcj (ok. l,5-2 kg) sily izomc-
lryczncj do slawiania oporu zginaniu i proslowaniu oraz odwodzcniu i przy-
woclzcn iu poziorncrn u. Ryc. ]-l>!i l\ytmi<'tlH' (\.vic1enici sl<1hili,-:ujiJU!.
c „Pozycjl( r6wnowagi" (100-·l. I 0" uniesirnia) slosujc si~\ by 1nit;sict'1 11ara- ta iest ll<:;fd\\'iO!H' '.\' po;1ycji zn_lwnowaZ011ej, .1
rnicn1)y gcncrowal silt; barclzicj poziomq (a zalcm i rnnicj uciskal) (ryc. 3- l1,11ko i j(•go po;iomym odwudn~nit:m 1 pr;ywo-
SlllV/l<tj,) prZt!ciwst.1wr1t: '.ll.ityczne •;kurczP iJO!llt'··
66). Cwiczcnic to przy I00·-125" aklywujc slo~.ck rolaloröw za pornoct1111i<;- !ryt:llH!.
_..... ' ·-----·-

'l J • l Jszknd1eni.1 harku

:1 • Uszkodzrniil b<1rku
1
weklory dzi1dilni,1 111i</~llia 11ara111ie11- • Nie zczwala sit; pacjenlowi na przechoclzcnic do {:wiczc1i poza objaw wzru-
1wgo. \ 1uy ramui'. uloLonc~ jl~Sl z hoku, lini~l Drzvczenu dril- szania ramionami (jesl lo szkodliwe clla przcprowaclzonej naprawy). Trzcba
~lf~gn 1nit,:~11i.1 11,iran1i1~111H~gu 11.1 ko~ci nalorniasl klasc 1wcisk na przywracanic clynamicznej sl.ahilizacji.
:~/' 0 • VV 1.\.v·1.1zku /. tym faktycz11y wektur oz11;1cz;1
glovvy ko~ci rcJrnie1t1wj w gc'Hv. l'r1.y uniesiPniu • Po przywr6ccniu sily rotacji zcwnirtrzncj dopuszcza siir czynnc odwodzcnie
do ~)0~ \ l)0° 111il;:si<.~1'1 11ar.u11ie11ny gt'rn•ruje sih,i i zginanie.
D ! ' J\11dnws, B. /<1ri11s, ICE.
27"' . tl.l • Po 8 tygodniach rozpoczyna sie; lekkie izoloniczne cwiczenia wz111acniaj<icc
~ '~f Lippi1H:oll-R<1w11, 1'J'l7).
i poprawiajqce giqlkosc - z uzyciem nicwiclkich ci~::i.arköw, ale z cl11zq liczhq
~
:io'-für---
"""'·-.
·-...,""'\ •.· - . 9().,.____
\<"JO powlr'>rze1i, by zwit;kszyc wytrzymalosc i silt; mi~:Slli.

{\
\ . '-
• Po 3 miesiqcach pacjenl. mo:i.e przcjsc du pudslawowcgu programu Clvicze11 h;1rk11.
• 'Icnisisci
\' . '"" • Ground slrolws sq dopuszczalnc w 5--6 micsiqcu lgm1111d slrolw oznacza udc-
rzenie l'orhenclem lub bekhenclem pilki oclbitcj ocl korlu (w przeciwie1istwic
clo woleja) - przyp. 1111111. J.
• Na serwowanie wyraza sit; zgndt;, gdy calkiem uslqpi h(il (po 10-12 111iesiqcach).
Ml1,~sioi'1 narnr11ionny
• 'fabele clla Lrcningu przcjsciowego zamieszczono 1w s. 27 l-282.
• Goll'isci
tml'::. • Uclerzenia z ohrolem rozpoczyna sit; po J 6 lygoclniach.
• Na stopniowy powr<Jl clo gry zezwala sit; po 6---7 miesiqcach.
L_)l..1\5%
• Przejsciowe programy lreningm.ve clla zawocluiköw wykonujqcych rucl1y prn1ad
glowq prowaclzi si~~ po okresie cllugiego braku aktywnosci lub po okresie l'L'kon-
walescencji zawodnika operowancgo i zukwalifikowanego do gry. Prognuny lt'.
rnczej majq na echt dodanie odwagi clo slopniowego poclejmnwania aklywnosci
od l) cwiczc11 w puzycji na wz11ak (1. poclparciem lopatki) do 2) ulo:i.e11ia na sporlowej ni;i. natyclmliaslowy powröt do narzutc»w z clu:i.q prt;dkosci'l· ktc'>rc 1nu-
lioku (ryc. 3-h7), a polelll 3) do cwic1.d1 w po1.ycji sieclzqcej. g<t zagra:i.ac urazc111 (patrz podrozdz. o przejsciowych progra111ach narzut(llv).
• Od 7-10 dnia podejrnuje sit; rylrniczne cwicze11ia stabilizacyjne (przy 111aly111 • l'osl9p przywracania do l'onny pacjenlöw po naprawic wykonancj mctoclq ar-
obciqzeniu J /i-2 kg) rotator<1w wew11t;I rznych i zewnt;lrznych w plaszczyznie troskopowq jesl na ogöl o 2-3 tygodnie wolnicjszy ni:i: po wspomaganyn1 m-
lupatki (ryc. 3-ö8). lroskopowo zabicgu z minimalnym otwarcicm, gcly:i. w<'>wczas zespolcnie jest
0 Od 3 tygod11ia slosuje sit; izotoniczne cwiczenia z elaslyczncl linkq llllySl11 l'O- slubsze.
L<1toröw zcwnt;lrznych i wcwnt;I rz11ych z ra111ie11iern ulozonyrn z boku (palrz
ryc. 3-47). W 111ian:; poprawy sily rozpoczy11a sit; wz1nacnia11ie rotalor{1w w ulo-
:i.eniu na hok11. Kladzic sit; przy lynt nacisk na silt; rolaloröw 1.ewn(;'.Lrznych. "P[Ä''N' ,\1)•·1',l~h
?" r~ /,.r,.
l'" ~ ;i
11

Podkrdlanic sily ro!a!or6w zcwrn;trznyeh wynika z tego, :i.e lo wlas11ie ich si- •
' i. }' j Po operacyjnej naprawie stozka rotator6w typu 1
1
~· l " \ 1
,1

la 11ia zasad11iczc 1.11ac1.e11ic dla l'unkcjonalnej sprawnosci ramienia. ltl:flA~llrrA~J(: (wspomagana artroslwpowo naprawa z minimalnego
l '1 'i•'/ : ' '
' dojscia otwartego rozdarc od malych do srednich [ < .1 cm])
' ' '
' ' i'i ~J '... ' ... "~ '' '
\
,'\l,i
Wilk, Crockcll i J\ndrews

KANDYDACI DO PLANU TYl'U J

• Pacjcnt w mloclym wiclrn
• Doskonaly stan tlmnck
·1~~~·-/"' • Male rozcrwanic ( < J cm)

~
--..... FAZA l: BEZPOSREDNIA MZA POOl'ERACYJNA (DZWN 1-.IO)
1G Cclc
• Utrzy111a11ie inlcgralnosci 111iejsca naprawy
• Stopniowc zwir;kszanic biuncgo HOM
• Zwalczanie b6lu i odczynu
• Zapnbieganie ha111owaniu
Dzicl1 1-6
• 'fl.:n1blak
c,!d\'.ll !ol!!ll('llllt>);ll.
:l • UszkodzL•11i;1 l»nku
l • Us1krnl1.c•nid h;uku

• C\viczcnia wahadlowc • Bierny l{OIVI w granicach lolcra11cji

• Czynnc wspo111aganc cwiczcnin l{Ofvl (z clrq'l.kic111 L) • Zginanie o 0-J 'i!'i/ 1()()"
• Holacja zcw1H;:lrzna i wcll'IH(lrZlla II' plaszczyznic lopalki • Hr)tacja zewnt,:trzna w oclwicdzcniu L)()" eo 11aj11111icj o 75--80"
• P.icrny HOM • Holacja wcwn\~lrzna w oclwicdzcni11 CJ()" eo 1rnjn111icj o !'i')- 60"
• Zgi11a11ie do grn11icy lolcram:ji • Czy1111y wspolllagany l{OJVI w granicach tolcrancji
•. lüitacja zewnt;lrzna i wewnt;lrzna II' plaszczyznie Iupalki • Zginanic
• Cwiczcnia l{OM lokcia i chwyt 11 rt;kq • Hotacja zcwn~·lrzna i wcwn\~lrzna w plaszczy).nic
• Sub111aksymalue cwiczenia izo111etryez11c nicpowoclujqce b<ilu • l{olacja Zl'W11l(lrzna i wcwn9lrzna w odwicdzcniu
• Zginanie • Dy1iarnicz11c cwiczcnia slabilizujqcl'
• Odwodzc11ic • Holacja zew119lrzna i wcwn<,~lrwa w plaszczyznic lopalki
• Hotacja zewrn;lrzna • Zginanic/wyprosl przy zgil(ciu 100"
• Holacja \Vl'Wlll(lrzna • Kontynuowanic izoloniczncj rolacji zcwn<,~lrzncj i wcwnl(lrzncj z linkq clastycZll<J
• /.u,i11acze lokcia • Zainicjowanic wioslowania w 11lozc11iu 11a hrzuchu, zginanic lokcia
• Kri;iternpia dla usmierzenia bölu i odczynu zapalncgo (!öd na I 5-20 min eo godzinc;) • Zai11icjowa11ic (~wiczcii czynnych (zgi11a11ic/mlwoclzc11ic)
• 'l(~mhh1k 11a cza:> snu • Ko11ly11uowanic kriolcrapii
Dzicü 7-10 Tydzicr1 3-'l
• Usuni<,•cic lcrnblaka w dniach 7-10 • Pacjcnl powinicn 111icc pclny hierny HOM
• (;wiczcnia walrndlowe (11p. zginanic, ruchy okrt;'l.nc) • Konty11uowa11ic wszyslkich wymicnionych 11·y'l.cj cwiczd1
• l'rzcjscic clo hicrnych cwiczd1 HOM w grn11icach tolcrancji Zainicjowanic prngramu cwic1.c1\ wz111arniai<[cych nii9s11ic lopalki
• Zginanie do eo najmnicj 11 !'i" • Zai11icjowanic rolacji zcwn9lrz11cj w ulo:i.eniu rn1 hoku (z lckkimi
• l(otncja zcw1H;l1'/.11a w plaszczyznic lopalki clo 45-5:1° • Zainicjowanic izoluniczncgo zgi11a11ia lokcia
• Holacja wcw11i;lrZ11a w plnszczyznic lopnlki do 4:1-:15" • I<ontynuowanic slosowania lodu v\I 111iart; polrzcby
• Czynne wspomaganc cwiczcnia HOJVI (z drqzkicn\ L) Mozliwosc wykorzysl;1nia hasenu do lckkich cwiczc1\ lHlM
• l{olacja zewnl(lrZ11a i wewnc,~trzna w plaszczyfoic lopatki
Tydzicr1 5
• Zginanic w grnnicach tolcrancji (lerapcula zapcwnia po1110c, podtrzymujqc
• Konlynuowanic HOM lokcia i n;ki oraz cwiczcnia chwylu • l'acjcnt pmvinicn 111iec pelny czynny 1{01\11
• l\011ly11uowa11ic <:wiczei'1 izonwlrycrnych • Ko11lynuowa11ic czynncgo wspo111aga11cgo HUM i cwiczci'1 rozciqgajqcych
• Zginanic przy zgit,~lym lokciu Przcjsl'iL! do programu izolonicznych cwiczc1\ \\l/,ll\aClliajqcych
• Wyprosl przy zgit;lyrn lokciu • l{olacja zcwni;trrna z linkq elastycznq
• Odwodzcnic przy zgii;iym lokciu - l{olacja wcwnylrzna w ulo'l.cniu 11a boku
• Hotaeja zcwnc,:trzna i wewnylrzna z ramicnicm uslawiony111 w plaszczyz.nie lopalki - „Wioslowanie" w uluzc11iu na brzuchu
• Zginanic lokcia - Oclwodzcnic poziumc w ulozcniu na hrz11ch11
• i\'lozna rozpocz;1{: (:wiczcnia rolacji zcwrn;lrzncj i wcwnt;lrznej z linkq clastycznq - Zginanic barku (w plaszczy).nie
11· odwicdzcniu ll'', j1.:~li pacjcnl clysponujc niezhyclnym czynnym ROM - Odwodzenie harku
• Konlynuowanic slosowania lodu dla usmicrzcnia bölu (eo najmnicj 6-7 razy driennic) -- Napinanic llli9snia clwuglowcgo
• Nadal temhlak w cZasic :mu, jcsli lckarz nie zalcci inaczej (zwykle okolo 7 dnia)
Ostrzcicnia
Ostrzc'l.cnia • Nie poclnosic cit;i'.kich przcd111iol(iw
• Unikac podnoszcnia cil(zkich przcdmiul6w • Nie opierac cil(zaru ciala na n;kach i ra111ionach
• Nit~ wykonywac 11ad111icn1ych ruchiiw w slawic ramic1111y111 na plccach • Nie wykonywac naglych rucht'iw szarpiqcych
• Nie powoclowac nad1nicrnego rozci:1ga11ia 'ani wylmnywania naelvch rucht'iw l'i\ZA 3: FAZA POSREDNIA (TYDZIEN 6-11)
• Nie opicrac cil(zaru ciala 11<1. rylrncli
• l{an<; opcracyjnq utrzy111ywac w czyslosci i pocl 'it1chy111 opatrunkicrn Cclc
• Stupniowc przywracanic sily i mocy barku
l'AZA 2: FJ\Z1\ OCHRONNA (DZIEN 11-TYDZIEN 5)
• Slnpniowy pown'il do aklywnosci f11nkcjo11al11cj
Cclc • Kontynuowanic rozciqgania i bicrn.v HOM (na ilc tu koniccznc do 11trzyma11ia pclnc-
• Zapcwnicnic warnnköw do gojcnia sit; tkanck 111it,~kkich go l{OfVI)
• Unikanie napiycia gojqcych siy tkanek • Ko11ly11uowclllic dynarnicznych cwicze1i \\IZl\larniajqcych
• Slopniowc przywracanic bicrncgo l~OM (po 2--.3 lygodniach) Przcjscic clo programu wzmacniania izoloniczncgo
• l'rzyw1·aca11ic dynamiczncj slahilnosci barku • Eolacja zcwn~trzna i wcw119lrz11a z link<1 claslycznq
• Zwalczanic hülu i slanu zapalncgo • Holacja zewnt;lrzna II' uluzeniu na boku
• Unoszcnie cicila w ulozcniu na bolrn
Dzicli 11--14 • C\viczcnia z pcl11y111
• „Wioslmvanic" w
~

:l • l h1kod1eni.i harku ] • (Jszkodn~11i.t lit1rku

• Odwmlzc11ic puzio111c w uloz,c11iu na hrzuchu FJ\ZA 1: BEZPOSREDNIA FAZA l'OOPERACYJNA (DNI 1-JO)
• Wyprosl w uloz.cniu 11a brzuchu Cclc
• Zginanic lokcia • Ulrzymanic integralnosci micjsca naprnwy
• Wyprnsl. lokcia Slopniowc zwit,:kszanil'. hienwgo f{Ol\tl
• jdli pozwolina lu lckarz, nac1cnl 11101.c r1111kc·jonal11q
• Zwalczanie bölu i oclczy1111 zapalncgo
'lydzid1 8-10 • Zapohicganic halllowaniu 111i<;s11i
• Krn1ly11uowa11ic wszyslkich wy111ic11io11ych wyz,cj cwiczc1'i Dzicli 1-6
• l'rzcjscic do poclslawmvych cwiczcl1 harku
• Zai11icjowa11ie przcjscimvego progra111u golrowcgo (z powolnq • Tcmblak l11b orlcza odwicdzcniowa (w zalcz.nosci od dccyzji lckarza)
'v\lahacllowe cwiczc11ia rozciqgajqcc
FAZ/\ 4: FAZA ZAAWANSOWANEGO WZMACNIANIA (TYDZIEN 12-19) • Czynne wspo111aga11c cwiczcnia l\01\tl (z drqzkicrn L)
• lü1lacja zcwn<;lrzna i wcw11c;lrz11a w plaszczyfoic lopalki
Cclc • Bicrny tmM
pel11egu hezb(1Jmvego czy11ncgo J<.OM • Zginanic w granicach lolcrancji
czyn11osciowcgo korzyslania z krn'1czyny gt'1rnej •. l\olacja zcWll\!lrzna i wcw11t,:lrz11a w w plaszczy;l,nic
• l'nprnwa oily i 1110cy 111i</sni Cwiczcnia l\OM lokcia i chwylu
• Siopniowy powröl clo aklywnosci runkcjonalncj • Sulmiaksymalnc cwiczcnia bez
• Zginanic
'lyclzicl1 12 • Oclwodzcnic
• Krn1ly11uowa11ic 6wiczcl1 ROM i rozciqgaj<1cych. by ulrzy111ac pclny l\OM • Holacja ZC\Vl1\!Lrz11a
• Sa111mlziclrn: ws1Hm1aganie rozciqgania lorehki • l\olacja wewnt,'I rz11a
• Przcjscie od cwiczd1 wz111acniaj<1cych hark clo pudslawowych 6wiczd1 harku • Zginacze lokcia
• Zai11icjowa11ie prngra111u plywa11ia luh le11isa (jdli ma lo uzasaclnicnic) • I<riolcrapia clla zlagodzcnia b<ilu i slanu zapal11cgo (l(1d 11a 1:i-20111i11 eo godzi111;)
'Iemhlak l,uh orlcza na czas snu
·1:vc1zicl1 15
• l<only11umva1iic wszyslkich wy111ic11irn1ych wyzcj (:wiu.cl1 Dzicü 7-10
• l'rzejscie ml progra11H1 golfmvcgo do gry w golfa (jdli ma lo uzasad11ie11ie) • f,'.rezyg11mva11ic z orlezy po 10-14 dniach
FAZA 5: FAZA l'OWltOTU DO AKTYWNOSCI (TYDZIEN 20-26)
Cwiczcnia wahacllowc (np. zgi11anic, ruchy olrn,;znc)
• l'rzcjscic do biernego !{OM (w granicach lolcrancji)
Celc • Zgim111ic eo 11ajm11icj 1O:i 0
• Stop11iowy powri'>I du wylt,:z.011cj aktyw11osci zawoclowej • Holacja zew11<;lrwa w plaszczyi.nic lopatki do :l:i-45°
• Slop11iowy pmvr(,I do rekreacyjncj aklyw11osci sporl.owcj • l{olacja WCWll\~lrzna w plaszcz.yz11ic lopalki clo 3:i--45°
• Czynnc wspomaga11c cwiczcnia HOM (z drqzkie111
'lydzic{1 20 • ]{olacja z.cwm;lrzna i wcwn<;lrzna w plaszczy7.nic
• Kollly11uuwa11ie podslawmvcgu prngralllu cwiczcü barku (eo naj11111icj 1J. razy w lygo- • Zginanie w granicach lolcra11cji (lerapcula pmvi11ic11 po111agac, unosz<tc ra111i,;)
dllill) • Konlynuowanic HOM lokcia i i\·ld oraz cwiczcnia chwytu
• Krn1ly1111owa11ic· wysl1,;pujc szlyw1rns<'.· rnchöw Konlynuowanic cwiczd1 izomclrycznych
• Ko11ly1111mva11il'. du udzialu w zaj<;ciach sporlmvych • Zgi11a11ie przy zgi9lym lokci11
• Wyprm;t przy zgi\·lym lokciu
• Oclwodzcnie przy zgi<;ly111 lukciu
• !{olacja zew11c;lrwa i wcWll\'lrzna z ra111icnic111 w plaszczyl.nic lopalki
• Zginanic lokcin
Po operncyjnej naprawie stozlw rotator6w typu 2 (wspo- • 1<011ly11umva11ie przyklada11ia lodu dla 11s111icrzcnia hülu (eo 11aj11111icj Ci-·7 razy
magana artroskopowo naprawa z minimalnego dojscia • Urtez.a na cz.as snu (az do zmia11y i11slrnkcji przez. lcknrza)
otwartego rozdarc od srednich do dufych {> 1 cm, < 5 cm])
Ostrzc:.i.cnia
Wilk, Crockcll i 1\11drcws
• Nie pod11osic cit,:zkich przcdmiol1>w
l<ANDYDJ\CI DO la'.llABILITACJI TYl'U 2 • Nie wykunywac 11admiernego proslowa11ia harku
• Nie slosmvaC:: 11ad111iernego rozciqga11ia ani 11a1.tlvch rnchöw
!, • Rozcrwanic srcdnic do du:i:cgo
• l'acjcnt aktywny
•
•
Nie opicrnc ci~·zaru ciala 11a n;kach
Dbac o czystosc' i suchos<'.: ra11y pooperacyj11cj
• Dobra jakosc tlmnck

,1
~
1

' Us1korlzu1i.i \i;irku

l
1
:1 • Uszkodzeni,1 liarku

FAZA 2: FAZA OCHIWNNA (DZlEN 11-TYDZrnN 6) • Nie opierac cic;zaru ciala 11a 1\'kach a11i 11a ra111io11ach
• Nie wyknnywac naglycli szarpiqcycli n1clH'1w
Cclc
FAZA 3: FAZA POSREDNIA (TYDZIEN 7-14)
• Slworzenic warunküw do goje11ia sit; Lkallek mit;kkich
• Ullikallic 11ad111icrncgo rozci<1gc111ia gojqcych sit; Urnnek Ccle
• Slop11iowc przywracanic pel11cgo hicrnego ROM (w tygodniu 5--6) • l'elny czynny l{OM (w lygml11iu 8- 10)
• l'rzywracanic cly!la111iczm:j slabilnosci barlrn l'cl11y bierny HOM
1. /.walcza!lic ili'1lu i stanu zapalncgo • Dyna111iczna stabilizacja barku
• Stopniowe przywracanic sily i 111ocy h<irku
Dziei1 11-14 Stopniowy powrc'lt do aktyw11osci fu11kcjo11al11cj
• l<ollicc nuszcnia lc1!lhlaka lub ortczy
• l\icrny l{Oi\tl w granicach lolerancji · 'Iydzicl1 7
• Zginanie do 0-125/ 145" • Ko11ly11t1CJWallie rm.ciqgaj11cych i biernych cwicze1i HOM (na ilc jcsl lo kottil,CZllC do
• l{otacja zcwni;trzna w odwicdzeniu 90" do eo najnmiej 45" utrzyrnania pcl11ego HOM)
• l{nlacja wewrn;t rwa w odwied7:cniu 90° do eo najnrnici 45" • Konty1111owanie dyna111icwych cwicze1i stabiliwjqcyL·h
Czynny wsprn11nga11y HOM w granicach tolcrancji l'rzechodzenie clo progra111u wzmacniania
• Zginanie • Holacja zewni;trzna i wcwn~:lrzna z li11l«1 claslycz11q
• l\olacja zewnc;trzlla i wewnt;lrzlla w plas7.czy'l.nic • J{ntacja zcwnt;lrzna w uloz.elliu 11a boku
• Hotacja 7.cwn\:lrzmt i wcwrn;trzna w odwicdzclliu • Unoszenic ciala w uloz.e11iu na boku
• 1lynallJiCZllC 6wiczellia siabilizlljqce, lj. CWiCZCllia 1',VlllliCZ!lCj stabiiizacji (ryc. :\-fi8) • c:wiczenia z pelny111 pojcr1111ikic111 \\1 plaszczyznie
• Holacja zcW11\'lrzna i wcwnc;trzna w plaszczy!.uic lopalki • „Wioslowanic" w ulozcniu na hrzuchu
• Zgillanic/proslnwa!lie w zgit;ciu lOO" • Odwoclzenie pozio111c w ulozeniu na brwchu
• Ko11ty!luowanie wszystkicli skurcz{1w izo!l1elrycznych • Wyprost w ulozeniu na brzuchu
• I<ontynumvanie kriotcrapii w miart; pot rzcby • Zginanic lokcia
• Konly!luowanic wszystkich wy111iellionych dotqd zastrz6.eli • Wyprnst lokcia
'Jydzieil :l-4 'J.:ydziei1 8
• l'c1cjenl powilliell clyspcmowac pelllym hidny111 EOIVI • Kontynumvanit• wszystkich wy111ienio11ych wyzej C:·wicze1-1
• l(unly11uowa11ic wszysl.kich cwiczell wyrnienio11ych wyz.cj • Za zgml<t lekarza zai11icjowa11ic lehhicj :1ktywnosci
• Zainicjowanic ostroz.nego wzrnacniania rolacji zewrn;trznej i wewrn;trz11ej cwiczc11ia-
11Ji z link<t elastycznq przy nclwiedzeniu 0" 'Jydzicil 14
• Zainicjuwa11ie rnlacji zewnt;lrz11cj z r\:czny111 nporc111 w ulo:i.cniu 11a wwak w pla- • Ko11ty11uowa11ie wszystkich 6wiczei'1 wy111ie11io11ycli wy).L'j
szo.yz!lie lop1tlki • Przcjscic do podstawowych cwiczc(1 barku
• Zai11icjmvanie „wioslowa11ia" w ulozcniu 11a brzuchu w neulralnej pozycji ra111ie11ia
• '/,ai11icjowa11ie izotonicznego zginania lokcia FJ\ZA 4: ZAAWANSOWANA FAZA WZMACNJANIA (TYDZIEN 15-22)
• l\onlym1owa11ic slosowania lodu w miarq polrzeby Cclc
• i\'loz.liwosc slosowania rozgrzewania przed cwiczeniami ROM
• l\!lozliwusc korzysla11ia z hasenu do lekkich cwiczel1 ROM • l'odtrzy111a11ie pclnego bczholcsnego ROM
Wzmaganie czynnosciowego korzyslania z koi'1czyny görncj
Tyd:dcl1 5-6 • Poprawa sily i 111oey mit;5ni
• IVlozliwost'.: stosowania ruzgrzcwania przed cwiczcniami Stopniowy powröt do aklyw!losci
• Ko11lynuowa11ie czynnycli wspomaganych cwiczel1 HOM i cwiczd1 rozciqgaj<1cych 'Iydzic1i 15
• Zai11icjmvar1ie czynnych cwiczei'1 lU)lVI
• Konly11umva11ie cwicze1i HOM i rozciqgajqcych dla pmltrzy111a11ia pelncgo 1'0JVI
• Zginanie barlrn w plaszczyfoie lopalki
Samodzielne wspornaganic rozch1ga11ia torebki
• Odwodzcnie barku • l'rzejscie nd cwiczeti wz111acniai<1cych hark do pmlslawowych cwiczei'1 harku
Przcjscic do progra111u izolonicznych cwiczei'1 wzmacniaj<1cych
Zai11icjowanic przcjsciowego progra111u golfowego (jesli 111a to uzasadnienie)
• Holacja zcwrn(trzna z link<! elaslyczrn1
• l{otacja zewnc;lrzna w ulozeniu na boku 'Iydzic{1 20
• „Wioslowanie" w ulozeniu na brzuclrn
• Oclwodzenie poziornc w uloz.eniu na hrwchu • KonlynumNanie wszyslkich wymienionych wyzej cwiczc(1
• Przcjscie od prngrarnu golfowego du gry (jdli 111a to uzasad11icnie)
• Napinanie 111it;snia dwuglowcgo
Zainicjowanie przejsciowego progra111u lenisa (jesli nw to uzasadnienic)
Ostrw:i.cnia • Moz.liwosc zai11icjowania plywania
• Nie podnosic cic;zkich przccl111iotöw
" Nie wykonywac naclmiernych ruchöw za plccami
~
l
:l • Uszkodn•11i,1 ii,nku :l • llsLkod1e1>i.1 hark11

FAZA 5: FAZA l'OWROTU DO AKTYWNOSCI (TYDZIEN 23-30) Dzicli 7-10

Cclc • I>o11ty1111owanie stosowa11ia ortezy lub tcmhlaku
• Cwiczcnia wahadlowc (np. zginanil', ruchy okn;znc)
• Slop11iowy pownil clo wyl<;~.011cj aklywnosci z.awodowcj • l'rzejscic du biernych cwiczd1 HOIVI i cl11vytu
• Stop11iowy pmvr(>l do rckrcacyj11cj aklywnosci sportowcj • Zgi11a11ic do eo 11aj11111iej 90°
·1:vd1.id1 23 • Holacja zew11i;t.rzna w plaszczyZllic lopalki du 35°
• füitacia wewni;trzna w plaszczyZllic lnpalki do 35°
• K011lynuowa11ic programu pmlstawowych cwiczd1 bark11 (eo 11ajnmicj lrzy razy w ty-
• Kontynuowanie cwiczd1 ROM lokcia i chwylu
goclniu) • l<onlynuowanie submaksy111al11ych cwiczd1 izo111ctrycwych
Konlynuowanic rozciqgania, jdli wysli;pujc szlyw11osc ruch(l\I' • Zginanie przy zgii;tym lokciu
• Ko11ty11umva11ic przcchodzc11ia do 11dzialu w zakciach sporlowych • Wyprost przy zgii,:lyrn lokciu
• Odwudze11ic ze zgii;tylll lokcic111 .
sit; Cll'iCZClliU izotolliCZlle, paCjCllt lllllSi lJyc zdolny do llJHlSZeUia !'alllicllia bez
lupatki. lesli nie potrafi lego czy11ic, nalc'l.y kontynuuwac cwiczcnia stawu
• Eolacja zewni;trwa i wcwni;t.rz11a z uslawicnicm ramicnia w plaszczyZllie lopatki
• Zginanie lokcia
• Ko11ly1111owanic stosuwania lodu clla us111icr1.a11ia bülu (eo 11aj11111iej 6-7 razy dzic1111ic)
• Ortcza na czas snu (do chwili z111ia11y dccyzji przez lckarza)
Os!rzc:i.cnia
• Utrzy111ywac ra111ic; IV or(ezic, zdej111owac lylko podczas cwiczc1'1
Po operacyjnej naprawie stoika rotator6w typu 3 (wspo- • Nie podnosic cic;~.kich przcdll!iotöw
magana artroskopowo naprawa z minimalnego dojscia • Nie wykonywac nadmiernego prostowania barku
otwartego rozdarc od duiych do masywnych [> 5 cm]) • Unikac nadmicrncgo i agresywncgo rozciqgania oraz 11aglych ruchlill'
Wille Crockdt i /\ndrcws • Nie opierac cii;zaru ciala na n;kach
• Dbac o czyslosc i s11choM: rany poli°peracyj11cj
KANDYDACI DO RElIABILITACJI TYPU 3 l'AZA 2: FAZA OCHRONY (DZIEN 11-TYDZIEN 6)
• Rozcrwania od duzcg,o do masywncg,o Ccle
• Zla jakosc tkanck • Stwarzanic wan111köw do gojcnia sii; tkanek 111ic;kkich
• Ko11icc1.11osc dokladnicjszcj naprnwy Ochro11a goj<iccj lka11ki przcd 11acl111iernyrn 11aciskic111
FAZA 1: BEZl'OSltEDNIA FAZA l'OOl'EllACYJNA (DZIEN 1-IO) • Stopniowe przy1Vraca11ic pclnego zakrcsu bicrncgo l{OM (po 1 1·-·5 lygodniach)
• l'rzywraca11ic dy11amicz11cj stahihrn~ci barku
Cclc • Zwalczanie hülu i sta11u zapalnego
• Dha11ie o i11tL·gralnosc n1icjsca naprawy
• Slupniowc zwil;ksza11ie biernego HDM Dzicli 11-.14
Zwalcza11ie h(1\i1 i slanu zupalnego • Kontynumvanie stosowa11ia orlezy
• /.apobicganic hc11miw,n1iu mi~·sni • Bierny !{OM 1v granicach tolcrancji
• Zginanic od 0° do okolo 125°
Dzicl1 1-6 • H<llacja zcwm;•lrz11a przy odwiedzcniu t)()" do eo 11aj11111icj 115"
• Tc111hlak luh lekka ortcza udwodzqca (w rnlc:i.nosci od dccyzji lckarza) • Hotacja wc1Vnt;lrz11a przy odwiedzeniu LJO" do eo 11aj11111icj 45°
• CwiC1.e11ia wahadlowc • Czynny wspo111aga11y l{OM IV granicach tolcrancji
• Czy1111c wsprnnaga11e c1Vicze11ia 1{01\il (z d1«1zkic111 L) • [{olacja zewni;t rzna i wewnc;trzna w plaszczyz.nic lopatki
• i{olacja zewrn;lrwa i wcw1H,:lrzna w plaszczyznic lopatki • Zgi11a11ic/wyprost przy zgic;ciu 100"
• l\icrny l{()M • Ko11lynuowanie wszyslkich skurcz<iw izo111ctrycznych
• /.gi11a11ic IV gra11icach tolcra11cji • Konlyn11owanie krioterapii wecllug potrzcby
". l\olacja zcwrn;trzna i \\lcwn<;lrzna w plaszczyznic lupatki (oslro~.ny 1\01\il) • l'r1'.cslrzcga11ie wszystkich oslrzczc11
Cwiczc11ia IHJM lokcia i clnvylu ri;ki
• S11h111aksymal11c ost roz11e cwie?.l'lli:1. iw111clrycz11c lydzic(1 .3-4
• Zgi11a11ic • Zai11icjmvanie czy1111cgo wsprn11aga11ego l{OM zgi11a11ia w ulozeni11 11a wznak (tcrn-
• Oclwndzc11ic peula podtrzy11111jc ra111i<; w czasic ruch11)
• l{olacja zew111,:lrz11a • Ko11lynuowa11ie wszystkich wy111ic11irn1ych wyzcj 6wiczd1
• Hotacja wcwni;trz11a • Zainicjowanie wz111acniania rotacji /.C\\111(,:lrzncj i \\ICWlll,:lrzncj przcz cwicze11ia z li11-
• Zginaae lokcia kq claslyczn<1 przy odwiedze11i11 0°
• KriotL:rapia dla 1.lagod1.c11ia bülu i sta11u (lücl na 15-20 llli11 eo godzi1H;) • Przejscie od biernego EOM clo prawie pel11cgo HOM w 11-5
• ·1e111bl<1k luh orteza 11a czas snu • Zainicjowanie „wioslowania" w 11lozc11iu na brzuchu w
 l
J • l.Ji.;1kod1<~nicl l>drku 1 • 1Js1kod11•11i,i li,1rkl1 mBll
• Zai11icjnwanie izolonicznego zginania lokcia 'lydzicli 14
stosowania lndu wedlug polrzcby •, Ko11lym1tiw;111ie wszysl kicli wy111ie11icrnycli wyzcj (:wiczd1
stosowanin rozgrzewania przed cwiczenia111i HOIVI • Przcjscic do poclstawowycli cwicze11 bark11
o fVlu'i.liwos(: wykorzyslania basenu clo lckkich cwiczc1i HOM
Konl~'llllO\Villlic slosowania orlczy podczas snu az dokmica 4 tygodni<I 1:.-\ZA 4: MZA ZAAWANSOWJ\NEGO WZIVIACNIANIA (TYllZIEN 1'i·-22)
• Us1111i~·cie 01:1.ezy pod koniec '·i lygodnia Cclc
'lydzicl1 5-6 • l'mltrzy111a11ic pelnego
• fVlo;iliwosc· slosowania rozgrzewki przcd cwicze11ia111i • l'oszcrzanic ru11kcjonali1ego kmzysta11ia z ko(1czy11,v g('JJ'J1cj
• W krniL·zynic przcciwlcglej stosowanie czynnych wsp01naga11ych (:wicze1i l(OiVJ i roz- • l'oprawa sily i mocy barku
ciqgajqcych • Stopniowy powrc'11 do ;1klyw11osci 1'1111kcjun:ilnej
• /'.ainicjmv;111il' czynnych cwiczc{1 l{()fVl Tydzicli 15
• Zginanie barku w plaszczyznie
• Odwodzc11ie harku • Konly11uowa11ic cwiczc1i l\OfVl i rozciqgajqcych dla podtrzy11ia11ia j1L:l11c:go l\OM
• 1'rzcjscic du progra111u izoto11icz11ych <'.wiczc11 11·z11i<1c11iajacych • Sa111mlzicl11ic wspo111aganc rozciqga11ie lorehki
• l\olac:ja zew1H;lri'll:1 z linkq claslycznq • Przcjscic od cwiCi'.ci'l \\'ZJ11aCJliajqcych hark do podstawowych C:·wiczc1'1 barku
• l{otacja wew1H;lrzna w ulo:i:cni11 na bok11 'lydzicli 20
• „\Vioslo1vanie" w ulo'i.e11i11 nn brzucliu
• ( ldwc,dz(:nie pezio111.: 11' ulo'i,cniu na brwch11 • Konlynuowanic {:wiczd1 JH)iVJ i rnzciqgajqcych dla pclncgo HOM
• N<1pi11:!11ie 111i1ts11ia dw11glowego • Ko11tynuowa11ic rnzciqgajqcych cwiczci'1 !~UM, jcsli nie si\' pl'incgo zakrcsu
ruchliw
Ostr,e:i:c11in
FAZA 5: FAZJ\ POWROTU no J\l<TYWNOSCl (TYDZIEN 23-30)
" Nii: d),\vigal:
• i\i•: wyk1J11ywa(: 11admic1 nycli ruch{1w za pil'ca111i Celc
• Nie opierac cidarn ciala 11a rc;kach ani na ra111io11;1cli • Slopninwy powrül clo wylc;:i:crncj aklywnosci zawodowcj
• Nie wykonywac naglych ~;zarpiqcych rnch1iw • Siopniowy powrc'il clo rckrcacyjncj aktywnosci sporlowcj
FAZ/\ 3: l:AzA l'OSltEDNIA (TYDZJEJ'~ 7-14) 'lydzicr1 23
Cell! • l<onl.ynt1owa11ie prugr:1111u podslawow,vch C::wil'zd1 barku (eo 11aj11111icj ,, razy w lygo-
dniu)
• l\dny czy1111y J\O!Vl (w lygmlniu JO-i2) • Kunlynuowanic rnzciqgania, jcsli wyst,·pujc sz1yw11cJSC rnchc1w
• l'udirzy111ywa11ie pclnego bicrnego HOfVl
• Dy11a111kz11a ~labilnosc harku 'Jydzicf1 26
o Slopniowe paywracanie sily i mocy harku
• Mnzliwosc zai11icjowa11ia przcjsciowegn progra111u sporlmvcgo (np. goll'a)
• Siopnimvy puwrlil do aklywnosci fu11kcjo11al11cj
Tydziel1 7 '''l'rzed podj,,cic111 cwiczet'1 iwlo11icz11ycli pacjc11I 111w;i 111icc zdol11osc 1111oszenia ra111ic11ia hcz 11110-
szeniu hark11 czy lopatki; \V przeciw11y111 razie nnlc~,y konlynuownC Cwiczenia stmvu (II L
• Ko11ly11uowa11ic rozci1u~a11ia i bicrncgo llOM (11a ile jcst lo niczh\:dne du podtrzynia-
nia pclnego l\OIVI)
• l\o;1ty11umva11ic d,v11a111icznych cwiczd1 stabilizlljqcych
• Poszerzanie pro~~ramu cwicze1i wzmarniajqcych
Zl'Wn~:I rzna i wewnc;I rzna z linkq elaslycznq
zcwnc;lrzna w ulo7,eniu na hoku
• U11osze11ic hoczne, (Lylko czynny HOM) Interwalowy program narzut6w dla miotaczy
o l'elny pojenrnik w plaszc;zyfoie Jopalki' (rylko c:zy1111y l\OM) Wilk
• „Wios!o11'a11ic;'' w ulozc11iu na hrzuchu
• l'oziome odwodzenie w llioze11i11 na hrzuchu SZCZEBEL 1
, • Zgi11a11ie !okcia Co drugi dzid1 odhijanic pilki (bez przysiadu) o scia119, Hozpoczyna od 25-,30 podrzu-
• Wyprosl lokcia lliw, dochodzi do 70 i slopniowo zwic;ksza ich odleglosc.
'lydzic11 10 Liczba rzut6w Odlcglosc (m) ,
20 () (l'aza rozgrzcwki)
• Ko11ly1111owa11ic wszystkich wy111ienio11ych wy:i:cj cwicze1i
25-40 LJ-12
• Zn zgodq lckarz<i zainirjowanic /chl!icj aklyw11osci l'unkcjonalnej
10 () (faza schlaclzania)
~
3 • Us1korl1eni;i l><1rkt1 J • Uszkodze11i.i h.u kt1

SZCZEBEL 2 Faza 5-4

Co drugi clzici'1 oclbijanic (chwylanic z lckki111 przysiadc111). Lic:r.ba rzutöw Odlcglosc (111)
Liczha rzut6w Odlcglosc ( 111) 10 12 (faza rozgrzcwki)
1.0 6 (l'aza rozgrzcwki) 10 18
10 9·12 15-20 36-45
:50 ...1.0 l'.i 20 18
10 li··-lJ (faza schladzania) 10 12 (faza schladzania)
SZCZEl\EL .3 SZCZEBEL 6
Zwi~:ksza11icocllcglosci odbijania (wciqz wyku11ywam:go z lckki111 przysiadc111). l'rzcjscic do narzulüw z görki z szyblmsciq pilki pöl clo trzy czwartc. l'odcj111owanic
Liczba rzu!llw Odlcglosc (m) pröby wlasciwcj 111cchaniki ciala, zwlaszcza przy narzutach z görki.
l0 6 (l'aza rm.grzcwk i) • Chwycic gör~' pilki.
10 9-12 • Unicsc lokicc.
=50-·IO l '.i-18 • Wyrzul nad glowq.
10 9 (faza schladzania) • Konlynuowanic ra111ic11icm i cialcm.
• Wykorzystac nogi do odcpclmi~cia.
SZCZEBEL 4
Zwi<;ksza11ic udlcglusci odbijania clo 111aksi111u111 18 111. Ko11!ynuowa11ic odbijanic Fa:r.a 6-1
z pujcdynczy111i rzula111i wykonywanymi z polowq szybkosci. Lic:r.ba rzu!6w Odlcglosc (m)
Liczba rzu!6w Odlcglosc (m) 10 l«-1 (faza rozgrzewki)
10 9 (faza rozgrzcwki) 10 36-·l'.i (loby)
l0 12-U,'.i 30 13,5 (z gcirki)
30 ·40 18--21 10 18 (z gtH'ki)
10 lJ (faza schladza11ia) 10 12 (faza schladza11ia)
SZCZEBEL 5 Fa:r.a 6-2
Na ly111 szczcblu slopniowo 1.wii;ksza odlcglosc do maksi111u111 45 111. Lie:r.ba r:r.ut6w Odlcglosc (111)
10 15 (faza rozgrzcwki)
Faza 5-1 10 36-45 (lohy)
Liczba rzut6w Odlcglosc (m) 20 13,5 (z g(irki)
10 12 (l'aza rozgrzcwki) 20 18 (z gl>rki)
10 15-18 10 12 (faza schladzania)
15-20 21-2,1 Faza 6-3
IO 15-18
Liczba rzut(Jw Odlcglosc (m) ·
10 12 (faza schladzania)
10 15 (faza rozgrzcwki)
Faza 5-2 10 18
10 36-45 (loby)
Liczba rzu!öw Odlcglosc ( 111)
10 13,5 (z görki)
10 12 ( faza rozgrzcwk i) 18 (z gt')rki)
10 l:i-18 30
10 12 (!'aza schlaclzania)
20-30 24-27
20 l:i-18 Faza 6-4
10 12 (faza sclilmlza11ia) Lic1.ba rzut6w Odlcglosc (m)
Faza 5-3 10 15 (faza rozgrzcwki)
1o 36-45 (loby)
Liczba rzutöw Odlcglosc (111) 10 l3,5(zgörki)
10 12 (faza rozgrzcwki) 40-50 18 (z görki)
10 18 10 12 (faza sl:l1ladzania)
l:i-20 :m-.:i:5 W Ly111 1110111cncic, jcsli 111iotacz z powudzc11ic111 wykonal faZ\' b-4, nie odczu\1·ai<!'' hcil11
20 18 ani dyskomfor!u, i rzuca z przybli~.onq prt;dkosciq lrzcch czwartycl1, lrcncr miotaczy 1110-
10 12 (faza scliladzania) zc pozwolic 11111 na przcjscic clo szczehla 7 11p/dom11 /1111/pens'''. Up/dmon lml/pe11s· wylw-
rzystujc si<,' jako sy111ulacj\: gry. Miotacz oclpoczywa po111i\'.dzy :>cria:ni rzutö11·, nasladujqc:
w tc11 spos(ib odpoczynck pomit;dzy 1.111ia11a111i.
,., /311//pc11 to 11· baschallu micjscc clla 1Tzcrwowych 111iotaczy - /ll'.?YfJ. t/11111.
 ,,,,.,.„-
l
I • lJqkod1t•11i.1 h.Hku 3 • lls/k<>d1Pni.1 li;irku

SZCZEBEL 7 Interwalowy program rzut6w dla lapaczy, zawodnih6w ~.

