Nitel arastirma yontemlerinden dokuman incelemesi yonteminin kullanildigi bucalisma bes bolumden ... more Nitel arastirma yontemlerinden dokuman incelemesi yonteminin kullanildigi bucalisma bes bolumden olusmaktadir. Bu calismanin amaci cocuk edebiyatinda kurmacagercekligine somutluk kazandiran yapiyi betimlemektir.Cocuk edebiyati yapitlarinin kurgulanmasi oncelikle yetiskin yazar ya da cizerineylemine dayanir. Gercekligin alimlanma bicimi, cocuk ve yetiskin arasinda farklilikgosterdiginden cocuklara seslenen kurmaca evren indirgenmis bir gerceklik modelinedayanir. Baska bir deyisle cocuk okurun anlamlandirmakta gucluk cekebilecegi