• Up/dom11 ////11/WllS (prc;dkosc od jcdncj drugicj do lrzcch czwarlych) z pola wewn?trznego (infield) i zawodnik6w ~·
Dzicri 1 z pola zewn?trznego (zapola)
Wilk
I
Liczba 1·z11l<iw · Ocllcglosc (111)
10 1·/.ult'lw di<1 !'m.grzcwki 3b-45 .(loby) U7i!aga: Kazcly szczchcl 11:ilci„v lr1.ykrnl1liL'. \\'szystkic 1·1.uly powi1111y s11; l'C-
1O rw1t'iw dla rm.~rzcwki 18 (z g<irki) clrnwac lukicm, czyli „garhc111". odlcglosc r1.11tüw dla zawmlnildiw pola wc-
„1.0 rzut(nv ' 18 (z görki) wrn;lrzncgn i lapaczy wynnsi 36 lll. odlcglosc rzul{iw wyko11ywa11ycli przcz
Oclpnczynck 10 111i11 zawodniköw z nola zcw1H;lrz11cgo
20 rzulow 18 (z gürki)
SZCZEBEL 1
Dzicl! 2
bez p1·zysiad11. Nalczy przyjq{: postawc; ze slopallli oddalonyllli od sichic
• l'rzl'rwa na szcrotwsc barku i zwr(icic sie,: lwarzq dtl zawodnika, do ktt'lrcgo sie; rwca. Skupit'.: sit;
Dzicl1 3 na rntacji i na trzyn1a11iu pilki ml göry.
Liczba rzut6w Odlcglosc (m)
Liczlm rzulüw Odlcglosc (m) 5 (i (faza rm.grzewki)
l 0 rzutöv\' dla rnzgrzcwki 36-4:5 (loby) 10 q
l 0 rzut6w dla rozgrzcwki 18 (z görki) 5 h (faza scliladza11ia)
:50 rzutöw 18 (z görki)
Odpoczynck 10 min SZCZEBEL 2
20 rzutöw 18 (z görki) Nalczy stanqc hokicrn do zawoclnika, clo klt'ircgo sie; rwca. Stopy oddalo11c od sicbic na
Odpoczynck l,O 111i11 szcrokosc barköw. \N chwili rzutu oclchylic sie; i oprzcc sie,' na stopic postawioncj z lylu.
10 rz11l(lw dla rozgrzcwki 18 (z görki) Liczba rzul6w Odlcglosc (111)
20 rz11t6w 18 (z g6rki) !) lJ (faza rmgrzcwki)
Dzicii 4 5 12
10 15
• Przcrwa 5 <) (faza schlmlzaiiia)
.\ Dzicl1 5 SZCZEBEL 3
Liczba rzulöw Odlcglosc ( 111) l'tlwlt'lrzyc ustawienic jak na szczcblu 2. Wyko11ac krok 11apr;1iid slop<l wykrocznq i
10 rzut(nv dla rozgrzewki 36·-'15 (loby) czyc drugq stopt;.
10 rzutöw dla rnzgrzcwki 18 (z görki) Liczba rzulow Odlcglosc (m)
30 rwtow 18 (z görki) 5 15 (faza rozgrzcwki)
Odpoczy11ck 8 111i11 5 18
20 rZ11tow .18 (z gtirki) 10 21
Odpoczynck 8 min 5 l5 (faza schladzania)
20 l'Zlllt'l\V 18 (z görki)
Odpoczynck K 111i11 SZCZEBEL 1 1

20 rl.lllt'iw 18 (z görki) l'rzyi<1c postawt; miolacza. Unicsc i /.rohic krnk 11ogq prowatlziicq. l.lolqczyc do nicj nogc;
pozoslajqcq w tyle.
W ly111 momcncic miotacz jcsl gotowy do rnzpol'zt;cia 11or111alnych zaj~'l', od rzutüw Liczba rzutüw Odlcglosc (m)
z odbijanicm do 11arzu(öw i11 l/1e b11llpe11. l'rogram lcn 1110~.c i powinicn byc w mian; po- 5 18 (faza rozgrzcwki)
l rzcby korygmva11y przez trcncra luh l'izjotcrapcutc;. Kazdy z wy1nic11ionych szczcbli 1110- 5 21
i.c zajqc wi1;n:j lub mniej czasu, 11iz wy11ika to z powyzszcgo schcmatn. Po11adto progra111 10 2·1
wymaga 111onitnrowania przcz trc11cra, fizjolcrapcutc; i lckarza. iVliolacz powinicn pa111ic;- 5 18 (J'aza scl!ladza11ia)
l;1{:, zc stoi przcd nim cic;~.ka praca, alc 1iic wolno przcsadzic. 1. 1
SZCZEBEL 5
7.muod11icy w 1io/11 zew11(:lr::11y111: \.\lysunqc do
wicy, wykonac poclskok i wyrzucic pilkt,:.
Zm1)(H/11icy w po/11 mcro1wtrz11y111: Wysunqt'.: do przodu
slopc; pD stronic trzyrnaiwj rc,'ka-

wicy. Wykona(: s/111/flc step''' i wyr1.11cic pilkc;. Ostatnic

prostcj.
po slronie trzy111a11cj rc;ka-
rz11t1'1w wykonac w li11ii
I
'
I
l<rok doslawny (s/111[[/I' step) to tcn11i11 stosowa11y w t.c11isie, oznaczai<1cy jcd11q
z podslawowych mclod poruszania sie; na korcic, gdy zawodnik pröhujc przchyc jcd-
11q stopq kröl ki dystans - przyp. t/11111.
,.
~ -,
1
i'
:1 • Uszkodz<·,ni,1 barku J • UsLkndzP11ia h;:uku

Liczha rwl6w Odlcglosc ( m) • l\ozci<1ga11ie

5 2 l (faza rozgrzcwki) • l'ylic;sic11 brwchaly lydki
5 27 • Scic,~gno !\chillcsa
10 30 • Mi9sic11 kulszowo-golcniowy
5 2··1 (l'aza schladzania) • Mic;sict'1 czworoglowy
SZCZEBEL 6 J<.ol1czyna g6rna
Zaslosowac l!:chnikc; rzul11 przcdslawionq w szczeblu 5. l'rzyjqc pm.yck do gry. Zawo- • Huzciqganie harku
dnicy z pula wewn9lrz11ego i lapacze nie rzucajq dalej niz na odleglosc 36 111. Zawodnicy • 'lylna czc;sl: sto:i.ka rotaloröw
z polii z<·11·111'lrwcgo nie rzucai<l dalcj niz na oclleglosc 45 m (.~rndck pola zewn9lrznego). • Dolna cz9sc lorebki
Zawodnicy z pola Zawodnicy z pola • Mic;snie röwnolcgloboczne
wcw111;lrzncgo zcwn9trzncgo • Hozciqganic przcclramicnia/naclgarslka
i lapaczc • Zginaczc nadgarslka
Liczba rzut6w Odlcglosc (111) Odleglosc (m) • l'roslmvniki nadgarslka
5 24 (faza rozgrzcwki) 24 (faza rozgrzewki)
c
,) 2'1-27 27-30 Tul6w
5 27-30 33-36 Sklony na boki
5 33-.36 39-45 • Wyprosl
'.) 2,1 (faza schladzania) 24 (faza schladzania) • l\otacja
SZCZEBEL 7 Uderzcnia z forhcnclu
Zmvmlnicy z pola wcw119lrzncgo, z pola zew119trwego i lapacze rnogq przyj<1c pozycjc; do Odhijanie w kicrunku siatki po przeci\,;uej strn11ie korlu, 11icko11iccwic lrariajqc w kml.
gry. W trakcie wszystkich udcrzct'i nalei.y 1xi111ic,.'lac o 11asl9pujqcych clapach:
Zawodnicy z pola Zawodnicy 7. pola • Ugi9cie kolan
wcwnc;t 1·zncgo ZCWIH,!lrzncgo • Zwrol ciala
(
i lapaczc • Wykunanie kroku w kicrunku pilki
Liczba rzut(Jw Odlcglosc (111) Odleglo.~c ( 111) • Udcrzcnie pilki, gdy znajdujc sie,' 01ia przed zawodnikicm
'.) 211 (faza rozgrzcwki) 24-27 (faz.a rozgrzcwki) Nalc;i.y unikac uclerzania stojqc pr;:oclcm, gdyz stwarza lo 11ad11iicrne ohciqi.enie dl:1
:) 2<1-27 33-3l) harku. Dotyczy lo zwlaszcza udcrzenia z forhcndu, jc5li u zawmli1ika islni<'ic niestahil-
5 27-30 45-52,5 mJsc przeclnia luh wyslc;pujc konflikl w slawie Cl l. Odnosi sie,' lo takzc du bckhrndu, gdy
5 .3.3·3Ö 5'Hi0 zawodnik ma problerny z niestahilnosciq tylnq .
5 2,1 (faza schladzania) 27 (faza schladzania) juz ocl picrwszcgo dnia cwiczd1 lypowych clla lcj dyscypli11y sporlowei lrc1111jl'
poclrzucanie pilki i jej uderza11ie. Nalc:i.y prübowac sa1nodziclnego podrzucania
SZCZEBEL 8
i 11derzania jcj, gdy znajclzic si\o ona na wysokosci pasa. Slwarza lo warunki do
l'owl(irzyc szczchel 7. Uzyc fu11gu hat''' clo udcrzania w strom; graczy z pola nia zgodnosci nastc;pujqcych clemenl6w:
wcw111,trz11ego i zcw1wlrwego, kt(1rzy s<1 w zwyklej pozycji do gry. • Zblizanie sie; pilki do zawodnika
'" f11111~0 hilf -- palka przcznaczona spccjalnie ein cwiczdl, sluzy wic;c do wybijania pilki • l'rzyblizony czas pomi\dzy uderzeniarni
II' JlllWit'.I l'Zl'., nie zas du lypowych 11arz1t[ÖW, Wazy 0 ok. '.)()() g llllliCj niz. paika do gry Udcrzanic w kierunku cclu, by zapcwnic wyprosl
i 111a dlu!,osc ()k. 88 Clll -11r::yp. 1/11111. • Korzystanic z wlasciwej mechaniki, cu na przed11iq CZ\'SL: barku
l TYDZIEN 1
Dzieü .l
• 2'.l udcrze11 z forlwnclt1
Interwalowy program dla tenisist6w • 25 uclcrzc1i z bekhcndu
Wilk Dzicü 2
l'rzcdslmvirn1y plan dla lcnisislöw jcsl przcwaczuny du wykc111ywrn1ia eo drugi clzic11. jesli nie rna problc111<iw po pierwszy1n dniu (:wiczdL zwic,'ksza sie; liczh\' uderze(i.
l\az.da sc:;ja powiuna sie,.' zaczy11ac ml cwiczd1 rozgrzewaj<1cych opisanych ponii.ej. • 50 11clerzc1i z forhemlu
W d11iach wolnych ml gry w tc1risa 11alczy konly1111owa(: (:wiczc11ia wz111ac11iajqcc, popra- • 50 uderzc1i z hckhendu
wiajqcc gi«'lkusl: i kondycj<,.'. Dzieli 3
IWZGllZEWK/\ • 50 udcrzc1·1 z forhcndu
• 50 uderzc1·1 z bekhcnclu
Koliezyna dolna
• 25 wysokich 11clcrzc1i z
• l»il'g joggingmvy czlcrukrntnic wok<'>I korlu • ~~5 wysokich udcrzet'i z hekhcndu
 1

• l)~;1krn/1c•11ia l>.11kt1
:~ • LJs1:kcnl.1.1•11i,1 h;uku

TYDZIEN 2 • Uclerza11ic pilki przy pocl11oszcniu si~~

• Uclerzanic pilki, gdy z11;ijdujc sie; 011a z przod11
i>rzcjscil' do pilki podrzuca11cj z bolrn w takicj rclm:ji czasmvcj, by 111ic6 dosc czasu na • Wykonywa11ic obrolt1 cialclll
odzyska11ic pozycji po za111ierzonym wypaclzie (tzn. z podrzuccniem nastc;pnej pilki na- • Nieudcrzanic pilki stojqc przodc111
zaczekac. :1/. poprzcdnia odbijc sii; po drugicj slronic kortu). Zawszc nalci:y kicro- • Stabilnc stanie
pilk~' w okreslony ccl luh 11iicjsce kort11.
prncujc si~~ nacl poc\stawowymi uclcrF.Cniarni pilki odhitcj od lmrtu, waz11c jcsl, hy TYDZIEN 4
pu1110(·11ik ·1.mvsze pud1„1.ucal pilk~' na wysokosc pasa za1Vudnika. Dzic1i 1
P:-1.y pracy 11:1d 1Vysokirni forhcmlarni odhila pilka powinna lrafiac clo zawoclnika 11a po-
zio111ic jcgo harl<u luh wyi:cj. Kontynuowmlic udcrzania wysylanych przcz parlnera pilck z lwsza. Nalcz.v wyko11.vwac
11aprzcmic1mic udcrzcnia z l'orhet1du i heklw11d11, porusz<1i<1c si(; na hoki wzcll11:i. linii po-
Dzieü 1 czqlkowcj. Wci:1z klaclzie sit,~ 11acisk na wlasciwq lllcclianikc; ciala, zgod11ic z prz.vtoczo-
2'.i wysokicli udcrze1"1 z J'orlwndu nyrni wy:i.cj zasaclami „

• 50 11dcrzd1 z l'orliendu :ia pozio111ic pasa Naprzellliclllll' uclerza11ic pilki wzcllt1z linii i w poprzek kortu. Cwiczcnit• 11;tlc:i„v wyko-
• 50 uderzei1 z hckhcmlu na poziomic pasa nywac z pelnyrn koszern pilek (100-150 szluk).
• 25 wysokich udcrzci"1 z bckhcnclu Nalczy konlynuowac to cwiczenic z wysokimi j niskirni wolcjarni, wykorzyslujqc kosz
z pilkarni wypcl11iony do polowy (50-75 szluk). Cwiczenic to wylrnnuje sie; lci„ pornsz<1-
Dzici"12 jqc sie; llH hold j Z JJOIVl'OfCill clo srocll<a l(()rf LI po uclcrzeniu pill\i.
• 2:) wysokicli udcrzc11 z forlwnd11
P11rtncr powi11icn nmlal pozostawiac closC· czas11, hy 1111mzliwiC' zawml11iko1Vi pown'it na
• 50 11dcrzd1 /. l'oriic11clu 11a pm.ioniie pasa sroclck lmrlu, zanirn wyslc nasl~'pnq pilkt;, hy 11nik11ql' P"spicsz11ego oclhij;rni<l pilki z wa-
• 50 udcrzl'l'1 /. hckliendu na pozirnnic pasa ciala.
• 25 wysokich uclerzc11 z hckhcnd11 Dzie1i 2
Dzid1.3 'lltk sarno jak w 1 clniu 4 tygodnia
Udcrza11ie pilki na przcniia11 IV poprzck kortu i wzdluz linii, wykonujqc uderzenia na po- Dzici"1 3
1.io111i•: pasa oraz wysokic l'orlwncly i hekhcncly
" :-~) wvsokich uckrzc1"1 z l'mhenclu 'liik sa1110 jak w 2 dniu 'i lygod1tia
• 50 u~lcrzct"1 z forliendu na poziolllie pas'.1 TYDZIEN 5
• .'JO uclcrzd1 z bckhendu na poziomic pasa
• 25 wysokich uclcrzc11 z bckhcndu Dzic1i 1
Powinno sii; znalczc partnera polral'iqcego uclcrzac pilk~' w jcd11akowy spostib
TYDZlEN .3 w (\' sa111<1 okolicc;, np. 11a forlie11d z oclhijanicm pilki na poziolllic pasa).
J<only11uow:111ic schcrnatu trzy razy w lygmlniu. Nalczy dnclac zwyklc i wysokic wolcjc Naläy rozpoczynac ocl uclcrzc1·1 rzucancj na przcmian pilki: na lwkhcml i na l'orhe11cl.
z l'orlicmlu i bckhcnclu. W lym momcncic mo:i.na poprosic lmgos o pomoc clo oclhijania Po 15 111i11utacl1 rozgrywania clodajc si~; wolcjc, gcly partner wysyla pilkt,' z linii aulowcj.
z kosza /. pillrn111i. Ulllozliwi to lepszc wyczuwanie pilki nacllalujqccj po oclbiciu od Wolcjc z bekhcncl11 i forhcncl11 ornz wulcjl' wysokic i 11iskie 11alczy 1Vyko11ywac 11aprF.C-
rakict.y. P;irlncr powinien czclrnc z wyslanicm kolcjncj pilki, a:i. oclhita przcz zawo- mic1111ie przcz 15 rnilll1t. Lqc1.11ie cwiczcnie powi11110 trw:1{: :50-40 11ii11ut.
dnika pilka oclhije sii; po clrugicj slronic korl u. Pozostm\1 iu lo czas na zakoi1czcnic wypa- Pm! konicc scsji wykonuje si~' kilka scrwöw, slojqc na li11ii poczqtlrnwcj. !'i<1Jp1c1w 11a-
clu i unilrni<;cic pospicchu przcd mlbicicrn 11aslc;p11cgo uclcrzcnia. Jak zawsze, lrzcba przy- lczy sit; rozgrzac przcz „11dcr1.e11ia na pusto" przcz 1-3 11iinuty. lfakictt; lrzy111a si~~ li6.1w
klaclac clu:i.<1 wagi; clo wlasciwcj mcchaniki ciala. i wykonujc niq w poprzck tulowia wy111<1chy w kszlalcie (·iscrnki. Nie wolno wykon.vwac
silnych wyrnacliöw rakictq. Wykonujqc scrw nalezy poclr1.11cic pilkc; z przoclu przccl sobq,
Dzici"1 1 11ast<nJI1ie unicsc rakicl\~ IV gt"in: i za sicbie, ugi116 kolana i uclcrzyc w pilki;. Nie 11alci:y
• 25wvsokich 11clerzci"1 z l'mhcllClu przy lym n1ysle6 o gcnerowancj sile ani o udcrza11iu pilki pon1i~'dzy li11ia11ti scrwisowyrni,
• 50uclcrzd1 '/. forhcndu na po:l.io111ic pasa lrzcba pröhowac uclcrzac ill tak, jak gclyby sit;: 111ialo wyslac jq za linitt koi'icowq.
• 30udcrzci'1 z hckhcnclu na pozio111ie pasa Wykonujc sie; okolo 10 serwÖIV z kaz.clcgo boku kortu. Sq lo picrwsze serwy, nie lrzc-
• 25wysokich uclcrzef1 r bckhcnclu ba sii; wic;c starac uclcrzac z calcj
• 2'i niskich wolcj{iw z bckhcnclu i l'orlwnclu
• 2:3 11'.vsokich wolcjöw z heklicnclu i forhcnclu Dziei"1 2
'fak samo jak w J clniu 5 tygoclnia, ale z wi~'ks1.<1 liczb<1 sc1w{1w. l'o pracy nacl gro1111d s/m/ws
Dzici"1 2 i wolejami nalci:y pow1ücic clo li11ii poczqtkowcj i popracuwac nacl clrugi1n scrwc!ll. Udcrza
'llik sa1110 jak w 1 clniu ~5 tygoclnia sit; w pilkc; przecl sohq, na ugic;lych kolanacl1, wylmnujqc IV~'pacl. 'Jym r<1zc111 zagrywa si~· 20
pilek z obu stron kurlu (tj. 20 z prmvcj slrony korlu lde11ce cn11r!J i 20 1. lcwej Iod co11rl\.
l)zici"1 3
T:ik samo jak w 2 dniu 3 lygoclnia, z 11aciskic111 11a kicrnnck (tj. wzcllu:i. linii i w poprzck Dzic1i 3
korlu). 'l\'zeba palllii;tac, :i.e clla nale7.ytcj 111echa11iki ciala koniecwc jcst: 'fok sarno jak w 2 clniu 5 tygoclnia. z gru1111d s/m/ws, wuleja!lli i scrwrn11i. Nie zwit,:ksza
• Utrzy111ywanic ugi\'1.ycli kolan sii; liczhy scrw(iw. Nalc:i.y sko11cc11lrmvat'.· sit; 11a:
 ·-1
''
1

·; • Uszk()(lzc11i.1 li.1rku :l • Uszkud~t!lli.1 !J.1rku

lrnlan TYDZIEN 8
• l'rzygotmvaniu
• IJobrcj pracy rn'1g Dzici1 l
• Lldcrzaniu pilki przcd sobq Przcprowadza sit; rnzgrzcwkt; i rozgrywa jeden sei 1rn:czu, przcslrzegajqc odpoczy11ku po
• Nicspuszczaniu wzroku z pilki ka:i.dyrn trzccint gc111ie i koncentruj<1c si,· na stosowaniu wlasciwej tcchniki.
• Wypadzie ·
Dzic{1 2
• Jlowrneani11 do pm.ycji dla przyj<;cia m1sl<;.p11cj pilki
• l'odct.as scrwu 11a podrzuca11i11 pilki przed sobq Przeprowadza kolejny sparing, alc 111ccz z clwo111a scta111i.
powi11ie11 pr1.cbiega(: lak sa1110 jak w 2 d11i11, jdli jcdnak przyklada sii; wagi; do
Dzic11 3
wyzcj zasad wlasciwcj lccl111iki, powinno si~: odczuwac, zc byl 011 dt,:zszy
Kolcjna gra symulowana, lyrn raze111 z uslalcnie111 zwycic;zl'y 111ccz11 lrzysclmvcgo.
jesli wszystko iclzic.: clohrzc, 111oz11a planowac pown'it du rcgularnyl'h Lrc11i11g<iw i prn-
TYDZIEN 6
gra111u rnzgrywek. Mozna lez cwiczyc luh grac w naclchodzqcych dniach, jcsli pozwala 11a
Dzic11 1 to konclycja.
l'o zwykly111 progra111ic rozgrzcwki nalezy rozpoczqc specjalnc {:wiczcnia gro1111d s/ro/ws
z udcrza11ic111 pilki wzdlui. li11ii, podczas gdy parlncr po drugicj slronic mlcrza jq w po-
Jll7.L>k kortu. Z111usza lu zawudnika do szyhkicgo poruszania sit; po korcic. Wciqz zwraca
sie; .uwagt,: na wy111ic11io11c wczcsnicj clcmenty lcclllliki.
Cwiczcnie lo nalczy wyknnywac przcz J0-15 111inul przcd oclwröcenicm kicrunku udc-
rzc1i. 'Jeraz partner pmvi11ic11 odbijac pilkr; wzdlui. linii, a zawodnik w poprzck korlu. ffLAN, ;'. '' y,:''. Program interwalowy dla golfi.st6w
\.V ll<ISl~:pll,Ylll l'.IViCZCllill Z odbija11ic111 pilki pr1.ez par{llCl'il cwiczy sit; odlJieranie SCl'IVU IU:HABILITACJl ,
1 "~ 'ff ~I { 1. f'
Wilk
potcm bcklic11dc111, a 11astc;1rnic stop-wolcjc111 (1111/-amay vul/ey). Sckwcncji; l ' , '

powlarzac przcz IO-l'.l 111i11ut. Scsji; krn'1czy sii;:, scrw11j;1c 50 pilck z lewej slro- Ponizszy sche111at doslosowany do tej dyscypliny sportowej jest przcz1wczo11y do
(ar/ cul/J'/) i '.JO z prawcj st rnny (dcuce co11rt). wyko11ywa11ia eo drugi clzid1. I<azcla scsja powin11a sie; zaczynac od rozgrzcwki wcdlug
Dzie11 2 wy111ie11ionych nii.cj zasad. W dniach wolnych ocl cwiczcr'1 lub gry 1v goll'a 11alczy wykrn1y-
wac cwiczc11ia \l'Zll!acniajqcc oraz poprawiai<!Cl' gibknsc i komlycj<,~. Przechoclzc11ic do
'fhk S<llllO plus odbicranic serwt)w z ubu stron korlu (de11cc i ad kolcjnych etapüw odbywa sit,: eo 2-,! lygoclnic, zalcznie ocl nasilc1iia proble111t)w z
court). si,: scrwa111i, p() '.iO z 01111 czc;sci kortu. harkic111, o ile wykonywaniu zadal1 na nktualny111 clapic nie lmvarzyszy b<'1L
l)zieü .3 ROZGRZEWKA
Wyk()lll!jc sie; 11<1stvpujqcq sckwc11cj,„ ro1.grzewka. udcrzc11ia IV poprzck kml u i po li11ii, Ko1iczy11y dolnc: Jogging lub wolny .\-4-krnt11y spaccr wokc'Jl zicloncj slrcfy placu gr,v dla
!Jl'klic11dy. forliemly, wolcjc, mlbiera11ic serwc'1w i pröbne scrwy. rozciqgnic,:cia mii;sni l\t1lszowo-golc11iowych, 111it;s11i czworoglowych i scirnien 1\chillcsa.
TYDZIEN 7 Ko1iczy11y gdme: Cwicze11ia rozciqgajqce barku (111a11kiel tylny, niankict przcd11i,
111ic,:sici'1 dl\vnolcglolmczny) ornz zginaczy i prostmvnik<>w nadgarsllrn.
Dzicl1 1 'litfiiw: Sklony 11a boki oraz rozciqgajqcc cwiczenia prostownicze i rotacyjnc.
l\uzpoczyna si,· ud rnzgrzcwki. Naslt;pnie wyko11uje sit,: cwiczc11ia jak IV poprzcclnie clni Etap 1
i {:wiczy odbicranie serwc'Jw. Przcd cwiczcniem scrwüw nalczy popracowac nacl odbicra- Putter '.)() 3 razy/tyg.
11ie111 10- l 5 slrzalöw nad glmvq, pa111ic;laj<1c o clobrej 111echanicc. Do cwiezc1'1 cloclajc sii;: Srcdni dlugi () ()
ll/i/Jl'Oac/1 s/l<J/ (udcrzenic z ko1icmvej linii korlu przygolowuj<ice clobrq pozycj,~ przy Dlugi () ()
sialce).
Etap 2
Dzicr'1 2 50 3 razy/lyg.
dlugi 20 2 razy/tyg.
'llik sa1110 jak w J d11iu 7 l,vgod11ia, z wyjq1J.:i,'i11 podwojc11ia liczhv udcrzc(1 11ad gluwq () ()
('.Zr, 'iO).
Etap 3
Dzicl1 3 Putter '.)() 3 razy/lyg.
Wyko11ujc sit;: cwiczc11ia rozgrzcwkowc i strzaly w poprzck korlu, a nastc;pnie strzaly nacl Sreclni cllugi 40 3 razy/lyg.
glowq bckhcndem, l'orhe11clc111 i z wolcja, czyniqc z lcgo cwiczcnie bckhe11d11, forhendu, Dlugi 0 ()
wuil'ja i 11dcrzl'1'1 11ad glmvq. Nie wic;ccj nii. jcdna trzecia najlcpszego clyslansu
W ra111acli 1J01Jrawv jakosci gry nalci.y pmljq(· prau; 11ad i1111y111i cz9scia111i rozgrywki, Etap 4
do swycl1 C:wiczd1 i trcningu. Pndolmie jak przy i1111ycli 11clerzc- l'u lt er .'30 .'3 n11:y/t.yg.
pa111i<;la(· o korzyslaniu z wlasciwcj teclrniki do skr(,1 u (drup vol- Srcclni dlugi '.)() 3 razy/lyg.
(slice), /icm1y lopspi11, dropszot(J1v i loböw, ol'e11syw11ych i cldc11- Dlugi 10 2 razy/lyg.
Do polowy najkpszego dysta11s11
··r 1
'i • l J<izkod/r:ni,t harku ) • l J~;/kfld/P11i,1 h.irku

• Rytrniczne cwiczcnia slabilizacyjne rolacji wcwnc,·lrwcj i zcwrn;lrzncj wykrnrn-

Etap 5
50 3 razy/!yg. je si<; w röznych st opniach nicbolcsncgo u noszcn ia rarn icnia ( pal rz ryc . .3-68).
dlllgi 50 :) razy/tyg. • Wzmacnianie rotacji zcwnc,•!rzncj uzyskuje si<; d1.ic,~ki lckki111 cwiczeniorn izolo-
10 3 razy/!yg. nicznym i izomelrycz11y111.
Etap (i • Pacjenci powinni t rzy razy w tygod 11 iu lu h czi;scicj kon lyn uowac
Jll!llcr 50 3 razy/tyg. przccl uraze111 progrnmy cwiczeli. Ko11ty11ut1jc sie; lc'l: program poclslawmvych
SrL•dni dlugi 50 3 razy/tyg. cwiczd1 barku.
Lllu~.i 20 3 razy/iyg.
:~;11.. 11:1 tyd:.ic·11 rozcgrac jcdnq rund~· za111iasl jcdncj scsji cwiczc11i<1wcj
!'\Jiestabilnosc stawu ramiennego
Slaw GH jest 11atural11ic wiolki luh lu;.ny 1. powodu kolll'iguracji swych sld<1-
Rchahilitacja po chirurgicznym opracowaniu (clc•l>ridement) nicnaprawialnych dowych koslnych. IJest to staw wiszqcy, w ktöry111 glowa kosci ramienncj styka sii;
luh masywnych uszkodzcr1 slozka rolalor<lw jeclynie cz9sciowo 1. pancwkq - prz.yp. red. J. Cccl1ujc sie,~ 011 najwic,~kszy111 wsr(id
wszys!kicl! innych staw(Jw ciala zakresem rucllöw. Rucl1rn1msc lx1rku odbija sie,·
Prograrn rcliabilitacji pacjcnt{Jw z „nicnaprawialnymi" masywnyrni uszkoclzc11ia- kosztem jego stabilnosci, eo sprawia, zc jcsl Lo staw najcz~~scicj ulcgajqcy zwich-
mi slozka rotatoröw po arlroskopowcj dckomprcsji podbarkowcj i chirnrgicznym ni9ciom, przy czym w 90% sq lo zwiclrnic;cia przednic. „Nieslabilnosc slmvu ra-
oczys1.czeniu powinien si<; konccntrowac na cztcrech zasaclniczych obszarach po- rnicnncgo" to okrdlcnie niezwykle pojcmne, obejmujqcc caly zakres L1s1.kodzei'1,
sti;powania. lakich jak zwichnii;cie, podwichni<;cie i „patnlogicrna" wiolkosc. By w pelni zro-
~ Stopniowc uzyslmnic ruch6w rnctodami bicrncgo i czynncgo wspomaganego
zumiec terminologi<; opisujcicq nicstabilnosc: slawu rarniennego, lrzeba pmlac dc-
rozciqgania. Pelny zakrcs rucht'lw powinno si<; odzyskac okolo .3-4 lygoclnia po l'inicj<; rozmaitych okrcslc11, jakic w zwi<vku z lym si~· pojmviajq. Przc111ieszcze11ie
operacji. kosci rarnicnnej w slosunku clo powicrzchni stawu pancwkowego nosi tc). nazwc;
o S!opniowc przywracanic sily barku, poczynaj<1c ocl slozka rotatoröw i mii;Slli
translacji. Wiotkosc oznacza mozliwosc pr1.enlieszcza11ia, do ktörcgo clochodzi_
lnpDlkmvo-picrsiowych (ryc . .3-69), a nast9pnie przcjscie do micsni naramien- Zjawiskicm powszcclrnyrn, 1.wlaszcza LI sporlowcöw, jcsl ponadccnlymelrowa
11ycl 1. wiolkosc tylna. W rczullacie nicstabilnosc trzcba zclcfiniowac jako nicpozqclanc
o l'rzywn·Jcenic „1.röwnowazonej sily rnic;sni" woldll slawu rarnicnncgo (GI-!), by przcmicszczanic stawu GH, clo jakicgo dochodzi u pacjcnta. Slwicrdzenie w tr<1k-
11111ozl iwic LI noszenie ram ien ia. cie !Jaclania, ze udaje siy doko11ac przcmieszczenia kosci ramiennej 0 ponacl J Clll
~ Kluczcm clo przywr6ccnia czynncgo unoszcnia barku jcst u tych pacjcnt6w
lub ein krawi;dzi panewki, nie oznacza szkoclliwcj nieslabilnosci. jesli jed11<1k 111a-
wzmocnienic mi1t8ni tylncj cztrsci stozlrn rotator6w. newr ten lqczy si<; z dolcgliwosciami, eo pacjcnl opisujc jako „zcslizgiwanic si<;",
(2001) stwierclzil, ze oslabicnie tylnej czi;:sci slozka rolator6w powo- „ucickanic" lub „bolcsnosC", przcniawia to za rozpozmrnicm nicslahilimsci sl<1wu
duje „rnzlufoienic" sprzc;ze11ia sil i wiedzic do przednio-görncgo przcmieszcza- Gf-1. Na koniec, zwichniQcic barlm oznacza calkowil<t ulratc; slykania sii; glowv
nia glowy kosci rarnicnnej przy czynnylll unoszcniu ramienia. kosci ramiennej z zaglc;bieniem pancwki. Podwiclmi<;cic oznac1.a cz9sciowq u
~ Przywröccnic clynarnicznej stabilnosci stawu GH w wynikLI cwiczenia proprio- styku w stawic GIJ w slopniu, ktr>ry powodujc dolcgliwosci.
cepcj i i kont rnl i ncrwmvo-mic,~sn iowej. Stabilnosc stawu GH zalczy ocl jego stabilizaloröw statycznych i dynrnnicz-
nych. Na stabilizatory statycznc, lakie jak obrqbek panewkowy i torcbka slawowa,
mozna wplywac tylko meloclami operacyjnymi, a nie w proccsie rchahililacji. Na-
torniast na stabilizatory clynamicznc, na ktöre sklaclajq si<; stozck rotatoröw i lrn-
ordynacja. ruchöw lopatki oraz kosci ramiennej, moi.na w sposöb dccydujqcy ocl-
dzialywac przez nalczycie zaprogramowanq rehabililacj<;. Podstawq wszystkich
program6w rchabilitacyjnych w nicstabilnosci stawu ramicnncgo jcst wzmacnia-
nic otaczajqcych go miQSlli.
Do tej pory szczeg(ilowo omtiwione zostalo rm.pm.nuwanic i leczcnie schor1.d1
u sportowcöw z dyscyplin wymagajqcych wylwnywunia ruchöw ponml glowq,
u k!örych wystc,~puje pierwolna mikronicstahilnosc, prcdyspo11L1jqca ich do wtc->1·-
nych konflikl{l\v, zapalenia scic,•gicn stozka rntatorciw, jego rozcrwania czy krn11l)i-
nacji wszyst kich tych uszkoclzci'i. Ta cz9sc rcncl1.ialu poswic;cona ht;d1.ic rm.poz11a-
A ß wa11iL1 i leczeniu pucjen({Jw z objmvow<i nicsluhilnosciq przed11iq, lvln<t i wiclokic-
J-h~J (wic..:e11i,i w11n;icni;1jt}C(: w la1lcucl111 otwartylll l uiyciPrn t;P;my (:lc1styc1.1wj Tlwr.t-
1\. Fi1li\ jHH'l'.,llkow._t. B. l<azci
r
.,
:i • Uszkudz„ni;i l>;irku :l • Uszkodzt:ni.1 li;11ku

Klasyfikacja niestabilnosci barlw Przcwlcklc (zablokmvanc) zwiclmic;cic (wiclkosci odwröconcgo uszkoclzcniu typu l lilla-
Sachsa)
• < 25(Yc1 powicrzchni slawowcj
• 25-40% powicrzchni slawowcj
WYSTl;:POWANIE • < 40% powicrzclrni slawo1Vcj
Ust rl'
WIELOIOEIWNKOWJ\ NIESTJ\BILNOSC STAWU RAMIENNEGO
Na11Totm1'L'
Stalc 'lyp 1 Nicstabil11os(· ogölna, 11ic11razmva nicstabilnost: wil'lokiern11lwwa
'l:Vp 11 Nieslabilno~c przcdnio-dolna: ostry cpizud n1akrn11ral.ll w warunkach picr-
PRZYCZYNA woll!cj 11ad1nicrncj ll'iotlwsci
Uraz (111akrntrau111a) 111 Nicslabilnosc tyl110-dolna: po11mviaj<1cc si9 cpizody n1ikrourazt)1V w warun-
l'rzyc1.y11a nicmazuwa (u111ysl11a, 11ic11111ysl11a) kach picrwolncj nadmicrncj 1Viotkosci
Mikrourazy lsun1owanic przcciq?.cti -- fJl'ZJ'fi· red. 1 '1\'p IV NicslabilnoS<'.· przcdnio-tylna
Wrodzrnia
Zabmzcnia ncrwmvo-llli<,:sniuwc (pora).cnic Erba, pura).cnic llH'izgowc, drgawki) Wcdlug: lt!'. Warrcn, E.V. Crnig, D.W Alicl1cck, Tltc U11s/11/J/e Sltou/der, l'liiladdpliia, Lippi11rnll-
l{avt•111 1999.
KIEIWNEK
l'rzcclnia
,;
Wiclokicru nkmva PRZEDNIA NIESTABILNOSC STAWU RAMIENNEGO

STOPlEN Przcclnia nicstabilnosc stawu ramicnncgo stanowi najczl(slszy lyp nieslabilnosci

Zwiclrni<,:cic
stawu GH, 11107.e ona byc spowoclowana pr:t.cz zwichniycic ura:r.owc lub sumujq-
l'(idwicl111iccic cc sil( mikrnmazy, kt6rc prnwadz<1 clo objawowych epizocl6w poclwichnicrcia. l'o-
Mikroma1„y (okrcsmrn) nad 90 1Yii zwichnic;c barku nastc;pujc ku przoclowi, zwyldc przy ustawicniu ramic-
nia w oclwicclzcniu i rotacji ZCWlll(lrzncj. Jcsl to „11ajslabs1.c bio111cchaniczl!il' us1<1-
\\1ctllug: IU" \Vii!Tt'll. 1„.v Craig. 1l.11: :\liclicc:k. '!'11<' 1:m1a/J/e Slw11lti<'r. l'liiladelpliia. Lippincotl- wicnic slawu G H", slanuwiqcc o nicslabilnosci przcclnicj,
l{;1ve1i. 1~)qq, Rozpoznanie mazowcgo zwichnil(cia przeclniego zwylde 11ic nasl t\'C/,a l rnd110-
sci, gdy zbicrze sie; cloldmlny wywiad, uwzglc;dniajqcy ustawicnic ra111irnia w cilwi-
li urazu i mcchanizrn uszkodzcnia, a wnioski poprzc bada11ic111 fizylrnl11y11L Mc-
chanizm uszkoclzcnia na oglil polcga 11<1 posrcdnim wywazcniu glowy kosci ra-
micnncj do przodu przy uslawicniu barku w oclwodzcniu i rolacji zcwrn;t r·1.11cj.
Klasyfikacja wecllug kierunku l{zadzicj clochodzi do zwichni~·cia wskutck bczposrcdnicgo udcrzcnia w
czc;sc barku z silq skicrowanq w przöcl.
l'RZEDN IA NlESTABILNOSC BAIU\U
Urazowc ostrc zwidrnii,:cic (poclkruczc, podpancwlwwc, podubojczykowc, du w1H;trza
Badanie fizykalne
klatki picrsiuwcj)
Urazowc ostrc podwiclllli<,•cic • Pacjcnl ulrzymujc bolcsnc rami<; w lckkim oclwiccl;r.cniu i rolacji zcwrn;lrz11cj,
• l'rzcwlcklc nawroltllVL: zwiclmii,:cic przcdnic z przedramicniem podpartym przcz przeciwlcglc ra111i9.
• l'rzcwlckle nawrotuwc poclwichnic;cic
Ustalonc (zablukmvaiic) zwichni<,·L:iL: • Na przcdniej powierzchni harku mozc byc wyczuwalnc wypclnic11ic f lfordzicj
rzuca sit; w oczy zagli;bicnic pocl wyros!.kicm barkowym lopalki - pr::yp. red. j.
TYLNA NIESTJ\BILNOSC STAWU RAMIENNEGO • Mozc wyslt;powac ograniczcnic rolacji zcwni;trznej i wcwnc;lrzncj.
Llrazowc usl rc zwicl111i<,•cic (podharkowL'. podpancwkuwc, pndobojczylmwc, pogrzcbic- • Przcd przyslqpicnicm do naslawicnia zwichniQcia nalczy hczwzglc;dnic doko-
niuwc) nac occny usz.kodz.c11 neurologicznych. Najczyscicj przy zwichnicrciu przecl-
Urazowc usi'rc nim zdarza sil( uszkoclzcnie ncnvu pachowcgo. ]{yzyko takic zwit;ks;r.<1 si~:
Nawrolmva 11icslahil11osc ivl11a z wickicm pacjcnla, przcdlu:i.ajqcy111 siQ czasem ulrzy111ywa11ia si~· zwicl111il,:cia
• Nawrolmvc zwichni(;ci'c lylnl'
. • Nawrnlowc podwiclrnic;cit· tylm: oraz cit;:i.kosciq uraz.u, klöry clo nicgo duprowadzil.
Swimlo111c (11icurawwc) p(idwirl111ic;cic/zwich11ic;cic • W proccsic occny waznc znaczcnic 111a lcz pclnc badanic radiologicznc (scria
• 'l\'p puzycyj11y na uszkodzenic barku "), hy wykluczyc wsp(1lisl nicnic zlamania.
• 'l)ip 111i(;s11iowy • v\islc;pnc poslc;pmvm1ic polcga na :t.abicgu naslawicnia i usmicrzcnia bc'>lu.
Skulccznosc 11aslawic11ia polwicrdza sie; rndiologicznic, po c1.y111 ponawia si~:
 1
l • lJs1kod1t•ni.i li;1rk11 ·1 • Us1kod1c•c1i,1 lwku

bada11ie neurologicz11e w cclu sprawdzenia, czy poclczas zabiegu naslawiania U11icrucho111icnic

11ic doszlo do uszkodzcnia ncrwu.
Najcz<;stszym powildaniem po picrwotnym zwichni<;ciu przcdnim jcst nawrn- • Unicruchrn11ie11ic na klllhlaku 11Hiz11a zdcj111owac 11a cwicn·11ia)
• Czas unicrnclio111ic11i:1 zalczy
lowa nicstabilnosc przcdnia. Stalym i islotnym czynnikicm, jaki wplywa na • < 20 lat - .3-'I lyg.
11a\\'mly, jesl wick w chwili doznania picrwotncgo zwichni<;cia, w rzcczywislosci • w-~;o 1:11 -· :z .. ~s 1yg.
jcd11ak !l]()'i.C Lo hyc wypadkowa aklywnosci, ld{ira jcsl wicrksza w rnlodszej niz •>30lat !Od11i;1"2tyg.
!! w slarszcj grupie wiekowej. U pacjentöw poni:lcj 30 d. ryzyko nawrotowcgo • > 40 lal 3·-5 d11i
zwichni<;cia wynosi w przyblizc,niu 70(V!1, jcsli zastosowano nieopcracyjny pro- Usmicrzanic b6lu
gram rchabilitacji. Ogölnie biorqc, srcclnia czc;slosc nawrolöw po leczcniu nieopc-
rncyj11y1J1 wynosi okolo 5(Jl'li1. Nicslabilnosc nawrotowq rozpoznajc sie; na podsla- • Z11111icjszcnic bcilu i dysko1111'ort11 lila islolm· 1.11:1czc11ic Lila rclwnwalcsccm:ji
• Jlarn1:1kotcrapia
\\'ic wywiadu, a polwicrclza w toku szczcgölowcgo badania fizylrnlncgo, wykazujqc • Leid 11arkotycznc · przcz S · 7 dni po zwicl111it;cit1 t1razowy111
u pacjcnla dodalni objaw obawy (zob. ryc. 3-32) i dodatni wy11ik pr6by relokacji • NLPZ ·-Lila zrnnicjs1.e11ia mlczy11u /.apalncgo (np. cclecoxih !Cl'ich1·cx!)
(ryc ..3-34). Hislori,1 naluralna nawrolowcj 11icslahilnosci przcclnicj uklacla sie; in- • IVlctody lcr:rpcutycz11c
<1C1.cj. jesli wykonano wczcsnq slabilizacjc; opcrucyjm1. W prospcktywnym badaniu • Löd, ultraclzwii;ki, l IVGS
ra11drn11izacyjm1 Kirklcy i in. ( 1999) wykazali istolnq rözniccr oclsclka nawro- • Wilgot11c cicplo przcd tcrapiq; kid p(I scsji
towych zwichnic;c przcclnich w dwöch grupach pacjenlöw \V srcdnim wicku 22 lal. Uruchamianic barlrn
Jcclna grnpa hyla lcczona za pomocq programu rehabilitacyjnego i odsctek ponow- • U pacjcntöw w wicku .30 lal rozpllczy11a si~· w t rakcic l'azy
nych zwiclmi<;c wyni6sl 470;11, poclczus gdy drngq grup<; lcczono mtroskopowym za- • Stosnwanic siL; do pla1111 dla l'azy 2
hicgicm stabilizujqcym, eo doprowadzilo do nawrotu zwichni<;cia u 15% pacjcntöw
przy srcdnio 2-lelnim okrcsie obscrwacji odlcglcj. fl<yzyko nawrolowych zwiclrnic;c Uruchamianic: loldcc:
przv 1~cze11iu zacl1owmvc1.ym zwicrksza zanicclbanie zastosowania ucisku slawu nd • l\viczcnia bicrnc z przcjscic111 do czy1111ycli
przodu, eo umoi.liwia tylko clasly<;zny opatrnnck (lsc111kowy - przyp. rcd. J. • 0-130° ·1.gina11ia
• Pronacja i supinacja w gr:111icach tolcr:rncji
l.cczenie zachowawcze Wzmacnianic mit;Sl!i
Zachowawczc leczcnic przcclnicj nicstahilnosci stawu ramicnncgo wh1:i.c siir z lcp- • lJ pacjcntöw 11' wicku ?: 30 lat wzmacnianic slabilizator(1w lopalki zaczy11a sit;
szym wynikicm kollcowym u pacjcntöw powy:i.cj 30 r.:l. Lcczcnic zachowawczc w t rakcic fazy 1
os('>h mloclszych claje nad1.icjc na clobry wynik koöcowy, gcly zaslosuje sie; clluzcj • Wykonywanic pla11u dla fazy 2
trwaj<[ce u11ieruchornicnie. Nalei.y jcdnak pamicrtac, i.c dlugolrwalosc unicrucho- • v\lz111acnia11ic chwylu
111ienia 111<1 luzny zwiqzck z obnii.cnic111 ry:t.ylrn 11m.vrolu i wciqz jeszczc polrzcbnc FAZA 2: TYDZIEN 3-4
sq 11aukowe clowocly na polwicrclzcnie lcj lczy. Ponicwa:i. nawroty sümowiq powi- Krylcria przcjscia do fazy 2
ldm1ic najcz<;slszc, cclcm programu rchabilitacji jcst optymalizacja stabilnosci
• Z11111icjszcnic bölu i tkliwosci uciskowej
barku. lslolnym clerncnlem lego programu jcsl unikanie wszelkich mancwröw • Dostalccz11y czas 1111icrucho111ic11ia
prnwokujqcych zwiclrni~~cic i dokladanie slarm\ by wzmocnic okolicznc mi9snie,
eo przcclslawionn ponii.cj. Ograniczcnia
• Unikanie prnwokacyj11ych 11stawid1 hark11, kl(irc stwarzajq ryzyko nawrolu niestabil-
nosci
• Urucha111ia11ic barku
Po zachowawczym leczeniu przedniej niestabilnosci • 140° zginania IV przüd
• 110° rolacji zcwnylrznej ra111icnia ulozonego przy l11lowiu
stawu ramiennego • Unilrnnic wypruslu - zwii;ksza on nacisk na strnklury przcdnic
Bach, Cohen i Homco
Unicruchomicnic
FAZA I: TYDZIEN 0-2 • 'Je111hlak - wedlug kryleriöw wy111ie11io11ych w fazic 3
Ogrnniczcnia Uruchamianic: bark
• Nid6.y t111ikac prnwokacyjncgo ustawicnia barku, ktürc slwarza ryzyko nawrolowcj Ce/c
11icstabilnosci, a w lym:
• l~nlacji ZL'W11~·trz11cj • i '10" zgi11a11ia w przüd
• Odwoclzc11ia • 40" rulacji zcwnytrz11cj ra111ic11i<1 ulozoncgo przy tulowiu
• Rozci:1ga11ia
rr 1
:1 • Us1kocl1t'11i.i IJ.irku 3 • l J;zkodzt•11i.1 h.1rku

C;miczenia - (;wiczcnia wyko11ujc sit; po luku '15" w kaz.dcj z pit;ciu plaszczyzn ruclnr
• l\ozpot:zl;cic ml cwiczd1 wahadlowvcli Cml111a11a, l'U wczcsnernu urucharnia- - Doslc,:pnych jcsl szesc kodowa11ych kolore111 lasrn Thcra-Band; ka).da z 11ich
11iu zapcwnia op<ir wzraslajqcy od 0,5 do 3 kg w odsl<,:pach eo plil kilogra111a
• Bil'rnc cwiczrnia HOM (zob. ryc. 3-•13) - Do naslc,:pnego zakresu przechodzi sie; zwyklc eo 2-3 lygodnic; pacjenlliw
• Czynnc wspo111agane cwicze11ia l\Ol'vl (zob. ryc. 3-42) instruujc si<,'. by nie rn1ieniali zakresu, jdli dolychczasowy pozio111 oporn sprall'ia
• Czy1111c cll'iczcnia 1{01\tl i111 doll'gliwusci
- C\viczc1;ht z las1m1111i Thern-Band umo~.liwiai<t konccnlrycznc i eksccnlryczne
\Vz111ac11ia11ic miir:ini wzmacnianie miirsni harku i nalci.q do cwicze1i izolonicZ11ych
• \\lz111ac11ia11ic slui.ka rulaloröw zmicnnq szyblrnsciq i slaly111 oporcm)
• 1~<1 J10Cl'.qiek iZ0111Cil',YCZlll: CWiczenia \VZIJl<IC!liajqcc W (aJicuc!iu za111[rniyl,Yll1 ZC zgiy- • l{olacja wcwnc;l rzna
ciClll lokcia u lJO" i ra111ic11ic111 wygmlnic uloi.011y111 z boku (zob. ryc. 3-44) • lü>lacja zewnc;lrzna
• l\otacja IVC\\111\'lrzna • Odwodzenic
• lü1tacja ZCIVIWll'Zlla • Zgiircic w przöcl .
• Zgi11a11ic w przöcl • Przejscic do lckkich cwicze1i izolonicznych z hanUami
• Wz111acnia11ic slahilizalor<iw lopalki • llotacja wcwnt;trzna
• (:wiczcnia wz111acniajqcl' w laiicucl1u za111lrniirtyrn (zob. ryc. 3-45 i 3-62) • füJlacja zcwnc;lrz11a
• Hclrakcja lopalki (111iirsid1 r(1w11olcglobocz11y, rniirsic{1 czworoboczny) • Oclwodzcnic
• l'rnlrakcja lopalki (111it,:sid1 Z\:haly przed11i) • Zginanic w przöd
• Olll!i).anic lopalki (111ic,:sid1 11ajszcrszy grzbictu, 111iirsic1] czworoboczny, 111it,:sid1 • Wzmacnianic slabilizalorüw lopalki ,
zt,·baly przcdni) • Konlynuowanic (:wiczci'i wzmacniai<tc.vch w la1'1cuchu zm11lrni<,~ly111 (zoh. ryc. :·i-45
• Wzrnszanic ra111iona111i l111icsic1'1 n'iw11olegloboczny, d;.wigacz lnpalki) i 3-62)
• Przcjscic do izotonicznych cwiczc1'1 WZllHlClliaj<1cycl1 \\1 la1irncl111 olwarly111 (zob.
FAZA .3: TYDZIEN 4-8 ryc. 3-46)
Krytcria przcjscia do l'azy 3 • Zai11icjowanic wz11rnrnia11ia 111iirs11ia 11aramie1111cgo w plaszczy;.nil' lopatki z 1111oszt'-
11icm clo 90"
• Bezholesm: rnchy 1,10" zgi11ania w przöd i '10" rolacji zew1H,:trzncj z ra111ic11ie111 uloi.o-
wzcllui. hoku FAZ/\ 4: TYDZIEN 8-.12
hl'li iub ikliwusc llciskowa pmJczas cwiczc{1 ll'ZlllilClliajqcyciJ Krytcria przcjscia do fazy 4
• W1.111arnia11ic sily stuzka rotator<>w i slahilizaloröw lopalki
• Bczbolcsnc ruchy 160" zginania w przfal i 40" rolacji zcwn~·lrzncj z ra111ic11ie111
Ograniczenia w oclwicclzeniu o 35·-45"
• U11ika11ic uslawid1 11asilaj<1cych 11icslabilnosC· • Mi11i111al11y böl lub lkliwosc uciskowa podczas cwiczc(1 \\IZ11JUClliajqcycl1
• Odwudzcnic/rulacja zcw1H,:lrzna Ci<1gla poprawa sily slozka rolalorüw i slabilizalor(llv
• lJruclia1nianic harku • Przywrl>ccnic pclnych ruchl>w barku
• 1CiO" zgi11a11ia II' przl'id Cclc
• ,10" rolacji zcw1H;lrzm:j z ra111ie11ic111 ulozo11y111 przy.tulmviu
• Poprawa sily, mocy i wyl rzymalosci barku
Urnchamianic barku • l'oprawa konlroli 11crwowo-111ic;sninwcj i prnprioccplywncj harku
Cl'le Ograniezcnia
• l (10" zgi11a11ia w przl'Jd
• U11ika11ie uslawid1 nasilajqcych 11ieslahil110S<'.:
• 40" rotacji zew11c,:lr1.11ej przy uslawic11iu ra111ic1iia w odwicdze11iu o 30 .:J5"
Usmicrzanic b6h1
Öuic::eniu
• l»icrnc l:wiczc11ia l{()!Vl (wh. ryc. 3-'l'l) • Wcdlug zasad opisanych dla fazy 3
• Czy1111c wspo111agam: cwicze11ia l{Ofvl (wh. ryc. 3-42) Uruchamianic: hark
• Czy1111c l'wiczcnia l\OiVI
Cc/e
Wzmm:nianic miirsni • Uzyskanie rucho1nosci cu 11aj11micj lakicj po slronic przcciwlcglcj
• Wz111ac11ianie sloi.ka rotalon'rn•
Cmicze11ia
• c\viczcnia wz111arniajqcc w la1\cucln1 zarnknit,:tym z ramieniem w odwiedzcniu
0 :55-4-5° • Do spclnicnia zarnierzonqw cclu korzyslanie z bicrnych, czynnych wspomaganych
• Pr~.cj~cil' do cwio.e1'1 II' lar'1cuchu olwarty111 z laSllH[ Thern-Band (zob. ryc. 3-tl7A) i czynnych cwiczc1i HOM
- Cwiczcnia wykrn1ywanc z lokcicm zgi<,:ly111 do l)O" Hozciqp,anie torebhi
l'ozycja wyjscimva z harkic111 w uloi.cniu 11culrnl11y111 0" zginania w prt.l1d,
od11'odzc11ia i rolacji zew1H;trz11cj. ra111i'' ulo?.rn1e wygodnie przy lulowiu • Zwlaszcza lyl11cj czt,:sci lorcbki (zoh. ryc. 3-5b)
 :

1 • Uslkod/('ni.i l i,Hku
\ o l J~i1ko( L·t>11L1 h;1rku

• Zawodnicy z dyscypli11 wylllagajqcycli wvkt111y11·a11ia rncliriw prn;ad glowq nie pr1.cd

Wzmacnianic mi<;sni
uplywcm 6 micsil(cy
• Konlyrn1owanic wz111acni<111ia sloz,ka rolalorc'>w, slabilizatorc'>w lopalki i 111ii;snia nara- • Miolaczc - znh. wyi.cj
111ic1111c"o • 'fo11isisci /.oll. wy:i.cj
• 8--12 powlÖr/,Cli w lrzcch scriach Maksymalncj poprawy mo:i:na sil( spodzicwac po 6 micsiqcach.
Trcninv, wytr:r,ynialosciowy lwlic:r,yny g6rnej Sy).;naly ostrzcgmvczc
• Wl.qczcnic lrrnillgll wylrzyrnaloscimvcgo ku(1czyny gt1nwj • Uporczywa nicstahilnosc
• C\vicZL'llia na ergonomclrzc ).;Öl'llcj polowy ciala • Utrata ruchomosci
• Brnk poprawy sily - zwlaszcza odwodzcnia
Trcning proprioccptywny
• Ciqgly b{Jf
• Ncrwowo-mit;sniowe torowanic proprioccptywnc (PNF) (ryc. 3-70)
Leczcnic powiklaü
Fi\ZA 'i: TYDZiEN 12-Hi
• W razic wystqpienia powildali pacjenci muszq czl(sto wracac clo wczcsniejszych cta-
lüytcria przejscia do lazy 5 p6w
• 1\t:zbulcsny IZOi\I • Mo:i:c sil( okazac koniccznc zustosowanic mctod zwalczania bölu wcdlug przcclsla-
" l/r<ik ccch 11awrnl.i1 11iL·swbilnosci wionych wczcsnicj zasad
• Udzyskanic 70--fül% ;;ily bark11 • Byc mo:i:c lwnicczny bl(dzic zabicg opcrncyjny
• Zadowalaj<1cy wynik hadania rizykalncgo • Za m1wrotowq nicstabilnosc uznajc sit; trzy lub wil(ccj cpizod6w nicstabilnosci
w ciqgu rolrn bqd:i: wystl(powanic nicstabilnosci w spoczynku lub wc snic. Ccchy
Cclc tc sq powa:i:nym wslrnzanicm do intcrwcncji opcracyjncj
• Pr;:ygDlowanic c\o slopniowcgo pmvrolu du aklywnosci i sporlmvcj
Opracowanic clonwwcgo progrn111u 6wiczc1'1 podt (rozciqgaj:1cycl1
i wzrnacni<>i<1cych), ktörc nalezy wylwnywac eo lrzy razy w lygodni11
Wzmacnianic l'unkcjo11alnc Rehabilitacja w leczeniu zachowawczym
• C\1'iczc11ia plion1clryczne (zoh. ryc. 3-48) przedniej niestabilnosci stawu ramiennego
l'rogrcsywny, syslcmatycwy, przcjsciowy progrnm powrotu do zajt;c sportowych Wilk

• Golfisci - zoh. wyi.cj Czas lrwania prugra111u jcsl z111ic11ny i zalezy od i11dywidual11ych cccli pacjcnta, do
klörych zalio,a siq nasl<;pui<!CL' C/,ynniki:
• Cii;i.kos6 uszkodzcnia
• Stan oslry lub przewlekly
• Stan ROM i sily
• Wy111agania dolyczqcc slrntccznosci i aklyw1rnsci
FAZA 1: OSTRA FAZA RUCI IOWA
Celc
• l'rzywröcc11ie hczhoil's11ego J{OIVI
• Opbznianic zaniku 111ii,:s11i
• Z111nicjszcnic hölu i odczynu z<1palncgo
Uwaga: W lrakcie wc1,cs11cgo progra111u rehahililacji nalcz,y zachmvac oslrn),nos6 pr,,y
obciqzaniu przcdnicj cZ\'sci torcbki (np. unikac odwmlzcnia czy rolacji zcWll\'lrzncj) do
czasu przywrliccnia dynalllicwcj slahilnosci slawu.

B Usmicrzanic bölu i odczynu zapalncgo

• Mclody lcrapc11lycznc (np. it'>d. clckl rolcrnpi<1)
• N LJ>Z
• Ustroz11c urucha111ianic stawu
Ryc. 3-71l f'rzyld;id jL•drwgo z wzor- Cwiczcnia zakrcsu rnch<lw (JlOM)
l<>row1111ia
• (~wiczcnia wahadlowc
/\. ""'I'"' l{uchy okri;znc
A • Linka i lm1zck
nrr-
:l • l hzkodzc·ni.i i>arku
' 3 • Uszkod1<!1ii,1 l>.irk11

• Zginanie Poprawa konlroli ncrwowo-mi<;sniowcj komplcksu barkowcgo

• Odwmlzl'llie do CJO", przccl!oclzenic du pclncgo l\OM • Zainicjowanic PNF (palrz ryc . .3-70)
• Drazek L • Hyl111icznc cwiczcnia slabilizujqcc (patrz ryc . .3-67 i :i-68)
11 lgina11ie
• ( Jdwmlzenic Kontynuowanic innych mclod lcczcnia (w mian; potrzcby)
• l{olacja wcwnc,·trzna z ra111ienicn1 w plaszczyznic lopatki • L6cl, clcklrotcrapia
• l\olacja zcwnc;lrzna z rai11ic11ic111 w plaszczyfoic lopatki (p1wj.'icic du odz/licdzenia
m111ic11i11 du<)(}" zu grnnicac/J to/cra11cji) FAZA 3: FAZA ZAAWANSOWANEGO WZMACNIANIA
• Hozcü1ga11ic tyli1cj czc;sci torcbki Krytcria przcjscia do fazy .3
• l•:rgu111clr dla krn'1czy11y gÖrnl'j
Pr:wciwwskazany jcst przcprosl barku • Pelny hczbolcsny l{OM
• Brak tkliwosci uciskowcj
6viczcnia wzmacniajqcc • Kontynuowanic cwiczcl1 oporuwych
• lzo111L'lrycz11c Cclc
• Zginanie
• Poprnwa sily, 111ocy i wylrzy111alosci
• Odwodzcnic
• l'oprnwa ko11lroli 11c1wow<H11ic;s11iowcj
• Wyprusl
• l\otacja wewn~,trz11a (pod wielorna kqta111i) • Przygolowanic pacjcnla/zawodnilrn do aktywnosci
• l\olacja zcwni;lrl.lla (w plaszczyznic lopatki) Kontynuowanic r6znych mclod tcrapii (w miarc; polrzcby)
l'ucl1rnszcnic' cic,,zar(iw (cwiczcnia w lalic.:ucl1u za111lrni~.lyrn) Konlynuowanic rozciqgania lylncj czi;sci lorcbki
FAZA 2: FAZA POSREDNIA Konlynuowanic wzmacniania izotoniczncgo (cwiczcnia ze wzraslt1j<1cy111 oporcm)
Krylcria przcjsc.:ia do razy 2 Konlynuowanic wzmacniania cksccnlryczncgo
• l'clny l\OM Nacisk na PNP
• Mini111al11y bc'>I lub tkliwusc uciskowa
• „Dubry" wynik 1\'czncj pr<iby rnic,·s11i (MMT, 111111111ci/ 11111sc/c lest) rotacji wcwnc;trz- Zainicjowanic cwiczcl! izolcinclycznych
rotacji zcwnc,,lrl.llcj, zgi11ania i oclwodzcnia • Zginanie/wyprost
Ccle • Odwodzcnic/przywodzcnic
• l\otacja zewm,,lrzna/wcwnc,,t rzna
• Prz.vll'n'>cl'nic i zwic;kszcnic sily 1nic;sni • l'ozio111c mlwoclzc11ic/przywodzc11ic
• Nor111alizacja ki11crnatyki slawu (artrokincrnatyki)
• l'oprnwa 11crwowo-111ic,,sniowej konlroli krnnplcksu barkowego Zainicjowanic lrcningu pliometryczncgo
Zainicjowanic wzmacniania izotoniczncgo • Z clastycznym drc11e111
• Z odpychanic111 si~' od :iciany
• Zgi11anic • Z pilkq lckarskq
• Odwodzcnie du 90" • Boksowanie
• Holacja wewrn,:Lrzna
r\ulacja zcwni;lrzna w ulozcniu na boku do 45° Zainicjowanic wyciskania zolnierskiego
• Wzruszanic ramio11a111i Lh/laga: Nalezy 1111ila1t' 11ad111iernego 11acislw 11a przcd11iq CZ(!.~(' ture/Jhi.
• \Vyprosl
• l'rzywodzcnie pozio111c FAZA 4: POWRÖT DO FAZY AKTYWNOSCI
• Mic,~sid1 11adgrzcbic11imvy Krytcria pr:t.cjscia do fazy 4
• Mic,,sicli clwuglowy
• Pclny H.OM
• Wycislrnnic
• Brnk bölu i tkliwosci uciskowcj
Zainicjowanic cksccnlrycznych cwiczcü (z clastycmym drcncm) w odwodzcniu 0" • Zadowalajqca pröba izoki11clycz11a
wcwnc;trzna • Zadowalajqcy wynik baclnnia fizykalncgo
Y.L'Wl1(,'l rz11a Ccle
Normalizacja artrokincmalyki lwmplcksu barkowcgo • Utrzy111a11ic oply111alncj sily, 111ocy i wytrzy111alosci
urnc:lia111ia11ia stawu • Slop11iowe podwy~.sza11ic poziomu aktywnosci, by przygolowuc pacjc11ta do pcliwgu
pacjcnta w zakrcsic wyko11ywa11ia i 111odyl'ikacji czynnosci dnia codzicn- f1111kcjo11al11cgo powrolu do aktywnosci cocl::.icnnej i sporlowcj
ncgo i sporlowycli Konlynuowanic wszystkich cwiczc(1 z fazy .3
Konlynuowanic rozciqgania tylncj czc;sci lorcbld
 ~ • ll~;;koclJ(•1ii.1 h;1rku
1 • l Js1l·:nd11•1ii.i h.11k11

Zainicjowanic programu pr1.cjsciowcgo göw przcprowadza11ych mclod<t o!war!q, jak i artroskopowq, gdyz biologilt gojc11ia
l(onlynuowanic innych mctod lcczcnia (w miarit polrzcby)
si<; lkanck niczym Siy IV obu pr;1.ypaclkacli nie rfo~ni, zas gojcnic si~~ sci~·gna podlo-
palkowcgo 111idci sit; w nlllwcli czasowycli gojenia si~· calego kompleksu lorchko-
Ohscrwacjc odlcglc wo-obrqbkowcgo stawu Cl·I.
• l'r(ih:i i;-.oki11ctyczna
• l'oszt•rzanic prngra111u i11terw<ilowl'gn Powildania po operacyjncj stabilizacji harku
• Pndtrzy1nywa11ie prngra11111 L'.wiczd1 Po zabicgach slabifüacyjnych 1rn barku /. pmvodu jcgo nicstabilnilsci llloi.c dojsc
do wiclu powik1ai1, a wsrcid nich do:
• Ograniczcnia ruchomosci
• Nawrotu niestabilnosci
• Unicmozliwicnia pmvrotu clo pozio111u aktywnosci sportowcj sprzcd
uruzu
• Wyslqpicnia ostcoartrozy
LPczenie opcracyjnc
Najczcrstszym powiklanicm zabicgu stabilizacji barku jcs! utrata rnchomosci
\\\dmnanic stabilizacji opcrncyj11cj jcst wskazanc u pacjcnttiw z nicodprowadzal- (a zwlaszcza rotacji zcwncrlrzncj).
11y111 zwiclmit;ciem, zlarnaniami guzk{iw z przcmieszczenicrn lub zc zlamaniami Z tcgo wzglc;du za ccl rchabilitacji po lakicj opcracji uznaje si~~:
krawt;cl/.i pa11cwki obcjmujqcymi:::: 25% kraw9dzi przcclnin-dolncj. Odpowicdnimi 1. Zachowanic i1llcgrnlncj, operacyjnie skorygowancj stal•ilnosci
kandyclatami clo lcczcnia chirurgicznego sq tc:i: pacjcnci, u kt6rych rocznie clocho- 2. Stopniowe przywrncanie pclnego l'unkcjonalncgo l{OIVI
clzi do trzech lub wiQcej m1wrot()w zwichnicrcia w trakcic odpoczynlm lub we §nie. 3. Wzmacnianic stabilnosci dynamiczncj (mic;sni olac;1.ajqcycli staw)
Wskazaniem wzglcrclnym do intcrwcncji chirurgiczncj sq lcz pacjcnci w mlodym 4. Powrül du pclnej, 11icograniczoncj aktywnosci coclzic1111cj i sportowcj
wicku, a zwlaszcza sportowcy, kt6rzy chcq lwntynuowac uprawianie sportu lub
aklywnosc zawoclowq. W tcj grupic pacjcnt6w wczesnc podiitcic intcrwcncji chi-
rurgiczncj obni:i:a statystycznic wysokic ryzyko podwichniQc i zwichnicrc i pozwa-
Czynniki majqce wptyw na rehabilitacj? po zabiegach
stabilizacji barhu
la na powr6t clo sporlu. Problem z lcczcnicm zachowawczy111 w lcj grupic pacjcn-
!ti\\' polcga na ty111, 7.c wöwczas stajc siQ mnicj prawclopodobna zmiana naluralne- llODZAJ ZABIEGU
go przcbicgu nieslahilnnsci slawu ramiennego. Leczony melodq zachowawczq Dosti;p
spmtowicc nmzc doznawac mniej cpizoclöw nicslabilnosci albo byc od nich zupel- Otwarly
nic wolny „poza sczoncrn". Gdy nalorniast z nadcjscicm kolcjncgo sczonu powrn- J\rt roskopowy
cajq Lypowc dolcgliwosci, ryzykujc on slralQ dwc1ch sczonöw, eo wlasciwic koilczy H.odzaj zabicgu
jcgo kariert; /.awodniczq, zwlaszcza gdy choclzi o zawodnika „z wysokicj p{ilki". Naprmva metodq Bankarta
Traclycyjna naprawa rnctocl<l Bankarta to stanclarclowy spos6h wykonywania Przcsuni~'cic lorebki (d11plikatm<1) ild.
stabilizacji metodq otwarlq, oharczony czcrstosciq nawrot6w poni:i:cj s<Yi1. CzQslosc METODA ZESPOLENIA
nawrot<iw po artroskopowych zabiegach stahilizacyjnych jcsl bardzo rözna, gclyz Zakotwiczenie szwa111i
we wczdnicjszych donicsieniach sugerowano oclsctek nawrotöw na poziornic Szw.v wchlanialne
0 -'l·'.'i%. Wyzszy odsctck 11icpowoclzc1·1 byl zapcwnc wynikiem waclliwcj lcclrniki
11pcr;1cyjncj i slosowania przyspicszonego programu rchabilitacji, ignorujqecgo TYP NIESTABILNOSCI
111m11alnq biologiQ gojcnia >iQ tkanck, kl6ra jest laka sama jak w obydwu roclza- Przcdnia
j,1cli /.abicgöw opcracyjnych. Wecllug aktualnych clanych czl(stosc nawrot{)w zwich- 'lylna
nicrc wynosi 8-171\!\1 po artroskopowej naprawic mctodq Banlrnrta, zalczn ic od do- Wiel<ikicrunkmva
skonalosci tcchniki chirurgiczncj i bardzicj tradycyjncgo prowadzenia rchabilitacji STJ\N TKANEI(
pooperncyjncj. Do zalcl stabilizacji artroskopowcj zalicza sit; kosrneiycznc cit;cic, Prawidlowc
11111icjszc nasilcnic bölu poopcracyjncgo i wczcS!licjszc przywröccnic rotacji ze- Nad111iernie wiolkie
w119!rzncj · 0 z111niejszonej elastycznosci
Operator powinicn wybrac Lcclmikt; opcracyjnq, ktörq uwaza za najdogodnicj- REAl(CJA l'ACJENTA NA OPERACJI;:
szlt dla sicbic. Podobnic jak arlroskopowc naprawy slo7.ka rotaloröw, arlroskopo-
wc zabicgi slabilizacyjnc sq tcclmicznie trudnicjsze i wyrnagajq closkonalcj znajo- STAN STABILIZATORÖW DYNAIVIICZNYCH
111osci anatomii patologiczncj. Hchabili!acjQ po zabicgach slabilizacyjnych opisano Hozwöj 111i1,~s11i
w s/',czcgölach wyzcj. Program rchabilitacji jcsl w zasadzic jcclnakowy dla zabic- Sila mi<;sni
rr· .,
·1 • LJ;1kod1<'11i<i l>arku J • Us1lmdzenia iJdrku

Stabilnosc'. dynarniczna • (:wiczcnia

Skutecznosc prupriocepcji • Na poczqlek cwiczenia wahadlowe Codlllana, sprzyjaj<[CC WCZCSl!Clllll urucha111ia11iu
• Czynne cwiczcnia l\OM
AKTYWNOSC PACJENTA PRZED USZKODZENIEM - U pacjentöw, u klörych nie pozwala sii: na czynnq rotacji: wcwn,~trznq, bicrna
Zwi1iza11a lub 11ic:zwiqza11a ze spurle111 rolacja IVCW11C,:Ll'Zl1il IV kicrunku zoi<tdka
Zmvmlnicy z dyscyplin obej11111jqcych wykonywanie ruchöw glowq czy uprawia-
fü1chy: lokicc
11yd1 w pPzycji sic:dzqccj
Cck pouperacyj11c • Bicrnc ·- z przcjscicm do czynnych
• 0--130" zginania
l'ODEJSCIE LEI<ARZA • l'ronacja i supinacja w granicach
W1.111acnianie mii;foi
• Wzmarnianic sloz.ka rolator<iw w granirnch czynnych cwiczct'1 HOM
• WzmaC11ianic izomclrycznc w laüC11chu za111lrniyty111 z lokcicm zgiyty111 do LJO"
Po operacyjnej stabilizacji przedniej i ramicnicrn wzdlui. boku (patrz ryc. 3-441\)
Bach, Cuhcn i H.omco - ({otacja wcwnylrzna
- Bez wzmacniania rolacji wc1V11ytrzncj przcd uply1Vc111 6 tygmlni od
FAZA l: TY DZIEN 0-4 mclodq olwurl11 z odcinanicm i pöznicjszq naprawq przyczcp11 dalszego
Ogra11iczc11ia podlcipatkowcgo
• [\olacja zcwnyl rzna
• l{uch0111usc barlrn • Odwodzcnie
• 140° zgi11ania 11· . • Zginanic IV przöcl
• 40° rntacji zew1H;trz11cj • Wz111acnianic chwylu
- l'ocz11t kowo z ramieniern wzdlui. boku
-- Po 10 dniach 1110?.na przejsc do 40° rolacji zewn~'.trznej z ramicniem w cnraz FAZA 2: TYDZIEN 4-8
z11acz1Jicjszym odwiedzcniu, ai. do 45°
• 'l:Vlko czy1111y ROM -- bez bic:rnego JH)M ani manipulacji przez lerapculQ Krytcria przcjscia do fazy 2
• l'acje11lo111 po zabicgu stabilizacji 111ctod11 olwartq, u ktürych obsuniyto przyczcp • Mini111al11y bc'JI i clyskomi'urt przy czyn11~1111 l~OM i t'.:wiczcnia ww1arniaj11cc w la1'irn-
dalszy 111iysnia podlopatkmvego, nie wol110 przcz '' lygoclnic wyko11ywac czynncj chu za111kniylylll
rnt acj i wcwn~·I r1.11cj • Bez wrazcnia lub prz.cd111iotowych ccch nicslabilnosci przy pmvyi.szych cwiczcniach
U11ika11ic prnwokacyjnych 111;11iewrt'Jw, kil>rc przywracajq pozycj~'. 11icstabil11nsci (np.
udwodzei1ie/rnlacja zcwnyl rz11a) Ograniczenia
• Huchy barku: lylku czynny HOM
U11icrucho111ic11ic • 160° zginania w przcid
• Unieruchornicnic 11a l.emblaku • fü}" rolacji zcwni:lrrncj
• l'rzez 'I lygmlnic - w ciqgu d11ia, a szczcg61nic w nocy • 70° odwodzenia
o Unikanic 111ancw1·6w prowokacyjnych, ktörc przywracai<! pozycji; nicstabilnosci
Us111icrza11ic b6lu • Odwodzcnie/rotacja wcwnytrzna
• Usmierza11ic hölu i poprawa krn11i'orlu lll<ljq istotnc z11aczc11ic dla prOL'.esu zdrowicnia • Uwaga: Ogra11iczenia sq nmicjszc clla sportowdiw z dyscypli11 11iewy111agajqcych wv-
• 1'annakot erapia konywania ruchc'Jw ponacl glowq. Mi1110 zc istniejc w(iwczas wiykszc ryzyko nawroto-
- Lcki narkotycZl!c - 7--10 dni pu wcj nicstabilnosci, koniccznosc wykonywania pclncgo ruchu ponad glowq wyrnaga,
- Nieslcroidowc lcki przcciwzapalnc (NLl'Z) gd1· dyskrnHi'orl po upcracji by w ciqgu 6-8 lygodni po opcracji wic;kszosc zawodniköw z lych dyscyplin odzyski-
utrzymujc siy dluzej wala w usz.kodzonym barku ruchonwsc w zakrcsic 10° norn1y.
• Mctudy
Unicruchomicnic
• Ltid. t
• WilgolllC cicplc; przed cwicze11ia111i. kid pod konicc zajyc • Zdjc,:cic lcmblaka
Rm:hy: hark Usmicrzanie b6lu
• C:clc: tyllrn czynnc cwiczenia ROM • l'annakotcrapia
• 1·10" zgi11a11ia w przöd • Nicslcroiclmvc il'ki przcciwzapalnc (NLl'Z) -- gdy dyskrnnforl po upcracji utrzy111uje
• ·-10" rolac·.ji 1.cw11~~lrZ11ej 1me1.c1tkuwo z ra111irnicm wzdluz bnku si~'. dlui.ej
• l'o 10 d11iach 111oi.11a przejsc'. do ,!0° rntacji zcw11,·lrZ11cj z rn111ienie111 w coraz • Mctocly lcrapeutscznc
z11acz11icjszy111 udwieclzcniu, az do 115" • Uid, ultradzwic,,ld, HVGS
• Bez rolacji wcwnylr:1.11ej u pacjcnl6w po zabiegu slabilizacji 111ctocl:1 olwarlq • Wilgotne cicplo przecl l'.wiczcnia111i. löd pod konil'c zajyc
z odcinaniem i p<ii.nicjsz11 naprawq przyczcpu dalszego mii;snia podlopalkowcgo
 1

. J • Uszkodzenia b.uku -~ • LJszkod/t•ni.i h.trku'

Ruchy: hark
• Cclc
• 1fül 0 zginania w przöcl
• ö0° rnlacji zewn\'trznej
• 70° odwodzcnia
0 c\viczenia
• Czyn11c cwiczcnia fü)J\1!
• U7/laga: Sportmvcy z dyscypli11 wyrnagajqcych wykonywa11ia ruchöw ponad glowq
:, powinni odzyskac ruchy harku w zakrcsic 10" normy.
Wznmcnianic miirsni
• Wzmacnianic sto~.ka rolatoröw -- w granicach czynnych cwiczcf1 HOM
• Wz111acniai•1cc izornci ryczne cwic:i:e11ia w lailcuclrn zamknit;ly111, z lokcic111 zgic;lym
clo 90° i ra111ic11ic111 ulozo11y111 przy tulowiu (zob. ryc. 3-'14B) A B
• J{otacja wcwnc;t rzna
• llez wzrnacnianid rntdcji wewni;trznej przcd uplywem 6 tygoclni od stabilizacji metodq Ryc. :~-71 C\vic11:11i.1 vv l;irlcud111 ;,iniknivlym w1rn.lcni.1j,1c·1· •,t;ihili1t1tory lop.11ki. J\. l\01prn:/t :ci1•,
1
B. 7;1k111ic11•11ii;.
ol.warlq z munic;cicrn i ptizniejszq naprawq przyczepu clalszcgo mic;snia pocllopatkowcgo
• l\olacja /.t:w119lrzna
• Oclwudze11i1?
• Zginanie II' przocl Cclc
• l'rzejscic do lekkich cwiczci'1 w la(1cuclll1 olwarlym i cwiczcf1 izotonicznych z lasma- • Poprawa sily, 111ocy i wytrzymalosci barku
111i,Thcra-l3ancl (zob. ryc. 3-47 /\): • Poprawa konlroli nerwowo-111ic;s11iowl!j i proprioccptywncj harku
• Cwiczenia '/ lokciem zgic;tym clo 90° • Przywröcenic pclnej ruchomosci harku
• Pozycjq wyjsciowq jcst nculralne uslawic11ic harku 0° zginania w przful, • Ustalenic domowcgo progra111u cwiczc(1 (rozciqgaj<1cych i wzrnac-
odwmlzenia i rotacji zewni,:trzncj niajqcych), klöre powi1111y byc wykunywa11c eo 1rzy razy w
• Cwiczc11ia wykonujc sii; po luku eo najrnniej 115° w kazdej z pic;ciu plaszczyzn
rnchu ·-· wcdlug wytycznych clotyczqcych dopuszczalncj ruchonwsci Usmicrzanic hölu
jcst szcsc lwdowanych kolorem tasm Thcra-Band; kazda z nich zapewnia • l'arn1akotcrapia
opör wzrastajqcy od 0,5 do ~) kg w odst\'Jlal'h eo pöl kilogrania • NLPZ -- u pacjentöw 1. ulrzynllljqcy111 sii; dyskm11forte111
• Do naslt;pnego zakrcsu przecl10dzi sii,: zwykle eo 2--3 tygodnie; pacjcnl<iw instruujc • Podharkowc wslrzykiwanic 111icszani11y kortykostcroidu/srodka 111icjscowo
s.i\', by nie zrnieniali zakrcsu, jcsli dolycl1czasowy poziom oporu sprawia im clolcgliwosci z11icczulai•1ccgo
• Cwiczc11ia z tasmami Thern-Band unwzliwiajq konccnlrycznc i cksccntrycznc • U pacjcntöw z cecha111i wskazujqcy111i na wlt)rny ucisk
wzmacnianic miirsni barlrn i 11ale:~<1 do cwiczc11 izotonicznych (charakleryzujqcych • W slawie CI-J: wstrzykiwanic micsza11i11y kortykoslcroidu/srodka 111icjscowo
sie; z111ie11nq szyiikosciq i slalym oporcm) znicczu laj<Jccgo
• \Vzrnacnianie mtm:ji wewn\•lrzncj • U pacjcnlöw z kli11icz11y111i cechami wskawjqcyllli 11<1 w1ia11y IV stawic Ci 11
•\V grupic pacjcnl{iw po naprawie 111i\·s11ia podlopajkowego nie prowadzi sii; • Mclody lerapculycznc
wz111ac11iania ro!acji wcw11\:lrz11ej do () lygml11ia po zabicgu • Uid. ultradzwii;ki, 11\ICS
• J{olacja zc11'nc;trz11a • Wilgolm: cicplo przccl cwiczc11ia111i, lt'id pml konicc zaj\:c
• Udwodzcnie
• Zgi11a11ie w przt'id Huchomosc: hark
• W~macnianic stabilizaloröw.lopatid Ce/c
• Cwiczcni:t wz111acniaj11ce w lalicuchu zamknic;tym (ryc. 3-71, zoh. tc;i. ryc. 3-115 i 3-62) • Uzyskanic rncho111osci lakicj samcj jak w przcciwlegly111 harku
-· Hclrakcja lopatki (mii,:sicfi r<iwnolcglohoczny, mic;sic(i czworoboczny) • Czynnc cwiczenia HOJ\rl
- l'rotrakcja lopatki (mii;sicf1 zi;baty pr1.cd11i) • Czynm: wspo111aganc c1Viczcnia HOM (zoh. ryc ..3-'12)
- Obnizanie lopatki (111ii;sid1 najszcrszy grzbietu, 111ii;sic1'1 czworoboczny, 111ii;sie(1 • Bierne cwiczcnia 1\C)J\rl (zob. ryc. 3-43)
zi;baty przedni) • ]{ozci<1ganic lorcbki, zwlaszcza jcj czi,:sci tylncj (zoh. ryc. 3-56)
- Wzrnszanie rn111io11a111i (mic;sici'1 czworohocz11y, d:l.wigacz
Wzmacnianic mi<;sni
FAZA 3: TYDZIEN 8-12
• Wz11rnc11ia11ic slo~.ka rolatmöw - 1rzy razy IV tygod11it1, 8-12 pmvlt'lrzc1i II' ~i st·riach
Kryt;ria przcjscia do fazy 3 • Konlynuowanie ze wz111acnia11ic111 z uzycic111 lasm Thcra-lland
• Mini1nalny b(Jl lub dyskomforl przy czynnych cwiczeniach HOM i cwiczcniach • Przcjscic do lekkich cwiczcr1 i,.oto11icznych z hantlallli (zoh. ryc. 3-47B)
wzrnacniajqcych mi\:s1iic Wz111acnianie stahilizaloröw lopalki
• Poprawa sily stozka rotatoniw i slabilizaloröw lopalki • Kontynuowanie c1Vicze1i wzmacniajqcych w la1icuchu za111k11ii;ly111
• Zadmvalajqc)/ wynik badania fizykalncgo • Przcjscic do cwicze1i IVZlllaClliajqcych II' la11cuchu otwartym (zoh. ryc. 3-4h i 3-:17)
irr-·

:1 • Uszkoclzenia barku J • Uszkotlzeni.i IMrku

Trcning wytrzynrnlosciowy koiiczyny g6rncj • Bicrnc i czynnc wspo111aga11c cwiczcnia ll.OM (z dn1zkic111 L)
• Wszcchslronny program wylrzymalosciowy dla ko11czyny görncj • Zginanie w granicach lolcra1rcji
• Ergomclr dla görnej cz~~sci lulowia • Odwoclzcnie w granicach lolcrancji
• Holacja zcw11t;trz11a i wcwnc;lrzna w plaszczyznic
Trc11i11g proprioccptywny • Submaksymalne cwiczenia izumclrycznc
• Wzorzcc ll2 proprioccplywncgo lorowania ncrwowo-miQsniowcgo (PNF) (zob. ryc. • Slabilizacja ryl111icz11a
• Kriolcrapia i inne mclody wccllug polrzcby
3-70)
'lyclzicl1 3-4
Wz111ac11ianic l'u11kcjonalnc
• Stopniowc poszc1"?.a11ic HOM
• (:wiczc11ia plio111clrycz11c (palrz ryc. 3-48) • Zginanic do J 20-140°
l'rzcjsciowy program stop11iowcgo, systcmatyczncgo powrotu clo zaj<;c sportowych • Rolacja zcwn<;lrzna w plaszczyznic lopalki do 3'.J-4'.J"
• llolacja wcw11c;lrz11a w plaszczyznic lupalki do 45--60°
• Clolfisci - zob. wyzcj • Wyprosl barku
Zawml11icy wykunujqcy rnchy po11ad glowq - clopicro po uplywic 6 111icsic,:cy • Zainicjowanic lckkich izoto11icz11ych cwiczc11111ic;sni barku
• MiulaczL' ·- znb. wyzcj Z linlq claslycznq do rolacji zcwnc;lrznej i wcwnc;lrzncj
• 'll:nisisci wb. wy~.cj C\viczcnia z hanlla111i mic;snia 11ara111icnncgo, nadgrzcbicniowcgo, clwuglowcgo i 1nic;s!li
1Vlaksymal11cj popruwy mozna sie; spoclzicwac po 12 111icsh1cach; wi<;l\szosc zawodnik6w lopalki
moze powrcicic clo zaj<;c sportowych lub pracy w pclnym wymiarzc okolo 6 micsi<1ca Konlynuowanic dynamicznych cwiczei'1 slabilizacyjnych, PNF
Objawy ostrzcgawczc • Zai1iicjowanic sa111odziclncgo rozciqgania torcbki
• Uporczywa 11icstabil11osc 'Iydzicl1 5-6
• lJlrata ruchomosci • Poszcrzanic llOM w gra11icach lolcrancji
• !Irak poprawy sily - zwlaszcza oclwodzc11ia • Zginanic do 160° (111aksi111um)
• Chigly btil • l\olacja zcwnc;trzna i wcwn<;lrzna w lJO" odwicclzeniu
Lcczcnic powildal1 - llotacja wcwnc;I rzna ein 75°
- llolacja zcw11c;lrz11a du 70-75°
• l'acjcnci, u ktörych wystqpily powildania, muszq czc;sto wr6cic do przcclstawionych • Wyprosl barku do 30-35°
ctapöw • Urucha111ia11ic, rozciqganie slmvu itd.
IVlo:i.c sie; okazac koniccznc zastosowanic mclocl zwalcwnia bölu wccllug przcdsta- • Konlynuowanic sa111odziel11cgo rozciqgania lorcbki
wio11ych wczcsnicj zasad Ergomclr dla görnej polowy ciala z lJO" odwieclzcnicrn ramion
Niczh<;dnc mozc si<; okazac trcnowanic z uzycicm mclod obrazowa11ia lub powt6rzc- • l'oszcrzanic wszysl kich cwiczci'1 wzmacniajqcych
nic zabicgu operacyjncgo • Konlynuowanic ukosnego wzorca (l'NF) (rnclody slabilizacji rylmiczncj)
• Konlynuuwanic wzmacniania izolnnicz11cgo
• Dynalllicznc cwiczcnia slabilizacyjnc
'Iydzicü 6-7
• l'oszcrzanic HOM do
Po przedniej rekonstrukcji toreblwwo-obrqblwwej • Ilolacji zcwnc;lrzncj przy 90° odwicdzcniu: 80·-85"
metodq otwartq (Banlwrta) • Eolacji wewnc;lrzncj przy 90° odwiedzcniu: 70-75"
Wilk • Zginanic 165-l 75°
FAZA 2: FAZA POSHEDNIA
FAZA 1: BEZl'OSHEDNIA FAZA l'OOl'ERACYJNA
Cclc Cclc
• Przywröccnic pcl11cgo IZOM
• Ochrona !Jliwy poopcracyj11cj
• Normalizacja arlrokincmalyki
• Mi1ii111;ilizuwanic naslc;pslw unicruclmmicnia
• l'oprawa sily lllic;sniowcj
• Zwalcza11iL' hulu i mlc1.y1111 zapalnego
• Wzmocnicnic konlroli 11c1wmvo-111i~~sniowcj
'l)1cl1ic1'1 0-2
'lydzicli 8-.10
• ·ll'111lilak IV cclu zwi~·ks1.c11ia ko111furl11 (11' picrwszy111 tygmlniu)
i\'luzliwosc" zaklada11ia 1111ieruclirn11ic11ia na 11oc (:Z lygodnie) ···· w zalcznosci ml dl'cy- • l'rzcchoclzcnic do pcl11cgo IlOM (lydziei'1 7--8)
• Konly11uowa11ic wszyslkich cwic:zet'1 rozciqgajqcych
zji lckarza
• Urncha111ianic slawu, rozciqganic lorcbki. rozciqga11ic bicrnc i czynnc
• C\viczcnia llOM lokcia i 1\·ki
• (\viczcnia cliwyl11 • U sporlowcöw wykonujqcych ruchy ponad glow11 pos1.crza11ic rolacji zew11~·lrz11cj po-
wy).ej 90"
 -,
·{ • UsLkod/{'llit1 h;_irku
{ • l ls1knd11•ni.1 h.irku

• U i1mych ulrzyrnallic rolacji zewllQlrz11cj 11a poziomic 90" Cwiczcnia

• Konlylluowa11ic C'.Wiczc1i wzrnaclliajqcych
• Progra111 „dzicsi<1tka dla 1nintac1,y" (dla sporlowcüw wyko11uj<1cych ruchy ponad glowq) • Ko11ly11uowa11ic rozciqgania torchki, by zadrnwaL' 11H1hih1osc slaw11
• Izolo11icz1ie cwiczenia wz111ac11iajqcc calcgo kornplcksu barkowcgo • Konly11uowa11ic progn1rnu cwiczci'1 wz111ac11iajqcycl!
• Ma11ualnc ll'clrniki proprioccptyw11cgo lorowallia llcrwowo-mic;sniowcgo (PNF) • „Dzicsi<1ika dla rniolaczy" luh podsiawowy progra111 {wiczc1·1 hark11
• (\viczcllia kunlroli 11c1wmvo-111i\'.Slliowcj • l'own11 do udzialu w zawodacl! (bez ogr:111iczc1\)
• \Vzn1arnia11ic i1.oki11ctycrnc
'lydzic1i 10-14
• Krn1ty11uowrn1ic wszystkich ('.wiczd1 zwi9kszai<1cych gic;lkosc
• Kolli.YllllO\VillliC wszystkich cwiczd1 IVZllH!Clliaji[C,YCh Po artroslwpowej przedniej stabilizacji barhu
Mozna zainicjowac /e/1hie cwiczcnia plio111ctrycz11e Wilk
• l\foz11a rozpoczqc plywa11ic pod /amtrulq, ohroty goll'owc itd.
Mo).na rozpocz<1c'. leldli i:w/011icwy lrc11i11g 11a si/ozu11i (tydzid1 12-14)
FAZA 1: BEZPOSREDNIA FJ\ZJ\ POOPEfü\CYJNA-
FAZA 3: ZAAWANSOWANA FAZA ~VZMACNIANIA (MIESIJ\C 4-6) „Z OGHANICZENIEM RUCHOW"
Krytcria przcjscia clo fazy 3 Cele
I{() IVI • Oclmma slruklur lkankowych rnicjsca 11aprawy
i tkliwosci uciskowcj • Zapobicganic ncgalyw11y111 llasl~~pslwo111 u11icrucl!o111icnia
• Zadowalai<1ca stabilllosc • Wspicranic slabilnosci dy11a111icz11cj
• Sila 70-80% w slosullku do przcciwlcglcj strony • l\tli11i111alizowa11ic bölu i lkliwosci uciskowcj
Cclc Tyclzici'1 0-2
• Zwi\'kszanic sily, mocy i wytrzy11wlosci • Bez czynnej rolacji zcw11~~lrzncj, proslmva11ia i odwodzcnia
• Poprawa wylrzymalosci 111i9:ini • Temblak przcz 2 lygodnie
• l'odlrzymywanic ruchornnsci • l)nieruchomicnie 1u1 noc przcz 2-'I
• Cwiczcnia HOM lokcia i n;ki
'l:Vcizicl1 14-20
• C\viczc11ia chwytu rc;ki
, I<o11lymwwallic wszyslkicl! cwiczci'1 poprawiajqcych gic;lkosc • Bicrnc i ostroi.nc czy1111c wspo111aganc {wiczc11ia IHJM
• Sa111oclzicl11c wspo11rnganie rozciqga11ia lorchki (czc;sci przcd11icj, lylncj i dol11ej) • 7.ginanie do bO"
• Ulrzy111ywa11ie gic;tkosci rolacji zcw11c;trz11cj • Unosze11ic w plaszczyi.11ic lopalki do 60"
• Kn11ty1111mva11ie programu izotonicz11ych cwiczdi wzmacniajqcych • Holacja zcw11~·lrz11a i wcwn~~I rzna z rarnic11ic111 w odwicdzc11i11 20"
Zwraca11ic uwagi na röwnowng~~ 111i9sniowq (rutacji zcw11Qlrzncj i wcwnc;lrznej) • l{otacja zewlll;lrzna do 5-10"
• Ko11ty11uuwanic PNF z oporcm 111anual11y111 • Hotacja wewnc;lrzna do 45°
Mozlla zaii1iejownc i konlynuowac cwiczcnia pliomctryczne • S11b111aksy111alne cwiczenia izornctrycznc rnic;sni barku
• Zainicjowanic przcjsciowcgn prograrnu rzuf()\v (konicczna zgocla lekarza) (zoh. • Krioterapia, inne 111clocly wcdlug wskaza1i
wyzcj)
'Iydzicli 3-4
'lydzieü 20-2•1
• Zdji;:cic tc111blaka
• Konlyllumvanic wszyslkich wy111icnio11ycli wyi.cj 6viczd1 • Mozna slosowac unicruchon1icnic 11a 110c (slosownie do dccyzji lekarza)
Konly11unwa11ic i pt,szerzanic ws1yslkich clc111e11tc'lw przcjsciowcgo programu sporlo- • Konty11uowa11ic oslro).ncgo cwiczcnia llOIVI (hicrne i czy1111c wspo111aga11c)
wcgo (rz11ly · ' · • Zginanic do 90"
• Odwodzcnic do 75 -85"
FAZA 4: F/\ZA POWlWTU DO AKTYWNOSCJ (MIESJJ\C 6-9) • Holacja zewnc;lrrna 11· plaszczyz11ic lopalki do 15 -20"
Krytcriu przejsciu do fazy 4 • Holacja wewn\~lrzna w plaszczy;,11ic lopalki do 55--60"
• l'clny nicbolesny l{QJVI Uw11g11: 'len1po zwi~'.kszania para111clrüw opicrn si<; na og(,lncj occnic sla11u pacjrnla
• Zadowalajqcn slabilnosc • Bez czynnej rotacji zewni;trznej, prostowania ani unoszcnia
• Zadowalajqca sila (izoki11clycz11a)' • Ko11lynuowa11ic cwiczd1 izomctrycrnych i slabilizacji ryl1nicz11cj (sub111aksy111al11ej)
Brak bt"lu i 1kl iwosci uciskowcj • Konlynuowanic
· Ccle 'Jyclzicl1 5-6
• Slnpniowy pnwröt do aktywnosci sportmvej • Slop11iowa poprawa l{O!VI
Podlrzy111ywanic sily i rnobilnosci barku • Zginanic do 1:55--140"
• Holacja zcwnc;lrzna w 45" odwicclwniu ra111icnia: 25--30"
• Holacja wcwn<;lrzna w tl5° oclwicdzc11iu ramienia: 55-fü)"
rr 1
3 • lhzkotlzP11i.1 liark11
3 • Uszkod7l:11i.1 b,1rku

• Mui.liwosc zainicjowania cwiczd1 rozciqgaj<1cych • Zadowalajt1ca slahilnosc slalyczna

Zainicjowanic rolacji zcw1H,:lrz11cj i wc1v11t;trzncj (z ramicnicm przy luluwiu) z • Sila mit;s1iiowa na poziomie 75-80% przcciwlcglcj sl runy
Brak hc'ilu oraz tkliwosci uciskowcj
Celc
FAZ;\ 2: FAZA l'OSREDNIA - FAZA UMIARKOWANEJ OCHRONY
Celc
• Zwit;kszenic sily, 111ocy i wylrzy111alosci
• Hozszcrzanie aklywno~ci l'unkcjonalncj
• Stopnimvc przywracanic pt:inl'go f{OM (l.ydzid1 10) • UtrZ:y111ywanie mobilnosci barku
Dhanil' o inll'gra!nosc 111icjsca naprawy
l'rzywröccnic sily i röwnowagi llli\~Sni 'lyclzicl1 22-24
'Iyclziel1 7-9 • Kontynumva11ie (:wiczd1 poprawiaj<1cych claslycz11os(: lkanek
• Konty11uowa11ic progra11111 izoto11icznych Clviczc11 wzmac11iaj<1cych
• Stopniowe rozszcrzanic l\OM l'rioprioccplywnc lorowanic ncrwowo-mic;sniowc (PNF) z ui.ycic111 uporu
• Zginanie do 1bO" • Wz111acnianic pliomclryczne
• Holacja 1.cwn9lrz11a w mlwicdzcniu lJO": 70-75° • l'oszcrza11ic przcjsciowych programöw sporlowych
• l{olac1a wcwn\:lrz11a w odwicdzcniu CJO": 70-75"
• Ko11tym1owanic rozszcrzania prograrnu izotonicznych cwiczd1 wzrnarniajqcych .FAZA 5: FAZA POWROTU DO AKTYWNOSCI (MIESll\C 6-9)
Krn1ty11umva11ic 1vz1nacniania J>NF lüytcria przejscia clo fazy 5
'lyclzicli 10-14 • l'c!ny runkcjonalny !{()IV!
• Mo1.na rozpoczqt; nicrn bardzicj dy11anlicz11c wz1narnianic • Zaclowalajqca pröba izokinclyczna spclniajqca oclpowicdnie kryteria
• l'nszcrzanic progra11111 izolunicz11ych cwiczd1 IVZlllilCHiajqcych • Zadowalajqca stabilnosc barku
Ku11ty11uowa1lic wszystkich cwiczd1 rozci<1gai<1cych • Brak bc'>lu oraz lkliwosci uciskowcj
• l'oszerzanit• f{OM slosuwnic clo wymagai'1 funkcjonalnych (np. u sportowcüw wyko- Ccle
1rnjqcych ruchy ponad glmvq)
• Stopniowy powr(Jt clo aktywnosci sportuwcj
FAZ:\.): FJ\ZA MINllVIALNEJ OClllWNY • Utrzymywanic sily, 111obil11osci i stabilnosci
Krytcria prz,·j~cia do fa1.y 3
Cwiczcnia
hczholl's11y !\UM • Slopniowc pnszcrzanic aktywnosci sporlmvcj a;, do 11icogra11kzom:go udi'.ialu 11· zaj~·­
• Zadowalajqca stabilnosc ciach
• Sila 1Hi\'Sniowa (stopnia dobrcgo lub lcpsza)
llrak bölu oraz tkliwosci uciskowcj
Cclc
• llzyskanic i ulrzynianic pclncgo HOM
• l'oprawa sily, 111ucy i wylrzy1nalusci
TYLNA NIESTABILNOSC STAWU RAMIENNEGO
• Stopniuwl' i11icjmva11ic akly11111osci 'lyl11a nicstabilnosc slawu ra111ic1111cgo ':clarza sie; wacznic rzadzicj 11i). nicslahil-
·1:vdzicü 15-18 nosc przcdnia. Do lyl11ych zwicl111i9c clochodzi najt.:zc;scicj w przebicgu uogol11io-
nych skurczöw mic;sniowych po napadzic drgawkowym; 111oze 011 111icc zwiqzek
• Ko11ty11umva11ic wszyslkich cwiczd1 rozciqgajqcych torchkr;
KrJ11ly1111owa11ic (:wiczc1'1 wz111acniajqcycl1 z padaczkq, z naclu7.ycicm alkoholu lub silnym wstrzqscm clcklrycz11y111. l'acjc11l
„dzicsiqtka clla rniutaczy'' l11h (:wiczcnia pudslawowc zc zwicl111i~~cie111 tylnym stawu rn111icnncgo zglasza sie;, podtrzymui<tc 1-c1111i~:
z upon·111 111<11H1<t!11y1n w przywicclzcniu i rolacji wcwnc;trzncj. W tylnej czc;sci barku mozna wyczuc uwy-
wyl rzy111alosciowy puklenic, zas odwodzcnic i rotacja zcwnirtrzna mogq byc ograniczonc. Ko11iccz11a
• l11icjowa11iL' prngra11111 lckkich t':wiczd1 jcst pclna ocena radiologiczna barku, zwlaszcza w bocznym rzucic pachowym. Jc-
• Ogra11icw11a aktywnosc sporlowa sli nicmo).liwc jcst wykonanic zdj~~cia w lym rzucic, nalc;i.y wykrnwc
'!ydzicii 18-21 ko111pulcrowq (TK). U okolo 80 1Vt1 pacjcnt6w z tylnym zwiclmic;cicm slawu GH
• Krn1ty11uowa11ic wszystkich wy1nic11irn1ych wy~.cj cwiczc11 picrwszy lclrnrz, do kUircgo zwraca sic; pacjcnt, nie mozc postawic wlasciwcgo
• Zai11icjmva11ie Jll?.cjsciowcgo prugra1m1 sportuwcgo (rz11ty itd.) rozpoznania, gclyz poslugujc sie; wynikicm nicpclncgo badania radiologiczncgo;
cllatcgo wla8nic lmclania racliologicznc wszystkich uszlmdzc(1 barlm muszq obcj-
FAZA 4: FAZA ZAAWANSOWANEGO WZMACNIANIA
mowac zcljc;cic w bocznym rzucic pachowym.
Krytcria p1·zcjsda do l'azy 4 Nicstabilnosc tylna u sporlowceiw jcsl najczc;sciej 11asl9pslwcrn podwicllllic;cia,
• l\:l11y hczbulcsny l{()fVI zwykle slanowiqcego wleirny rczultal ponawiajqcych sic; mikrourazt'iw. Dia przv-
klaclu, do llieslahilnosci lylncj 111ozc dojsc podczas rncczu pilki 110~.nej u ol'cllsyw-
 ~ • lJs1Lod;:t<11i,1 h.irku
-i e lJslkodzenia !J.irkll

nie grnjqccgo napastnika wskutck ustawienia barku w zgi<;ciu przcdnim i rotacji Zachowawcze leczenie tylnej niestabilnosci stawu
wcwn<;lrznej, konieczncj du hlokowania przcciwnika. U pacjcnta z nicstabilnosciq ramiennego
pröba szuflaclowa tylna ujawnia zwi<;kszonc przemicszczanic lylne glowy Wilk
i rarnicnncj. Zglaszanc przcz pacjcnta dolcgliwosci mozm1 ocllworzy6, wywic-
JIAZA 1: FAZA OSTRA Cele111 przcdslawio11ego progra111t1 jl'sl
1
skicrowany do tylu nacisk na rarni~~ w pr:t.ywicclzcniu i zgi<;ciu ku przodowi. 111ozliwic szybkic i hezpiecz11e prz.v-
Cele wn·icc11ic pacjc11lu/sporlowca do aktyw-
L('czenie urazowego zwichni~~cia tylnego • /'.11111icjszc11ic hölt1 i odczy11u zap<ilnego 1H1sci/zaj1;c sportowych. Progn1111 rL·cili-
• Przywn'1ce11ic bczbolcs11cgo l{OiVI wwany jcsl IV r{>).ny111 indywidualnic
Lcc:t.enie unm>wego :t.wiclrni<;cia lylncgo, klörc udajc sit; skutccznic 11aslawi6, • Op{J;,nianic ;;.a11iku 111it;sni czasic, IV zalcznosci ml s·lopnia uszko-
zwykle zaezyna sie; od unicmchomicnia na temblalm, umoZliwiajqcego utrzyma- dzcnia, zakrcsu rucliöw i sily 111it;s11i
Zmnicjszcnic b61u i odczynu zapalncgo oraz slawianych pacjc11lmvi wy111ag<11'i.
nic barku w rolacji zcwni;trznej i ustawieniu neutralnym lub nicwiclldm wypro- • Mctody lerapcutycznc (!öd, 11agrzcwa11ie,
scic. Unieruchrnnicnie powinno lrwa6 Ci lygodni, naslt;pnic inicjuje sit; slopniowany clckt rotcrapia)
progra111 rchabilitacji, podobny clo opisanego na s. 315. Ewcnlualnc odmiennosci • NLl'Z
zalczq od powodujqccgo nawroiowq nieslabilnos6 ustawicnia unieruchomionego • Ostro).11c urnclia111ia11ic stawu
ra111icnia dopus1.czaj<1ccgo pelnq rolach: zewnQlrzm1, a ograniczajqcego rolacjQ wc-
Cwiczcnia zakrcsu ruchöw
wrn;trznq. Podstawowym zalo:i:enicm fizjotcrapii w nicstabilnosci stawu ramicn-
nego jcst wzmocnienic stabilizatoröw dynamicznych (mii;Slli) na czas gojcnia sii; • l\viczc11ia waliadlowc
• (;wiczcnia z li1llq i krqi.kicrn
stabilizalorüw statycznych (w tym obn1blrn pancwld). Cwiczcnia z drqzkic111 1,
Jako wslrnzania do opcracyjnej stabilizacji tylnego zwichnii;cin stawu ramicn- • Zginanic
ncgo wymicnia siit: • Odwodzenie
• Zlamanie z przcrnieszczcnicm guzlrn mnicjszego kosci ramienncj • Oclwodzcnic pozirnnc
• Zla111a11ic Lylncj kraw<;dzi pancwki obcjrn11jqcc ponacl 25% • Hotacja zcw1H;t rwa
Zlarnanic z wklinowanicm przednio-g<irncj powicrzchni stawowej kosci ra-
Q
Cwiczenia silowc
rnicnncj (ndwröconc uszkodzcnie lypu Hilla-Sachsa) obcjrnujqce ponad 40 1%
• l;;.ornclrycz11e
~ Z1vichni9cic, kl<ircgD nie udajc si<; nastawi6
• Zgina;1ic
• Nawroiowc zwichni<;cie lylnc • Odwodzenie
• Nuslawienic nicsiabilnc (zwykle towarzyszqcc udwrotncmu uszkoclt·.cniu Hil- • \Vyprnst
la-Sachsa obcjrnujqccmu 20-40 101) • föilacja zewrn;trzna
U pacjcniliw z urzylllujqn1 si<; nicslabilnosciq naslawienicm mogq islnic6 zlllia- • Poclnoszcnic cit;zaröw (C::wiczenia w la1'1cuchu zamlrnit;l.Yrn)
ny patologiczne podobne clo widywanych po zwiclrnir;ciu przeclnim, a rnianowicic Uwag11: Nal6.y unikac ruch(l\v, kl<ire 11wg<1 obciqzal: tyl11<1 ez~'SL: lorcbki, J<lR np.
nadmicrna rolacja wcwnt;trzna, mlwodzcnic czy oclwodzcnie puzirnm:.
odcrwanic torebki i obntbka ocl lylncj kraw<;clzi panewki. Uszkoclzcnie to 11107.na
naprawi6 111eloclq otwartq lub artroskopow<1. Plan rehabilitacji po opcracyjncj na- VAZA 2: FJ\ZA POSREDNIA
prawic kornplcksu torcbkowo-obrttbkowcgo w zwichni<;ciu tylnym przeclslawiono Krytcria przcjscia do l'azy 2
IHI S. 317.
• Pelny l{OM
U pacjcniöw z objawowq nicstabilnosciq tylrni, lccz bez urazowego zwichni<;cia • Minimalny h<>I i tkliwosc uciskmva
w wywiaclzie, zwyklc osiqga si<; popniw<; clziQki programowi rehabilitacji skupiajq- • „Dobry" MIVIT
cc111u sit,' na wz11H1cnicniu slahilizaloröw clynamicznych. Jesli po 3-6 micsiqcach Cclc
sformalizowany program rchabililacji nie cloprowadza clo poprawy, konicczne 1110- • Odzyska11ic i poprawa sily 111it;sniowcj
i.c byC:· lcczcnic operacyjnc. Typowa dla takich przypaclköw jest wiolkos6 lylncj • Prawidlowa artrokincmalyka
cz<;c~ci lorcbki, ktörq rnozna leczyc artroskopowo (naklaclajqc szwy na torcbk<; lub • l'oprawa konlroli 11erwmvo-!llit;sniowej lrnmpleksu harkowc,go
wykont1i<tc jej obkurc/,cnic cncrgiq clcktrycznq tcapsulorrliapliiaj, z nasl<;povvq Zainicjowanic wzmacniania izotoniczncgo
rahabilitacjq wedlug zasad przcdstawionych na s. 3Fi), lub tez wykonujqc zabicg • Zginanie
stahilizacji tylnej melod<t otwartq, a potern poddajqc rchabililacji wccllug zasad • Odwodzenie du l)O"
przcslawionych na s. 31.7. • lfolacja zcwnt;trzna
Rotacja wewn~'lrzna (od pdncj rolacji ·1.cwm;t rznej do 0")
• IVlit;sieli naclgrzebicniowy
• Wyprost
Odwodzcnic pozio1nc (w ulozeniu na brzucllll)
• Wyciskanic
 . -,

:l • Uszkodz"11i;i liarku
1• lJS1kod~eni<1 h.irku

Zainicjowanic wzmacniania cksccnlryczncgo (z clastycznymi clrcnami) Cclc

• l\olacja zew1H;lrz11a (od 0" do pelncj rolacji zcwnl(lrzncj) • Lllrzy111a11ic opty111al11cgo pozio111u mocy, sily i wytrzy111alosci
• l{olacja wcwn~~lrzna (od pclncj rolacji zewnc,~trzncj do 0") • Stopniowc podwyzszanic poziomu aklywnosci, przygolmvujqcc pacjc11ta/zmvod11ika
Normalizacja artrokincmatyki komplcksu barkowcgo do pcl11cgo funkcjonalncgo powrolu do aktywnosci codzicnncj i sporlowcj
• Konlynuowanic uruchaniiania slawu I<onlynuowanic wszystkich cwiczc(1 fazy 3
• Inslruowanic pacjcnla w zakresie wykonywania ruchöw clnia coclzienncgo Zainicjowanie i poszcrzanic progrumu pt'zcjsciowcgo
Poprawa kontroli 11c1·wowo-mil(foiowcj komplcksu barkowcgo
• Zainicjmvanic l'NF
• J\yl rnicznc cwiczrnia slahilizacyjnc
Ko111y11uowanic innych mctod tcrapcutycznych (wcdlug potrzcby)
,~CAPJ"';::·.'"· ,' , Przemieszczenie (transpozycja) tylnej CZfJSCi torebhi
• u,d, eleklrnlcrapia 1
~
'R~A'AbtLltAtH
1 1 '
Wilk
FJ\7.A 3: FAZA ZAA \VANSOWANEGO WZMACNIANIA
Cclc111 lcgo planu rehahilitacyj11cgo jcst powröt pacjc11la/zawod11ika ein aklywnosci rn-
Iüytcria przcjscia clo fazy 3 clzienncj i sporlowcj ornz jak najbczpiccwicjszc utrzymanic stabil110sci stmvu ra111ie11m·-
• l'el11y hezlioles11y l\OiVI go. W prograrnic ty111 uwzglt;d11io110 uwarunkowania a11alo111icz11c i hio111cc1Ia11icz11e,
• Llrak lkliwosci uciskowej a lakzc ogrnniczcnia, jakic narzuca gojcnic si~· tkanck po zahicgu opcracyj11y111.
• Konlynumvanie l'lviczc11 oporowycli Zabicg prz~111icszczc11ia lylncj czt;sci l.orcbki polcga na tym, zc opcrator wyko11uje 11a-
cii;1cic lorcbki na tylncj powicrzchni barku, a nasti;:pnic je dublujc i zcszywa.
Cclc
FAZA 1: FAZA OCHRONNA (TYDZIEN 0-6)
• Zwit;kszc11ic 1110cy, sily i wyl rzy111alosci
• l'opra\\'a konlroli 1ierwowo-111i~~sniowcj Ostrzdcnia
• l'rzygolrnvanic zawodnika do aklywnosci • Na 4-6 lygodni ortcza poopcracyjna w odwicdzcniu 30·-4:-i" i rolacji zcwnl(lrwcj 1'1"
l(onlynuowanic innych mctod tcrnpculycznych (wcdlug potrzcby) • Orlezt; nalezy nosic slalc z wyjqlkicm scsji faviczeniowych i lqpieli
• Unikac wykonywania rnchöw ponad glowq
Kontynuowanic rozciqgania przcdnicj czl(sci torcbld • Nie zdcjrnowac ortezy na noc
l<ontynuowanic wzmacnianiu izotonicz11cgo
Cclc
l(o11ty11uowa11ic wzmacnianic cksccntryczncgo • Slworzcnic warnnköw do gojc11ia sil( zcszylcj torcbki
Nacisk na l'NF (wyprnsl D2) • Zainicjowanic wczcs11cgo chronioncgo l\OM
Zainicjowanic cwiczcl1 izoldnctycznych • OpM.nianic zaniku 111iqs11i
• Zwalcza11ie bölu i ndczynu zapalnego
• Zginanic w pr1i1d
• (Jdw1,dzc11ic/przywodzc11ic 'Iydzicl1 0-4
• l\oiacja wcw11~~trz11a i zcw111(trz11a Cwicze11ia
• ( ldwmlzt'11ic/przywodze11ic pozio111c
(\viczc11ia clnvyt u z pilkq plastycznq
Zainicjowanie trcningu pliomctryczncgo • Czynnc zgi11a11ie/wyprnst lokcia i pro11acja/supinacja
• Li 11 ka clas lyczna • Czynny l\OM szyjncgo oclcinka lrn;goslupa
• l'ilka lckarska l{OIYI z przcjscie111 do czynnych wspm11aga11ych cwiczc1i ROfvl
sit; ml scia11y • Czy1111y wspo111agany l{OM
• föJlacja zcwll(;lrzna w ocl1Vicdzc11iu 30--45": 25-30°
Zainicjowanic wycislrnnia :i.olnicrsldcgo • Zgi11a11ie do 90" IV granicach tolcra11cji
• l{otacja wcwn~trzna w odwicdzcniu 35-40" (lydzicl1 3): 1'1·-2'1°
FAZA 4: POWRÖT DO FAZY AKTYWN.OSCI Submaksymalnc <'.wiczcnia izomclrycznc
l<rytcria przcjscia clo fazy 4 • Zgi11a11ic
• Oclwodzcnic
J{(Jfvl • Wyprnsl
ht'Jlu i tkliwosci uciskmvcj • l\olacja zcwn,'.lrzna
• Zadowalajqcy wynik badania kli11icz11cgo Umaga: Wszystkic ('.wiczc11ia nal6.y rozpuczy11a<'.1 od jcdncj serii 10 powt<'>rze11, zwi~·k­
• Zadmvalajqcy wynik pn'1by iwki11dyczncj szaj11c liczbc; serii 10 powlörzd1 o jcd11q dzic1111ic IV granicaciI lolcrancji, a:i. do :1 scrii po
10 powl(Jl'zcl1.
 \ • lJo,zkocl11C11i;1 li.irku ) • LJ';1kod1Pni;i h.irku

Kriote/'(l/'ill: Uicl przccl {:\\'iezeniumi i po cwiezcniuch przez 20 min ornz do 20 min CO FAZA 2: l•AZA POSHEDNIJ\ (TYDZIEN 6-12)
clln zwalczania bülu i obm;ku.
Celc
1\rytcri11 7l'Y/Jisa11io zc s:::pilaia
• Pclnv
• Bierny 1:< >M harku dn lJO" zgi~~ci<1 i 2:i" rolacji zewn~·trwej • Nor1.11alizacja
IJ<'il i 1kliwosc uciskowa • l'oprawianie sily
proksylllalnych i dystal11ych • l'oprawa kontrnli 11t.Twowo-n1i~·s11iowt.•j
i
1 ·1ydziel1 4-6 'Jydzicli 6-9
C!'/e ö·uicze11i11 zahresu ruc/uiw
1
• Siop11iu11'L: 1.wii;ksza11ie l{UM • Czy1111e wspo111aga11e cwicl'.cnia z drq:i.kicm T
• Nm111ali1acja • ]{olacja zcw1H,:lrzna w granicach lolcrancji
• hvii;kszc11ic • Zginanic barku w granicach lolcrancji
• Zwalczanic h1·,1u i odczym1 zapalncgo • Odwodzcnie harku w granicach
( \'l'ii:·:c11i11 :c11hres11 mc/11.im • Linka i kqzck
Czynnc wspo111aga11e cwiczenia z drq:i.kiclll T Ur11c/1a111i1111ie sum111
• füilacju zewJH;trzna od 1J:J.LJO" odwodzenia barku • Konlynumvanic wszystkid1 w.v111ic11io11ycli wy:i.cj Cwicz61
• Zgi11a11ic harku w grnnicach
• Udwodzenie barku do L)()" (;711icze11i11 111z11111rniajqce
• l\olacja wcwn~~I rzna w odwicdzeniu 4:1": .)S" • '/, linkq claslycznq rolacjil wew11~:lrzna i zcw119lrZ11a przy mlwudzcniu 0"
o 1,inka i kn1i.ek • Zainicjmvanic progra111u cwiczci'1 izoto11icz11ych z lianlla1ni
• Odwodzenic barku w granicach lolcrancji • Odwoclzcnic harku
• Zginanic barku du 90" • Zginanic harku
• Wszyslkie L'wiczenia powi1111y byc wykonywanc w granicach lulerancji • Mit;sic11 najszcrszy grzhiclu
• l)ociernnic clo punkl11 wyslqpicnia bölu/granicy lolerancji i zalrzymanic (5 s) • Mi~'snic r<'.iwnolcglohucznc
1Js/m:?11e samodzielne rnzciqganic lorcbki • Napinanic mi~'snia dwuglull'egu
• Napinanic 111ii;snia l rt'ijglnwcgo nad slolc1n
Ostru:?11c 11ruclw111ia11ie s/mu11 zu ce/11 przyumke11i11 11or11111/11yc/1 u1rm11J/a5w • Wzruszanie ra111io11a111i
• t\viczcnia art rukine111alvc1.nc • Odpychank sii; od sciany (dla n1i1;s11ia z,;batego przt.·d11iego)
• Staw lupalkn1vo-piersio;·,,:;
• Slaw GI l - nnikanic n1asai.u ud lyl11 Zai11icjou>11nie äoic.z1!!/ lamlroli 11e1711m1'1H11ir.~11imocj slm1111 111nsthm1Jn-ohujc:::ylwwef;o
• Siaw SC 'Jydziel1 10-12
c.\·i!ic:~:e11 i11 m:-:111111·11 iu jqcc • Ko11ty11uowa11ie wszyslkich wy1nie11io11ych wyzej C:wiczd1
• Czv1111c udwndzenic do 90° /'.11i11icjmua11 ic
• C1.yn11a rnlacja zcwni;lrzna od neulralncj do 90" • ~:zy1111cj wspornagancj rolacji wcwn~;lrznej clu pm.ycji l)O/LJO"
0 J'rogra111 C\Vil?C{l Jokcia/nacigarslka /.C wzraslajqcy111 oporem • ~\viczenia z hantlami na 111ii;sie11 nadgrzebicniowy
l'rogra111 11uprawi1111ia fwl/(/ycji • Cwiczenia z lin!Gl l'laslyczn<t lla mii;sici'1 dl1Vllolcglohocz11y, najszcrszy grzhielu, dwn-
• 'llilöw glowy i lröjglowy
• l<o{1czv11v dnlnc • Zwii;kszanie cwicl'.ei'1 z wyciskanivm
• Uklad ·kr~1zcnia MZA 3: PROGRAM DYNJ\MICZNEGO WZMACNIANIA (TYDZIEN 12-18)
/.i'Nricza11ie hii/11 i odczy1111 zapa/11ego Kryteria przejscia do fazy 3
• Ltid, l\il.l'Z. inne melmly lcrapeulyczne • Pelny hczholcsny !{OIVI
(11/I'~.(/
• Brak b1ilu i tkliwosci uciskmvcj
• Sila 70% w slosunku do przcciwleglcj slrony
• l'vlozna r.di<!C po 'i...:() od zabicgu na polcccnie lekarza
'lydzicl1 13-15
Ccle
• Zwii;kszenie rnocy, sily i 1,vylrzy111alosci
• l'oprawa konlroli 11erwowo-111ii;s11imvej
 -,

:! • u,zkodzc11i.1 li;irku :1 • Uszkorlzl'nia IJ.uku

W fazic .3 nalczy ldas6 m1cisk na nia barku i ramicnia po uszkodzcniu lub naprawie tkt111ck mii;kkich, uszkmlzc11iu
• c\viczc11ia w1.1uarniajqcc o d11zcj szyhlwsci/duzcj e11crgii splolu ramic1111cgo, po opcracjacl1, zlanm11iach, zespolcniu i upcracyj11cj rclwnslrukcji
Cwiczc11ia - Jll'Z)'fi. //11111. J.
• \N zurzcc 11" Usmicrzanic b61u
c:micw11i11 • Zwalczanic b<'ilu i dyskomforlu ma islolnc znaczenic clla rckomvalescc11cji
• Ko11ty11umva11ie cwiczd1 rotacji IVC\\!IHJll'l.llCj i zew11i;trz11cj z li11kq claslycznq Pacjcnci poclda11i slabilizacji arlroskopowcj doznajq 11111icj bülu poopcracyj11ego ni:i.
w odwicdzl'llic 0° (ra111il,~ przy huku) opcrowani rnclodq olwartq
• Cwiczcnia z linkq claslycznq 11a 111i\·sici'1 n»w11oleglobucz11y • Farmakotcrapia
• Cwiczcnia z linkq claslycwq 1w 111ic,~sid1 najszcrszy grzbictu - Leid 11arkolycwc ·- przcz 7-10 d11i po opcracji
• Cwiczc11ia z li11kq claslyczn<1 na mi\~sid1 dw11glowy i tröjglowy - NLl'Z - w razic przcclluzania sit; clyskomforlu
Ko11ty11uuw;111ie cwiczd1 z ha11lla111i na llli\·sid1 rn1dgrzcbic11iowy i IHll'illllicnny • Mclody terapeulycznc
• J>oszcrza11ic wyciska11ia na 11iit;sie(1 zt;haty przcdni - IV zgit,~ciu w przöd • Löd, ullradzwic;ki, HVGS
Konly11uowa11ic l'wicze11 wzmarniajqcych lulöw i ku1'iczv11v dolne uraz cwiczd1 kon- • Wilgolnc cieplo przcd tcrapiq, löd pocl ko11icc scsji
dycyjnych Ruchy: bal'k
• l<o11ly1u1owa11ic samodziclnego wspcm1aga11cgo rozcimwnia lorcbki
• Zaclnych ruch(tw
'lydzicü 16-20
Ruchy: lokicc
• Ko11ly1111owa11k wszystkich wymic11io11ych wy).cj cwiczci'1
• Nacisk 1w stop11iowy puwr{it du aklyw11osci rckrcacyj11cj
FAZA 4: FAZJ\ l'OWROTU DO AKTYWNOSCI (TYDZIEN 21-28)
Iüyteria przejscia do fazy 4 Wznmcnianic mic;foi
• l'clny 1mM • 'l\dko wz111acnianic cltwylu
• llrak hl'ilu i lkliwosci 11ciskuwcj
• Zaclowalajqcy wy11ik hada11ia kli11icz11cgo FJ\ZJ\ 2: TYDZIEN 4-8
Zadowalajqcy wy1iik pn'1hy izoki11clycz11cj Krytcl'ia przcjscia do fazy 2
Ce! • Doslalccz11c u11icrucho11iicnic
• Slo1miowc pos1.crza11ic aklyw11osci. przygotow11j<1c:e pacjc11la du powrolu do nicogra- Ograniczcnia
niczoncgo ru11kcjunowa11ia
• lluchy bal'ku: lylko czynny ROM
l\viczc11ia • Zgi11a11ic w prz6d du l 20"
cwiczetl z li11IGj claslycz11<1 i ha11lla111i, opisa11ych w fazie 3 • Odwodzcnie do 45°
cwiczd1 J{OIVI • l\olacja zcwtH;lrzna w granicach tolcra11cji
prngra111u wcw11~·lrZ11cgo pomii;dzy 28 a .32 lygod11ie111 (jdli pacjcnl • Holacja wcw11c;lrzna i przywoclzcilic do nadbrzusza
sport w ra111ach rekrcacji) • Unilrnnie rnanewr(nv prowokacyjnych, przywracajqcych pozycj\' 11icstahilnosri
• U11ilrn11ic 11ad111icrncj rolacji \\T\\lll~~lr1.11cj
, Unicrnchomicnic
• Odstmvic „gunslingcr"
Po tylnej stabilizacji stawu ramiennego Usmicrzanic b61u
Bach, Cohcn i f{onwo • Farmakolcrapia
• NLl'Z - w razic przcdluzania sit,~ dyskomfortu
FAZ;\ J: TYDZIEN 0-4 • rvtctocly lerapeulycznc
Ogra11iczc11ia • Uicl, ullradzwh;ki, I IVGS
• Wilgolne cicplo przcd lcrapi<1, !öd pocl konicc scsji
• Bez rucl1<'1w barku
Ruchy barku: tylko czynny zakres ruch6w
Unicrnchomicnic
Cele
• OriL'za lypu pasa slrzclcckicgo (g1111sli111;cr orthosis) przcz 4 tygod11ic lurzqdzc11ie
sl11zqcc du lc~czcnia wiclokicrn11kowcj 11icst;1hil11usci i lylncj naprawy slawu ra111ien- • Zginania w przöd do 120°
11iczalcz11c dopasowa11ie do wszclkich ko111bi11acji odwodze11ia, • Odwodzc11ie do 4'i 0
du mlwiL:dzc11ia 'l'i Zail'ca sie je do u11ierucl10111ie-
0
•
• ltotacja zcwn~tr1.11a w granicach lolcra11cji
 •(f~

·i • Us1lmtlzP11i.i li.irk11 { • l Jszkod1<'nit1 h.nku

• Holacja wcwrn;lrzlla i przywodzc11ic n;ki do Jladbrzusza • Konlynuowa11ic izo111clrycz11ych C1Viczci'1 IVZlllUCIJiajqcyd1 11' la1'1cuchu
(;u1icw11ia • Przcjscic clo 61Viczc11 IVzmacniajqcych w la!'1c11ch11 otwarlym z taslllallli
(z~ib. ryc. 3-,171\)
• 'lylko czyn11y l\OM • Cwiczcnia 1Vyko11ujl' si~· z lokcielll zgi1,·ly111 do l)()"
Wzmarnianic mit;sni • l'ozycja wyjscimva z barkiclll w uslawieniu 11cutral11y1n 0" zgi1,·ci;1 11· prdid.
odwodzcnia i rntacji zewn<;lrzncj
• Wz111ac1iia11ic slozka rotatoröw • (;1Viczcnia wykonujc si<,' po lulrn 45" w kai.dcj z pi9ciu plaszu.yzn ruch11
• lzrnnclrycznc (:wiczc11ia wzrnac11iajqcc w lai'1rnchu zainknit;lym z lnkcicrn zgii;tym do • Dost.,:pnych jesl szesc kodowanych kolorcm tasm Thcrn-1\and; kai.da z 11ich
()()" i rnmie11ic111 IVzdluz hnku (znh. ryc. :5-44) zapcw11ia opür wzrastai<tc.v od 0,5 do 3 kg w odsl<,,pach eo p<il kilogranrn
• /.gi11allic w przöd • Do 11astc;pnego zakrcsu przcchodzi sii; zwyklc eo 2-·3 lygodnic; pacjc11t(1w ins! ru11jc
• l\olacja zcw11i;lrzna sie;, by nie zmicniali zakrcsu, jcsli dolychczasowy pozio111 oporu sp1-;1wia i111
• l\olacja wcwllt;lrz11a t)olcgliwosci
• Odwodzcnic • Cwiczcnia z tasmarni Thern-Band umozli1Viajq konccntrycznc i ckscentrycznc
• Przvwodzc11ic wzmacnianic mit,,foi barku i nalci.q do cwiczc11 izolonicznych
1 • \Vzm:·;rni<tnic st;;hilizalc>niw lopatki si~' zmicnnq szybkosciq i stalym opore111)
i:,, • (\viczcnia IVZl!lacniajqcc w la1k11chu za111knii;tym (zob. ryc. 3-,15, 3-62 i 3-71) • Hotacja wcwni;trzna
• Hctrnkcja lopalki (1nit;sic1·1 rüwnolcgloboczlly, cz1Vorohocz11y srndkowy) • Hotacja zt·wn~·trz11a
i • l'rotrakcja lnpatki (111ii;::ic11 zi;haly przccl11i)
1
! • Odwmlzcnic
• Ulrnizanic lopatki (mit,'sici'1 Jlajszcrszy grzhictu, czwnrohocz11y, zc;haty przedni) • Zgi,·cic w
• Wzruszanic ra111iollami (111i~:sic(1 CZW\lrohoczlly, dhvigacz lnpatki) • Przcjscic clo lckkich cwicz.cil izotonicwych z ha11tla111i
F/\ZJ\ 3: TYDZIEN 8-12 • l\olacja WC1Vil<,'l1·z11a (wb. ryc. 3-471\)
• 1\olacja zcwn<;lrzna (zob. r.vc. 3-,17C)
l<rytcria przcjscin do fazy 3 • Oclwodzcnic
bc'il i ikliwosc 11ciskowa przy czy1111ym HOM i podczas 6viczd1 wz111acnia- • Zginanic w prz(1d
w 1a1ic11chu zamk11i1;lym • Wz111ac11ianic stahilizatnrüw lopalki
odcz11c lub ccch 11icstahilnosci przy wykonywaniu pDwy~.szych 1\viczc(1 • Ko11ty1111owa11ic cwiczeti IV la1'icuchu z,a111kni1,:tym
• Przcchodzcnic clo izotonicznvch wz111arniajqcych w la1·1cuclrn olwarly111
Ograniczcnia (zob. ryc. 3-,16 i 3-6l)) ·
• Czy1111c ruchy hnrku i czynnc wspolllagane cwiczcnia harku FAZ/\ 4: MIESl1\C 3-6
• 1(10" zgi11a11ia IV przöcl
• l'clna rotacja zc1Vn<,,lrz11a Kry!cria przcjscia do l'azy 4
• 70" mlwodzc1iia • Mini11wlny böl i lkliwosc uciskuwa przy czy1111y111 l\UfVI i pmlcz.us cwiczct'1 wzmacnia-
" Hotacja wcwn1,,trzna i przywoclzcnic rc;ki clo nadhrzusza jqcych mit;snic
Usmicrzanic b6lu • Zwiqkszona sila slozka rotator61V i stahilizalor{iw lopatki
• Zadowalajqcy wynik hadania rizykah1ego
• NLl'Z -· w rnzic przcdluzania si1,: dyskoml'ortu Cclc
• IVll'lody tcrapcutycznc • Zwic;kszcnic mm:y, sily i wylrzy111alosci harku
• Uid, ullradzwi\'ki, 1IVCS • l'oprawa konl rnli ncrwowo-rni\'S11iowej i proprioccplywm·j harku
• Wilgolnc cicpl<> przcd lcrapiq, lfal pod koniec scsji • Przywr<iccnic ruchomosci harku
Ruchy: hark Ustalcnic domowcgo progra11111 6wiczci'1 pmltrzymujqcych (rozciqgaj11cych i wz111<1c-
11iajqcych), ktöre powinny byc wykonywanc eo najnmicj trzy razy w lygod11i11
Ce/c
• 1()()" zginania w Usmicrzanic h6lu
• 1'ehw rotacja zclVnt;t rz11a • Farmakotcrapia
• 70" odwmlzcnia • NLPZ u pacjcnt(iw z 11trzyrnujqcy111 sit;
• 1\ol.acja wcw119trz11a i przywodzcnic do naclhrzusza • U pacjcntöw z ccchami wtörnego konfliklu podharkowcgo wstrzykiwa11ic
111icszani11y kortykostcnJid11/srndka miejsc11wo z11icczulaj11cego
C;miczc11ia
• U pacjcntöw z klinicznymi ccchami z111ian chorobowych w slmvic GI 1 wstrzykiwanic
• Czvnnc cwiczc11ia !ZOM n1icsza11iny korlykosteroidu/srodka 111icjscowo znicczulajqccgo do lcgo slawu
• Cz:ynnc wspomaganc cwicz.cnia HOM (zoh. ryc. 3-42) • Melody lcrapculycznc
\\lzmacnianic mit;Siii • Löd, ullracbvic;ki, HVGS
• Wilgolne cicplo przccl 6wiczcnia111i, löd pml kDnicc zajt;c
• \\lz111;1rnianic slozlrn rotatoniw -· lrzy razy w tygodniu, 8--12 powtörzct'1 w lrzcch scriach
~· ......,
'
3 • Us1kud1t·11L1 harku
J • Uszkod1<·111.1 ii,Hku

Ruchy: barl1 czy 11awracajqcy111i podwicliit;ciami rzcpki. Badanie J'izykalnc nicrzadko 11jaw11ia
Cde uogölniomt wiolkosc stawöw, lecz kluczem do rozpoznania jcst odtworzcnic dolc-
gliwosci powodowanych przcz niepotrzebne przemicszczenie stawu rnmiennego.
• Uzyskanic ruchl>w na laki111 poziu111ic jak w przcciwlegl~1111 hurku
• Cz1111nc cwiczcnia i{Oi\'I U pacjcntöw wykazujc sit; wzmozonq swobodt; ruchow<i w wiclu kicru11lrncl1, w.v-
• Cz~11111c wspomaganc cwiczcnia l{()M (zoh. ryc. 3-42) stt;pujq lez u nich dodalni objaw rnwka lub rozmaitc stopnic dolncgo przcmie-
• lfü·rnc cwiczenia l\OM (zob. ryc ..3-43) szczcnia glowy kosci ramienncj w stawic.
• lüJzciqganic lorcbki, zwlaszcza jcj czi;sci tylncj (zob. ryc. 3-56)
Wz11111c11ia11ic 111if!.{11i Lcczcnic
• Wzrn;1rnianic sloi.ka rnlalor(>w i slahilizator(llv lopalki wcdlug om(>wionych pmvyi.cj Nicslabil11osc wiclokicrunkowq lcczy sit; zachowawczo, rcalizui<tc progra111 reha-
z<isacl bililacji konccntrujqcy si<,: na wzn1ornicniu sto;iJrn rotaloröw, slabilizatoröw lop<1t-
• 'Ii·zy razy w tygoclniu 8„-J 2 powLl>rzc1 1 w lrzcch scriach
1

ki i mit;sni naramicnnych. Stabilizacja opcracyjna wchodzi w racl1ubt;, jesli obja-

Trc11i11g wylrzymalosciowy lwliczyny g6rncj w[Jw nie lagodzi inlrnsywna prt'Jbna rchabililacja, prowadzona przcz eo
• Wprmvadzcnic trcni11gu wylrzy111aloscimvcgo krniczyny g(>rncj 6 micsit;cy. Gcly zawodzi lcczenic zachowawezc, zalcca sit; wykonanie przcsunit;-
• i':rgtJ111cl r g(>rncj cz~:sci ciala cia lorcbki mctoclq otwartq. Cclcm lego zabicgu jcsl zröwnowazcnic rn1pit;cia pu
wszyslkich slronach slawu ramicnncgo i chirurgicznc zrcclukowanic objl;'tusci lti-
Trcning proprioccptywny
rebki. Poni;i,cj przcdslawiono plan rchabilitacji po lakicj operacji. Obccnic l rwajq
• \Nzor/'.ec l'Nl' (wh. ryc. 3-70) pröby arlroskopowcgo wykonywania podobncgo zabiegu. Obiccujqcc wyniki osiq-
Wzmacnianic f1111kcjo11al11c ga sit; dwoma sposohami zm11iejszc11ia obj<,:lo~ci pocbcwki: zaloz.cnia szwc'1w l'al-
• c\viczcnia plirn11ctrycznc (zob. ryc. 3-48) clujqcych Jub obkurczcnia lnrebki mctodq elcklrolcrmiczm1 (caps11lorrlw1J/1i11) .
Postt;powanic rchabililacyjnc pu lych zabicgach opisano poni;i.cj.
Dlugotrwaly program stop11iowcgo, systcmatyczncgo powrotu do zajr;c sportowych
• Coll'isci - wb. wyzcj
• Zawmli1icy z dyscyplin wy111agajqcych wyko11ywa11ia ruch<>w ponacl glowq - nie przcd , i:ili!\~Hld
~LiAI" ,'1'""
V f'' F>
~ '"''' '•„ •11,
''
Po przesuni?ciU dolnej CZ?Sci torebki metodq otwartq
uplywc111 6 1nicsii;cy 'kE'HA~i[if..\c)i' • w wielokierunkowej niestabilnosci stawu ramiennego
1

• Miotaczc - zoh. wy).cj t;:I /,),:· ,,1:,;•',,t:" •>.jl,: Bach, Cohcn i Hornco
• 'lenisisci zoh. wy).cj
Mal1symal11cj poprawy mozna sii; spodzicwac po 12 111icsh1cach. FAZA 1: TYDZIEN 0-6
Sygnaly ostrzcgawczc Ograniczcnia
• Uporczywa nicstabilnosc • Huchy barku wylqczonc m1 6 tygodni
• Utrata ruchomosci
• Brak poprawy sily - zwlaszcza odwoclzc11ia Unicruchomicnic
• Ciqgly böl • 'le111hlak lub ortcza typu pasa strzclcckicgo
Lcczc11ie powildail • Na okrcs 6 lygodni -- przcz calq dobi;
• Czascm ist 11icjc potrzcba pmvrolu pacjcnta do \\'CZcSnicjszcgo tryhu cwiczci'1 Usmierzanie b6lu
• Mozc sii; okazac koniccznc 11asilc11ie lcczrnia przeciwhölowcgo wcdlug wczdnicj • Zwalczanie b<'>lu i dyskrnnl'ortu ma islot11c znaczcnic dla rcko11ivalcsccm:ji
omt'>wionych zasad • Farmakotcrapia
• Bywa lcz · ptilrzcbne wykonanie slosownych badai'1 obrazowych, jak i ponowne wkro- - Lcki narkotycznc - przcz 7-10 dni po opcracji
czenie operacyjnc - NLPZ - w razie przcclluzania sit;: clyskomfortu
• Mdody tcrapeulycznc
- li>d, ultradzwii;ki, 11\ICS
- Wilgolnc cicplo przcd terapiq, i<id pud konicc
Nll:STABILNOSC WIHOl<ll:RUNl<OWA Ruchy: barl1
Wielokicru11kowa 11icsla!Jil11osc slawu ra111icn11ego 11ic jcst wynikicm uszkoclzenia • Zadnych rncl1\>w
urazowcgo (makrourazu), lecz ma zwiqz.ck z nadmicrrni wiotkosciq lorcbki stawu Ruchy: lokicc
rarnicnnego w polqczeniu z oslabicniem stozka rolaloröw. W uproszczcniu rnozna • Bicrnc - z przcjscicm clo czynnych
widokierunkowq nicslabilnosc slawu ramiennego zclcl'iniowac jako objawowq • 0-130° zginania
nicstabilnosc w wi<rccj niz jednym kienmku. Wywiacl u lych pacjcnlöw wskazujc • Pro11acja/supi11acja w granicach tolcrancji
na wiolkosc i1111ych slawt'iw, eo objawia sit; cz~·slymi epizoclami sk1\~ccnia kolana
 ·~ • lJs1kodn~11i.1 !J,11ku
.: • Us/korlll~nia harku

''
' J-7:! <\vic!l~!li,1 W/lll;!Cllidj1\CI' ~Lihilil.ilrny
\!\lzmau1i;mic mi\•sni
l;11iu1chu o!w.Hl\'111 / 11iyci('lll t.1<111y
• \Vzlllacnianic slozka rolc1ton·1w Tlwr;i-ß,H11I.
• IZ01llelrycz11c C\Viczc11ia l\!ZlllilClliajqcc IV Ja1'1ct1cJ111 Zalllkllit(lym Z Jokcicm zgj~•tyn1 do
<)()" i ralllicnicm przy lulowiu (zoh. ryc. :i-'l'I)
• l{ntacja zcw11~'trz11a
1
1 • <Jdwcidzcnic
• Zgi11<111ic w przfal

t • Wzlll<1c11ianic cl1wylu
FAZA 2: TYDZIEN 7-12
l\r~'tcria
przcjscia clo fazy 2
IJ(JJ i tkliwosc ucisko\l'a przy cwiczcniach l{()IVI i cwiczcniach WZllHICllia-
1\1 1rn·1c11cl1u za111kni9Ly111 • (:wiczcnia z tasma111i Thcra-Baml 11rno;i.liwiaj<1 konccnlrycznc i cksccnlrycwc
odczuc lub ccch nicstahilnosci podczas powyzszych lllancwröw wz1rn1cnia11ic mit;sni barlrn i 11al6.q do (:wiczci'1 izotonicwych (charaktcryz11jqcych
Zadowalaj<1c.v wynik hada1Jia si~· w1icn11q szyhkosciq i staly111 opore111)

Ogrnniczcnia • J{otacja wcw119trz11a

• Hotacja zcw11<;trz11a
• Ruchy harku: lyllm czynny HOIVI • OdwodzC11ic
• 1,10° zginania w prz<'id • Zgic;cic w przöd
• 40" rolacji zcwnt;trznej Przcjscic do lckkich cwiczd1 izoto11icz11ych z lw11tla111i (zob. ryc ..3- 17B i C) 1

• 70° odwodzcnia • l~nlacja wcw1H;I rzna

• l\ntacja WLW1u;lrz11a do nadbrzusza • Hotacja zcwnt;t rzna
• LJ11ika11ic pnzycji odtwarzajqqlCl1 11ics1abil11osc • Odwodzcnic
Uslllicrzanic b61u • Zginanic iv
• v\l;;:rnacnianic stahilizaloröw lopalki
• Far111akotcrapia • Cwiczcnia wzmacniajqcc w lai'1c11chu zm11kni9ty111 (wb. ryc. :i-45, :i-62 i :i-71)
• NLl'Z -- 11 pacjc111<iw z ulrzymuj<1cy111 sit; dysko111forle111 - l{ctrakcja lopalki (111i~'sicl'l röwnoleglohoczny, czworoboczny srmlkowy)
• Mctody tcrapcutycznc lopatki (111it,•sici'1 z~,baty przcdni)
• Lc'id, ultracL~wi~·ki, HVGS lopalki (111it;sid1 najszcrszy grzbictu, czworohnczny, z~'haly przcdni)
• \:Vilgotnc cicplo przl.!d (wiczL·niami. lr'id pod koniec zaj~,C:· - Wzruszanic ra111io11a111i (llliqsid1 cz1VorolH1cz11y, d;.wigacz lopatki)
l{uchy: hark - l'rzcchodzcnic do izol.011icz11ych cwicze1i wz111ac11iajqcych \\1 la1'1cucl111 otwarty111
(ryc. :i-72, zob. tcz ryc. ~H6 i :i-62)
• Cck
• l ·1-0'' zginania \\' prdid J!AZA 3: MIESl1\C 3-6
• 40" r!Jlacji 1.ew1H,,lrzncj Krytcria przcjscia ein fazy :i
• 70" odwoclzcnia
•_ l{ulacja wcwnt;lrzna du 11adbrz11sza bc'il i lkliwusc uciskmva przy czy1111y111 i{OIVI i podczas cwiczd1 wz11wc1!ia-
• Cwiczcnia ji\C,Vch lllil,'SlliC
• Czy1111c cwiczcnia HOIVI Zwit,,kszcnic sily stoi-.ka rotalor(iw i stahilizal.odl\V lopatki
• Zadowalaji1cy wynik hmlania fizykal11ego
Wz1nacnianic mi~'sni
• \.\'zniacnianic stu;i.ka rolatorö1V -· lrzy razy w tygodniu, 8--1.2 powlcirzc1i w lrzcch Cclc
'"'riach • Zwit;kszcnic 111ocy, sily i wytrzy111alosci barku
• Ko11ly11uowa11ic izometrycz11yd1 cwiczd1 \\IZlllal'.lliaj<icych \V la1icucl1t1 zamkni9tym l'oprawa kontroli ncrwowo-llliqsniowcj i proprioccpt,vwncj barku
• l'rzejscie do cwiczC1'1 l\!Zlll<ICI!iajqcych w la!'1c11chu olwarlym z tasmami Thcra-Band • l'rzywröccnic pclncj ruclwmosci barku
(z<!h. ryc. :i-"17 J\) Uslalcnic clomowcgo progra111u 6wiczcf1 pocltrzy11111jqcych (rozciqgajqcych i wwiac-
·- C\\'iczcnia wyko1111jc si\ z lokcicm zgit;l,Vlll du 90" niajqcych), ktörc pmvi1111y hy(: wykonywa1w eo 11aj!ll11icj trzy razy w tygml11i11
-· Pozycja 11',l'jfrilllva z barkie111 IV uslawicnit1 11cutralny111 0" zgit;cia w przüd,
odwodzcnin i rotacji zcwnt;trzncj Usmicrzanic b61u
··· ( \viczcnia wykonujc si\ po luku '15" w ka;i.dcj z pi9ciu plaszczyzn ruclrn • Far111akotcrapia
-- Dost<,'P".Ych jcsl szcsc kndowanych lwlorcm twim Thcra-Ba11d; kazda z nich • NLl'Z - u pacjcnt(iw z ulr1.y111ujqcylll
zapewnia op{ir wzrastajqcy od 0,5 do :i kg w odstt;pach eo pül kilograma - U p<1cjcnl(iw z cccha111i wkirncgo konrliktu podharkowcgo
- Do nasti;pncgo zakrcsu przcchodzi sit; zwykle rn 2-3 lygodnic; pacjcnt{iw inslruujc micszaniny korlykostcrnidu/srodka micjscowo 1.11iccz11lajqccgo
si<,,, by nie z11Jic11iali zakrcsu, jcsli dolychczasowy puziom oporu sprawia im
clult:gliwosci
rrr-
'\ • LJozkodz('lli,1 IJ.11111 '\ • Uszkodzc11i.1 li.irk11

Trcning proprioccplywny
&- ~ „:""° • Wzorzcc PNF (zoh. ryc :)-70)
Wzmacnianic funkcjonalnc
• L\viczcnia pliomctrycz11c (zob. ryc. 3-,18)

i,Ü Przcjsciowy program slopniowcgo, systcmalyczncgo powrolu do zaji;c sportowych

! ____.._:1 Goll'isci - zoh. wy)-.cj
• Zawoclnicy z dyscyplill wymagajqcych wykonywania ruchl>w ponad glowq - nie przcd
B uplywcm 6 micsiircy
• Miotacze - zob. wyi.cj
• 'lenisisci - zob. wyi.cj
Mal1symalncj poprawy mozna siir spodzicwac po 12 111icsil1cach.
Sygnaly oslrzcgawczc
· • Uporczywc ulrzymywanic sii; nicstabilnosci po opcracji
• Wyslqpicnic ccch nicstabilnosci mii;dzy 6 a 12 111icsil1cc111 sugcrujc nicpowodzcnic
pr6by przywr6ccnia stabilnosci stawu rnmicnncgo
• Utrnta ruch6w
• Brak zwii;kszania sily - zwlaszcrn odwodzcnia
• Ciqgly b61
Lcczcnic powiklai'1
• Czascm istnicjc potrzcba powrotu pacjcnta clo wczcsnicjszcgo trybu cwicwl1
• Mo:lc sii; olmzac koniccznc nasilcnic lcczcnia przcciwb61owcgo wccllug wczdniej
Ryc. :l-7] l1olonicz11<-~ r\vic1<·- opisanych zasacl
r1ia w1.mt1c11i.-1j.1u· 111it(•<11ie 11<1- • Bywa tc:l potrzcbnc wykorzyslanic mctocl obrazowych, jak i ponownc wkroczcnic
ramil'llll« z uzyl'il!111 IPkkich operacyjnc
11.intli. /\. l'uzycj.1 wyjsciow.1.
A B. Zako1k·ze,11ie.

- lJ pacjcnlöw z kli11icz11ymi cccha1lli zntian chorobowych w slawic c;11

wslrzykiwa11ic 111icsza11i11y korlylrnslcroidu/sroclka 111icjscowo z11iccwlai<1ccgo
do lcgo slaw11 · PlAN ' ": ' Po elektrotermicznym obkurczeniu torebki
• Mdmly lerapculycznc
- Uni, ullradzwit;ki, 11\/CJS REHABilltACJI (capsulorrhaphia) w niestabilnosci wielokierunkowej
-- Wilgolnc cicplo przcd cwiczcnia111i, lr'id pod koniec zajc;c Bach, Cohcn i Romeo
ltuchy: hark MZJ\ 1: TYDZIEN 0-6
• Cclc
Ograniczcnia
• Uzyska11ic ruchüw 11a laki111 sa111y111 pozinmic jak w przcciwlcglym barku
• Czy1111c Clviczcnia l{OM • Absolulnc unicruchomicnic barku na 6 tygodni
• Czy1111c wspo111aga11c cwiczcnia IZOIVI (zoh. ryc ..3-,12) • 'lb11blak lub orlcza typu pasa strzclcckicgo, zalc).nic od slop11ia 11icslabil11osci
• 1'.iernc cwiczc11ia l{(JIVI (z.ob. ryc. 3-·l.3)
Usmicrzanic bölu
lnrcbki w wyhranych ohszarach barku dla osiqgnic;cia „röwnowagi"
(nie slarac sie; o uzyska11ic pclncgo l{Oi\tl) Zwalczanic b<'>lu i dyskon1[orlu 111a islolnc z11aczl'l1ic dla rckonwalcscc11cji
• Farnmkolcrapia
\.Vzmacnianic mic,1sni - Leid 11arkolycz11c -- przcz 7--10 dni po opcracji
• Wz111ac11ia11ic slozka rnlalon'm• i slahilizalor(iw lopatki wcdlug przcdslawio11ych wy- - NLPZ - w razic przcdluzania sie; dysko1111'orlu
),cj zasad • Metody lcrapculycznc
• 'Jl'zy razy w lygmlniu, ~--12 pmvle'1rzd111' lrzcch scriach -- U\cl, ullradzwii;ki, 11\/GS
Wz111ac1iia11ic 111ic,,s11ia 11<11«u11ienlll')!" (wli. ryc. 3-73, zoh. tl'), r.vc. 3-61) Wilgolnc cicplo przed lcrapiq, li'id pod konicc scsji
Trc11i11g \\',Vtrzymalosciowy kol1czy11y görncj Ruchy: bark
\\ipn1wadzc11ic wylrzy111alosciowcgo koi'1czy11y g1'1rncj • Zadnycl1 ruchöw
• Ergo1m:lr gc'irncj ciala
 :l • lJs1kod1l!11i'1 i><Hkll ~ • Uszk11d1t•ni.i lhuku

Huchy: lokicc Ograniczcnia

• l\icrnc - z przcjscicrn do czy1111ych • Huchy barku
• 0--130° zginania • 1bO" zgi11a11ia w przi"id
i! • Pronacja/s11pinacja w granicach tolcra11cji • l\olacja zcwnt;lrzna 11' grnnicach lolerancji z rm11ic11ic111 wzdluz hoku
Wzmacnianic mic;sni • 90" mlwodzcnia
• Unikanic ckstrc111alnycli uslawicl1. klörc nwgq prowaclzic do nicstahilnosci
• Wz111ac11ia11ic chwytu
, Usmicrzanic b6h1
i FAZA 2: TYDZIEN 6-12
Krytcria przcjscia do fazy 2 • NLl'Z -- u pacjcnlüw z utrzy111ujqcylll sit; dyskomfurlclll
• \\llasciwc u11icrucho111icnic • Wslrzylrnic;cia pmlbarkowc kolllbinacji korlykostcroid/srodck rnicjscowo znicczulajqcy
- U pacjcnlt'1w z objawarni wlörncgo konfliktu
Ograniczenia • Wslrzykiwanic clo stawu rarnic1111cgo ko111hi11acji kortylrnstcroid/srodck 111icjscowo
• lluchy harlrn: tylko czynny ROM znicczulai<!C.Y
• 1-10" zginania IV przöd - LI pacjcntöw z objawallli kli11iczny111i swiadczqcyllli o w1ia11ach w slawic rn111ic1111y111
• '10" rotacji zcwn\'trzncj z ra111icniem wzdluz hoku • Mdocly tcrapcutycznc
• 60" oclwodzcnia • L<1d, ultradl.wic;ki, IIVGS
• v\liJgotnc cicplo przccl cwiCZClliami, i(id pod konicc zaj~~L'.
Unicruchomicnic
fütchy: hark
• '1(,111hlak luh ort.eza typu pasa strzdcckicgo na 110c
Ce/e
Us111icrza11ic bölt1
• l bO" zgi11a11ia w pr1.11d
• J'arn1akotcrapia • Hotacja zcwnqlrzna w granicach tolcrancji z rn111ic11ic111 wzdluz hoku
• NLl'Z u pacjcntüw z utrzy111ujqcyrn sii; dysko1111'ortc111 • 90" odwoclzcnia
• iVktody ternpeulycznc Uwaga: Cclcm jcst l'unkcjonalny l\OiVI bez cech 11icstabil11osci, nie zas pcl11y l\OM
• !il(I, ultradzwi~~ld, HVGS
• Wilgol nc cicplo przcd cwiczcniami, lticl pod konicc zajc;c c'wic:w11ia
• Czy1111c cwiczc11ia HOM
lluchy: hark • Czynnc wspnmagane l:wiczcnia l\OM (z<1b. ryc. 3-42)
(.'c/e • Bicrnc (:wiczcni;1 l\OM (zob. ryc. 3-'i.3)
• 140" zgina11ia w przücl Wzmacnianic mi<;S!li
• 40" rolacji zcw11c;lrz11ej z rn111icnicm przy tulowiu
• ()()
0
odwoclzcnia • Wzmacnianic sltri.lm rotatoröw trzy razy IV lygodniu, 8-12. powtürzc!11V lrzcch scriach
• Konlynuowanic izomclrycznych cwiczc1'1 IVZllHIC11iajiJC,VCli \V lai'icudrn
(;wic:::e11ia • J'rzcjscic clo cwiczei'J wzrnacniajqcych IV hlllCUChll otwarlym '/. (asmami
• Czynnc L!wiczcnia HUM (z(~b. ryc . .3-47 A)
- Cwiczcnia wykonujc si,, z lokciern zgii;lym do 90"
Wzmacnianic mi<;Slli - Pozycjn wyjscio1Va z barkicm IV uslmvicniu 11c11tral11y111 0° zgit,Tia w prz11cl,
• Wzrnacnianic slo),ka rotatoröw oclwodzcnia-i rolacji zcwni;lrzncj
• IZll!llC(rycznc cwiczenia WZlllilClliajqcc W la11cuchu zamknii;tyrn Z lokcicm zgi\!l,Yl11 - C\viczcnia wykonujc si1; po luku 45" w kazdcj z pii;ciu plaszczyzn ruchu
clo lJO" i ra111ic11icm wzclluz boku (zob. ryc. 3-4-1) - Dosl1;p11ych jcst szcsc kodmvanych kol<1rcrn tasrn Thera-lia11cl; kazda z nich
·- llolacja wcwn\~lrz11a zapcwnia opör wzrastajqcy ocl 0,5 do 3 kg w oclsli;pach eo pül kilogra111a
-- llntacja /,cwnqlrzna - Do 11aslqp11cgo zakrcsu przccliodzi sie; zwykle eo 2-3 lygoclnic; pacjcntüw
- Oclwoclzenic instruujc si'" by nie Z111icniali zakrcsu. jcsli dolychczasowy poziom oporn
- Z~~i11anic w przöd im clolegli1Vosci
- Cwiczcnia z tasma111i Thcra-Baml u111ozliwiai<1 krn1ccnlrvcz11c i l'l;scc11trycz11l'
F;\Zi\ 3: MrESii\C 3-G IVZll!aCllianic 111ic;s11i barku i IHlic),q do CIViCZCll izolt111icznych (charakteryzt1ji\L'Vl'h
Kr.vtcria przejscia clo fazy 2 sie; zmicnnq szybkosci<1 i slalym oporcm)
- l\otacja wcwnc;l rzna
• Mini111al11y büJ lub clyskornforl przy czy11ny111 IHJIVI i podczas w1.111acniajqcych 6wi-
- Hotacja zewnqtrzna
czd1 w la1icuchu zamknic;lym
- Oclwodzcnic
• l\rak odczu6 luh cech nicstabilnosi;i podczas wymienionych rnancwröw
- Zgic;cic w przöd
• Zadowalajqcy wynik baclania fizykalncgo • l'rzcjscic do lekkich cwiczc1·1 izotonicwych z hantlami (zob. ryc. 3-47B)
• H.olacja wcwnc;trrna
 _,.,

] • U:-.1Ludn•11i~l h;trku :1 • lls1k.idz<'fli.i lwku

• Hotacja zcw1H,:trz11a Trcning wytrzymalosciowy kol1czyny g(Jrncj

• Odwrnlz.c11ic • Wprowadzc11ic lrc11ingu 1Vylrzyll1alosciowcgo koilczy11y g6rncj
• Zginanic w przöd • Ergo111clr görncj czi;sci ciala
• Wzrnacnianic stabilizatnröw
• l\viczrnia wzrnacniai<tcc w l;ii1cuchu za111lrni<;ty111 (zob. ryc. 3-45, 3-62 i 3-71) Trcning proprioccptywny
- ll.clrakcja lopal.ki (111il;sid1 röw11olcgloboczny, czworoboczny sroclkowy) • Wzorzcc l'NF (zob. ryc. 3-70)
-· l'rolrakcja lopatki (nli<;sieü z<;baty przedni)
- Obnizanic lopalki (111it,:sid1 najszcrszy grzbict11, czworoboczny, z<;baly przcdni) Wzmacnianic l'unkcjonalnc
- Wzruszanic raniio11a111i (111i<;sic11 czworoboczny, dzwigach lopalki) • (~wiczcnia pliomclrycznc (zob. ryc. 3-,18)
- Przcjscic clo izolonicznych cwiczet'1 \VZ1tlacniajqcych \V laücuchu olwartym
(zob. ryc. 3-46 i 3-72) Przcjsciowy program slopniowcgo, syslcmalyczncgo powrolu do zuji;c sporlowych
• Wztllarnia11ic 111ic;s11i nara111icn11ych (zoh. ryc. 3-(i 1 i :;-73) • Miolaczc - zob. wyzcj
• Tcnisisci - z.ob. wyzcj
FAZA 4: 1V1!ES11\C 6-· 12 • Golfisci - zob. wyzej
lüytcria przcjscia clo fazy 4
Maksymalncj poprawy mo:i.na si«r spoclzicwac po 1.2 micsiqcach
höl lub dyskurnforl przy czy11ny111 l{OIVI i podczas wz111acniajqcych cwi-
o.c11 11· la1·1cuchu za111k11ic;ty111 Sygnaly ostrzcgawczc
l»rak mlcwc lub ccch 11icstahil11usci podczas powy~.szych 111anewrüw
• Zadowalajqcy wy11ik hadania fizykalncgo • Uporczywc utrzymywanic sie; nicstabilnosci po opcracji
• Wysh1picnic ccch nicslabilnosci mii,:clzy 6 a .12 micsit1cc111 sugcrujc nicpowoclzenic
Cclc pr6hy przywr6ccnia slabilnosci stawu ramicnncgo
• Zwit,:ks1.c11ic tlll>cy. sily i wylrzy111alosci ko111plcksu barkowcgn • Ulruta ruch6w
l'oprawa ko11lroli 11crwuwo-111it;s11iowej i proprioccpcji barku • Brak zwi«rkszunia sily - zwlaszcza oclwodzcnia
l'rzywröccnic l'u11kcju11al11ego znkrcsu ruch<iw barku • Ciqgly b61
Uslnlc11ie cl0111mvcgo progra111u (:wiczc1'1 pocllrzymujqcych (rozci<igajqcych i wz111ac- J,cczcnic powilda(1
11iajqcych), kl(m: powi1111y l>yc wykonywa11c eo 11aj111niej 1rzy razy w lygodniu
• Czasem istnicjc potrzeha powrntu pacjcnta clo wczcsnicjszcgo trybu cwiczcii
Usmicrzanic hülu • l\'loic sie; olrnzac lwniccznc nasilcnic lcczcnia przcciwbMowcgo wccllug wczcsnicj
om<lwionych zasacl
• NLPZ - u pacjc1il{>w z ulrzymujqcy111 sit; clysko111forlc111 • Bywa tc:i. potrzcbnc wykorzystanic mctod obrazowych, jak i ponownc wkroczcnie
• Wsl rzyknit;cia podbarkuwc krnnbinacji korlykoslcroid/srudck rnicjscowo z.nicczulajqcy opcracyjnc
• U pacjcnlr'nv z objawa111i wt<irncj kulizji
• \Vslrz.ykiwanic do stmvu rn111icn11q;u koll1hinacji kortykoslcroid/srndck 1uicjscowo
z11iccwlajqcy
• LI pacjcntüw z objawa111i kli11icz11y111i swiadczqcyrni o w1ia11ach w ly111 stawic
• Mctudy lcrapcutyc1.11c Program przyspieszonej rehabilitacji po przesuni?ciu
• Löd, ultradi.wi(,:ki. l IVGS przedniej CZ?SCi torebki - niestabilnosc nabyta u sportow-
• Wilgot11c cicplo przcd cwiczcnia111i, lüd pod ko11icc zaj<;c c6w z dyscyplin wymagajqcych wykonywania czynnosci
l{uchy: hark ponad glowq
Ce/e Wilk
l{OiVl bez ccclt 11icslabil11osci, zwyklc o 10·-20" 1nnicjszcgo
Cclc111 przcdslawiancgo progra11111 jesl przywn'ice11ie pacjcnl.a/sportmvca do aklywnosci
codzic1111ej i sporlowcj mozliwic szybko i jak 11ajbczpiecznicj, z ulrzy111anic111 slabil11ego
(';·/licze11i11 barku. l'rogra111 opicra si<,> na wicclzy o [izjologii tni~:sni, bio111ccha11icc, a11alo111ii i o przc-
• CZ\1111\l' cwiu.c11ia l\UM hiegu proccsu gojcnia po zabicgach przcsunic;cia lorcbki .
• Czy1111c wspnt11aga11c (:wiczrnia HUM (wb. ryc. 3-42) Zabieg prz.csu11i1,~cia torcbki polcga na wykonaniu przcz nrlopcclc; 11aci~cia w wi~z.adlo­
• L\icrnc (:wic:1.L·11ia l\OIVI (wh. ryc. 7,-11:1 wcj lorcbcc slaw11 ramienncgo, korckcji jej zwiolczenia i prn1owny111 jcj zcszyciu.
• l\mciqganic lorcbki Ostatcczny111 cclcm jcst zapcwnicnic l'unkcjonalnosci harku i przywröcc11ic pozio111u
• /.wlaszcza t~d11cj czc;sci torchki (zuh. ryc. 3-:ib) ru11kcji sprzcd opcracji.
Wzmacnianic mi<;foi FAZA l: l'AZA OClfäONY (TYDZIEN 0-6)
• Wz.111ac11ia11ic sluzka rulatoröw, 111i~~s11ia 11ara111icrn1cgo i stabilizaloröw lopalki wc- Cclc
dlug pr1.cdstawio11ych wvzcj zasacl
• 'frzy r<1zy IV tygod11iu. K-12 1m1Vl(>rzc1i w trzcch scriach • Stworzrnic warunküw do gojcnia si<; szwö11· lorcbki stmvowcj
:l • UszkodzP11i,1 b;irku 3 • Uszkodn.~11ia 1>.irku

• l{mpoczt;cie wczcs11ych chroninnych cwiczei'1 1{01\11 Cmiczc11i11 w:::111oc11i11jqcc

Upüznianic zaniku rnit;S!li • (\viczrnia izornetrycznc
Zwalczanic ht'ilu i odczynu zapalncgo • Mnzna zainicjowat CIViczcnia Z Jinkq c:lasl.vcznq rol:icji ZCWll~'lrznej i \VC\Vll<.'11'/lll'j
w odwicdzcniu bnrku 0"
'lydzicl1 0-2
l'ro.~ra111 /w11dycyj11y dla
.Srodhi us/ro:?110.fri
• 'I\ilmvia
• U11icrucha111i<1nie nn 110c przcz 2 lygodnie
l\ez wykonywania rnchöw ponad glowq przez 4--b lygudni • Krn1czyn clolnych
• lak n<1jszyhsza zamiana urzqclzenia u11ierucha111iajqccgo na l.emblnk (1Vcdlug dccyzji • Uklaclu krqzenia
luli lcrapeuly) 7.malc.w11ic /J<i/11 i odc::')'Jlll Z11/hli11ego
C1nic,zc11i11 • Löd, NLl'Z, inne nH:lmly lcrapculyczne
• (\viczcnia chwylu 'l:Vdzic1I 4-5
• Zginanjc/wyprosl lokcia i pronacja/supinacja
• Czynne wspmnnganc cwiczenia HDM zginania IV granicacli lulcrnncji (okolo i '15")
Cwiczcniu wahadlowe (bez cii,:znrköw)
• Rolacja wcwnqlrzna i zewnqlrzna w oclwicclzeniu 90° w granicncli lolerancji
• Czyirnc wspomagane cwiczcnia z linkq i
• Zainicjowanie izotoniczncgo wz111acniania (z rnaly111i ciqzarka111i)
• Zginanie hnrku do 90° • Ostrozne urucharnianie slawu (sl.op11ia III)
• Odwodzcnic harku do fü)"
• c\viczcnia z drqzkicrn L 'l:Vdzieli 6
• i{olacja zc1Vn~'trwa dn 15·-20° z ra111icnicm w plaszczyznie
• Czynne 1Vspo111aganc cwiczcnia l{OIVI, konlynuowanic wszystkich C:wiczd1 rozciqga-
Zginanic/wyprosl harku w granicach lolcrancji
jqcych
C>·.ynnc cwiczenia HOM szyjncgo odcinka krqgoslupa
• Poszerzanic rolacji zewn~'trznej i wcwnt;trzncj w odwicclzeniu 90"
• C1V1cze11ia izomelrycznc
Zginanic, wyprosl, rolacja zewnc;trzna i wcwncetrzna, oclwodzenie • Rolacja zewnr;trzna i wewnqtrznu w odwiedzcniu 90°: 75°
• Rotacja wewnr;trzna i zewnr;lrzna w oclwicclzcniu 90°: 75°
l<n•teria 70vpis11 :ce szpitala • Zginanic clo J 65-170"
l\vic:zc11ia HUM harku (c:zynnc wspomagane) zc zginaniern do 90°, odwodzenic do • \Vyprosl do 30°
·15°, rotacja zcw1wtrzna clo 40° FAZA 2: FAZA POSREDNIA (TYDZIEN 7-12)
• Minilllalny ht'>I i ohrz~·k
• „Dobra" sila rnil;sni proksymalnych i dyslalnych Celc
• Pclny bczholesny HOIVI w 8
'lydzic1! 2-4 • Norrnnlizacja artrokincrnal)
C:e!e • Zwi~~kszanie sily
• Stopniowc poszcn-:anie 1{01\11 • Poprawa kontroli 11cr1Vowo-mit;s11iowcj
• l\lurn1alizacj<1 artrokincrnatyki 'Iyclzicl1 7-9
• Poprawa sily
Zrnnicjszanil' b(>lu i stanu zapulncgo Cwiczcnia w/m.>su nrc!Him
• Czynnc wspornaganc cwiczcnia z clrq)-.kicm L
Ö·oic::e11ia :whresu ruc!uiw
• Kontynumvanic wszyslkich cwiczc1'1 wy111icnio11ych wyi.cj
• Czynne wspo111aganc cwiczcnia z clrqzkicn1 L • Slopniowc zwic;kszanic 1{01\11 dn pelncgo HOM w 8 lygodniu
zcwnqtrzna w 45° odwiedzenia do "15° • Holacja zcwnqlrzna w odwicdzcniu LJ0°: 85·-90°
• l\otacra wcwnql.rzna w 45° od1Vicdzc11ia clo 45° • Holacj<1 wcwn\~trzna w ml1Vicdzcniu 90°: 70·'75°
Zgi11<111ic/wyprost barku w granicach lolerancji • Konty11uo1Vanic samodziclncgo wspornagania ruzciqgania lorchki
• Odwodzc11i1: barku w granicach lolerancji • Kontynuo1Vanic uruchamiania slawu
• Poziollle oclwmlzenic/przywodzenic harku
• l'roslo1Va11ic i zginanil' z uzycicm linki i krqi.ka Öoicw11ia ww1ac11iajqcc
• Wykonywa11ie wszyslkich cwiczci'1 w granicach tolcrancji • Zainicjowanie programu izolonicznych cwicze1·1 z lia11t la111i
• Doprowadzanic ruchu clo punklu bolesnosci lub oporu i chwilowc wytrzymanic • l{otacja zcwrn;:trzna w ulozeniu 1w holrn
• Ostrozrre samodzielnie wspomaganc rozciqganic torcbki • Holacja wewnqtrzna IV uloi.cniu na hoku
Ostroz11e 11r11c/111111ia11ie s/mo11 dla przyumice11ia prmoidlozoej arlrolii11e111atyi<i
• Oclwoclzcnie harku
• Miqsiei'1 naclgrzcbicnimvy
• Slawu lopalkowo-picrsiowego • Mic;sie11 najszerszy grzhiclu
• Stawu rarnicnnego • Miqsie11 n)\vnolcgloboczny
• Stawu nwstkowo-obojczyko1Vcgo • Napinanic mit;snia dwuglowcgo ramienia
 ---,

:l • Uozkodz„11i.1 l>;irku :i • Uszkodzeni.i b.1rku

• Napi11a11ie 111ii;s11ia t röjglmvcgu ra111ic11ia 'Iydzicü 17-20

• Wzrusza11ie rn111io11a111i • Zainicjowanie przejsciowcgo prograrnu sportowego
• Wyciskanie w pozycji sicdz11cej (na 111i~:sid1 zi;baty przcdni) • Konlynuowa11ic wszyslkich cwiczet'1
• Ko11ly11uowa11ie <'.:wiczd1 rnlacji zcw11i;lrznej i we1\'n~·trz11ej z elaslycznq • Rozszerzcnic cwicze1\ pliomelrycznych dla barku
w odwicdzeni11 0" i 90" • Holacja zewni;lrzna w odwiedzeniu 90"
i'.!1i11icjmua11ie c:wiG:e1i la!11lmli 11e1wmoo-111i~:.{11imoej slm/111 /opatlwwo-piersimuego • !{olacja 1vcw11i;lrzna w mlwicdzeniu 90"
'lyclzicl1 10-12 • Pliolllelrycz11c cwiczcnia proslowania IJ2
• Pliolllelryczne cwiczcnia mii;snia dwuglowcgo ra111ic11ia
• Ko1tly11uowa11ic wszystkicli wy111ienio11ycli wyi.cj cwiczct'1 • Pliomclryczne (:wiczenia mic;snia zi;halcgo przcclnicgo
• Zai11icjowa11ic cwiczci'1 z linlq elaslycznq dla 111ii,:s11ia niwnolcglobocznego. 11ajszcr-
szcgo grzhklu, dwuglowcgn i tnijglmvego ramicnia FAZA 4: FJ\ZA RZUTOW (TYDZIEN 20-26)
Zainicjmvanic dy11a111icz11cgo rnzciqgania i t1rucha111ia11ia slmvu w rniari; polrzcby Krytcria przcjscia clo fazy 4
• Poszcrza11ic f{()f\11 dla zawmlnik(11v wyko11t1i<tcych rzuty ponad glmv<1 do fu11kcju11al-
11cgu f{()f\11 • Pelny HOM
• Brak b61u i tkliwosci ucbkowej
FAZA .3: FAZA DYN/\MICZNEGO WZMACNIANIA (TYDZIEN 12-20) • l'rüba izokinetyczna spcl11iai<1ca krylcria przysl<1pic11ia do rwlöw
Faza zaawansowancgo wzmacniania ( tyclzicf1 13-16)
• Zadowalaj<icy wynik hadania klinicznego

11.rylcria 1i1;zcj1icia do /w~y ·5 Cclc

hczhoksny J{()M • Slopniowc zwit,:ks1.a11ie aktyw11osci przygoluwujqcl' du pelnego puwrntu
hlil u i 1kl iwosci uciskowcj nego
Sila 7()l)i, lub wic;ccj w porüw11a11it1 do slrnny przcciwlcglej
Cwiezcnia
• Zadowalajqca slahilnosc stawu ra111ie1111cgo
• Poszcrzanie przcjsciowcgo programu rzut<iw
Cc/c • Konly11uowanic cwiczet'1 „dzicsiqllrn dla 111iotaczy"
sily i wylrzy111alosci • Konlynumvanie ll',Y11Jie11io11ych piyciu cwiczd1 plio111etrycwych
llCl'\\l(J\\10-111it;SI1 illll'Cj Konlynuowanic wszystkich cwicze11 poprawiaj<1cych giylko:ic
111obil11osci barku
zmvod11ika du podj<;L:i<i rzulliw Przcjsciowy progrnm rzul6w
• l'rzcjsciowy prograrn rzutliw dla 2 fazy 22 lygoclnia
l'olo:?e11ic 11acis!w 1w
• (wicze11ia wz111ac.11iajqcc z d11i.q szybkusciq i wysokq l'llcrgiq Powr6t do zaji;c sporlowych (tydzie1i 26-30)
• Cwiczc11ia ckscc11lrycz11c
• Wzorzec po przckql11cj
• Ustawicnic funkcjrn1alt1c do rm.ciqga11ia i wzmacniania
Cwic::e11ia
• Ko11ly11L10\l'<lllil' ;,<1111udz.icli1ic WSJ10lllclga11l'g() rnzciqga11ia lon:bki (bardw wazm·)

~~~~~mfiwi~~
n CwiC1.L111ici „dzicsiqtka dla miotaczv" (patrz s. 2:58) Typowa rehabilitacja po przeszmirjciu przedniej CZf!Sci
• l\vicze11ia Z li11kq daSl,VC!.11'! IV llSiall'iL:IJill 90--lJ()" rolacji ZeWll(,lll'ZllCj j \Vl'IVlll({J'!.llCj torebki u pacjenta ortopedycznego
(11;1 prze111ia11 wol11c seric, szyhkiL1 seril') i\1 ii,fr"r'~ '; „' , ',' ' 1 ,
I' 1 < ~I , ', 1
t i'
' Wilk
• Cwiczcnia izuto11iu.11L' 11a 111i<;s11ic
-- r(>w11oleglohocz11.v Cele111 przcdslawionego progrnmu jesl przywröccnic pacjrnla/sporlmvcu clo aktyw11usci
- 11ajszerszy grzhiet 11 codzienncj i sporlowcj moi.liwie szybko i jak najbezpieczniej, z utrzyrnaniem slabilncgo
- dw11glowy ra111ic11ia barlrn. Progra111 opicra sit,• na wicclzy o fizjologii 111ii,:sni:bio111ccha11icc. a11alo111ii i o przl'-
-- wzorzec prnstmva1Jia U2 hicg11 procesu gojcnia po zabicgach przcsunit;cia lorchki.
1ania D2 Zahieg przcsunic;cia lorcbki polcga na wyko11a11iu przcz ortopecli; tiacii,:cia w wit,~zacllo­
cwiczd1 z ha11ilan1i 11a 111i,1sici'1 nadgrzcbicnimvy i wcj lorebcc slawu ra111ie1111cgo, skorygowaniu jcj wiotkosci i ponuw11y111 jej zcszyciu.
• Klllll!11HJ<lWc111ic L'.wiczd1 wz111ac11iajqcycli 111ic;sidl z,11>aty prz.cd11i, wyciskanic z ulo- Ostalecz11y111 ccle111 jcst zapcw11ic11ic f1111kcjo11ali1osci harku i przywn·,cc11ic puzio11111
i.e11i;_1 11a \VZ11ak sprzcd opcracj i.
• Ko11ty11uo11·a11ic wszyslkicli cwicz.ci'1 wz111ac11iaj:1cycli 1a11ic sie; progra111u rehahilitacji 111a zasad11iczc z11aczL111ie dla ostateczncgo wy11i„
KlH1ly1111l>Wa11ie (:wiczci'1 wz111ac11iajqcycli ltilmvia/kot'1czy11y dolm;j Im lccze11ia pacjcnla.
• Konlynuowanic cwiczd1 krn1troli 11e1wowo-111il,1sriiowej Uwaga: Przcdslawiony prngra111 powoclujc wolnicjszy poslc;p ni~. prupo11mvany dl;i
• Pmlj,·cie progrn111u treningu pliometrycwego sportowcöw-miolaczy ze wzgli;clu na przypuszczalnie slabsze ccehy struklurnl11c torcbki
i stosunkown gorszq funkck slabilizatnn'nv clynumicznych.
1 • l J,;ko1 lzP11i.1 li;irku ·{ • l Js1kod1<•11i;1 l >dt ku

F!\ZA 1: FAZA OCHRONY (TYDZIEN 0-6) • C\viczc11ia z Las111a111i Thcra-l\a11d u111<>'l.liwiajq ko11cc11lrycz11c i t:kscl'l!lrycz11t•
Ccle IVZlll<ICl!ia11ic 111i9s11i harku i 11alczq do cwiczc1'1 izoto11icwycli
sie; z111ien11q szybkosciq i staly111 oporc111)
• St \\'Orzcnic warn11köw do gojcnia sie; zcszylcj lorchki • Holacja wcwnc;trzna
• l\P/jH>CZycic wczcsnych chnmionych i ogra11iczo11ych 6wiczcf1 ROM • not acja zcw1H,'.l rzna
• Opöznianic proccsu za11ika11ia 111it;sni i poprawa stabil11osci dyna111icz11cj • Odwodzcnic
• Zwalua11ic hrili1 i stanu zapalncgo • Zgi11a11ic w prz(>d
• Oricza: u pacjcnt(>w z nicslabilnosciq dwukicru11kow~111aklada sit; tcrnblak na 4-6 Lygod11i • l'rzejscic du kkkich 6wiczc1·1 izoto11icz11ych z ha11th1111i
• U pacjc1M>w z niestahil11osciq wiclokicrunkowq stosujc si<; orlczt; odwicdzcniowq • l!olacja wewn~·t rzna (zob. ryc. 3-·'171\)
11a Hi lygod11i; w zale:i:noscl ocl clecyzji lekarza • l\otacja zcw11c;trz11a (zob. ryc. 3-tl7C)
·1:vt1zie11 0-2 • Odwodzc11ic
• Zginanic w prz(,d
.~m!/i<i os/ro~'110.~ci • Wz111:1rnianic stabilizator(lW lopalki
• l'rzcz 'I Lygodnie u11icrucha111ia11ic 11a noc • (~wiczrnia wz111acniajqcc w la1icucl111 z:1111lrni~'ly111 (zoh. ryc. :1-45, 3-62 i 3-71)
• Zakaz wyko11ywa11ia rnchöw po11ad glowq przcz 6-)i tygodni • Hclrakcja lnpatki (111iqsic11 r<iwnolcglnhocwy, czwornlmcz11y srodkowy)
• l\vzwzgl1;dnc trzy111anic sie; prngramu rchabililacji • Prolrakcja lupatki (111i<;sic1i zc;baty przcd11i)
• Olmiza11ic lopatki (111i~'sicii najszcrszy grzbiclu, czworoboczny, zt;baly przcdni)
C:miczc11ia • Wzruszanic ra111iona111i (mit;sicl1 czwmobocrny, d;,wigacz lopatki)
" c\viczc11ic chwy:u z pilkq plaslycznq • Przechodzcnie do izotonicznych cwiczcl1 ll'Zllli!Clliajqcych \V la{1cucl111 olwarty111
• j,ginanic/wyprosl lokcia i prnnacja/supinacja (zob. ryc. 3-tl6 i .3-72)
• Cwic;-cnia wahadlowc (bez ohciqzania) • Wz111ac11ia11ic 111i~~s11ia 11ara111ic1111cgu (zob. ryc. 3-il(i i .1-T>)
• CZ)'lillC wsp1.1111agc1lle cwic:zc11ia z linkq i
• Zginanic barka do 90" l'l\ZJ\ 3: 4 MIESl1\CE I POZNIEJ
•. U11oszc11ic harku IV plaszczyz11ic lopatki do 60° Krylcria przcjscia clo fazy 4
• Cwiczeni;i '/, drqzkicm L
• l{olacja wwrn,,lrzna do l 5" z odwicdzenicm ramicnia do 30° • Wyraz11y funkcjo11al11y pnlVrÖt ruch1.,w harku
• ßcz odwodzcnia ani prostowania harku • Sukccs 11clzialu IV zajc;ciach codzic1111ych
• Czynnl' C:wiczcnia l{CJl\'l szyj11cgo odcinka lm,,goslupa • Ustqpicnic bölu harku
• Cwiczcnia izomclrycznc • Zaclo1Valajqcy wynik b:1da11ia fizykalm•go
• Zginanic, prostowanic, rotacja zcwrn;trzna i 1Vcw11c;trz11a oraz oclwodzcnic Cclc
l\ryteria mypisu ze szpilala • Domowy progra111 cwiczd1 podlrzy111ui:tcych
• Czynnc wsprnnaganc 6wiczc11ia ROM: 'lginanic do lJO", odwodzcnic clo 45". rotacja • Cwiczenia EOM dwa razy dzic1111ic
Zl'Wll<([l'Zlla do 20° • Wz111acnia11ic stozka rotatoröw trzy razy w lygodniu
• Minimalny höl i obrz~'k • Wzmacnianic stabilizaton)w lopatki lrzy razy 11· tygodniu
• „Dobra" sila mi<;sni proksymalnych i dystalnych Maksymalnq popraw<; uzyskujc sie; po 6-9 micsi:1cach od pocljc;cia lcczcnia.

'lydzicr1 2-4 Sygnaly ostrzegawczc

Cl'ic • Utrata rnchomosci
• Ciqgly böl
• Slopniowc zwic;kszanie m)M
• Nnrn1alizacja arlrokincmalyki Lcczcnic powikhu1
• l'oprnwa sily • Czasem istnicjc potrzcba powrotu pacjeuta clo wczesnicjszcgo trylm cwiczcl1
• Zwalczanic hr'>lu i odczynu zapalnego • Mo:i.c siir olrnzac koniecznc nasilcnic lcczcnia przeciwb6Iowcgo wccllug \vczcsnicj
L'miczenia ;~a/aes11 rucluiw om6wionych zasacl
• Czy1111c wspomaganc 6wiczcnia z clrqzkicrn L, oslrozne bicrnc c1Viczc11ia HOM • jesli utrata rnch6w i böl nie ustc;pujq, mo:i:c by6 lwniecznc wkroczcnic opcrncyjnc
• l{otacja zcwn~·trzna do 25-30° w plaszczyi.11ic lopatki • Manipulacja w znicczulcniu og6I11ym'''
• J\otacja wcwnytrzna do 30-35° w plaszczy~nic lupatki • Uwolnienic artroslwpowe
• Zgimmic barku do 105-115°
• L111oszc11ic barku w plaszczyznic lopalki do 1 1:;n ' WsZt•lki1• 1 wiC'iki111 ry;yki<'lll wcz„s11ycl1 i odl«glych
• Zginanic z u~.ycicm linki i krqzka puwikL11'1, jll'l<'IO ,1u\<lrytet<'>V•' ; dui;J '"1<:rw;1 /il1)'fi. 11•1/,
• Wszystkic cwicze11ia wykonujc sie; w gra11icach lnlcrancji i wcdlug wslrnzöwck lcka-
rza/Lcrapculy
• Na1czy cloprowadza6 d!! punktu bölu lub opmu i ulrzy111ywaC· przcz chwilc;
• ( Jstm:±ne samodziclnic wspomagunc rozciqganic lmchki

,,,.„
 ·~ • LJszkod1t•11i;:i barku :l • Uszkod;"ni<1 h,irku

Rchabilitacja po artroplastycc (wymianie) stawu ramiennego • Far111alwlcrapia

- Lcl<i narkolycznc - przcz 7-10 dni po opcracji
/\rl roplaslyka slawu ramicnnego slanowi jeclnq z niewielu operacji lcj okolicy, - NLl'Z - w razic przcdltä.ania sie; dyskoml'ortu
• Melody lcrapcutycznc
kl<'irc wymagajq hospilali1.acji pacjenla na okrcs pooperacyjny. W zwiqzku z lym - Löd, ultradzwic;ki, 11\/GS
11aclwrowa11y prngrarn rclrnbi 1ilacj i nalczy rozpoczqc ocl u ruchamian ia zrckonslru- -· Wilgolne cieplo przcd lcrapiq, il'id pod konicc sesji
mvancgo slawu juz w pic1wszy111 dniu po opcracji. W rehabililacji po arlroplasly-
Huchy: bark
cc stawu ra111ic1111cgo powinno si<; uwzgl<;dnic czas polrzebny na gojenic si<; tka-
nck, a polcm wzmacnianic mi<;sni i closkonalcnie l'unkcji. • Cele
Mozlivvosc lak wczcsncgo podcjmowania proccsu rehabililacji jcsl rezultatern • 140° zginania w przöd
• 40° rolacji zcwnc;trznej
doskonalenia dosl<;pu opcracyjncgo clo slawu ralllicnncgo. Wc wczcsniej wykorzy- • 75° odwodzc11ia
slywa11ym closl<;pic 11iczh<;dnc hylo uwolnienic clalszego przyczcpu mi<;snia 11ara- • Öuicw11ia
111ie1111cgo dla ckspozycji staw11 i umieszczenia prolczy. Wi<1zalo si<; lo z koniccz- • Na pocz<1lck (:wiczcnia wahacllmvc Cnd111ana, sprzyjajqcc wczcsnc111u urncl1a111ia11i11
1JOsciq harclzicj zachuwmvczego, odlo~.onego programu rchabililacji, hy nie doszlo • Bicrne l:wiczcnia !{UM (zoh. ryc. 3-,13)
do pooperacyjncgo us1.kodi'.cnia micjsca naprawy mi<;snia. Przy clzisicjszcj lcchni- • Hozci<1ganic przcdnicj, lylncj i dolncj czi;sci lorcbki z wykorzyslanic111 przeciwlcgle-
cc 11arazo11y na inlcrwcncj<; chirurga jcsl lylko rni<;sici1 pocllopalkowy, lak ~.c go rarnicnia (zob. ryc. 3-57)
11' planie rehabilitacji mile~.y pozostawic czas na wygojcnie sie; scic;gna lcgo mi<;-
• Czy1111e wspomagane l:wiczc11ia ruchowc (zob. ryc. 3-·12)
• Zginanic barku
s11ia. Zakrcs rolacji zcwn<;trznej i czynncj rotacji wcwn<;trzncj, do jakicgo jcst • Proslowanic harku
:r.dolny pacjcnt przcz pierwsze 4-6 !ygodni, jcst ograniczony clo paramctr6w uzy- • Holacja wcw111;t rzna i zcwnt;·t rz11a
skanych podczas operacji. Cclcm rchabililacji jcsl duprowaclzenic do ROM, klöry • Przcjscic do czy1111ych l:wiczd1 HOM
slwarza warunki du funkcjonalnego powrolu clo zdrowia. .
lhtchy: lokicl:
Na ocllcglq w czasic sprawnosc fu11kcjonalm1 i posl<;p rclwbililacji ma wplyw
islnicnic luh brak dohrcgo stanu czynnosciowego rni~~sni stozka rulaloröw (RCI; • Biernc -· z przcjscic111 do czy1111ych
• 0-130"
mla/or cu// tissue). Plany rchahililacji poopcracyjncj clzicli si<; cz<;slo 11a dosloso-
• l'ronacja/supinac:ja w granicuch lulcra11cji
wane do wadliwej ECT i do nicuszkoclzonej H.CT
Wznmcnianic mic;sni
• 'lylko wzmucniunic chwylu
Po artroplastyce stawu ramiermego l'AZA 2: TYDZIEN 6-12
Bach, Cohcn i Homco Krytcria przcjscia do fazy 2
h(>I i tkliwosc uciskowa
FAZA 1: TYDZIEN <Hi zakrcs ruch<iw
Ograni'ezcnia 111ii;sic1'1 podlopalkowy bez ccch b<ilu scic;g11a prz.v rolacji
• J{ucliv harku z oporc111
• Tydz.ici'1 1 Ogrnniczcnia
l 20° zgi11a11ia \\'
'.20" rotacji zcw11t,,lrz1H~j z ra111icnic111 przy luluwiu • Zwii;kszcnic docelowego l\OM
75" odwodze11ia z 0" rntacji • 160" zginania w prz(>d
• ·1~1dzici'1 2 • fü)" rotacji zew11c;trz11cj z ra111ic11ie111 przy lulowiu
- l40" zginania w prztitl • 90" odwoclzcnia z 40" rotacji WC\\lll\'lrz11cj i zew11c;lrz1wj
-- 1 10" rotacji zcwnqlrz1iej z ra111irnic111 wzclluz boku
lJnicrnchomicnic
- 7:)" odwodzcnia z 0" rntacji
• l\t'z l·zy1111cj rntacji wcwnt,•irz11cj • Nicpolrzehne
• 1k: 11'.\'jli'()S{ u du tylu
1
.
lJsmicrzanic bülu
lJ 11iernchomie11ic
• 'li..'lnhlak • NLPZ - w razic przedlu;i.a11ia sit;' clyskulllfortu po
• Po 1--7 d11iach i.clllhlak lylk<1 dla p()prawy ku111forl11
1 • Mctocly lerapculycznc
• Lüd, ultracl;.wit,~ki, 11\/C:S
lJsmicrzanic bölu • Wilgotnc cicplo przcd lcrapi<J. llid pod ko11icc
• /.walczallic brilu i dysko111fmtu 111a istul1w z11aczc11ic dla rckumvalcscencji
1f
.t • U'l1kudn·ni11 h;1rku 1 • lls/kud1P11i,1 !J,irku

Euchy: hark • l'rzygolowanic dn stop11imvcgo pllwrot u do aktywnosci

• ('de • Us_lalcnic dornowcgo progra111u cwiczc1·1 pmltrzy11u1jqcych
• l t10" zgi11:111ia w przöd • Cwiczc11ia HUM dwa razy dzirn11ic
• hO" n1tncji zcwnt,:l rzncj • Wzlllac11ia11ic stozka rotatoröw 1 ra1.y \\' tygod11i11
• <)()" lldwodze11ia z '10" rolacji wewnQlrznej i zcw11t,:irwcj • Wz111acnia11ie stahilizaloniw t r1.y razy w tygod11i11
ai('1tiic:zell ia 1

" Zwi\:kszanic czy1111ego HOIVI wc wszystkich kierunkach Ruchy

u Slrnpic11ie sit; 11a bicrny111 rozciqganiu w pozycjach kol1cuwych, by ulrzymac git;l- • Uzyskanie takiej sa111ej rnchornosci jak \\' pr1.cciwlcgly111 stawic
kusc slawu (ryc. 3-43) • Wylrnrzystywanic zar6w110 czynnych, jak i bicrnych Cwil'zl'Ü J(OM dla podtr1.y111a11ia
o Zastosowa11ic tcclmik uruchamiania slaw11, gdy istnicjq ogn111iczcnia zc strnny to- r11cho111osci
rcbki, a zwlaszcza jcj cz\:sci tylncj (ryc. 3-56) Wzmacnianie mi~·sni
W:r.mac11ia11ic mii;Slli
• Bark
• Wz111acnia11ic slozka rotatoröw - tyllw trz.v ra:r.y w lygodniu, hy nie doszlo do zapalc- • Zai11icjowa11ic wz111ac11ia11ia rolacji wcw111,:trz11cj i prostmva11ia
11ia sciQgicn slo;.ka rntatoröw, eo zdarza sit;: wskulck przctrcnowania - Najpicrw izo111ctrycz11e w1.111acnia11ie w la(1cuchu 1.a111k11ic;ty111, a poil'111 przejscie
• Na poczqlck izo111ctrycz11c cwiczcnia \VZl1lac11iajqcc IV la(icucl111 za111lrnic;ty111 do lasm Thcra:l\allll i w1.111ac11ia11ia iwlonicz11cgo z lekki111 olll'iqi.cnic111
(zoh. ryc. 3-44) • Stabilizatory lopatki
·· Hotacja zcwnQi rzna do wz111ac11ia11ic1 w la1ic11cliu olwarly111 i \I' la1·1c11cl111 1.;1111k11ic;ty111
-· Odwodzcnic (zob. ryc. 3-46, 3-62 i 3-72)
• l'rzcjscic cill (:wicze1·1 wzrnarniaj11c.vch w lai'1c11chu otwarly111 z tas111ami Thern-Band • Wzmac11ia11ie 111i\'S11ia 11arn111ic1111cgo (zob. ryc. 3-61 i .'l-7.3)
(zob. ryc. ::i-:17 /\) - 8--12 poWl.Örzei'l kazdego cwiczrnia IV [rzecl1 seriach
·- Cwiczcnia wyko1111jc si1,: z lokcic111 zgi\:tym do 90" - Wz111acnia11ie tylko trz.v rnzy IV tygod11i11, by nie doszlo do zapalc11ia scic;gic11
- l"uzycja wyjsciowa z harkiem w 11suiwic11iu 11cutral11ym 0° zgit;cia w prz<id, stozka rntaton'nv
c_Jdwoclzcnia i rolacji zcwn~·trzncj
- C\viczcnia wykonujc si<;' po l11lrn 4'i" w kazdej z piQciu plaszczyzn ruclrn Wzmacniauic funkcjonalnc
- Dostt;pnych jest szcs(: kodowanych kolorc111 taSi11 Thcra-nancl; ka·i.da z nich • c\viczcnia plio111ctryc1.11e (zob. ryc. 3-48)
zapcwnia opör wzrasüii<!C.V od 0,5 do :) kg w odslc;pach eo pl\I Maksymalna poprawa nasti;pujc po 12-18 micsiqcach
- Do 11aslt,:p1wgo zakres11 przechodzi sit; zwyklc eo 2-J lygodnic; pacjcnlöw instruujc Sygnaly ostrzcgawczc
sit,:, hy nie zrnicniali zakrcsu, jcsli clotychczasowy poziorn oporu sprawia ii11
dolegliwosci • Utrata ruchomosci
(\viczrnia z tas111arni Thern-Band u111ozliwiajq konccntrycznc i ckscc11lrycznc • Ciqgly b61
w1.n1<1rnianic 1ni\~S11i barku i naldq clo (wicze1'1 izoto11icz11ycl1 (charaktcryzujqcych Lcczcnic powikhu!
sie; z111iennq szyhkoscic: i staly111 oporern)
• l{o[acja zcwrn;lrz11a • Czascm istnicjc potrzcba powrotu pacjcnta do wczcfoicjszcj l'azy cwiczeli
• Odwodzcnic • Mo:i:c siQ olrnzac lmniceznc nasilcnic lcczcuia przcciwbolowcgo wccllug wezcSllicj
• Zgi11anic w prz<id om{nvionych zasacl
• l'rzcjscic do lckkich cwiczci'1 izoto11icz11ych z hantlami
l{otacja zcwnc;lrz11a (zoh. ryc. 3-,17C)
- Odwodzenic
·- Zgi11anic w przöd Po callwwitej artroplastyce stawu ramiennego (w grupie
• Wzrnacnianie stahilizalor(iw pacjent6w z ubytkiem tkanek stoZ!w rotator6w)
• (:wiczenia wz111arniajqcc w lai'icuchu zamkni\:ly111 (zob. ryc. 3-4'i, 3-62 i 3-71) Wilk
• Hct rnkcja lopatki (111ii;sici'1 röwnolcgloboczny, czworohoczny srodkowy)
• Protrakcja lopalki (mit;,id1 zt;baty przcdni) l'roces rclrnbilitacji ma na cclt1 zapcwnienic wic;kszej stabilnosci stawu z rc'iw11oczes11y111
• Olrni).anic lopalki (mit,•sici'1 najszcrszy grzhictu, czworoboczny, z~:haly przedni) zmniejsze11ic111 b6l11 i poprawq stanu J'u11kcjo11alnego. W grupic deficytu l{CT (jak np. za-
• Wzrnszanic rarnio11a111i (111it;sici'1 czworuboo.11y, dzwigacz lopatki) niki kosci, zaniki 111i~:s11i) cclc111 jcst uzyskanic slahilnosci stawu i z11111icjszenic jcgo nH1-
bil11osci. Kluczc111 do sukccsu rehabilitacji po wy111ianic stawu ra111icrnwgo jcst podpo-
FAZA 3: MIESl1\C 3-12 rzqdkowanie sit,: pacjcnta wy111ogom progra111u cwiczi:{1.
l<rytcria przcjscia do fazy 3
fAZA 1: FAZA BEZPOSREDNIEGO PODEJMOWANIA RUCHÖW
• l'clny hczbolc;;;ny l{Oi'vl (TYDZIEN 0-4)
• Zadowalajqcy wynik badania J'izykalnego
Cclc
Ccle
• Zwit;ksze11ic hicrncgo HOM
• Zwic;kszcnic 111ocy, sily i wylrzy111alosci barlrn • Zlagodzenic bölu bark11
• Poprawa lmntroli ncrwowo-111it;s11inwcj i proprioccpcji barku • OpM.11ianic za11iku
:! • lJSlkodzrni,1 IJ.irkt1 l • Uszkodzenia \.i;1rku

Cwiczenia • J{o(acja wcwni;trwa

• Nieusta1111e bicrne ntehy • Wzmncnianic z u:i.yciclll hanlli
• l\ierny l{OM • Odwodz.cnic
• '!.ginanie 0-90" • Mii;sicr'1 nadgrz.chicniowy
• J{otacja zcwni;trzna w 30" odwiedzrniu: 0--20" • Zginanic
• l{otacja wcwni;trzna w 30" odwiedzcniu: 0-··30° • (;wicz.cnia rozci<1gajqcc
• C:wiczc11ia wahadlowc • Hozciqganie z u:i.ycicm dt«J7.ka L
• (\viczcnia l\CJM lokcia i • Zgi11a11ic
• (:wiczc11ia chwytu • Holacja zcwn<;lrzna
• Cwiczenia izu111c! rycz11e • l{olacja wcw11t;trz11a
• ( ldwodzicicli
• l{otacji zcwn.,:trzncj i wew1wtrzncj
• Linka i krqi.ck (od dntgicgo tygud11ia) Choroby sci~gna gfowy dtugiej mi~5nia dwugtowego
• Czynnc wspomaga11c (:wiczcnia ruchmvc (gdy pacjcnt. lo
ramienia
FAZA 2: FAZA CZYNNYCll RUCHÖW (TYDZIEN 5-8)
Cele ISTOTNE UWAGI DOTYCZ;\CE REHABILITACJI
• l'uprawa sily harku • Glowa dluga mii;snia clwuglowego rarnienia funkcjonuje jako wlörny dcpresor
• 1'11prawa i{OJVI i slabilizalor ramicnia.
• Zwalczanic ht!Ju i odcz.ynu zapalncgo
• Zwi~~ksza11ic aktywnusci l'u11kcjo11alncj • W wiclu clyscyplinach sporlowych z rzulami wyko11ywanymi ponacl glowq 111i~·­
sid1 lcn wspomaga przyspieszanic i op<iznianie ruchu ra111ie11ia.
Cwiczcnia • Klopoly z mii;snicm clwuglowym u sportowcöw wysl~~pujq zwykle w poh1c1.c11iu
• C1.y1111c 11·spo111aga11c cwiczrnia l\OM z drqi.kic111 L (rnzpoczqc w 2-3 lygodniu lub z i11ny111i zaburzcniami (z111ia11y w sloi.ku rolalor{n.v, 11ieslabil11osc slawu rn111ic11-
gdy pacjc11I to tolcruje) nego).
o Z.gina11ie
• Z lcgo wzgli;du slwienlzcnie schor1.e11ia mii;snia dwuglowcgo (np. zapalenie
• füJlacja ZC\\lll\>l 17.na scii;gna lcgo rnii;snia) powinno sklaniac do dokladnej occny pozoslalych clc-
• l\11lacja wt:w11,·tr1.11a
• Li 11a i k rqi.ck menl{JW slawu ramienncgo jjak lo obrazowo przeclslawia Codman - klasyk
•, Zginanie palologii barku: „scii;gno glowy cllugiej mii;snia dwuglowego ramienia d1.icli
• Cwiczcnia waliadloll'c \yszyslkic nicszcz~~scia barku" - przyp. rcd.J
• Cz.y1111t~ cwiczcnia WJi'vl • Scii;gno dlugiej glowy 111ii;Sllia clwuglowcgo odchoclzi ocl przyczepu blii.szcgo 11a
• /,gi11anic IV pozycji sicdz;1ccj (pu lulrn ·l'.1 .L)(J") g{irnym obrqbku panewki, po czym przechoclzi przez slaw ramienny i d;ilcj
• Zgina11ic w uloi.cniu na wmak (pcl11y dostqpny zakrcs) przcz odsli;p sloi.ka rolatoröw pod wii;zadlcm kruczo-ramiennym. Nasl<;pnic
• Odwodzcnic w pozycj i sicclzqccj 0--90"
wnika clo bruzdy 111i9s11ia dwuglowego, gdzic ogranicza go wii;zadlo ramie1111c
• i{olacja wcwnqtrzna i zewnc;lrzna z linl«1 claslyczrn1 (od 4-6 lygodnia)
• Cwiczc11ia wz111acniajqcc 111ic;sicr'1 dwuglowy i tn'1jglowy z u:i.ycic111 hanlli poprzccznc ( ryc. 3-75).
• Oslroi.11c urucl1amianic staw11 (od 6-8 tygod11ia) • Synder i in. ( 1990) wprowaclzili ler111i11 „uszkoclzcnic SLAP" oz11ac1.<1jqcy
uszkodzenia görncgo obrqblrn w miejscu wyjscia mi~'.snia dwuglowego. W tcj
FAZA 3: FAZA WZMACNIANIA (TYDZIEN 8-12)
klasyfikacji wyröi.nia sii; czlery odmiany (!ab. 3-5). Skrr'll SLAP nznacza uszko·
lüytcria przcjscia do fozy 3 dzcnia rozpoczynajqce sii; ku lylowi od przyczepu 11iii;snia dwuglowcgo i sze-
• l\icrny J{OM: 1.gi11a1iic 0-·120" r1.qcc sii; ku przodowi (sll/JCrior lalm1111 from anterior fo poslerior lesio11).
• l\olacja zcw11t;lrz11a w odwicdw11i11 l)()": 30-,10" • Na ryc. 3-76 przcdslawiono obraz artroskopowy SLAP.
• J{o(acja wcw11.,:lrzna w odwicdzcniu 90": Lj:J ... :J:J" " Najczi;slszc clolcgliwosci powodowane przez SLAP lo zaci11a11ic si~~ slmvu,
• Sil;1 na poz.iu111ic '1/5 dla rolacji zcwnt,:lrrncj i wcw11t;lrzncj oraz oclwodzcnia uczucie przeskakiwania, blokowanie slawu lub zgrzylanie w okolicy harku. 'ly-
Uwaga: Cz.,:sc pacjcntüw nigdy nie osi<mnic !cj fazy
powe jcsl wysti;powanic lych zjawisk podczas rzut<iw sponacl glowy.
Cclc • Uszkodzcnia SLJ\P zdarzajq sii; nnjcz~'.sciej wskulek pociqgania lub ucisku. Do
• l'opr;1wa sily 111ic;s11i harku . 11aglego pociqgnii;eia docl1od1.i w wiclu syluacjach, lakich jak np. uchwyccnic
• l'oprawa i stalc 1.wit;ksza11ic aktywnosci ft111kcjrn1al11cj sii; jakiegos przcclmiolu w eclu ochrony przcd upadkicm.
c:wiczcnia " ßaclania cliagnoslyczne w uszkoclzeniaeh SLJ\P omöwionn na s. 209 (np.
na szybkosc, pröba Ycrgasona).
• Z linkq clastycznq
• Burkarl i in. opisujq zjawisko „odluszczania" (zob. opis „oclluszezania" w pod-
• l\11!.acja zcw11~~trz11a
rozdz. „Mechanizm oclluszezania u miolaczy").
 l • l h1kodzt>ni.1 h.1rku { • l.hzkod/('fli.i h.Hku

LECZENIE OPERACYJNE USZI<ODZEN SLAP

l'rzyczep
bliZszy Wiqzndlo • Nalez,y lcczyc wsp{i!islnicj<1cc 1.miany w stawic ra111
lm.1czo~barlmwe
T;C/O·m111irn~lliUd.w ". CJIO·W.·
Wir>zadl(J miqSnin
1 • USZKODZENIJ\ TYPU 1 - ohrqhd:: g<lrny ocz_11s1.cza sie; chirurgicznic z u:i.y-
Wyros\cl< '-- ~~ 01Jo1czy~
".'CJD/ ·. - 1
cicm clcktryczncj golarki <1i, do uzyskania slabilncj kraw~1clzi, eo 111a zapohicc
_ .•, .,;:::~--------
-~~&<:'t· ~' -
"
°'--- 1
p<lznicjszcmu zjawisku zaci11<111ia sie; slawu (ca/c/1i11p,).
li:u lwwy
VViuzndlo /r.:'"':::.:~~'. -:-]r'_ ,:'
/ 1 • USZKODZENIJ\ TYPU 11 - uszkoclzcnic naprawia si~\ 11aklaclajqc szwy kotwi-
1
„n\icnnu ---f.___5;:-".-)~)'
1 ·. Wyrosto:<\ czqcc.
·'1-
'
r)(1p1·wczrmJ.

Sci9gno . . \

lowy dlugiejl ,, ,/, :

i" ,;·~:111
1
) '.'..{
.1 '
luuczy. ·. \
·.·, !!
f,
• USZKODZENIJ\ TYPU 111, z ro1,crwa11ic111 typu ,.rqc1,k i ml wiadra", l r1,cba
cloldadnic zbaclac sonclq, by sprawd1,ic, czy clubrzc zakolwiczone jcs( scic;g110
i rcsztka obrqblrn. Nasl9pnie resekujc si9 odcrwany fragrncnl tak, by pozostala
g 1 . ,, ' glaclka slrcl'a przcjsciowa.
Obrqoe. \
.1 panow\~1
Lopatl<~·,
• USZKODZENIA TYPU IV - lcczcnic zalci.y od rozlcglosci uszkodzcnia scic;-
gna mic;snia dwuglowcgo. Jdli odcrwany rragmcnl slanowi 11111icj niz 3()<)11 scit;-
gna, odcrwanq czc;sC: ohrqbka i lkanki mi~~snia moi.na rcsckowac, Gcly uszko-
cl1,cnic dolyczy ponml 30%:
KLASYFIKACJA USZKODZEN GORNEGO OBRABKA OD
• U o.w5b 7/J podeszly111 mie!w uskari.ai<tc.vch sie; na höl mic;snia uczyszc1.a sit; chi-
rmgicznie ohrqbck i wykonujc lcnoclczc; mic;snia clwuglowego.
PRZODU DO TYlU (SLAP)
• lJ /11d.zi /11/0c/s:z:yc/1 sciqg110 na16y OS/,CZ<;clzic (11aloi.y(: S7.W,V artroskopowo).
Typ Charaklcrystyka
------·------„--------~----·---------------
Uwagi dolycz<Jce rehahililacji
Typ 1 SU\I' St1-z<;Vi<~11ic1 sie,~ nhr;1hkii görnc1go wskutck z111i;111 zwyroclnic•niowych,
lc•u IH'Z uszkoclzc111iil pi·zyczqlll sci<;')illil glowy dlugicj llli~·snia clwu- • Naprawy lypu 2 i 3 wylllagajq bardzicj zachowawczcgo tryhu rchabililacji.
glowcgo do o!Jr,ibka. z,1kolwiczl'llil~ rnie;•snia pozosl;1je prawidlowc Przc1. 3 lygodnic stosuje sie; tclllhlak i prowaclzi cwiczcnia lokcia, nadgarstka
(zob. ryc:. ]-7fil\). i rc;ki.
ryp 2 SL1\I' Z.ikotwir:zcnie sci<;'gna glowy dlugic1j rnie;•sni;1 dwuglowego
• Po uplywic lygoclnia rozpoczyna sie; cwic1.c11ia walrncllowc.
_ odci;1gnic,1ciu od rniejsca przyc:n•pu na 1xrnewu1 (zob. ryc.
Typ :1 SIJ\P Dlwjmuje rozerw;mie typu „r<1czki od wi<idra" obr<1bka göml'go hcz • Przcz eo najmnicj 4 tygoclnie nalei.y unilrnc rolacji zew119lrzncj pcm1 uslawic-
uszkuclzc•nia zakotwiczeni;i scic;gna glowy rllugicj rnic,•snia nie neutrnlne, jak i prostowania ramicnia z lylu tulowia z wyprostcm lokcia.
dwuglowcgo (zoh. ryc. 3-7fiC). • Podejmuje sie; chronionc wzmacnianic rnic;snia dwuglowcgo, alc hez 11acl111ier-
Typ •I SL/\I' Rozerw,rnie podohrw jak w lypic~ :l, <1k• sz«rZ<JCl' sic,1 w Sciqgna ncj jcgo aklywnosci.
clwuglnwego (zoh. ryc:. :l-76D). Ocbwane i ol>r<J-
ulegaFJ przemic1szczc•niu do slawu.
l<t111lj>l<>i<S<>Wl' l<ornbi11<1cja dwöch luh wi<,'CC'j typüw SLJ\I', zwykle 2 i :i lub 2 i 4. LJSZKODZENIE Mlf;SNIA DWUGlOWEGO (CALKOWITE l'RZERW/\NIE
SI 1\1' PROKSYMALNEJ CZf;SCI SClf;GNA GtOWY DtUGIEJ)
• Lcczcnic calkowilcgo przcrwania scic;gna glowy cllugicj wymaga imlywidualnc-
11 go poclcjscia do pacjenla.

1.~1~~!)
• Wieht pacjenlöw, ktörzy godz.q siQ 11a dcrckt kosmclyczny w poslaci ra111ic11ia
„pajaca" i minimalny ubylck runkcjonalny, moi.na lcczyc nieopcrncyjnic.
• Mlodym, uprawiajqcym sporl pacjcnlom, ktörzy wyko11ujq pracc czy C:wic/.cnia
\~;\\l~ __;,1/··
\ .,:.,>, .„,[,;::
typu unoszcnic wyrnagajqcc silowcj supinacji, moi.na zaol'crowac lcnodczc;
snia clwuglowcgo i arlroskopowq clckornprcsjc; poclharlwwq 1obowiqzujc zasa-
~~'.:_\ \-," /' 'J~
B ::::::~=~::..~'/ da, ~.c im rnlodszy jcs( pacjcnt lub uprawia sporl wyczynowy, lym hardzicj lc-
/ czcnic opcracyjnc 11H1si oszczc;clzc1c wszclkic slruklury lkanlwwc i clqi.yc clo ich

~ ,; :..@:;~'rf.j6~tl:J:~/D
analomicwcj rckonslrukcji - 171;:yp. red. J.

! . ,~„---- n1
~
\,;,,,_/ !(~!/ Ryc :!-7b llszkodne11i;i SLJ\I'. /\. Typ 1. ll. Typ 2. C. Typ :L D,
D ~,„,~:„/ ..)J# ryp 'i. (A-D wc,dlug: J!.R, WMn'11, LV. C:raig, D.W, i\lichek, T/ie
'"'~~_:// Um/a/ile S/wulcler, l'hibdelphi.1, Lippi11rntt-R<lVl'll, i ')'J 1l).
":"

J • Uszkudz<!11ia liarku :1 • Uszkocl1Pni.1 ii,t1 ku

Po artroslwpowej naprawie uszlwdzen SLAP typu 2 • Zainicjowanic czynncgo oclwodzcnic ra111ic11ia (pod wlasnym cit,:~,arcn1)
Wilk • Zainicjowanic „wioslowania" w ulo7,eniu lla hrzuchu z pozio111y111 udwodzc11ic111 rarnion
• BEZ wzrnacniania rni~·snia dwuglowcgo ra111ic11ia
FAZA 1: BEZPOSREDNIA FAZA POOPERACYJNA- „OGRANICZONYCI-l JiAZA 2: FAZA POSllEDNIA - FAZA UMIARKOWANEJ OCHRONY
IUJCIIÖ\V" (DZIEN 1-TYDZIEN 6) (TYDZIEN 7-14)
Cclc Cclc
• Ochrnna rnicjsca naprmvy • Stopniowe przywracanie pelncgo HOM (ocl 10 Lygndnia)
• Zapobicganie negatywnym skutko111 11nierncho111ienia • Dbanic o inlcgralnosc micjsca naprawy
• l'oprawa stabilnosci dy11amio,11cj • Przywracanic sily i röwnowagi 111it,:s11i
• /,walcza11ic bc'>lt1 i odczy11u zapalnego
'lydzicl1 7-9
'Iydzicl1 0-2 • Slopniuwc poszcrzanic 1{01\tl
• 'Jemhlak pr1,ez ,1 • Zginanie do 180°
• U11ierucho111irnie na 11oc przez ,1 lygml11ic • l\olacja zcw1H;lrz11a w .odwicdzeniu lJ0°: 90--95°
• l\OM lokcia i l\'ki • llolacja wewn(;trzna w odwiedzcniu 90°: 70-75°
• (;wiczcnia chwylu rc;ki • Konlynuowanie prugramu wz111acnia11ia izolonicznego
• l\ierne i uslro7,11c czynnc wspomaganc cwicze11ia l\OM • Konlynuowanie wzmacniania l'NF
• Zgi11a11ie du b0° (tydzie1i 2: zginanie do 75°) • Zainicjowanic programu „dziesiqlka dla 111iolaczy"
• Unoszcnie do plaszczyz11y lupatki du 60"
• llolacja zcwn\~lrzna i wcw11t,:lrz11a w plaszczy~,11ie 'Iydzicl! 10-.12
• l{olacja ZCWll\'l rzna du 10-15° • Mo7Jiwosc zainicjowania nieco hardziej dynamicznego wzmacniania
• l\olacja wewnc;t rzna do 45° • l'oszerzcnie rnlacji zewrn;lrznej do ruchüw 111iolacza
• Uwaga: Bez czynncj rotacji zcwn!(trznej, prostowania ani odwodzcnia • Rotacja zewnQtrzna w oclwicdzeniu 90°: 110-1J5° u rniolaczy (w 10-1.2 lygod11iu)
• S11h111aksyrnal11e cwiczcnia izo111etrycz11c 11a rni\'snie barku • Kontynuowanic wszystkich cwiczcii rozciqgajqcych; rozszerzanic ROM wcdlug po-
• BEZ izolowa11ych skurc1.üw 111it,:iinia dwuglmvegu trzcb 1'1111kcjonalnych (np. dla dyscyplin z rzutmni sponad glowy)
• Kriotcrapia, metody lcrapeutycznc wcdlug wskaza1'1 • Kunlynumvanic wszystkich cwiczd1 wzrnacniajqcych
'Iydzicli .3-4 FAZA 3: FAZA MINIMALNEJ OCIIRO~Y (TYDZIEN 14-20)
• l{ezygnacja z lcmhlaku po 4 lygodniach I<rytcria przcjscia do l'azy 3
• U11ieruchw11icnic na 1rnc clo 4 l.ygoclni • Pelny niebolcsny llOM
• Ko11lym1owa11ie uslroznych cwiczc1i HUM (hiernc i czy1111e wspolllagane) • Zadowalajqca slabilnosc
• Zgi11a11ic clo l)0° • Sila mi~,foinwa (sl.opnia drugiego luh wyzszego)
• Odwmlze11il' do 75 )i'.i" • Brak b61u i tkliwosci uciskowej
• l\otacja zcw11c;trwa w plaszczy;i,nie lopalki clo 25<50°
• J{olacja wcw11c,,lrz11a w plaszczyznic lopatki clo 55-60° Cclc
• Uwaga: Tempo poszcrzania zakrcsu ruch6w opicrn siQ na occnic stanu pacjcnta • Uzyskanie i podtrzymywanie pelncgo EOM
• Bez czynncj rntacji zcWl1\'.lrz11cj, prnstowania i unoszcnia • Pnprawa sily, mocy i wytrzymalosci 111ic;5ni
• Zai11icjowa11ie ryl111icznych cwiczci'1 slahilizacyjnych • Slopniowc inicjowanic aklywnosci fu11kcjo11al11ej
• J'.,ainicjowa11ie l.re11ingu proprioccptywncgo
Cwiczcnia z linkq elastycznq rotacji zewnc;trzncj i wcwn<;!l.rznej w oclwicclzcniu 0" Tydzicl! 14-.16
• Kontynuowanic cwiczd1 izomclrycznych • Konlynuowanic wszystkich cwiczei'1 rozciqgaj~1cych (rozciqganie torcbki)
• Kcllltynuowanic kriotcrapii • Podtrzymywanic ruchöw miolacza (zwlaszcza rolacji zew1wtrznej)
·1~1dzieü 5-6 • Konlynuowanie cwiczci1 wzmacniajqcych
• J>rogram „dziesiqlka dla miolaczy" luh cwiczcnia podstawowc
• Slopnimva poprawa l\OM • l'Nf' z oporcm manual11y111
• Zgi11a1iie do 145° • Trcning wylrzymalosciowy
• l{otacja ZC\\111\'trzna w oclwicdzeniu 4'.i": '·15-'.>0" • Zainicjmvanic lekkiego programu plio111clryczncgo
• l{otacja wcw1H;trz11a w odwicclzc11iu ,[5": 55-b0° • Ograniczona aklywnosc sportowa (lckkie plywanic, pülobroly golfowe)
• Moi,liwosc zai11icjmva11ia cwiczei'1 rnzciqgaj<1cych
• Moi,Jiwosc zai11icjC11va11i:1 lckkicl1 (lalwych) cwiczci'1 HUM w odwicdzeni11 90° 'lyclzicü 16-20
• l<rn1tyn11owa11ie cwiczd1 z linkq elastycwq rntacji zew11\'.lrz11cj i wcwnc;lrznej (z ra- • Krn1ly1111uwa11ie wszystkich wy111ienio11ych clotqcl cwiczd1
111ie11il'll1 wzdlui. hok11) • Ko11ly11uowanic wszystkich rodzajöw rnzci:1ga11ia
• l'NF ;, oporc111 r\'l'l,ll.Ylll • Konlynuowanic progra111u „dzicsiqtka dla miolaczy"
f
·~ o l Jo.;;kodb•niil h.Jrku ~ • l J~.1kod1l'11i.i li.11lt1

• Ko11t.\'llllll\l'Hllie progn11m1 Zakres ruch6w

• '/.;1i11icjo\\'a11ie przejsciowego progra111u spo1 tmvego (np. rzulöw) (patrz: przcjsciowc • c:wiczenia wahadlowc·
programy sportowc) • Liuka i kn1z.ck
FAZA 4: FAZA ZAAWANSOWANEGO WZMACNIANIA (TYDZIEN 20-25) C\viczc11ia z drqzkic111 L
• Zginanic/wyprosl
I< ryteria przejscia tfo faz.v 4 • ( ld11"odzc11ic/przy\\'odzc11ic
• l'elny 11ieholes11y llOM • l\01acj;1 zewn~'trzna i WLW1H;tr1.na (nall'i.y ro1.poczy11ac od mlwodzcnia 0"
• Salysfakcjo11uj:1ca slahi111osc statyczna i poszcrza(: du odwodzenia '15'', a polc111 LJO")
• Sila 111i<;s11iowa 11<1 poziomie 75-80% sily strony przcciwlcglej • Sa111odziel11c rnzeiqgauic (rnzci:1ga11ie lorehki)
• I>rak hi"1lu i ikliwosci uciskmvej
Cwiczenia
Cclc • C~wiczenia izo111ctrycr:11e ''
• Zwi1;kszc11ic sily, rnucy i wylrzy111alosci 111i~'s11i Uwaga: Bez cwiczclt mic;snia dwuglowego jll"l:C/. :)---7 dni jlO operacji :f
• l'oszcr:c:inie aktywnusci funkcjunalncj • W fazic pözncj (7-IO cl11i po opcracji) mo).Jiwosc zainicjowania cwiczc1i z c:la-
• l'rnllrzy111ywa11ic rnubilnnsci barku stycznq rotacji zewuqtrzncj i wcwrn;trzncj w odwicdzcniu 0"
'l:Vdzicü 20-26 Zwalczanie b61u i odczynu zapalncgo
• Ko11ty11umva11ic cwiczci'1 gi1,,tkosci • Löd. NLPZ. inne 111etody tcrapeulycznc
• Konlynuowanic progra11111 izotonicznych cwiczc11 wzmacniajqcych
MZA 2: FAZA POSREDNIA (TYDZIEN 2-4)
• Wzor:~cc PNF z oporc111 111<111ualny111
Wzniarnia11ic pliomctrycznc Krytcria przcjscia do l'azy 2
J
• l 'os1yrza11ic prograrnu p17cjsciuwych zaj<,:c sportmvych • Pelny IH)M fe:

FAZA 5: FAZA POWROTlJ DO AKTYWNOSCI (MIESI1\C 6-9) Miuimali1y h<'1I i lkliwosc uciskowa
• „Dobry" MMT rotacji l:l'Wl1\'lr1:11t'i i wew11,,trz1H:j oraz zgi11ania
l\rytcria przcjsciu do l'azy 5
Cclc
• l'cl11y nicbolt:sny HOM
• lzokinclyczna sprawnosc rni~::ini (spclniajqca wy111aga11c krylcria) Odzyska11ic i poprawa sily 111i<,:s11iowcj
• 7.:1dmvalajqca slabilnosc barku • Nor111alizacja arlroki11c111atyki
• l~rak b6lu i tkliwosci uciskowcj • Poprawa konlroli 11crwowo-111iqsniowcj krn11pll!ks11 harkowcgo
Celc Tydziclt 2
• StDp11inwy powr6t do aklywnosci sporlowcj Öoiczenia
• Kontynunwanic progrnmu rozciqgania i wzmacniania • Zainicjowanic izoto11icz11cgo progra111u z ha11tla111i
• Na 111i~·s11ic barku
• Na 111i9sic1i
• (:wiczcnia z linkq clastyczn<t rolacji zcw119lrz11cj i wcwnqt rz11cj w mlwicdzc11i11 0"
• l\otacja zcwnc;trzna na buku
• l\otacja zcwn<,,lrzna - „wioslowa11ic" w ulozcniu na hrzuclrn
Po artroskopowym oczyszczeniu chi1wgicznym uszkodzenia • PNF z oporc111 rc;cz11y111 dla sta1Jiliz:1cji dy11amiL:z11cj
SLAP typu 1 lub 3 i/lub CZf!Sciowym chirurgicznym opraco- • Normalizacja arlrnldncnwtyki lrn111plcksu barkmvcgo
waniu stoika mtator6w (nie po naprawie stoika rotator6w) • Uruchamianic stawu
Wilk • Konlynuowanic rozciqgania harku (rotacja zcwnc,:lrzna i wcwn<;lrzna
w odwicclzcniu 90°)
C'dc111 lcgu progr:1111u rclwbilitacyjncgn jcst jak najszyhszy i 11ajbczpiccz11icjszy powröt • Zainicjowanie cwiczd1 kontroli l1Cl'\l'O\l'0-11li<,·sni()\VCj
p:1cjc:ita/zmvodnil;;i du uktywnosci i sporl11. • Zai11icjowa11ic trc11i11g11 proprioccptyw11cgo
l'rngra111 opcirlo na wicdzy o l"izj11logii rni<;sni, hio111cchanicc, a11ato111ii i proccsic zdro- • Zai11icjowa11ic cwiczd1 tulowia
wic11ia. • Zainicjnwanic cwiczd1 wytrzy111aloscimvych krn1czy11,v gi'1rncj

FAZJ\ 1: FAZA RlJCHÖW (DZIEN 1-10) 7,711a/cw11ie billrt i odc:cy1111 2ap11/11ego

Cclc • Ko11lynuowa11ic slosowa11ia 111ctod terapeutycznych, st11sowa11ie lodu (w 111ia1\' P"lrzl'11y)
• l'rzywr6cc11ic bczbolcs11pgn llOM 'lydziclt 3
• C.lp6z11ianic zaniku 111ii;s11i ('wicze11 ia
• Zwakzanie h(>lu i odczynu zapalncgo • l'rogra111 „dzicsiqtka dla miolaczy"
3 • U;/kodze11i;1 barku :1 • Uszkodzl'11i.1 li.11ku

• Nacisk na wz11wc11ia11ic sloi.ka rolalm1'nv i lopalki PLAN : "··· Po naprawie proksymalnej CZ?sci mi?snia dwuglowego
• (\vic1.e11ia stahilizacji dynamiczncj REHAIJJLITACJI ramienia (pelne przerwanie sci?gna glowy dlugiej
' ' '
FAZA 3: FJ\ZA IWNAMICZNEGO WZMACNIANIA - FAZA ZAAWANSOWANEGO mit;snia dwuglowego)
WZMACNIANIA (TYDZIEN 5-6) - "
1'
Wilk
, , , 1,.,,.w!~11

Kryteria przcjscia do l'az.v 3

• Orteza 11a bark/unierucholllicnie na ,1 tygoclnie
• Pclny bczholcs11y !{OiVI • (:wiczcnia wahadlowc ·
• l\rak hi'ilu i tkliwosci uciskowej • <;:zynny wspomagany HOM lokcia 0-145" z ostrnznyrn l{O!Vl do wyproslu
• Sila 11a poziu111ie 70% w por(1w11a11iu z slrnnq • Cwiczcnia izomctrycznc barku przcz l 0-14 clni
Cclc • Czy1111y wspomagany ROM z drq;i.l<iclll L clo rolacji zcw11Qlrzncj i wcw11Qlrz11cj w pla-
szczyznic lopat ki
• l'oprawa sily, rnocy i wylrzy1nalosei • ßicrnc cwiczcnia HOM: zginanic, rnlacja ZC\VllQlrzna i wcwnc;lrzna
• l'oprawa konlroli 11erwowo-111ic;sniowcj
• l'rzygolmva11ic zawodnika do puclji;cia rwtüw ild. 4TYGODNIE

(\viczcnia • Lckkic progrcsywnc cwiczcnia oporowc

• Ko11lynt1nwa11ic progra111u dla miolaczy" 8TYGODNI
• l<o11ty1H1owa11ic z ha11tla111i (111ic;sid1 nadgrzchieniowy, 111iQsid1 nara- • l'rzcjscic clo prograrnu cwiczei'1 izotonicznych
111irnny) • Wycislrnnic na lawcczcc (hc11c/1 press)
• '.l.ai11icjmvanil' L'.Wiczd1 z linkq elaslycz11q w pozycji lJ0/90 clo rolacji zcwn~~lrzncj • Nacisk 1rn barki (s/w11/tlcr press)
i wewlll;t 1·z11l·j (scria szybka/wulna)
• Cwiczrnia 111ic,'.Slli lupalkuwo-picrsiowych
• Cwiczc11ia 1. li11kq elastycwq na llli~~sid1 dwuglowy
• /,ai11icjuwa11ic cwiczc1i plirn11l'lrvc1.11ycli (przcjscic z cwiczcli oliun;cznych lla '"'i'"I:"'•. '' . "'"'
lr'Lf\N. \ ' ' L~; .• Po naprawie dystalnego scit;gna
! \ 1' mi~snia dwuglozoego
L'.Wiczenia jcd11cj l\~ki)
• Wwr1.cc popr1.cewy ( l'N F) ttEHAÜILl'fACjt..„ · ramienia (w okolicy lokcia)
• Zai1Jicjm1·a11ic wz111ac11iania izokinctyczncgo ' i t' "' •1 ~ '' \ \ ' -
Wilk
• l\011ly11t1m\'al1ic l'.Wiczei'l wylrzy1naloscimvych: CWiczc11ia kunlroJi llCl"IVO\VO-llliQSlliOIVCj
• l\011ty11umvanie lrrningu proprioccptywnego UNIImUCHOMIENIE
J!AZA 4: FAZA l'OWHOTU DO AKTYWNOSCI (TYDZIEN 7 1 POZNIEJ) • Szyna u11icrucholllic11ic lokcia w zgiQciu 90" przcz :i-7 d11i
l\rytcria przcjscia do l'az.v 4 ORTEZA
[{OiVl • l'rzez 5-7 dni po opcracji lokicc umicszcza sie; w zawiasmvcj orl.czic l{OM; HOM
bc1lu i tkliwosci uciskowcj uslawia siQ 11a 45° pclncgo zgiQcia
• Pröba izokinclyczna spelniajqca krylcria rzulliw • Slopniowc zwic;kszanic HOM lokcia u111icszczonego w orlezic
• Salysl'akcjonujqcy wy11ik hadania kliniczncgo
POSZERZANIE ZAIUrnsu RUCHOW
Cclc 'lydziei'1 2 4:i" do pcl11cgo zgiQcia lokcia
• Stupnimvc poszcrza11ic aktyw1wsci przygotmvujqcc pacjc11la do pclncgo pmvrolu 'l:Vdziei'1 3 4:i 0 do pclncgo zgiQcia
ruc1kcj1111al11cgc1 'Jydzic11 4 30" do pclncgo zgic;cia lokcia
1ydzict1 5 20° clo pelncgn zgiQcia lokcia
Cwiczcnia 'lydzic{1 6 J 0° do pclnego zgic;cia lokcia; pclna
• /,ai11icjmva11il'. przejsciowcgo spurlmvcgo (np. rzuly, lenis) 'lydzici'1 8 l'elny !{UM lokcia, pclna supinacja/pnmacja
• l\011ly11uuwa11ie c'.wiczcc'1 jak II' ::; (rzuly i lrcni11g lcgo sa111cgo dnia, krn1czyny
CWICZENIA ZAKRESU RUCHOW
duli1l' i l\Oi'vl na przcrnian)
• l'oszcr1.a11ic progra1mc przcjsciowego 2-.3 Bierny HOJ\tl zgi11a11ia i supinacji lokcia; czy1111y 11·sprn11aga11y H< JiVI
wyprnsl.u i prnnacji lokcia
\\lizyt.v lwntrolnc ·1:vt1zid1 3 ·'i Zainicjowanie czy1111cgo wspomagancgo HOM zuinania lokcia
izokicielycz1 ll' 'l:Vdzid1 4 C::;.y1111y ({()IVJ zginania lokcia
• llada11ic klinicznc
PROGRAM WZMACNIANIA
'lydzic11 1 (:wiczcnia izrn11ctrycz11c 111ii;s11ia tr(1jglowcgo ra111ic11ia i
'J\1dzid1 2 Cwic1.c11ia izrnnclrycznc (suhmaksy111al11c napi11a11ic
glowcgo)
:r
·i • lJSJkodz„ni;i h.irku :l • Uszknrlzuni;i liarku

Ryc. :l-7U N<1jcz1:s1s1y 111c•cli.111i111111s1kocl1l'11i;i sl.iw11 11.11·

'IVd1.ici'1 3-4 Czynny HOM, nie stosowac opuru ('• 11.i 1,1dzitll.rniu LH·1po:;re-

'"' \-~
'J\1dziei'1 8
;'\(,)\
Program progrcsywnych cwiczc11 oporowych dla zginania lokcia oraz 11a ~;zczyt lxuku.
pronacj i/su pinacj i \\
" 1:w.pocz~·cic od 0,5 kg i slopnimvc zwii;kszanic ci~'~,;1ru
, /.<1i11icjowanic programu wzn1arnia11ia barku
./\)\,<l\ '>
• 'l\/dzici'1 12-- J .J: nwzliwosc zai11icjowania lckkicgo lrcningu ci9zarowcgo, np. wyci-
skania 11a lawcczcc i naciskliw 1w harki
l'r;cjsciuwc programy sporlowc przcd powrolc111 do rzutöw, lcnisa czy golJ'a po uszko-
dzc11i11 harku - palrz omtiwicnic poszczcgölnych program(1w w innych cz<;sciach ksi11zki.
.- - /(1
~( .1
Y'

Uszkodzcnia stawu barkowo-obojczykowego

!iC .•

.,/'•
ti~J "(

(<
/ \
( ' \
' \_ --'-"'':;:
\(ij;~l·J' \;\\
'
PODSTAWY REHABILITACJJ
)'\~(,) 11')
. . 'i~l/;!
Budow<i an<ilomiczna

Stmv b:1l'kowo-obojczykowy (AC, acro111iochwirnlar) jcsl dial'lrodialny, wyposa-

we wlöknisto-chrz9slny dysk sr<'>clstawowy. Zwiqzanc sq z nim clwa waznc
wi~·zudla: 1\C, naclajqcc rnu ~lahilnosc poziornq (ryc. 3-77), oraz wi9zaclla kruczo-
ubnjo'.ykowc, slanowi11cc glöwnc wiqzaclla poclwics;;.ajqcc koi'1czyn9 g{mHJ i za-
pcvmiajqcc slawowi slabilnosc pi0110W<J.
z najnowszych haclai'l wynika, zc w kazclcj z plaszczyw stawu AC mozliwc Slj • 'Iyp 11
ruchy w zakrcsic 5--8°. • Uszkodzcnic slavvu AC
Najcz9slszyrn nlt'chanizrncm uszkodzcnia slawu AC jcsl zaclzialanic na bark • Poszcrzcnic slawu AC wskulck rozcrwania wi<,~zadcl ( < 4 mm, czyli n)i.nica 40%)
hezposrcclnicj sily zwiq1.ancj z upaclkiern (ryc. 3-78). • Naclwyr9zonc, lccz nieuszlwdzo11c wi9zaclla kruczo-obojczykowc wraz z przc-
l\ockwoml ( 1990) wyrü)-.nia szcsc lypöw u:;zkodzcnia stawu AC: strzcniq kruczo-obojczykowq sq w obrazic rcntgcnowski111 lakic sa111c jak
~ lyp I w prawicllowym barku
• Nicwiclkic nmlwyn;zcnic wi9zadla /\C • Sila skicrowana w cl(Jl (ciq~.ar) mozc rozcrwac wi~~zacllo J\C, lccz nie wiqza-
$ l\cz zcrwnnia wi<,~zadla 1\C ani kntci'.o-obojczykowcgo dlo kruczo-obojczykowc
• 'Jyp III
• Zerwanic wi9zadla kruczo-obojczykowcgo i J\C
• Komplcks obojczyka przcmieszczony w clöl
• Posrednia przcstrzcü kruczo-obojczykowa jcsl o 25-1 oorl-11 wi~~ksza niz w prmvi-
cllowym barku, eo oznacza oclsl9p o 4 111111 (zwlaszcza pocl clzialanicm ci9zaru)
WHlZH<Ho l<ruczo- Miqsirn'1
-ohojc1yl10•110 czworo- Obojczyl<
• 'lyp IV
'vV~1/Z<1dlo ~::0Zl~uw11t.o boc.. 7.1·1·y· .-_~_.._;·'1 . • Obojczyk jcsl przcmicszczony ku tylowi poprzcz wl(ikna rni9s11ia c1.woro-
i:::woroboc:::~ ~""'-
W!<)Zil\HC ~\·-'"
/ , ' '/,, : , '
'
/
I boczncgo
'·-'...',,
\Nir;~zcKllo AC~~.:::~~ :1-~:
,.,;;k -<:-- '.I•'): >.
'-· ·I
u__ • l{ozcrwanc sq wi9zadla AC i kruczo-obojczykowc
• Mi9sic11 naramicnny i czworoboczny sq odcrwanc od clyslalncj cz9:ici obojczylrn
:;:_,~_,~~lv7 (/j;lfft)?\<7_,.-_. 1;c1c
• 'fyp V
• Pionowc ocldziclcnic obojczyka ocl lopalki jcsl wi9kszc nii. w uszkodzcniu ly-
11/1>9\ pu 111 (o 100-300% harclzicj niz w prmvicllowy111 barku)

~: ;~:,i; :~n{v\. f .'.~·!i'. \ ' \\. '

1.
• 'Jyp VI
Ryc. 3-77 Sd1e111.it .rn;i10111ii pr.iwidlowq;o sl;iwu
'''.\ \ . t
hi!rkowo-oliojuykuwc:go (1\C:) uk<inrjc: wiqz.idl.i ;\C • Obojczyk jcst przcmicszczony w d(1l pod wyrostck kruczy
l <'1 ,./'.t~·1 \ '\ i kn1c10-oliojczykowe (CC), kt1)n~ c?1 1)slo uleg.ij<J Uszkodzcnia lypu 1 i 11 lcczy siq zachowawczo, pod.olrnic jak uszkoclzcnia lypu
l//1f1'
,,//j./O"•\
;j',~ '{,'
'' ' ;1·'.
uszkndn_•11i11, gdy 7<nvodnik doz11aje usLkodzeni,1 st;i- III u pacjcnt(iw malo aklywnych, nicprncujqcych f'izycznic. Wi9kszosc uszkodzc1'1
1

,'././,:\' '//,';;;'/ '

:• r·r r"' ',__ wu 1\C. (Wt'dlug: IU(. ll;ich, T.i\. Van Fl""l, l'.I. No-
vak, 1\cro111iocli1vin1'.n inj11ries: Controv1 11si1 1!l i11 ln',ll··
lypu IV, V i VI wymaga 11aslawic11ia 111clodq olwarlq i zespolcnia wcwn<,•trzncgo;
1111•111, l'hysici.lll Spmls 1v\Pd, :rn11 :•J:ni' '1\ 1'J'J:~). to samo clolyc;;.y uszkodzc11 typu Il l u pacjcnlöw o wi9kszcj aktywnosci.
w
3 • Uvkodzt,nia IJ<Hku 3 • Uszkodzeni.i h.1rku

Dzicli 7
• ll.ozpocz.,:cic oslroznych cwiczcl1 HOM barku i zczwolenic pacjc11luwi na korzysla11ic
z rarnicnia przy ubicraniu si~;, jcclzc11iu i codzicnnych czy1111osciach
• Mi.,:dzy 7 a 14 clniern zcljircic lcmhlaku
• Zakaz pod11oszcnia wi9kszych ci~>:i:aröw, pchania, ciqgni~·cia oraz uprawiania sportt'>w
konlaklowych 1w eo najmnicj 6 lygod11i
USZKODZENIA TYPU lll
"lyp Typ II
U pacjcnl(nv 111alo aklyw11ych luh nicpracujqcych fizycznic wskazanc jcsl lcczrnic zaclm-
wawczc
Dzicl1 l
• Wyllurnaczcnic pacjc11lowi ohcc11osci „wygörowania" nad slawc111: naluralncgo prZL'-
hicgu lcgo zjawiska, ryzyka chirurgiczncgo i 1110~.liwosci nawrutöw
• Löd 11a 24 goclziny
• Przez kilka clni lagodnc leid przcciwbölowc
Typ IV
• Zalozenic lcmhlaka
• Po 3--4 d11iach zezwolcnic na wykonywa11ic codzicnnych czy1mosci
l'owolnc przcchodzcnic do fu11kcjo11alncgo ROM z oslroz11y111i hicrnvmi cwiczc1iia111i
RyL :1-7') l\ozpo111.111ir· us1kud1t•1i ;,[;1wu li;1rkow<HJliojuykowt·gn (!\<:) ohejmuj" ld.isyfibcj<; oparl<J n.i J{OJVI pu okolo 7 dniacl1
ru;lq~lo~ci 111i~;1_c/l't1it1 wit;'/1Hld. \ V 11.Hhvyn,:ll·11iu typt! l dod1od1i do Cl.t/Sciowego rozt~rvvtlllia wi<,~zadla
1

., 1\( i lon,hki; us1.kod1f'nia typu II polcgaj.1 11a ro/.t!l\\'dlliu wi1,·1,«lla i\C i tori•hki z niPc;dkowitym uszkn-
• W lypowych przypadkach pacjcnl oclzyslrnjc pelny HOM po 2-3 tygoclniach, jcsli prn-
,„ d1e11i('111 wit_'iddl.i krw.zo-ulinic;vkowu~o (CC); odd1iele11iP typu III polegil na calko\·Vity111 rcuerw.iniu wadzi si9 oslroznc cwiczcnia HOM
czyka ku tylowi do rnic1 ~Sni01 czvvnrnhocL-
pustr1ciq 11s1kod1t•11i.t typu III z wit; ks1y111
1

w dril pod wy1ostd< kruuy. (We-

Contruvc•rsies in lrC'.1t111t•nt, Pliysi-

Po stabilizacji stawu barlwwo-obojczykowego z uiyciem

wchlanialnych wszczep6w
Wilk .
Po uszkodzeniu stawu barkowo-obojczylwwego
Rockwood i Malscn l'AZA 1: FAZA RUCIIÖW (TYDZIEN 0-2)
Cclc
USZl<ODZENIJ\ TYPU (
• Przywröcc11ic pclncgu bczbolcsncgo HOM
Dzici'! J • OpM.nianic zaniku mic;sni
• Za,;lusowaniL' lmlu 11a hark 11a 2,J---18 • Zwalczanic bölu i odczynu zapal11cgo
1Jla zapcwnicnia krn111'orl 11 11aloi.c11ie icrnhlaku 11a okrcs do 7 d11i Cwiczcnia zalucsu rucluiw
PrU1vadzc11ie czy1111ych l:wiczd1 l(OM palcc'1w, nadgarslka i lukcia eo 3--4 godziny
Oslroi.11c podlrzycnywa11ic prawidluwcgo ll.OM, w 111iar.,: polrzcby z podparcicrn 1rn • Czy1111c wspo111aga11c cwiczcnia z drqzkic111 L
le1nhlaku • Zgi11a11ie w gra11icach lolerancji
• Hozpm:zc;cic t'.:wiczd1 wahadlowych w 2 Juli 3 cl11iu • l{olacja zcwn.,:trzna i wcwn.,:lrzna (rozpocze;;cic od 0" oclwicdzcnia, przcjscic clo 1J5°,
a polcm do 90" oclwicdzcnia)
Dzicli 7-10 • Zginanic z linlq i kqzkicm
• W lypowych przypadkach dolcgliwosci si~· z11111icjszajq • c':\viczcnia wahadlowc
• Zrczyg11mvanic z lc111hlak11 • Sa111odziclnc rozciltganic lorcbki
Zakaz pod11oszcnia wi.,:kszycli cit,>i.arliw, 11aciskania uraz uprnwiania sporlc'Jw kontak Uwaga: Nalczy ograniczac odwodzcnic poziomc i przywodzcnic
lowych, dopc'1ki nie uzyska si.,: pelncgo hczholcsncgo ROM i uslqpicnia tkliwosci uci- Cwiczcnia wzmacniajqcc
skowej calcgo slaw11 i\C (zwyklc l rwa lo ok. 2 lygod11i)
• C\viczcnia izomclrycz11c
USZKODZENIA TYl'U II • Rolacja zcw11.,:lrz11a, rolacja wcw11.,:trzna, odwodzc11ic, wyprnsl dh1 111ic;s11ia dw11glo-
Dzicri J wcgo i lröjglnwego rarnicnia
Uwaga: Nie nalczy dopuszczac do zginania barku z oporcm
Lc.Jll 11a 24-4 8 gmlzi n Gdy nie wyslc;~JllljC böl, podi\'Cic rolacji wcwnc;lrwcj z cwiczc11ia111i z linlq claslycz11q
• 1Jla Z'1pcw11ie11ia krn11forlu lc111blak na 1- 2 lygod11ic w odwicdzc11iu 0°
 ~ l !s1kodzl'llitl hi1rku • l J„1knd1c11i.1 li.11ku

Zwalczanic b61u i oclczynu zapalncgo Cclc

Löd, NLI''./„ inne 111clody lcrapcutycznc • l'oprawa sily, mocy i wylrzy111alosci
FJ\ZA 2: FAZA POSREDNTA (TYDZTEN 2-8)
• l'oprawa kontroli 11crwowo-n1i~'s11iowcj i slahilnosci dy11a111iczncj staw11 1\C
• Przygolmvanie zawodnika do wyko11ywa11ia rnch(Jw prn1ad glow;1
l\rylcria przcjscia do fazy 2
d Cwiczenia wzmacniajqcc
li nicholcsnv nOM
,j 1v1111111ial11y bt'1J Ctkliwosc uciskowa • Ko11ty11uowa11ic iwtonicznych cwiczc1'i \VZlllacniajqcych
l)adanic klinicznc dowodzi slabilnosci stawu harkmvo-obojczykowcgo Zainicjowa11ie lckkicgo wyciskania na lawcczcc i 11acisldl\v na harki (ohciq).cnia
11·
nalczy stopniowac)
il Dohry (slopic1i 'i/'5) IVJMT rolacji zcw11t;lrzncj i wcwnt;lrzncj oraz oclwodzcnia
• Konlynuowanit• cwiczd1 z oporcm 11;1
,,11 Cclc • Odwodzcnic harku
!'
• Odzyskanic i poprawa sily • [(olacjc; zcwnt;lrznq i wcwnc;lrznq barku
• i'lorn1alizacja art rnkincma • Zginanic barku
• l'opraw:1 konlruli 11c1wowo-111ii;sniowcj knrnplcksu harkowcgo • Mit;sici'! najszerszy grzbiclu („wioslmvanic", :iciqganic drqi.ka)
• JVlii;sid1 dwuglowy i trüjglowy
·1:vc1zicn ~5 • Zainicjowanic wzorca PNF z linlq claslyczn<t
l .'1ui,::::e11ia za/u·es11 ruclu!w Zainicjowanic rotacji zcwn\:trzncj i wcwn\'lrzncj w odwicdzcniu 90"
• Wzmacnianic lopalki (w cztcrcch kicrunlrnch)
• l\rnllynuowa11ic czynnego wspomaganego cwiczcnia l{OJ\11 z drqzkicm L •. Polozenic nacisku na rctraklory i d7.wigaczc lopalki
• l\onlynuowanic sarnodziclncgo rozci<1ga11ia lorchki • Cwiczcnia konlroli 1ierwowo-111ic;sniowcj slawu ra111ic1111cgo i lopalkowo-piersimvcgo
1
C11 ic;;c11ia
1 wz11wc11iajqce • Stabilizacja ryt111iczna
! 1 • /,ainicjowatiic wzrnacniania izotuniczncgo (z lckkim oporcm) • Zginanic/wyprost barku
• Odwodzenic harku l\olacja zcwrn;trzna i wcwnt;trwa hark11 (90/90)
• Wyprosl barku - Odwodzcnic/przywodzcnic barku
• l\otacja zcwnytr.ma i wcwrn;lrzna harku - Wzorzcc D2 l'NF
• Mi9siei'1 dwuglowy i trühlowy ramicnia - Hct rakcja/protrakcja
• Mi\'~;nic lopatki - Unoszcnic/obni),anic· lnpalki
Uwaga: Zahrania sit,: ograniczoncgo zgimmia barku z oporcm. - Przcjscic do cwiu.t·i'1 plio111clrycz11ych J(()1'1czy11y görncj
• Zaiuicjuwanic (:wiczcii kontroli 11crwmvo-111ic;sniowcj • Ko11lynnowa11ic rozc:iqgania w cclu ulr/,y111ania mobil11osci
• Zainicjowanic !lporu n;cznego FAZA 4: FAZA POWROTU DO Al<TYWNOSCI (TYDZIEN Hi 1 PÖZNIEJ)
Usmicr::a11ie M/11 lüytcria przcjscia clo fazy 4
• l\onty11t1<l\1'a11ic' wszystkich polrzdrnvch 111etod lcrapii • Pclny nicbolcsny l\OM
'lydzic1i 6 • Brak bölu i tkliwosci uciskowcj
• Prc'iha izokinelyczna spch1iajqca wy111;1ga11c krylcria (zginanil'/wyprost harku, mlwo-
Cwic::cnia wkresu ruc/;<iw dzcnic/przywodzcnic)
• Salysfakcjonujqcy wynik hada11ia kliniczncgo
• 1<11nly11uuwa11ic prograrnu i'ozciqgania
Ccl
C;1oica:11ia mz111ac11iajqce
• Stopniowc poszerzanic aktywnosci przygolowuj<ice pacjenla du pclncgo pmvrutn
• l\only11umva11ie wszystkieh wyrnicnionych wyzcj lehhicli cwiczc11 wzrnacniajqcych funkcjonalncgo
Zainicjmvanic /ekhiego zginania barlrn z lckki111 oporcm
• Zai11icjowanic cwiczcil wytrzymalosciowych lmt'1czyny (:wiczcnia
Zdinicjowac' poszerza11in lcld!icgo oporu izotoniczncgo • Zainicjowanic przcjsciowcgo progra111u sportowegu
Z1\lll~ONIONE jcst 11aciska11ie na barki, wyciskanie na laweczcc, podciqga11ic, sciqganie
• Kontynuowanic wszyslkich wy111icnionycli w l'azil' :5 cwiczc1i
harlJ1w i pmlobne cwiczcnia
• l'oszer~.anic pozio111u cwiczei'1 oporowych i rozci:1gania
• 1!yl rnicznc cwiczcnia slahiliwjqcc zgina11ia/prostowa11ia barku
F:\ZA .3: FAZA IWNAMICZNEGO WZMACNIANTA (TYDZTEN 8-16)
lüytcria przejscia do l'azy .3
nicholcsny IZOIVJ
• l·\rak IHil11 i ikli~„·osci uc:iskowcj
• Sila 70% 11· stosunku do slrony przcciwlcglcj
 ~ • lh1kud1<·11i.1 h.uku '.~ a Uszkucl1.er1i.~ l1.1rku

Dyskincza lopatki ii-i;f,_~)~1~1:-1 1//1d 1'J~ ·;.i ,,.~ i,

1
!

l'Lf\N''"' ! ,' " ' Dyskineza lopatki

ltEH'AatÜTACJI ' Kiblcr i McMullcn
W. Ben l<iblcr, John Mc:l'V\ul l ' j ,J ) ~ 1

FAZA OSTRA (ZWYKLE TYDZIEN 0-3)

CHAIV\KTEnYSTYl<A OGÖLNA • Pocz<ttkowo u11ika si<; holcsnych ruchüw ra111ic11ia i ukrdla ruclwrnosc
• l{ozpoczyna sie; uruchamianic lkanck 111ic;kkich, wprnwmlza 111clody clckl rnlcrapii
Lopalka odgrywa wiclc röl w prawidlowcj czynnosci burku. Slanowi ona slabilnc i ullradzwic;k(nv oraz wspomaganc rm.ci<tganic, jdli rucho111osc jcsl ugnuiirzrn1a
zaglc;bicnic cllu prawicllowcj kincmalyki slawu kulislego, ulega oclciqganiu w lyl przcz mal<t podatnosc mic;sni. Naslc;pslwcm uszkodzcnia jcsl czc;slo ograniczcnic pu-
(rclrakcji) i w przc'>d (protrakcji) wc wczcsncj i p6;1.ncj fazic wyrzulu ramienia, dalnosci mic;foia picrsiowcgo mnicjszcgo, dfavigacza lopalki, czworobocr.ncgo g{irnc-
unosi sie; przy odwoclzcniu ramicniu, lworzy slabiliHt podslawc; clla przyczcpu bliz- gu, najszcrszcgo grzbiclu, poclgrzcbicniowcgo i oblcgo mniejszcgu.
szcgo lllic,,sni barku i jcsl waznym ogniwcm w sckwcncji aklywacji proksymalno- • W tyd1 okolicach slosujc sie; rlii.11c 111ctocly tcrapcutycznc oraz czynnc, czy1111L' wspo-
-dyslalncj ki11clyc1.11cgo l<uicucha aklyw11osci ponad glowq. 'v\llasciwc pclnicnic za- maganc, bicrnc i lcchniki rozciqgania l'NF.
• l{uzpuczy11a sit; ruchy koi1czyny z obciqi.cnicm, cwiczcnia na waliliwL'j dc,scc (zou/Jh/e
daii zalczy od prawicllowcj ruchrnnusci i pozycji lopalki. /)()[{J'd), zcgarowc cwiczcnia lopatki' (ryc ..3-80), rylmicznq stabilizacj~, pilki i wyprnst
Zmiany rnchomosci i pozycji lopatki, wystypujqcc w 67 clo 1000/o uszkoclzcli iz5i111clryczny z ohciqzcnicm (ryc ..3-81), eo sprzyja bezpiccz11y111 wspölskurczo111
barku, noszq m1zwy „dyskinczy lopatki". ICwiczenic zcgarowc pnlcga na lym, zc pacjcnl wyobraza subic zcgar 1Vylaluowa11y
1\chabililacja lopalki jcsl kluczowym sklad11ikic111 rchabililacji barku i lrzcba jq na uszkodzonym barku. Umicszcza 011 uszkodzonq koi'1czy11c; na pilcc lub na cokole
wdrazac na wczcs11y111 clapic rchahililacji barku - cz<;slo w lrakcic gojenia si<; jc- i naslc;pnic porusza barkicm w kicrunku goclziny 12 (eo odpowiada t111oszeniu iopal-
go uszkodzci'1. ki), godziny 3 (rclrakcja lopalki), godziny 6 (ohnizanie lopalki) i godzi:iy 9 (wyst:wa·
Slosowany przcz 1ias pla11 rchabilitacji w dyskinczic lopalki jcsl zblizony do nie w przöd, prolrakcja lopalki) - przyp. 1111111. J.
• Wykonuje si<; wymicnionc (:wiczcnia w laücucliu zamkni9lyrn (CKC) IV n)).nycli pla-
sposobu rchabililacji lopalki w ukladzic proksymalno-dyslalnym. Wykorzyslujc szczyznach i IV röznym slopniu u11iesic11ia ramicnia, lccz koordynujc je z odpmvic·
si<; w nim wzorcc aklywacji 111i~~sni, by cloprowaclzi(: do lorowania przcz wspoma- d11i111 uslawianicm lopalki.
gajql'.l~ ruc:hy lulowia i biodcr. J\klywacja koi'1czyny clolncj i lulowia przywraca • Nalci.y zainicjowa(: ruchowc cwiczcnia lopatki hez unoszcnia ra111ic11ia.
pr;iwidlmvq sckwc11cj~~ lai'1cuclw ki11cl.yc1.11cgu, od czcgo zalc:i.q wlasciwc ruchy • Dia ulal1Vic11ia prulrakcji lnpatki i c1.y1111cgo wypn.Jsln lulowia nalczy w:,1k<J11yw:1C" 1;;i-
lopalki. l'o uzyskaniu normalizacji ruchöw lupalki lc11 w1.orzcc kinclyczncgo la11- 11a11ic i rnlacjc,: lulmvia ku przudowi, zas dla ulalwicnia rclrakcji lupalki - rotacj'; ku
c:.ucha ruchowego Slajc si~~ podslaW<l cwicZCll Wi'.macniajqcych mic;snic lopalki.
Cwiczcnia w za111kni<;ly111 lrnicuchu kinclycznym (CKC, c!osed-hinetic c/1ai11)
rozpoczyna sie; w fazic wczcs11cj, czyli oslrcj, by sy111ulowaly onc wspölskurczc
slozka rolaloröw i 111i<;sni lopalki oraz sprzyjaly konlroli lopatkowo-ramicnncj
i slahilnosci slawu ra111ic1111cgo.
Olnvc'id koi'1czyny clccyclujc o wcw11~,lrz11y111 obci<iz.cniu lopalki, kt{>rcgo wicl-
kosl: zalc:i.y ocl zgi<;cia/wyproslu lukcia i uslawicnia ramic11ia. Przcchodzcnie pa-
!,,i:._r.:···.
i j
\\ l. ,!
cje11la do kolcjnych cl.ap1'>w planu rchabililacji uwarunkowanc jcsl raczcj funkcjq '\. :c1 ·,.
niz uplywc111 czasu. W pcrspcklywic proksylllal110-clyslal11ej ruchy ramicnia i ak- :. ' . 1
lywnosc wz111ac11iajqca zalc:i.<t od ko11lroli ruchomosci lopalki. Warunkicm wslc;p-
11y111 wlqczcnia ruch1'J\v ra111ic11ia do programu rchabililacji lopalki jcsl przywröcc-
11ic wlasciwych, ko11lrolowa11ych jcj ruch(iw. 'lhk wi<;c wzorzcc ruchowy lopalki
slanowi clcrncnl, ml klürcgo zalczy plaszczyzna i slopic1\ unoszcnia czy lcz rola-
cii ra1nicnia w lrakcic dancgo cwiczc11ia. Jdli wprowadzcnic nowcgo usl.awicnia
r;1111 ic11 i;1. nmvcgo ruch u ra111ic11 ia lu h 11owcgo obciqzcnia lopalki prowadzi clo
z jcj stro11y, uslawicnic lxtd~. ruch ramicnia nalez.y zmicnic lak, by lo- i
warzysz<icc im rucliy lopalki byly wlasciwe. Dia lalwicjszcgo uzyslrnnia wlasci-
wych ruch{>w lopal ki naldy w miar~ potrzeby wykorzystywac wspomagajqce ru-
cliy hiodcr i lulmvia. 'll.· ruchy mogq si~' zlllnicjszac: w miarc; poprawy konlroli ru-
clirn11osci lopalki.

Ryc. 3-HO <\vil !<'11it~ ,,/(•gi11<1\\I\'" lup.il

ki. l':icj,;nt udpuwi"d1iio pu111s1.1 1011.tll«i
\\' /dllll<liil.'lVlll l.t1'tct1d1t1 kllH:'IVl /ll)'lll.
·i • l J•,.-'.:k(ldn•11id il,Hkll • 1 J<;;L"d11•11i;i h.nku

Ryc. :l-HI l101111,1ryu1H proslow;mi" h;irku

1 Ryc. :l-B~ l'mL11vd do (wioc1i rt11 liöw lopdlki.
z ohcitliP11i1!1ll. Usiowe olwiqieni<' ;_
lll'OS!<>Wlliköw sly111t1lujt• rOZjH\'/,111if~
i aktyvv,wjc,1 dolru•j cz1 1~Sc:i

1.ylmvi i wypros( w stawach biuclrowych. 'Je zmiany poslawy wymagajq, by pacjenl

ustawial w wykroku przeciwleglq slopi; i czynnic przemicszczal cii;:i.ar ciala ku przo-
dmvi w chwili prolrnkcji lopalki, a ku tylowi - poclczas jcj rctrakcji (ryc. 3-82). Pa-
cjl'm:i, kt.fazy nie potral'iq z lej pozycji wykonac bioclrami ruchöw lulowia, mogq czy11- • Zwii;ksza si~' td. slopie1·1 unoszenia ra111irnia w lrnkcic l'wiczd1 CI<C, w 111ian; jak po-
11ie puchylac sii; w przöd i w lyl przy k<ä.dyrn skicrowanym przcciwnic ruchu. prawia si\' kontrnla ruchrnnosci lopatki.
Do äuicze1! CKC pacje11/ /!Umi11ie1111111icü:i<'1rhr 11a stolc, 11a .fria11ic 111/1 i1111y111 11icrn-
• Cwiczcnia ruchöw lopatki naldy uwpelniac rucharni ramienia, gclyz poprawia to ru-
c/w111y111 przedmiodc, o 11asl(!f!llil' przc111ieszcwc cialo 111 stos1111/w du opierajqcej sii] /'f-
chy lopatki i przyczynia si~' do przywröccnia wzorca sprzi;:i.cnia lopalkowo-ra111ic11nc-
go. Poczqtkmvo ra111ii; nalc;i.y lrzymac blisko ciala, by zminimalizowac jego wlasnc /ii, hy us/.a/ic plaszczy:cll(! i stopic1i 1111icsie11ia. Mctoda ta wpcw11ia wla.~ciuic ustmoie- 1 ·

obciq;i.cnic. 11ic lopathi 71! stos1111/w do 11stmoic11ia ra111ic11ia. jc.\/i 11ie 11daje sir w /1•11 spo.w!h 11zy-
I<ladzie si~· nacisk na cwiczenia mi~'sni dolu brzucha i prostowniköw biodra w pozy- s/wc: prmoidlumcgo 11stmoic11ia /opatl<i, /r:wba z111ic11ic' 11stmoie11ie ra111ic11ia.
cji stojqcej. 'le grnpy 111i~1sniowc wspomagajq stabilizacji; lrzonu ciala i maia znaczc- • J)o 6wiczc1i ruchomosci lopatki dodaje sii;, w 111iari; 1110zliwosci, wzorzcc 1111osze11ici
nie dla 11slawirnia klalki picrsiowcj. i 1·01acji ra111ic1,iia (ryc. 3-8:5). 1<orzysta sie; z wzorca po przekqtncj, plaszczyzny lopal-
Peine czynnc ruchy lopatki sq czi;slo ograniczanc przez uposlcclzonq claslycznosc mic;sni ki i zgi11a11ia. Cwicze11ia poszcrza si\• w kierunku czynnego odwodzcnia. )dli po
i opury slawianc przcz powit;zic. Skulcczna rchabililacja lopalki wymaga znmicjszenia wprowadz.cniu czy1111cgo unoszcnia ohciqzcnic wlasne okazujc si\' za duze, slosujc
U1kich oporöw slawianych przez tkanki mic;kkic. Zwiqzany z lym böl i ograniczenia ru- siQ cwiczcnia z obciqzcnicm osiowy111 jako przcjscic do cwiczd1 w otwarlym la1icu-
cho11!osci opözniai<! przcclwdzenic do kolcjnych ctapöw rchabililacji i stajq sii; przyczy- chu kinelycznym. W cwiczcniach takich pacjenl wywicra urniarkowane ohciqzcnic za
nq krn11pe11sacyj11ych wz.orc<lw 111ii;s11iowych, zespolüw ciasnoty, a 111ozc nawcL uszkodze- posred11ictwc111 krn1czyny gtirncj, jak w cwiczcniach CI<C, ale röwnoczdnie stopnio-
nia slmvu rnmic1111cgo. wo u11qsi ra111i~. l'rzykladc111 llHJY.e byc zcslizgiwa11ie si~1 po scianic (ryc ..)-8LJ) Jub po
slolc. Cwiczcnia l.c uzupclnia sil; rnchallli tuluwia i biodcr.
FAZ!\ lU\KONWALESCENCJI (TYDZlEN 3-8) • l{ozpoczyna sii; od 6wiczc1i z link<! clastycznq, wylwnujqc wypmsl biodcr i tulowia
Nicodzmvnym cle111c11tern wlasciwcj ruchornosci i wzlllocnicnia oraz zginanic lulowia z protrakcjq (ryc. 3-85). Wylwrzystuje sit; przy ty111 r(i;!.nc kqly
jcst jcj pro-
ksyrn;,lna st.abilnosc i aklywacja 111i9sni. Wz111ac11ia11ie zalc;i:y od poci<1gania i plaszczyzny ruchi°lW. Z111niejsza sit; uclzial ciqgnit;cia w gür~', dopl.iki 11tL'
ruchy zus od
postawy. zostanic wyelilllinowana drn11i11acja görncj czi;sci lllit;snia czwornhocz11cgo.
• Nadal naläy ldasc nacisk na cwiczenia rnii;sni dolu brzucha i prostowniköw bioclra, • Po osiqgnii;ciu sprzi;;i.cnia lopalkowo-ralllicnncgu i jcgo na16.ytej konlroli 111o;i.11a
Jla l"tl\\'llt z cwiczcniallli elastycznosei stabilizatoröw lopalki. wprowadzic ciosy ha11tla111i. Wykorzystuje siq 11zupelniaj<1cc wypady, by wprowadzic
ud~.ial la1·1cucha ki11etyczncgo i wsp(1lruchi'nv (ryc .."1-86). l'mltrzy111t1jqc kontrnl~· lo-
• Zwi~1ksza sil; obciqz.1!11ia w cwiczeniach CKC, takich jak odpychanic sii; od sciany,
(ldpychanie si\~ od slolu i zrnoclyl'ikowanc unoszcnic sii; z pozycji na brzuchu. patki, z111ic11ia sii; wysolwsc ciosöw.
·1 • US1kodw11ia h<Jrku J • lJs1kJJrlzc11i.1 li,11 ku

.1;-
(1 \
-_...-
l{yc. :l-U3 /wir,,l<sz.111i" rncl101110,:ci r.1111iP-
nia pr/P/ t\vicf(~IJia wznrc;1 nich<'>w lop.itki.

t..
,e·..; · . .
i\ .
; J.#~H'ltl"f
tc\~- ··~~-->--

,..~.,„ ...
...,,,.. .
. .~
::.:.
'
1·

Ryc. 3-!!5 /;1 laSrn\' L'lt1styc1n.1 llr\H lu111i.1 tu-

ldvv i vvyprnst

r"1

•I
I~· ..

81 ;

,•,,r.

(~-··--
·' .

Ryc. :1-IM Slizg.111ic sir: obci.Ji<•- R)'C. :l-Ub \<Vyko11yw.111r• szlangicll«j ciosy / Wf'I i.1cl"111.
nit' o~inwl', p.icjt'lll opis,111y
w li 1 k~:ci<"
• Slosuje si<; wypady w przöd z
lafa:ucha kinclycznego i koordynacjt; (ryc. 3-87). Z11Iic11ia siQ slopie11 uniesil'nia, ,:.i-
krcs rolacji zcwrn.~lrzncj i kql zgif,,ciu lokcia w pozycji slojqcej lub powrul11c·j.
zwic,,kszyc obciqzenia przypadajqcc na miQsnic lopalki. Zrnicnia sit; lci. kicrn11r'I\ 11'.v-
padüw, hy zrnicnic plaszczyzn~· rnchciw lnpalki, na klt'1rq kladzic si<; 11acisk. Nal6.y
J • 1Js1kod1.t~nL1 b(1rku
) • Us1krnl!(:llit1 ht1rk11

Ryc. 3-117 Wyp;id do przodu i

Powrüt do IH)stawy sl
rni 11a IMrkach
w rlol ltil> le.i
"'."!~ •....::.:..c..-
·:;. :_,_
U\1 i~
lt!Znie od t~llllHI
·(!~r\,,
1:,\j~nr
K""
·-1·· .„„.„" \1

l
.~
;1
~
i!r
II.~
~ ' ':~
V<l~}
. _,„..
\ !,

. ·,{i

Ryc. 3-B'J Wyci•,k.i1tif' h.i11lli 1>011,HI g\tl\V,J.

• l<o11ty11uuje si1; nktywacjc; la1·1c11cha kinelyczncgo. W 111ian; poprawy kont ruli rnclH.llV
lopatki z111ienia si~· ich plasz.czyzrn;.
• Korzyst11y111i rodzajarni aktywnosci, sprzyjajqcy111i stabilizacji la11rncha
przy jed11oczes11y111 dy11a111icwy111 obciq:i.aniu 111i1,'s11i lopatki, S<l powolm;.
11e z obciqzenie111 ruchy charakleryslycwe dla 11prawia11ej dyscypliny sporlowej
• Do Zi111\V1111SO\Villl.VCh cwiczei'1 wyn111gaj11cych dohrej kontruli ruchliw lopalki \V pel-
nym zakrcsie ruch(Jw i obci<1zcniu slawu rarnienncgo nalczq wyko11ywane w röznych
plaszczyznach wyciskanie ponad glmvq i wypady hanlla1ni (ryc. 3-89).
• Serit; wypadöw z si9ganie111 11107.na puszcrzyc do si~•gania pom1d glow~• w pozycji od-
wrolncj.
• Do cwiczcli wprnwadzu11yl'i1 wczeS!liej stop11imvo dodaje sit; opör zew119trrny.
111alycznie zwiqksza sie; tez ilosi:, pracy, slopie11 trudnosci cwiezc11 i opory.
• Ohci11:i.enic mit;:ini lopalki hcz nickorzyslncgn wplyw11 na f1111kcjo1rnlnosc rnchüw
Z\Vi~·kszajq lez CWiczcnia poprawiaj<jCC slabilllOSC krn'1czyny dolncj Z
deski wahliwej, Lrarnpoliny, deskorolek i poclulrnych przyrzqclüw.

1iyc. :l-HB (\vio"11i1·• plirn11„t1yc11w L pill«1 \ekarsi«J.

unika(, kornpensacji zc slrony lopatki w poslaci jcj „nclstawania" lub „wzruszania ra-
111io11a111i". fcsli wyslt;puje laka ko111pcnsacja, zn111icjsza sit; obciqi.enic az do uzyslrn-
1ii11 wla:iciwych rucl1öw lopalki i zgoclnosci l'unkcji zespolu lopalkowo-ra111ic1111cgo. Pismiennictwo
FAZA CZYNNOSCfOWA (TYDZIEN 6-Ul) Bach BH )r: l'ersonal co111municatio11, Novc111bcr llJlJ9.
• l'o osiqgniqciu dobrcj kontroli i ruchomosci lopatki w calym zakresie unosz.enia bar- l\ahr H, Craig EV, Engbrestc11 L: Thc cli11ical prcscnlalion ol' shoulrler i11s1<1\>ilil,\' i11cl11rli11g 011-lhc-ficld
lrn podejrnuje si~· cwiczenia plio111clrycznc, takic jak podrzuly i chwyty pilkq lckarskq 11111Hagcmcnt. Cli11 Sports Mcd J 1\ :7<i 1-776, J lll):i.
(rye . .3-88)' oraz cwiczcnia plio111etrycz11e z linkq elaslycznq. Biom S, Dhalhack LO: Nerve iHjurics ill dislocalions ol' lhe shouldcr joi11l a11rl l'rncl11rcs ol' Ihr: 11cck ol'
thc humcrns. Acta Chir Scaml ßb:4b J -1\bb, l 'l70.
l\urkharl SS: J\rlhroscopic treal111c11t o\' massive rotalur cuf\' Jenrs. Clin Orl liop .'itJO: t 07-1 1i;, '.~001
 ·i • l),;kod/l"li.i li.irku .l • Uszk()(ll<•nia h.1rku

l\urklwrt SS, Morgan CD: ·1ccl111ical notc: Thc 111cclrn11isrn. lls role i11 am! exlend- Me<)11adc K], Dawson ), S1uidl GL: Scapuloihorncic 111L1scle fatigue m;socialed witl1 ali<'rations i11
type II SL1\I' lcsions am! t111 SLAI' rcpair J\rl hroscopy scapulnhu111cral rhyilun kincrnatics during niaxi111L1111 resislivc shoulder clevation. j Orihop Sports
ILJll8. i'hys '!'her 28:7'1-80, 1998.
l\urkilarl SS. ~forga11 CD: SL1\P lesions in lhc overilcad aihlete. Oriilop Clin Norlh 1\111 T2:·'13 l-1J1J I, CD: Thc throwcr's sho11lder. 'l\vo perspeclives. In McGinty JB. et al (eds): Opcralill'
~'()() 1 . 3rd cd. l'hiladclphia, Lippincolt, Williams,\, Wilkins, 2003, pp :i70-58·1.
llurkl1art SS, Morga11 Cll, Kiblcr \VI\: Thc dis.dibl lilrowi11g sho1dder: Specln1111 of palilology. Pari I: Morgan CD, 11eri M. cl al: 'lypc II SL/\I' lesio11s: Three subiypes and tlll'ir rcl:ilioi;··
l'alho;1nalo111y a11d liio1necha11ics. /\rlilrosrnpy l'J:•HM-·120, :wm. ship lo aml rolalor cuff tcars. J\rthroscopy 1,1 :553-'.ib5, 1'19~.
Burkharl SS, Morga11 CD, Kihlcr \VI»: Thc disabbl throwi11g sl1011lder: Part ll: Morrcy BI\ uf l11c shoulder. 111 l{nckwoocl CJ\ Jr, Matscn l't\ III (cd):
l'.valual iu11 mal 1rcal1llc11I of SI,;\!' lcsions i11 lhrnwcrs. /\rl hroscopy I 9:53 I-5'.i<J, 201ß. The Shouldcr, 2nd ed. l'hiladclphia, WB 1998, pp 23:1-276.
l\urkharI SS, Morga11 CD, Kibler \VII: Thc disahlcd lhrowi11g shouldcr: Spcctru111 nf palhology. Pari III: Neer CS II: J\nlcrior acron1ioplasly for lhc chronic syndro111e i11 tlw shoulder. J l\one loi11I
Tilc SICK scapula, scap11iar dyski11csis. /\rihroscopy IlJ:6'1I-li6I,200:1. Surg J\rn 54:41-50, 1972.
Codrna11 Ei\: Tilc Shouldcr: l{upI1m: or lhc Supraspi11atus 'lc:11do11 am! Olilcr Lcsio11s i11 or aboul· lile Neviasl'r l{j, Ncviascr TJ: Observalio11s on Cli11 Orlhop 25,1 :li0-63, i <J<)O.
Suhacro1uial l.\ursa. Lloslo11, Tho111as 'lbdd, I 'l'J.I. Nicl1ols Tl(: 1\ hio111cclwnirnl perspccl ive oll meclrnnisms of coonlinated 11111scular acliu11. 1\1.~la
Coril'id IU 1, lloard111a11 Nil, l\rnglso11 KA, cl al: i{diabilitati011 aflcr Iota! shoulder arl11rnplasly. Anal I5:1-l3, 1994.
I6:-18'j .. 18ti, 2001. O'llricn SJ, Neves MC, 1\rnoczky SI', cl al: Tlw a11atollly a11d of lhc i111'crior gk1111h11111c·ral lig-
Lcvi11so11 iVI: Thc· l'.llllSl'rv;1livc 1na11agc111c11I of lhc u11slahlc shouldcr i11cludi11g rclrnhilila- a111enl co!l1plcx of the shoulder. /\111 J Sporls l'vlcd l8:'1'1lJ-45b,
lio11. C:li11 Sports Med l 11:i'97-816, 19%. l'agnalli MJ, Speer KP, J\licheck DW. cl al: J\rthroscopie fixalion of s11pcrior !ahnd lcars 11si11g :i
l'ric111;111BG,1\lhcrl TJ, l'l'llii11 JM Jr: l(olalor c11ff diseasc: J\ revicw of cliag11osis, palhophysiology, and biodegradahle i111pla111: /\ prclilllillary rcport. J\rthroscupy l l:l94-ILJ8, 1995.
C11lTc111 lrc11ds in lrc:il111t·11t. :\rch l'hys Mcd l{ei1'1hil 75:b()tl-<ill9, l'l'J'I. Pearsall A\\I, Speer Kl': Frozen shoulder syllllro111e: Diagnostic a!ld treatll!enl slrnlcgies i11 lhc pri111ary
(;ross 1\IL. Uistda11<1 ~IC: /\11ierior rcle:1se lest: 1\ 11c11· lest ror slwuldcr instabilily. Clin Orlhop 339: carc setting. Mcd Sei Spnrls Excrc :5U:S:ß-S:59, 1998.
1O:i· l IHl, l ')'J7. Poppcll NK, Walker l'S: Forces at lhc glcllohurneral joint in abductiu11. Clill Orthup 13'1: Iti5-l 70. llJ78.
c;usrner 1'11, !'oller l!Ci: l111aging or shuulder i11stahility. Cli11 :-iports Mecl 1,1:777-795, 19%. Post M, ::-iilvcr J{, Singh M: l(otator c11ff lcar. Clin Orthop 173:78-91, 198.3.
Halbrccl1i Jl.. Tin11;111 I', J\lki11 D: l11tcrnal i11q1ingc111L·nl of lhe shu11ldcr: Comparison of findi11gs !{oekwood CJ\. fVlatsen l'J\: Thc Sho11lder. Philadelphia, WB Saunders, l l)l)O.
ill'lwee11 lhe throwi11g allll no11throwir1g shu11ldus of collcge baseball playcrs. 1\rlhroscopy l:i:253- Hu111co 1\J\: l'crsonal cornrnunicatioll, October l lJ9lJ.
7:)~). i lJ<J;J. !(oll!co J\/\, lla11g DW, Bach[\!{ Ir, Shott S: Repair uf full thiclrness rotalor cuff tcars. Gc11dcr. age, a11ll
DT II, l.;mm1s ,\llJ, l{m.c11c11':1ig H: Thc still shouldcr. 111 l\ockwood CA jr, Matscn FJ\ III other faclors affccting outcoll!c. Cli11 Orthop 367:2,13-255, 1999.
Tlie Shouldcr, :11lll cd. l'hiladclphia, WB Saunders, llJl)8, pp IOM-1112. Marslon SB, Buss DD: 1\rthroscopic slahilizalion of lyptl 11 SI.:\ I' ksiom 11si11g an
l{j, i\lonladi NC;: Cli11ical cv:d11:itio11 11f shouldcr instabilily. Clin J Sports Mcd I :5')-6'1, l 9l) l. tacl<. J\rlhroscopy 17: 19-24, 200 I.
l lill AV: Tlic 111cchanics of vol1111lary 11111sclc. La11ccl 2:9·17-9'.i 1. 1951. Schmill L, S11ydcr-Maclder L: Hole or seap11lar slabilizers in cliology aml lrcal111c11t uf i111pillgc111c111
! lost 11 II: Sc;q111lar laping i11 ihc t real 1nc11I of a111erim silo11lclcr i111pi11ge1Hc11I. Phys Th er 7'.>:803-811, J Orthop Sports l'hys Ther 29::11-38, l lJlJlJ.
1<JlJ:). llE, 1laycs MG, Saics /\D: J\rihroscupic rcpair of glcnolabral i11jurics wilh a11 a!J:.;orh;ihlc fi.,.
Julll' Ci\I: l'uslcri11r s11pcrior gle11oid i111pi11gerne11I: Exp;111cled spectn1111. /\rthrosc·opy 11 :'i30-537, ation device. J Shoulder 1%uw Surg 6:38:1-7192, 1997.
j l)l)'.). Shclbournc KD, Nitz I': J\ccclcrated rehabilitalio!l aflcr anleriur crucialc ligrn11c11t rcco11struclio11. 1\111
Kibler WU: Non11al sho11lclc1· 11u:clwnics arid funclio11. l11slrucl Course l.cct 116::19-112, 1997. :-iporls Mcd 18: 192-199, l lJ'JO.
~ Kihlcr \VB: Shouldcr rcl1ahililalio11: l'ri11ciplcs allll praclice. Med Sei Sports Excrc 'j0:S·IO-S50, 1998.
l\ihler WB: Thc role of lhe scap11la i11 aihlclic sho11ldcr f1111ction. 1\111 J Sports Med 2:.'l:>.'.i-:1:\7, 1998.
~r SJ, Karzcl lll', Dei Pizzo \V, c1 al: SL1\l' lcsio11s uf the shouldcr.
Speer KI', Cava1wugh p: Warrcn !(!': J\ role for hydroiherapy in shouldcr
'Jl)tl.

I<iblcr \\IL\, Garrell \.VE Jr: l'all111physiologic altcralio11s in shuuldcr i11j11ry. lnslruct Course Lccl 116: Med 21 :850-853, 1l)lß.
:Hi. ilJ<J7. Speer KP, C:arrcl WE Jr: Muscular eu11trol ur 111otion allll stabilily about the pccloral In i\'lalsc11
l\ihlcr WB. l.ivi11gslll11 II, Cl1aHclkr Tl: C11rrc11I co11cepls in sho11ldcr rcl1ahililalion. J\dv Oper Orthop 1'1\ III, F11FI1, 1lawkins EJ (eds): Thc Shouldcr: /\Balance of Mobility and i(OSl'llllllli,
:1:2·19-301, I9%. 1L, 1\111crican J\cade111y or Orihopacdic ::-iurgco11s. t 993, pp 159-172.
KibltT WLl. Livingslo11 B, Clrnndlcr Tl: Shoulder rclwhililatio11: Cli1lirnl applicalio11, eval11;1lirn1, allll Siollslci111cr GI: Savoic !'II: J\rlhroscopic rotalor cuff repair: Current indicaliolls, lilllil:ilions, tccl1·
rch:ihilitalio11 prntornls. l11slrucl Course Lccl ·lb:'-13-51, i'l'J7. lliqucs. and results. lnslrncl Course Lccl 1!7:59-b5, 1'198.
Kiblcr WB, fVlcMullen JB: i\cceleraled postoperative shoulcler rclrnbilitalion. ln Norris Tl{ (ed): 'fäuro JC: /\rlhroscopic rolalor cuff repair: 1\11alysis of tecl111ique and results al 2 a11d :1 year full111v·11p.

1
fi
I>\~
Orihopaedic Knmvledgc Update: Shoulder aml Elbow 2. Rose111011l, IL, /\mcrican J\eadcrny of
<lrthopacdic Surgeo11s, 2002, pp '103-409.
Ki111SI1, l la J<I, J\hn JH. Choi l lf: l\iccps local lest II: J\ clinical lcsl for SLJ\P lesions of the sho11l-
t\rlhroseopy I11:,15-5I, I998.
Tibone IE. Bradcly JP: The lrcatn1c11I of poslcrior s11bluxatio11 in athlctcs. Cli11 Urlhop 2lJ:l 121!-l l:'7.

der. /\ril1roplasly 17:160-l(vl, 2001. 'l\dcr TF, Nicholas SJ, Hoy ·I: cl al: Quantification of poslcrior eapsule lightness a11d motion loss i11
Ki111 SI 1, l la l<I. l la11 l<Y: lliccps load ll'sl: 1\ cli11ical lest for labru111 anlerior am! palienls wilh shouldcr i111pingc1ncnl. J\111 J Sports Mcd 28:lib8-67,1, 2000.
ll·si1H1s in :-.liut1lcll~rs witli l'L'ctttT('!JI a1ikrior dislrn.:utio11s. J\111 Sports ~·led :n::i00-3()3, Verna C: Shoulder lkxibilily lo reduce i111pinge111cnt. !'aper prescntcd al the Third 1\11n11al ~-il'l'li11:; ur
Kirklvy 1\. c;riffi11 S. liiclianls C. cl al: i'rospcc:livc rrn1do111izcd lrial eoll!nari11g dTcclivcr1css lhe Professional Baseball /\ihleiic 'lbilllir Society, March llJtJI, Mcsa. 1\i'..
or i11m1cdi:i1c· arlhroscopic stahilizatio11 versus i111111obilizatio11 a11d i11 first 1ra1111latic Walch G, lloileau j, Nocl E, cl ;rl: l111pi11gerne11l of lhc dcep surf:icc of lhe supraspi1rnt11s tc'1Hlo11 u11 thc
:111krior ddocal io11s of the shouldcr. .'\rthroscopy l 5:'.>07-:i 111, l l)l)l). posterior superior gle11oid rim:.1\11 arlhroscopie sludy. J Sho11lder Elbow Surg 1:2„ie\-:>..1:;, i 'l'J2.
l .cl1111an C:, Cuo1110 i'. Ku111rner I'I, /'.11ckcrn1a11 JD: The i11ciclencc of full thiclrness rolator cuff tears in \Varncr JJP, Kmrn S, Marks !': J\rlhroscopic repair or crnnbined Bankart and superior labral dcl:ich-
a !arge c:idaveric pop11latio11. L\111l l losp joi111 Dis 5,1:30-31, 1995. rnc11t anlerior a11d poslcrior lcsions: Tecl111iquc and prcli1ninary rcs11ils. 1\rlhroscopy 1O:."iWi-„ilJ1.
l.i11SI1, Hem~· Mil. Nuccion SI.: A prospccliVl' eval11alio11 of a m·w physical exa111i11alion in prcdicl- 199,1.
ing gle11oid l;d1ral tcars. 1\111 1 Sports Mcd 2,1 :72 t -725, l lJ<Hi. Warren HF, Craig EV, J\llcl1cck DW: The LJ11slablc Shouldcr. llJl)l).
i\·lalsc11 FA III. Tho111as SC. Iiockwuod Ct\ jr. Wirth MA: Glc11ol11.1111cral Wilk KE. J\ndrcws jl\, Crockctl l IC: l\chabilitation after rotator i11 sl1uuldcr
Malsrn l'A III (cds): Thc Shu11ltkr. :'11d cd. Philadelphia, WB Saundcrs, am! clbow. /\111 J Aead Orihop Surg 5: 130-140, llJ'J7.
~ J. Uhl TL: i\ ki11clic chai11 approach for sl1ll11ider rclwbililation. J J\thlet \Vilk KE, J\rrigo C: Current coneepts in lhc rclrnbilitation of lhc alhletic shoulcler. j Orthop Sports l'h)·,,
!~ ).()()(). '!'her 18:365-378, l9'J3.

i
 -~ • l !c;;,:kudzenid harku

Wilk KF, Crockcll l IC, J\mlrews JI(: l<cl111bililalio11 afler rolalor cuff surgcry. 'lech Shoulder Elbow
S11rg 1.:128-14·1, 2000.
Wilk 1..:E, Meisler K, i\11drcws jl{· Cmrcul co11ccpls in lhc rchahilitalio11 of lhc ovcrhead lhrowing alh-
lclc. 1\111 J Sporls fvlcd :rn: !36-1 'i J, 2002.
Wirth M1\, l\as111na11ia C:, l{ockwood Ci\ Jr: No11opcralivl' nn11wgc111c11I of 1'1111-thickncss lean; of thc
rulatm culT. Ortlmp C:li11 North Am 28:'ilJ-h6, 1997.
1:11naguclii K, l'lalow EL: fvla11agc111c11l ol' 111ultidircclio11al i11stahility. Cli11 Sporls fvled 1:1:885-902,
JLJlJS.
'\'iJc11111 Li\, Conw;1y JE: l\olalor cull lcar: Cli11ical asscss111c11I aml lrcal11te11I. In johc l'W (cd):
Opnalivc 'lech11iquL'S in Uppcr Exlrcn1ity Sports 111jurics. St Louis, CV Moshy, 1LJ%, pp 223-2:15.
7.asll'r ND: 1\111cric;111 i\ssocinlio11 of Orlhopacdic Surgco11s 1\1111unl Meeting: Spccially Socicly Dny,
frh. 7, lLJlJLJ, J\11ahcirn, Ci\.

A -- rn1prawa 111ei<Hlq l\a11karl;1 :102

Adsona prüha Ci 1, 207, 21H> napra\\'a sto).ka rnlalorfov 2') 1, :!lvl, 2ti<J
J\krn111ioplastyka 232 .„ slahilizacja harlrn 31 1, 321

J\lkoholizn1 5b J\rtroza slaw11

1\llc11a pr6ba 108 70
i\111iotrofi~1 3tl3 1\11sl i11a szyna nadgarsl lmwa 88
J\11alo111ia harku .'35:J
- dolu ramiennego 6,1 1\
- kosci nadgarslkn 77 Baclanic elcklrndiagnostyczne 5b
- PJP 41 - nicslabilnosci 218
-· proslowniküw 2b, l 02 ·-· Jll'Zl'll'Ollniclwa llCl'\l'OWego (NCS) 1):1
- slawu barkmvo-obojczykowego 3()2 l'>ark, bada11ie palpacyjne 205, 206
- - ra111ic1111cgo 197, 198 -- höl 20 1' 202
- - rarnie11110-lokciowego 120 -· juniora ligowcgo 202
- - rarnie1111D-pro111ie11iowcgo 120 - 111iotacza, badm1ie 21M, 20:,
1\11kylosis 179 dysfunkcja (GI Im) 18(i
1\paral Cybex l 00 - - przyczyny 245
- jednowlöknowy Se111essa-WL'instei11a 55, !ib - -- zapobieganic 26Ci
- Thcra-lland 22b - rchahililacja l LJLJ--201
-- wicloh111kcyj11y dn (:wiczt:1'1 111am1ali1ycl1 11, 15 -· rczonans 111agnclycz11y 2'.i4
i\rkada Frohscgo J 18, 152 - „za111rn).011y" 203, .'\41, 3,12
-· Slr11lhersa l.17 -- - rehabilitacja :i-15--3·17
J\rtrodeza 170 „. zwicl111i1;cie 2:i3

J\rlrografia sla\vu pnHnicnh)\vn- l\arlona zla111a11ia 80, 8<1

-nadgarsl kowcgo 97 l\cla111claw11 155, 16·1
i\rlroki11e111alyka 300 l.lliz11owcc 8
J\rlroliza arlroslmpmva 139 lllizny 8, l Ti
- - rchabililacj11 139 --- llHlSU~. 18, l LJ, 24, fü
i\rlroplaslyka lokcia 170, 177 - nadwrazliwosc dotykowa (i:'\
- - calkmvila 178 Hloczck kosci ra111icnimvcj 120
- -- powi~,ziowa 178, 180 l\lolrnda 11adgarslk<1 47
- - wskazania 170 131011;1 111i,,dzylmsl11a przcdrn111ic11ia 1·15
- plylki dloniowej rnelmlq Ealona I\ ·14 ßodzicc mlodrrn11owy 59
- slawu lokciown-ra111ie1111cgo mclodq ßo11charda guzki 2
Outcrbridge'a-Kashiwagi 175, 177, 180 l\oycsa skala 5, 6
-· nadgarstlmwo-snidr~'czncgn kciuka (il) Wil barlrn, rüz11irnw<111ic 20 J, 202
- -- proksymalnego 111ic;dzypaliczkowego ti(i ·-· 1?.ulowa11y 2(J:\
„. ra111ic1111cgo, rclrnhilitacja 3,18--352 -- - wywiad 20:1, 204
·- ·-· srödn;cz110-paliczlwwcgo b8 -· cz,,sci lokcimvcj 11adgarstka 95
1\rl roskopia nadgarsl lw 97, 98 -- -- - - rö~.nicowunie l)8
- lokcia, rehabililacja 128 -- - pro111ic11imvcj nadgarslka 102
- uwalnianic rnzci<;gna ERB l () l -- korzcnimvy 208
i\rlroskopowa dekrnnprcsja podharkowa 233, - lokcia, rt'iznirnwanic 120--1 '.~:i
355 - w hocz11y111 przcdzialc 153
 Skorowid1
SktJrl>wicl;

Brnzda dlo11iowa dyslal11a (i - - wymusza11ia wyproslu 129, 17>0 - - - Lyl11cj 236, 247 Dyskry111inacja dw11pu11ktowa 'J:i, C10, 1 17
11adklykcia J.')7 . -- - zgina11ic l69, 170 - siabilizujqcc lopalk1,~ 233, 7,0b, .'109 - -- dy11a111icz11a 58
lokciowa 1:57 z wzraslajqcym oporc111 1'19 -- - ryl rnicznc 266-268, 271, 291, 301 -- - slalyczna 58
l:lupiwakai11a 21 lopatki 257 - lypu „11slaw i przyt.rzy111aj" 2.:1, 25 Dystrofia wspölcwlna odruchowa ( W·-l D) b 1
-- poslawa 371 - wahacll01vc Cod111a11a 255, 2b0, 270, 296, 201
c - - prol rakcja 36lJ :505, 37>8, 3')5
Ca111pcra skrzyi.mva11ic ·1 - - rclrakcja 370 - „wioslowanic" 271, 27 'I, 275, 277, 357 E
Capm:ra szy11a '-10 ·- -- "zcgarowc" 369 - w lm'icuchu ki11crnalycz11y111 olwarly111 222, Eatona zabicg '13, 4,1
Cap.mlorrlu111/iia 2:5:5, 2:H, .) 1<1, ::125. ::129 -- 111i1,:snia dwug!01vego 142, 1'14, l 49 224, 225, 258, 262, 323, 326 Efekl krzywki lorcbki przcdniu-lyl1ll'j l 'l'.'.
C:clccoxib 153, 25.'i - „ -- sposobe111 francuskim 144 - -- - - zarnlmii;:ly111 222, 225, 240, 257, 262, llß, ll)')
C:hordolo111ia 67 -- czworohm:zm•go 370 296, 30~ 307. 322, 330, 7,(i8 Elaslo111er 18, l 9, 6:5
Choroba de Chassaig11aca 11 l) - naclgar:ilka izrnnelryczm• 140 -- wwrncniajqcc bark 16lJ, 222, 240„ 257, 27'J, · iglowe 5l)
-·de ()ucrvai11a 2, 21, 102 opormvc l 58 7,06 igrafia (EMU) 'i'l
-- -- „ rchabililacja 104 -- prnnacja 142, 1,13 - - chwyl 93, 156 Elcklrosly111ulacja 1nit;S!li (EMS) 1~i. 15, 17,
l11puylrcna :5, 21, ()(), 67 - prnslowanie l) J, 249 -- lopatk1,: l67, 222, 224, 271, 290, 7>22 llJ, 63, J 74
l'agcla 201. :i,I 3 - prnslowniköw 157 - -- 111i<;sid1 czworoboczny 3,17 -· przczskörna 11c1w{Jw (TENS) 107. Li'J
-l'a1111cra lll), 1:1 1 l'i2 - H.OM 75, 107, 133, 13·1, l'.S8 -- - - clwuglowy 352, 3b7 Elcktryczna stynnilacja e1„yn11osciowa (Fl'.SJ
l'arki11so11;1 :i.J::i 142, l<I.) - -- -- 11ara111ien11y 257. 258, 298, 328, :s::,2, 11, 17,, l'J, 17, ll), 20. 32
C:hrzqslka lr{1jkql11a (TFCC) 'l4, c):J 157 :3:15, 7> 1 17 Esscx-Lopresli us1.kodzc11ic slawu 11adgarsllrn
-- 11szkodzcn ia c),1--1 02 141, 142 - - „. zi;baty przcd11i 249 168
klasyfikacja % -- - -- wnköl kija od szcznlki J42, 1,13 -- - slabilizalury lopalki 257, 26 J, 262, 296,
leczrniL• ')8, l)l) -- -- zwija11ic H 1--l'n. 14lJ, 157 298, 307, 322, 327, 332, 3~6, 347, 350 F
Chrz<1stki lr<'>jkql11cj zcspül 85 -- plion1clrycz11c 98, 101, 128, 132, 133, l.35, - - slaw lopalkowo-picrsiowy 27>6 l'ascjol0111ia poclskürna (iti
Chrz<;slniakomii;•sak 110 1:18, 167. 225, 237, 258, 298, 308, 333, 374 - - slozck mlalor(>1v l 96, 240, 261, 296, 298, Fcnobarbital :54-:,
C:iala wol11c l 2b program „dzicsiqlka dla 111iulaczy" 132, 7,0'J, 306, 322, 326. 330, .3·l6, 350, .360 l'crnandcza syslc111 80, 82
Cias11ol<1 lorcbki slawmvcj 242, 2'1:5 l'i~5. 13'.i, 138, 237, 2'1•1, 248, 311, 33(1, 3'J7 - wzruszania rarniona111i 3,10 Finkclsl.cina pn)ba 2, l 02, 1()(i
('.iqi.a :J<I -- l:lviczd1 lokcia 140 - z hanllan1i 21llJ, 257, 2<i2, 2')7, 307, :rnlJ. Fizjolcrapia woclna 200
Cid1'1 11adgarsl ka s:s - -- z uporc111 30 319, 327, 350, 353, 360 Fonol'orcza 103, 1:;5. l 6'.i, 235
(C:TS) .'i.'i-(vl, 7h, 8•1 - prnslowania po przckqlllcj D2 2•18 -- z pilcczkq plaslycznq 92, 169 Fowlcra lc11ol01nia pasma ccnlralm·go '.27
-- -- -- lcczrnic (13 przcrwanic sci<;gna lll. dwuglowcgo 361 z wzraslajqcym oporc111 ( PHE) 130, 135, Frohscgo arkacla l I B, 152
-- -- -- uhjawy 60 -- rclrupulsyjnc 29 140, 141, 165 Fromcnla objaw 7,
Coha1rn opaska 10. 12, l·•I, 16, 18, lLJ, ::>.3, J(ß ROM 127, 130. 140, 27'1
C:od111a11<1 cwiczc11ia wahadlnwe 255, 260, barku 7'.i, 100, 275 D G
210. 2%, :ms. :s:rn. :155 hiernc 14, 17, 19, 20, 30, 32, 43, 49, 711, 1,18 De Chassaig11aca clmroha l l LJ Gadulin 2<vl
Collcsa zla111a11ic 78- 81, 83 ·- - -- lokcia U2, J36, 1.38, 1'18, 276 Dcko1nprcsja ar(roskopowa podbarkowa 233 -- dosl awowo 2'J'I
C11kr0•ca '.11. 'i6. 61, 3·11. :5-13 CZ,VllllC i 0-1 'J, 17, l l), 20, 22, :i2, 3b-Jl), 11c1wu posrcclnicgo 6'.i Canglion 2
111-,1'.i, ·rn, 49, r,2, 711. :s:i2 - poclbarkowa 2:52 Gips ramicnny •lll
(: kciulrn 'J3 - rchabililacja 238-2·12 typu Münster 99, l 00
c\vio.c11ia blokow;111c 1l) 317 Dcksa111clazo11 62 Glt;boki zginacz paln'iw ,1
11· slall'ic• i\lCI' 18 De Qucrvai11a choroba 2, 102 Gujcnic :59
- „cliudzc11ic po scia11ic" 255, 2'.ih - przcdra111ic11ia 'JO - zabieg 105 sci<;gic11 7
-cl11vyl11 12lJ, J:i·I, J:i8, 140. 141, 167. :117 slaw11 7'.i, 76 -- zwi;•'l.ajqcc zapalcnic pochcwki scii;:gna -- -- rany l•I
l:S8 -- -- - barkuwcgo zw1,:z.ajqcc 2. 102 -- -- -- powiklanc 15
l:rn --- --11adgarslka 7'J, 107, 133, 134, l."18, J,18 Dcpo-Mcdrol 21 Go11io111clr '17
129, 130, 149 rolacyjm• 88, 1.32 Diafanuskopia 2 Guyona kanal 3, 108
· - barku l .)<I ra111ic11ia 22:5 Doslr;p Llryana-Morrcya 178 -- - zcsp(il 98
lokcia 1·12, 1'i8. 1 rolalor{11v l ·•11 Douslnc srodki a11lykom:cp('yj11c 'i,I G11z l'am:oasla 202, :5,1:1
·,;.1 rozciqgania barku 2·17 JXil clziobiasly l 20 Guzki lrnsci l<idcczkowalcj 70, 71
dlugolnrnlc pml 111aly111 ohciqi.c11it>111 127, - pro111icniowy 120 - lloucl1arda 2
1:-;q Druly Kirsclrncra 27, 2B, 36, :5lJ, 46, •ICJ, 53, - l Icbcrdl'na 2
128. 1.:12, 1(J~;, 278. \:)(J 111i<,>s11i;1 dwuglowcgo 2<17 8'1, 87, 91 -- Lislera 26
l\>ki 1:i8 - -· 11ajszcrszcgo grzbiclu 2,ILJ - wyciqgmvc 23 Gwozdziowanie przczskürnc -17. -18, 81. '13
111ii;•s11ia 11adgrzcbirniowcgu 27>7 - - picrsimvcgo 11111icjszego 247 Drze11ic wl<1kic11kowc 59. b:'i -- stawu ksii;i.ycowo-lr(1jgra11iaslcgo 100. 101
przyr1.qdowc l 3(J wi<;kszegu Dupnylrcna choroha 3, 2 l, 6b, 67
- lokcia, m!Srodkowa pronacja J<l4. i'l'.i -· - n·llvnolcglohoczncgo 249, 37,9 przykurcz 66. Ci7 II
s11pi1wcj;1 1-1··1. 1-l'J lorebki przcdnicj 2,17 Dyskincza lopal ki 1')8, 368. :56lJ Hawkinsa pröba 185, 213, 22B, 254
 Skuro\\1idz Skorowid1

pudkladk;1 17 1 Sallcra-1 Iarrisa 27 ··· wyrosl ek rylcmvy 7LJ, 82, 8•1, 'l'I bada11ic radiologic1.11c 1711
guzki 2 - 11szkodzenia chm1stki tröjkql11ej 96 - - zlanianic dyslalncgo odcinka 7(1 -'ß lcczcnic 174, 175
„

k111udializ;1 5·1 - - lokcia l25 - - .„ „. posl\'Pmva11ic 8(J, 87 - lc11isisly I 18, I2,I, 149, 150
l lipcrplazja naczy11imvo-fibrohlaslycz11a l:llJ - ·- palca lypu Jersey 23 rehabilit;1cja 85-93 - - orlczm1>;111ic I '.J,I
l lis1iucylo111a zwlcilrniajqca 110 - - SLAP 354, 355 ~)
1)_)
";""
uszkrnl1.L·11ia 1 17
r 1t1111,"·a P'\'I 5, ILJ - zlama1'1 kosci pro111ic11iowej glmvy 168 l·lll
- - „. - dyslalnego odcinka 8 l, 82 - - bloczck 120
- zwiclrnic;c lokcia 146 - - gl6wlrn 126
l bu prnfen 153 Klippcla-Jleila zcspöl 343 - 111arlwica I26
lgly Kcilha :l•I Klttb kciuka 2 guzek 11111icjszy l LJO
lndo111clacyna 179 - - od11crwic11ic niit;sni 59 - - nmlklykicc bocz11y I•19
l11hibilory cykluolrnygenazy 153, 255, 259 ·- za11ik 2, 63 --··--wpale11ie II8, 121. I22. 1·19, 150, 2:)3
Inlnpozycja lka11ck 1ni~·kkich 69 Kochera 1neloda I 75, 176 I 5:), l 5tl /.cspt'il clrnrej lopalki 1'l'.i
.„
Iz1rniazyd .343 Kompleks barkowy l 96 - ·· - przysrodkowy, zapalrnie I 1i-\, l •ILJ, 15.3. Luk krnczo-barlrnwy 228
- - arlroki11ctyka 300 I62-lb6 - ZIV~'Zl'llie 22l)
- lokciowcgo wit;zadla pobocz11ego 131 -- - rmvek 111i,,dzyg11zlrnwy 206
jahssa 111ancwr :18 ··· lorcbkowo-obrqbkowy 303, 31 'i, 3 I 5 - ·- l 1·a11slacja 291 M
Jllntormcza 155, 1<i5, 1711 Konccpcja kolowa winlkosci rzekomcj l LJ,I ··· scyntygrafia 72 Ma11cwr )ahssa '18
Korlyknstcroid 62 - srödr~'cza druga 26, .)l) - \Vrighla 186, 207
J( ·- wsl rzyknii;cic l 03, I 55, l 6tl, 255, 2(i6, 307, -- - lrzccit1 26 l\forlwica ascplyczna kosl110-chrz\'8l11;1 I 19.
l\a11al C ;11yll11a .'\, 108 323, 33 I, 34,1 -· .„ zla111ania 38 12 I' 122, 152, 1(i3
. lokcillll',V 137, 1ti3 Koslniakomic;sak II 0 - lr{ijgra11iasla 94 -· 11icdokrwie1111a 70
11adg;11·stka 7, 7b Kosl11icnic hclerotopowc (HO) 145, 173, warslwa gqbczasla :1LJ -- „. glr'iwki kosci ra111ic11m·j l '.!b

mlb;1rcza11ic 63 174, 178, 179 - -· kormva 3LJ fvlas;1;i, frykcyjny 1,10, I hO, 1(i()
· - -- uciska11ie 57 I\oslno-cl1rz<;sl11a martwica ascptyczna 1 ILJ, Kriotcrapia I07, 127, I:5'1. 1•18, I:i(), Hvl, fvlasona ldasyfikacja 1(i8
wsl rzykni<;cie korlyzonu 62 12 I, 122, I 52, 163 2:52, 2:15, '.'.66, 27·1 M;rndslcya prt)ba 151
- prornirniowy, zcsp111 1 18, 121, 151, 152, Kose glöwkowata 26, 94 l\fozi1)wczak 1 I 0
15') -- ksii;;i.ycowala 26, 73, 81, l)'I L l\'fl>11op;111za 21
l\a11avela ohjnw 3 -- lokciowa 94 Metoda cit,,cia Z 176
l\aps11kklo111ia 17(1 - guzowalosc 120
„ Kochcra 17'.i, 176
l\;1ps11lulo111ia 176 -· - pozaslawowc sknicenie 9LJ 21, 62, 82 iVI i';sak 11ablo11kowaty 1 1O
wyhit'irc7.a lyl110-dolna J 89, l LJ() - -- wyrostck dziobiasly 120, 125, I 45. 147 - wsl rzylrni\·cic 155, 2 I I, 229 l\Iit;sic1·1 dlo11imvy dlugi '.Jtl, 1:1:1
Kqpiclc wirnwe l 6tl .„ lödeczkmvala 3, 70, 81 d1i.11icowc I 53 dwuglowy 128, 1:57, 191
Kql gl1'1wlrnwalo-ksii;zycowaly 73 ·- -· proksy111al ny bicgu 11 26 Li11ia La1ll!cra 108 „. 11aprawa 1(iti, 1b7
·-· lt'idt•rzkmvo-ksii,:7.ycowaly 72, 73, 74 lrnnogram 71, 75 Lislcra - glislowt1ly, przcrosl 5,1
prrn11irnimvo-ksit;zycowaly 72, 74 11nicrnchomie11ic gipsowe 75 - ld1;IH1 kciulw 60
-· proi11ic11iowo-lt'1dt•czkowaty 74 llszkodzcnie 70--76 L ·- -- ud11crwic11ic :ill
srt'idl<idcczkull'aly 72 -„ - zl;11na11ia 70-·72 Lqkotka krqzkowa ll'I koslnicjqcc zapale11ic 1:oll
l\ciuk gajmvL·go ~5. 50. 52, 53 a11atomia 77 Lokciowy proslownik nadgarslka, z;1pale11ie „ lopatkmvo-picrsiowy '.'.O(i
· - koslawicnic 51 zlanrnnia :58, 3l) 98 18:i, lCJ7, 21'.~
krvkiccisly hl -· prrnnic11iowa 78 Lokicc, arlrnplastyka 170 11;1r;1111ic1111>'. wcklmy dziala11i;1 )(10
1iarL'it1rza -5 .50, 52
1 ···· -- glmva I 20, 145 - arl roskopia 129 11<1\ITOl ll,I' obly h 1, (i·I, (1:), 1Ll/'
· IJ;1da11ie z obciq}.e11ic111 52 - - -- przcrnsl l 2b - b(ll 1'.20-I2:5 glm1·:t lokcimva h·I
l1·cz1·11ic :12 - - ·- rcsekcja l 77 - w lmcznym przcdziail· I 5:5 „ .„ „. ra111ic1111a (i•I

pr<Jslowallie 17 -- - - zla111a11ic lfi7-I70 - golfisly 1b2 - - zespül (PTS) 61, 118

· 11'~,dzidclko 8 -· -- guzowalosc I 20 - juniora ligmvcgo 1 l LJ, 120, I 52 - obly wi1;kszy 197
- zgi11a11ic czynnc. I 7 ··· - grzbiclowc uslawienie kqlowc 78, 79, 8:5 ·- klasyfikacja uszkodzc11 I 25 podgrzcbicniowy I 85, I 97, 21 ;2
zla111a11ie pmlslawy 45 ·- - przernicszczenic grzbielowc 78, 79, 80 - kosiawy 12:5 przvwodziciel kciuka '.iO
Kcilha igly 1f•I promieniowc 79, 80 - ·- uslawic11ic 1:11 rnmit•m10-prn111ieniowy 103
Kifoza ~~()() 7:5 - 111iolacza I23, 125, 12() - ra111ie1111y I 37
l\.ir.•;LJ111cr;_1 drut 27, 20 . .-)(), 39, .:J6. il9, 53, 8•-1, - -· rchabililacja l 2b--l 2LJ s1111ddy 1:s.3
87. q supi1rncja fragnicnlu zlmnania 80 - „piastu11ki" 119 .„ stozka rnlalor(1w 128, l 2LJ

Klasylikacja Mas()!Ja IM> szyjka 120 -· protezy I 70, J 71 - 1n·1jglmvy 128, 1:·i7
- 11icst;ihilnosci bark1'1w 292, 293 - -- „. zla11rnnic 152 - rchabililacja po 1V,Vlllia11ic calkowitcj 170,
paka rnlollmwalego 3.'\ --- - ulrala nachylenia prrnnieniowcgo 79, 80 171
pomawwego szlyw11ic11ia lokcia I??, 173 - - wklinowanic 78, 83 ·- sztywnos{: pourawwa I 72, I 80
 Skmowidz Skr_m>wirl;

Mit,:sic1'1 zgi11acz palcüw pmvicrzclrnw11y Ncurnpatic 11c1wu lukciowcgo 98, 163 Oslcnfily 12•1, 126, 172, 173 l'rostowniki, a11alo111ia 26
(!<'US) 6. 7, <i4, fi5 - - 11adlopalkowq.;o 201 Ostcoliza slaw11 barkuwo-obojczykmvl'gu l 8b - strcfa scirnicn 26
li1k frl - obwodowc 5ti Oioforn1 18, llJ, t\9 ·- - uszkodzenia 2(i
Milla pn'iba 151 -- uciskowc 5b Proprioccplywnc lnrow:111ic 11e1wm1•n-
- uldadowa (i 1 I' 111ic;•s11iowc (l'NF) 238, 2<J8, :rn J. :; 1 1. 112
N Nicslabilnosc lmrk<iw, klasyfikacja 292, 293 l'agcla chornba 202, 343 l'rolczy
scglllcnlu wslawkowcgo 73 Palcc mlolkowaly 4, 25, 27, 33, 35, 3b l'röba J\dsona 6 .1, 207, 208
-- löclcczkowalo-ksic,:z.ycowala 3 - - klasyfikacja 33 ·--Allcna 108
·- w k1crn11lrn kosl:11vusci 52 Nicslcroiclowe leid przeciwzapalne 42, 62, - lypu koslncgo 33, 3'1 - czuciowa w obszarzc dystrybucji 11,•1·11·u
N:1dgarslck. :111alo111ia 1O•I 07, l53, 16,1 - ·-- - sci,·gnistcgn 33, .3·1 posrodkowego 55
-- arl ruskopia 97. 98 - slrzclaj11cy 20, 21, 106 - Finkclsteina 2, 102, 10(1
- bada11ie rndiologicwc lJ7 0 - -- lcczcnic zachowawczc 21 1lawkinsa 185, 213, 2'.28, 254
blokada "7 Objaw Fi11kdslci11a 105 - -- u dziccka 22 Sc111111csa-Wcinslei11a :10
oparzc11ic 5<1 Fron1c11la 3 -- lypu Jersey 4, 22, 23 . 2l2
prn11acja 95 --· I<anavela 3 - - - zcspolenic odla111<iw 2<1 - klikni\:cia 205, 218, 219
proslowanic 17 - „111arlwcgo ramicnia" 186, 187 - - labc;dzicj szyi 25 - - obr:1bkowa 218, 219
- rczo11ans 111agnelyc1.11y 'J7 - Nccra J 84, 25„1 - zablokowanic 21 klucza wiolinowcgo 97
lJ5 - opadania ramicnia J 84 Pancoasla guz 202, 3113 - Lachmana 204, 214
g:tl:1relmvala 107, 108 - rowka 210, .325 Pa1111cra choroba 119, 121, 152 ·- lidolminowa 212
posl<,:pow:rnie 1()l) Tincla 2, 117, 16:5 l'areslczjc 54, 56, 62 - Maudsleya 1:i1
zespr'il cics11i 53--(i•I lyp11 w~'dzidla 12.3 Parki nsona choroba 343 11adgrzchic11iowego 212, 21 :1
- - inll'rsckcji 102, 1O•I - „wzrnszania r:u11iona11ii" 266, 267 Parsonagc'a:li.Jrnera zcsp<il 202 151
17 Olm1bck gürny 187, 1911 Pasck zgic;ciowy 110 · na ciasnoti; 22'1
5·1 - uszkodzc11i;1 S I.1\ l' JH8, 190, 195, 201, l'as111u scii;gnislc 611 - na isl11ic11ic cicsni Necra 213
-· 1.111ia).dzc11ic 5·1 209, 218, 220,2li4,343, 353 Phalcna pröba 2, 55---57, 60 - 11:1 obrqbck 205
Nadklykicc· lrnsci rm11ie1111ej lmcrny 120 :)5 1·!1 355 l'ilka Ncrfa l J, 13, 19 -- - SLJ\l' 210
- - dckorlykacja 1(i ( J' L\ricna prt'Jha 185, 220, 221 - plaslyc1.11a 29, J 4 1 ·-- napn;zcnia slycwcgo 96
gr1.chic1'1 120 Ohrz0< 88, 127 Plan rchabililacji Durana 9--1 11 obawy 18'1. 205, 21 ·1, 217
zapalc11ic 1 P\, 12 l. 122, l ·llJ, 150, Ocia11 111clyloprcd11isolo11u 21 111odyfilrncja 9-1 •I, 20 ----lylm:j 218
15), 15·1 Odlmrczanic kanalu 11adgarslka 63 -- -- po zla111a11iu kosci sn'idrc;cza 39, 1 10 „. obci<1zc11ia 18'1

- - przysrodkmv.v Odcnvanic t!ldmkiego zginacza paldiw 4, 22 - --· zginacza kciuka dlugicgo ( FPL) 18, 19 -- O' L\ricna .185. 219, 2'.~ 1
-- zap:tlcnie 1 Pl, 149. 15.3. lb2-1Ci6 211 Piaster lypu Uand-Aid ·-- „opadania ra111ic11ia" 21 '.!
Nar1.111. f:1zy 2·12. :r1:·i klt;bu kciuka 5CJ l'lekospalia 61 - Pl!alcna 2, 55, 56, 57. 60
Naslawianic 111clodq za11drni\·lq 45, •17 Odruch 111it;5nia dwuglmvcgo 56 l'lyn 111:1ziowy 7 - pod11oszc11ia krzcsla 153
Na\\'rac:111ic (prnnacja) li'I Odst(;p J(ideczkowalo-ksiq).ycowaty :i Plylka dloniowa 41, 1111, 50 --· rclokacji barku lt\ 11, 20'1, 215, 21h
Nccr;i obj:11v 18•1. 25,1 „Ocltluszczanic" u rniolaczy 190, 191, 353 Pochcwka sci\~gnisla palcöw 7 -· l\usa (i l, 186, 207
Ncrfa pilka 11, 1:5. l lJ Odwodzicicl ktiuka dlugicgo 45 2, 21, 61, 105, 110 - Spccda 209
Ncrw lokciowy 3. SH, 117. 131, 172 Odwracanic (supinacja) ():! 1Jaycsa 171 - Spmlinga na szyi :ifi, 61, 186, 208
11<'11rnpr:iksja 12<1 Ogra11icz11ik grzbietowy 1:5 Poclwieszka na pc;lli (il) - slabilnosci slawu r:i111ic111wgo :z 1b. /. 1/'
-11e11ropalia 163 Oklady z lodu 15lJ, l(il, 1Ci4, 2:rn, 255, 256, 1'0111iar cis11ic11ia w przcclzialc --- szufladowa 184, 185, 204, 21t\
1ra11spozycja 137 2lJ:i, 3(Jcl, 321 11adgarstkowy111 60 ·-- „. przcdnia 214, 215
11cisk 1:\7 Ukrcs ulajcnia czuciowcgo 56, 5LJ - rolacji hark11 1t\7 „. -- tyl11:1 21t\, 3ltJ

11szkmlzc11ic 1:it1 - rucliowego 5(1~ :l~) l'ozastawowc skröccnic kosci lokciowcj lJl) - Tincla 3, 55, 56, :17, fiO, h 1, 12•1
·- -- tl\Viti'Zllit/Cic 3 Upaslrn Cob:11ia 10, IQ, 111, 16, lt\, llJ, 33, „ l'ozycja r(1w11owagi" 26<i -· 1rzcszczcnia 21 <J
- 111iv:i11io11·1,-shirn~· 18·1 10··; l'r,:I llunlera 5, 19 - uciskowa tiO
11adlopatkoll'y, 11sidlc11ic 20'! (Jpaln111ck dwuplalowy 60 l'rngra111 cwiczd1 lokcia 140 - - 11c1wu lokciowcgo l 17
- - uszkodzcnic l 8'i, '.5-l'i ok1\·).11y 60 --· --· lcnisislöw 28>1 2, 107
18•1, 10, 8'.i, 129, 1:54 - intcrwalowy dla golfist(iw 289. 290 osiowcgo 153
2lß cicnki l ·I 16, 18, 19 - n:117.ulüw dla lapac1.y 2t\3, 2t\4 --- uwol11ic11ia przcd11iego 215, 21b
posrcclni 5ci, '.i·I. '18, bl, <vl, 7b <>rtcza :-i2, fH~, 9ö. 132, l:J,.I, 13:J -- -- - 111iolaczy 279, 280, 281, 2t\2 - walgizacji l·I. 162, 163
dcko111prc:;ja b:i lokciowa 148. l 5b, 1b6 l'roslowanic kcinka 17 - wy111uszo11ego ustawie11ia :-;zpoUtWL'g<'1 J :z.1
·- - ucis11i,·cic 2, 5:\. :'i'J mlwivdzcnimva 27:5, 27li ·-- 11adgarslka 17 ·-- Ycrgasona 18'1, 20l)
- posrndkowy 1 1t\ - lypu pasa slrzclcckicgo 320, 329 l'roslow11ik kciuka cllugi (EPL) 26, 2lJ Przcgroda 111ii;dzy111ii;s11iowa 137
2, 8•1, llß. l'il Orlczowanic przcciwstawnc l 5lJ, 1h2, 165 11adgar:;tk:1 pru111ic11iuwy kciuka dlugi 2ti Przc111icszczc11ic odla111öw 72
-- uraz (1 - w lokcin -- -- - · krülki 2(i -- lylncj czt,·sci lon.:hki 317
Nc11rnprnksj:1 lll'l'll'll lokciowcgo 12·1 ( Jsbornc·a -- palcöw wspt'>lny 26 - - - - rch:1bilitacj;1 :117- 320
 ~~ 1\r1.i\vidz Skorowid1.

J'rzcprn.-;t 11' sl:,111'ie ~nidn;cz110-paliczkmvy111 2 proksy111alncgo slmvu 111ir;dzypaliczkmvcg1i S1aw bark1111·p-011ni"~".l'lwwv (:\C) li~:i.l"i. rüi.nicowanil' :~·-l:S
JlrzcszczC'p aulrigc11'11y n:s 1 ()(1 :wo, 22 1), 2'i(J - srr'idr~'CZllO·piiliczkrrn·>' (MC!') 2. 3. Ll, l ll.
l'rzyc:-"cp lmsl:i 87 .„ przc111icszczcnic lylncj czr;sci lorcliki -- -· a11alolllia :5b l'i--lb, 19. 22, '.'-1 '.'h. :z:'. 30. :i:~. 3ll. ·17. ,18.
. 111i<;s11i glistowalych 7 317---320 - - - oslcoliza 18(1 'i:). Mi, liS. 7h
11ikt'lw nadgarstlrn 1.50 -· przykurcz Dupuylrcna ()6 - - rclrnbililacja 36:1-:567 - - - cwiczc11ic blokmvanc 18
zginaczu glqbokiego palcöw 6 - slawu barkowo-obojczykowcgo .36tl-368 - - - uszlrnclzcnic .363, 364 - przvkurcz zgii;ciowy 3
sci,,g11a 20 - - miotacza 126-129 - grochowato-lrr'ijgraniasly %, LJ7 111".\Z h
l'rzvkmcz 1)11puyl re11;1 ()6, 67 --- - ra111icnncgo po artroplaslycc 3tlR--3'i3 - ksir,'zycowo-lröjgraniasly LJ(i, LJ7 Siozek rnl<1lorr'nv 1S:I, 1LJ7, l lJLJ, '.W 1. :~in.
, 111L,·s11i wewr1t;t'rznych n;ki 77 - stozka rolatoniw 2'i5---265, 269--279. 290 - gwozdziowanic 100 212. 22(i, 2:\0
„ lorcbki slawmv~j 1X7 -- scir;gicn prnstuwnikriw 27 zapall'llic lJ8 naprawa arl roslwpowa 25 1, 2(i,I
·1ni,•1·in\\'H2~J39 -· zwi(hnir;cia lokcia 14 11 -- lokcimvy, przykurcz 176 rcli:1bililacja 25'i--2(i(i, 2bl)-27'l, '.'.LJ()
139 -- zapalcnia nadklykcia J fitl--166 - -- zabieg uwolnicnia 176 - - 11szkmlll·11ic 18,1, 1 Ll5, '2.50, 2:i:i, 2(<)
- loLcia 123, 127 . -- - przysrodkowcgu 157-16 l -- lüdcczkowo-1 rt'Jjgraniasly 1Ob Slrcfa scir;girn prnstownikr'iw 2h
·· w ~;tawic MCI' 2 - zcspolu ciasnoty podbarkmvcj 235 --- 1nii;dzypaliczkowy (IP) :2. rl, lJ, 1fi, '.'.li, :n.
1111' 10, :\LJ l(cnlgrnogram, wspölli11iowosc kosci 'i2 111ccha11iz11111 prnslow11ik1"iw
l 'rzylarc1:ycc, 11adczy11110s{: 202 pro11Jic11iowcj 72 - - hlokowanic 17 26-30
l{csckcja lrapczowa 69 - - dyslalny (DIP) 4, lJ--l'i, 22-28, 30, :iti, •18, - zginanin ()
R Rcu111aloidalnc zapalcnic 11mziöwki '2.9 •llJ Sirullicrsa arkada 137
Hadilrnlopal ia 'ib,61. 121, l'il, IS5, ---slaw(iw 3, 21, 67, 68, 110, 185 - - lransfiksacja 27 -- wi~,z;1dlo (i4
1 Xh. :~'i·I l{czo11:111s 111ag11clyczny 72 -- -- kciuka 16, 17, l l) Siy111ulacja wys1ik1i11apir;ci(J1Vy111
!\ill\;1 S'/.iirj1illlll :2lJ, 37 Hr;kawic,.ki palcowc 10, 12, 1•1, 16, 18 zgir;ciowc :J wa11icZ11ljtll (llVGS) 127, l·IS,
l(chahilitacja. arlroliza <!rtroskopmvn l:\L) ·-· lypu lsotoncr 63 (Pli') :i. 9-15, :n 21 '.28. :·iO. 235, 238. 255, 260, 2LJ5. 321. 3~()
-- :1rlmpl:1s1ylrn ()LJ Hr,,Jwjdc rakicly, p0111iar wiclkosci l 'i(i St.vr11ulator aklywnosci lyp11 l\alli111orc
hark•1 1llCJ-'.'.O1, 221-'.!2() l(oianda zla111a11ia 45, 4fi Tlicr11pculic J·:quip1111·11t (i.I
-· „z:1rnro:i.01wgo" :5:1:1 podprzcponowy 202 - - - arlrodcza (i7 S,1'slc111 Fcrnamlez.;1 t\O, 8~
L'liornh;1 de <2ucrvi11a lO·I Hosa pr(iha (i 1, 186, 207 „arlroplaslyka 67 Szpiczak 1111H>gi 201
-- dl:1111iolacza 132. i:n, 135, 138, '2.37, 2•1·1 l{olacja barku 127, 207 „. - - posl~,powa11ic w 11s,,kmJ,.cniu :11 Si'.\V,V 8
d)1skinczy lopalki 369. :570 -- odla11i(1w '17 26 raldnjqcc .\25
plan 1 l11rana LJ .. 1.-1 l{ozciqganic dlugol rwalc 127. 139 zgir;ciowc 1-1 ·-· kolwiczqce 2.3
PP -· 111ctodq slrnrcz-rclaksacja 127 -- - - skn,>ccnic rl I Szyna h;11u1110\va ~.;:;
- proslow11ikc'iw 14 1 „ 11szkudzcnia '10-42 -- Capnera -10
167 - zgi 11aczy 1tl 1 ·- - - zwicl111ir;cic dloniowc rl() - dy1111111iczna lokciowa 1:J8
l{ozcir,,gno przywmlzicidi 50, 51, 52 „. -· grzbiclowc 41 grzbiclmva hlokujqca (IWS) 9, 10--l•I, lh,
-- 11ic.-dahil110Sci sli:nvu rainic1J1wgo lloz111i1;kanic cl1rzqslki hloczlm 120 - otwarlc 41 ILJ, 2'1, 25, ,13, 411
>'LJ-1 ·;0:2. :i2(), 32l) l\ozroslmvc zapalenie pochcwki scir,•gna :;.1 - 111osl kowo-ohojl'zylmwy (SC) 197, 20h ·" nadgarsl kowa b 1~ 154
rnlharcz;111iu iwnalu 11adgarslka 63, 64 .„ nadgarsl kmvo-sr<id1\'czny, podsi 1111·11.v - 1\usl i11a 88
·· przenicsie11iu 11cnv11 lokciowcgo 11g s (CfVIC) 2, 11., 16, 19, 30, •l'i' (LiVlll) •IO, LJ2
-- rdmnstrukcji UCL 13,3 Sallcra-1 larrisa klasyfikacja 27 ·- - podwichnir;cic 2
slahili,,acji arlroslrnpmvcj :11 l. 312 Scy11lygraria kosci 72 - zapalc11ic :~ .J::J, 52
- 111clmlq Ba11karla 308, 30 1), 310 z 1c:.:l111elc111 l 7 1) -- pro111ic11iowo-lokciowy 78, 82 ra111ic11na kr(illrn (SJ\S) 87
81,,\I' 1% Sil,v lrnsbwi11cc lokic[: 125 - -- -- dyslalny (DHU)) 78, lß, 9·1 - r_vnil'11kowa .-J8, ..Jl)
sci,,gic11 z.ginacz.v palcöw l) Skal11 Hoycsa '.i, (i rozszczcpic11ic 8.7> Stack:! :l•I, .3h
usu1li,'ciu lorbieli galarciowalej 1 lll Skolioz11 200 -- pron1ic11iowo-nadg;1rslkowy 70 -- slal>'CZ\la 17, l lJ, 110
· · 11szkodzc11ia palca lypu Jersey 24 Skn;ccnie przysrodkowego wi9zadla -· .„ - arlrografia LJ7 '"'""'""'"""lil 1 :18
„ wi1;zadla lokdowcgo poboczncgo 53 poboczncgo 131 - rarnienno-gl6wkowy 125 92
-- - .„ !.iliszczonych l'rag111cntow TFCC 99-102 Skrobiawica 1 10 - ra111ienny (Gll), böl 201 52. 88
· uwolnicni\1 tröczka i\1 Skrzy).mvanic Ca111pcra 11 - -- clcficyl rolacji wcw11r;lrz11cj (CfllW) 186, -- lypu szczypcc do cukru (STS) 72. /tl, 7'i.
- w'trzyklliqciu' lwrlyzo11u 22 S111ilha zla1nania 80, 8"1 187' 188, 200, 206, 2'13 02, cn, H7, ss
-- wy11\ia11ic lokcia calkc)wilcj 170, 17,1 pn'iba 20L) niestahilnosc '2.01, 203, '2.91, 314, .315, 32'1 wyprosl11a 20, :12, •11 .„r;
· - zla111<111i11 kosci lr'iclcczlwwatej 7'1 · 186 293 - rniskowata 11
- prn111irniowcj 8'i--93 IHl -- -- rchabililacja 294--302, :120-:12:1 - palcowa 1 1, 18, 4:1
·- glrmly l(il), 170 staw11 -----iylna 315, 31(), Szy11mvanic dy11ar11ic1,11c 53
- s1·ödn1cza 39, ·10 llankarla 302, 308 - - -· wiclokicrnnkowa :12·•1 -- wyprosl11c slawu DIP :i-1
hoks.crskii:.go 48-50 -- rl'habililacja 508, 30LJ, 320 -32·1 ·- ·-- zakrcs rncliu 206
1it,,ci11 lokcia Jtl8, l'lll Stahili,,alory dy11arnicZ11c 291 - zcszlywnicnie 342, 311:1 s
1'11' '11, 44 - slalycz11e 291 .„ -· - algorylrn poslr;pmvania :i•l>I Sci~·gno, gojl'JJil' 7, 8
 Skorowid; Shlrt)\\lili1

8ci{/g110 n1il1~S11ia dwuglowcgo 64 ·n1s1na Tlicra-l\and 158, 2110, 2:i7, 2b 1, 2%, -- scit;gicn proslow11iköw 25 Wyciqg clynamiczny 9
glowy cllugicj l lJ l, 353, .35,I 2LJ7' :\Ob, 326, 33 l, 34b, 35ci, -- - -- u dzicci 27 Wydlui.anic n1i1,1s11ia cksce11lrycz11t1-koncl'!l-
·- - chorohy .'i:i3 'lenmlcsn1odcza :n - lypu Stcncra 50, 5:1 lryczne 128
·- ·-- przcrwa11iL1 20'.'i 'lenoclcza 2'1, :155 Wyrnsl ck barkowy 2:50
·· rchahililacja 3b l, 3112 'frnd i nosis l •l9 --- dziobiasly 120, 125, l'l'.i, 1'17
· uszkmlzt:nic 1 l 8 · 'li:11oliza 3 .1, 32, :1:1 V - krnczy 206, 230
zapalc11ic 185 'li:nolornia pas111a ccnlralncgo (Fowlera) 27 Vclcro 9 - lokciowy 11 lJ, 12'1
glisluwatcgo 2q ·1~1 nica lokciowa, zwi;~.cnic 98 - --- nstcotomia J 77
- 11adgrzcbic11ioll'ego 228, 2'.'iO prrnnicniuwa 70 -· - zapalcnic kaletki 1:21, 122, l 71
oblcgo 1n11icjszcgo 2'.'iO Ti11da ohjaw 2, 3, :i5-57, 60, (i 1, J 63 w - - zcspl>I 1nvii;;,ni\'cia 12:2
pmlgrzcbieniowcgo 250 - pn'iha 3, 55--57, 60, 61, 124 Walgizacja lokcia IW, 131. 1118, J4l) - naclklykciowy <i,I
podlopal kowcgo 2'.'iO a1n lwsci lödeczkmvalcj 71 Wnriancja lokciowa 73 kosci pro111ic11iowcj 7'.l, ~·::2. C:·I. <).j
oclwudzicicla kciuka dlugicgo (1\l'L) \~ttlarctowata 2 Wartcnherga zcspöl 2, J 03 8:3. 98
102-l(J.I 11adgarslka l 07, 108 Wt,·dziddko 2.3
1rnczka 1Ob, l 08 Wihrnmclr czuciowy 55
11adgarstlrn olmlustawowa J 10 Wihro111ctria 58 y
,) 2, l ():}, l4l) - sl11zuwala 2 Wii;zadlo barkowo-obojczykowc .'562 Ycrgaso11a pri'iba l 85
(FC:lrn) 2, 10,I, l·llJ, l'.iO, 'Ihrchka slawuwa, cias11ola 2•12. 2·1.'i ·- kruczo-barkuwc 226
1.s:2 -- 11api11anic J 88 -- kruczo-ubojczykowc 185, 226, :lb2 z
-- prn111ic11imvcgo zginacza nadgarslka 7 l - - zapalc11ie 12 l ·- lödcczkowalo-ksit;zycuwalc :1 Zabicg Ealo11a '1:1
prustow11ik 25 · asq1lyC1.11l' 171 - 1nit;dzykoslnc, przcrwanic 97 Zahurze11ia czucia 55
krötkicgu kciuka <EI'!',) l0'.2---10 11 --- - zaraslajqcc 186, 3,1 l, 311'.Z --· n1ii;dzy11adgarslkowc J08 ZakaZenic pochcwki Sci1 ·g11a 1.gi1wc1.a :;
1

mlnwa11ic 'J'ra11sfiksacja slawu Dll' 27 - mit;dzyobojczykuwc 197 Zakrcs rnchu 42

gl1,1bokic 37 Trm:zki .'\ 1 20, 21, 23 -- moslkowo-obojczykowc 197 Zanik
przerwnnic 37 - kciuka 2'.~ - 11adgarslka 6
rd1al>ilitacja 27 rcl1ahilitacja n -- - poprzccznc 62 lllit;dzykostnych :·;
11szkoclzc11ic 25 - /\2, i\4 b, 7, 8 - -- ·- gh;lmkie 29 z ncmalgiq 202
11wol11ic11ic :11 grzhielowy 26 ·- Oshornc'a 1:17 niaziowej l 10
„ prZCSZC/.t'pirnic 1i · prwszczep b -- pa11cwkowu-ra111icnnc 198 kosci prn111ic1iiowcj l '.i2
pr1yo.q1 1.:,i 11au.a gli,•bokicgo b skos11y 8 -- -· anato1nia l lJ8 slawowej wyrostka lokcim•:c;2ii 12 l.
r1.ckoll1l'. ~~7 'J'rzcszczc11ia pmlharkmvc 25c; - - - haniak krnnplcksn (IGHL) l 92 122. 171
sloi.ka rolalmÜll'. 1.<1palrnic 2•12. 2•1:5 -- -- - pasrno görnc (SC:llL) 192 --- kostnicjqcc niit,•sni 1:i<J
·- 11rnz it,'P.V 8 u -- -- przednic (J\IC:llL) 190, 194 -- kosl110-slawowc tiB, l l 9, Jl.i.'·i. 'l·U
zgi11acza kcinka Uciska11ic ka1wlu 11adgarslka 57 - przysrodkowc (l'v!GllL) 192 ·- nadklykcia bnczncgo 1 1g, l 21. 122. l ,lq,
plan Uldad 1roczküw 7 -----lyl11c (l'IGllL) llllJ, llJO, 194 150, 153. 154, 161
rckrn1slrukcja clwuclapmva 1ll, 20 Ultrad;.wi,1ki 13lJ, 160, 2:12, 255, 260, 2lJ5, - - - przykurcz 189 -- - przysrodkowego J 18, 1•19, !'>:\, lb2--1Mi
rchabilitacja ll. 30'1, :lcl() -- pobocznc 32, ,10, ,1,1. 50, 52 - - rchabililacja 157--161, lliLl„!(i(i
·slrda7 Unicruclmmic11ic palca ·l:i -- lokciowc (UCL) 3, 50. 51, 120, 123-12'.i, ncrwu 111it,'cizykosl ncgo l 10
- l\'ki prawidlmvc :rn 162 - pochcwki scit;gna 111i1,·s11ia dwuglowcgo
Uraz m·rwu () - - -- przysrodkuwc (MCL) l :i l. l ·18 185
-- oderwanic '.22, 23 - slawu (1 - -- - krnnplcks 1:11 - - - zgi11aczy 20
puwicrzchniowcgu (l'DS) ·I·, 20 - rozerwanii.:: 1:13 - -- -· lokciowcgo proslownika 11aclg:m:I ka <),';
11aprt1wa :l ~)'.) - - !-.kl\\CCl!ie 13 J - -- sci<;gnistcj 21, 6 l, l O'.i, 110
pi-1.crwm 1ic ~) po nszkmlzc11i11 sci<;gic11 zgi- -- -- uszkmlzc11ic Li l, l 6.) - - - Zll\'i.aj<1cc de C~uervaina 2, 10'.'
- 11szkodzc11il' ·I 'l- 15 - rchabililacja 5:J - slawu CMC kciuka l 02
dlugicgo kciuka J 5-l 9 - -- - zcrwanic l 19 --· - grncl1owalo';tF<'ijgraniristcgo l)8
„wz111oi.011c 11api1,1cic l '.i
- przylrnrcz 173 - - kryszlalowe 20 l
. ''
··~
z:drni.c11ic poclicwki 3 llr1.qdzc11ic Orthoplasl l ll.'i
-- zapalc11ic 1.wap11i:1jqcc 20 l Uslawic11ic f1111kcjrnialne naclgarsllrn 38 - pro1nicniowo-lokciowc 94, 95, 97, lJ9 - ·- ksit,~z.vcowo-1 röjgrai1iaslcgo 'l)8 „1

;,rniui.di,c11it: 8. 1 :1 - kqlowc grzhietowe 8'.), 85 prrnnicniowo-11adgarstkowc 108 - 11c11ropalyczne 201. ·

- Slrulhcrsa 64 - - palcöw zwyradniajqce 2
)
~''-~
kit11i11l"11·a11<\ 72 koslawc lokcia 1:11
Uszkodzcnic slawu 11adgarslka l'.sscx- 1roczkowc skos11c 27 -- podslawiiegü kciuka 2
T Loprcsli lb8 - zcbrowo-obojczylwwe 197 --rcumaloid'al11e3,2l, 110.18'.'i,.)OI
'lid1akicrka a11alo111ic1.11a 70, 71. l 02 pn1ksy11ial11eg<> 111i\~dzypaliczkowcgo n;ki Wiolkosc wii;zadlowa 110gt'1l11iona 2 l 0, 21 l scplycznc 20 l
'lhpi11g :1:2 ·I0-•12 Wita1nina ß l 62, li5 -- Sci~:g11a 1t1i\~S11ia ]'.! 1' 1:22

'lhro.yca. nadczy1111osc 3•1 l posl,1p<>w<111ic „1 l Wrighla lllanewr l 8b, 207 -- slozka rnlaloröw 242,
nicdm·i.y111H1s(· :i6. b l - -- ;in'>dr~·cz1H1-paliczkowcgo kciuka 50 Wslrzyk11i~1cic clo kalctki 211 - - zwapniajqcc 201, :H:i
 Sk{)fU\ 1.'i<lz Skorowid1

/'.<1p:denic lr,m~bki stawmvej 121 -- zaji;cia przcstrzcni 127 Znicksztalccnic kqtowc 67 - - unicrucho111ic11ic 31 :1
-, asepl yc:nie 17 1 - zcbrowo-obojczykowy (TOS) 61, 186, 201, -- labt,,dziej szyi 2:5, 27 zloi.01ie 1.1:;
-, 1.ar:1sl<1i:1ce 186, 207, ;q 1, :542 207, :5-t"I - lypu bulonicrki 40, (),<; n;ki :;7
reh,1bilil;1rn 3'15-:547 „/.icmia 11iczyja" l\unucla b, 7 - „wylupiaslcgo oka" 20'1 ·- sifldlowe 1,1(,
--· wiL'1<>1ni1,:s11iowe :q:s Zjawisko kwadrygi 9 - widclca 82 slawu, dlo11iowc •10
zakrzL'powe zyl 178 Zlamania Bartona 80, 84 - zrotowania 41i - - 1'11' hoczm: 42
zwapniajqce 201 - Brnetta 4:5, 46 /,rosly 8, 38 - grzhietowe ·l l-'13, 'l'.1
--- i.adl:1 186 - Collcsa 78-8.1, 83 Zwicl111iycia bark11 2:53, 291 -- relwhilitacja
/,djt,•cic rcntgenmvskic 1 ohciqzc11ie111 w -- c:t.as gojcnia sit,: .39 - lokcia 144-1,IL) ra111ic1111cgo przednic 2Ll·I
kicrunku kosl:1wo:;ci 51 -- 1>lmvy kosci promicnimvcj l 19, 127. - - k lasyfilrncja 146 Z11\,i.aj:1ce zapalcnie pochl'wki scir,·gnistl'j 2
/'.<_··,polcnic 111el•Jd<1 fliwarl<I 42, 45, 48, 72, -f - - - izulowanc 167--170 - - lcczcnic opcrncyjnc 147
- - nastawicnic 147
- Sci~~gil!n zginaczy :,..:o
81. 8·1 -- -- - rehabililacia. 169-170 Zwyrmlniajqcc zapulcnic s\aW<°J11· p;11t-1'i\v 2
- mlla111(1w 2,1 -- i11tcrsckcji nadgarstka 102 -- - rchabililacja 1:18, l ·'ILJ Zw_vrml11ic11ic stawu MCI' 'i
przczskt1rm: 72 - ko111prcsyj11c 80, 82
\l'C\\'lH(il'ZJle (OH! I') -12, •1:5, •18, n, 75, 81, - kosci l(1dcczkowalcj 70-73, 102, 1o:;
s:s,8:LWi,87, l<i8, 16LJ - - - rehabilitacja 74
·- zewnt;lrzne 81, 87, LJI, LJ.) - ·- -- u11ierucho111icnic gipsowc 75
/.csp1.1I ciasnoly podbarkowej 226, 227, - -- paliczk<'nv 38
228· 2.~)tj' 3tl 3 - rchabililacja 39, tl()
leczenie 232 -- - ·- z rozkawalkowanicm 38
· - picrwolny 228, 229 -- -- pro111ie11iowcj dyslalncgo odcinka 7ö-93
rl'habililacja 23:1 ·- -- - - - klasyfikacja 81-83
·-- w1<'1rny 229-232, 24:5 - - -- - - posti;powanic 86, 87
pm1i<;ziowej 77, 84 - -- - szyjki 1:52
cicsni naclgarstka (CTS) 2, 5.3--M, 76, 84 -- - - wyrnstka rylcowalego 80
-- leczcnic 60, 63 -- - srüdrr,,cza 38
ohjawy bO 4()
pnihy du rozpflwania 57--59 39, 40
r(·1i.nicowanie b l - - l'<;ki 37
- 1yp~1 :J1l -- -- - 11111ogic 37
- :'.:1hur1:e11ia czucia 55 -- 11ieslabilnc 37, 81
-- 1:h<1r•:j lopalki 19:5 --· nastawienic 111etmlq za111kni<;tq 37
clirzqslki tn'1jkc1t11cj (Tl'C:C) 85 - gwoY.dziowanicm 37, 38
de Q11c1-vci11a 1o:; - -- -- olwarte 37
- inlcrsckcji nadgarstka 104-106 - - spiralnc :57
kanalu Cuyona LJ8 - - - stabilne 37
lokciowcgo 1 l 0 -- ·-- - i. przemieszczc11ie111 37, tß
pro111ie11imvego 118, 121, 1:51-15."i - nadklykcia przysrodkowego 1 1L)
zginacza naclgarslka 105 -1'11' 41
:543 -- podstawy kciuka 4:5
-- pro111ic11iowo-11adgarstkowc 84
l .iwlhcrga -- l~olamla 4'.), 46
·· 111arlwcgo ra111ic11ia 1LJ2, 19,I S111ilha 80, 8:1
- 111it,'.~11ia nawrolncgo oblego (l'TS) 61, 64, - slawowc scinajqcc HO, 82, 84
1 IH - szol'crskic 80, 102
ncrwu 111ii;dzykosl ncgo l 18, 121 -- typu lmk,'icrskiego 46, •17
-- l'arso11age'a~l\1rncra 202 --- rehabilitacja '13--50
-- pociqgnir,,ciu za lokicc 1 19 - 111icsza1wgo 82
-- pmlpmy lokcimvo-nadgnrstkmvcj 9(1, 1o:; -- wyrostlrn lokciowcgo 120
· · pro11alon'1w 56, M, 120, 121 rylrnwalego kosci lokciowcj 8:5, 98
· · pri'lby prmvnkacyjm: 65 -- -- -- - prnmieniowcj l 02
pr:t.t,ci:1i.e11ia w wyproscic z usl.awienicm -· zgii,:ciowc KO, H2, 8:5
lmslawy111 1 17, 12:5---125 -- z oderwanic111 42, 82
ucisku .nerwu 11ii9clzylrns\11cgo 122 Zlqcza scii;gniste 2LJ
-- uwii;;,11i~'cia wyrost ka lokciowcgo 122 Zrniuzdzenie sci<;gna 8, 1:i, 18,
-- \Vanenbcrga 2, 103. l 0:5 Znicczulcnic przcwodmvc 82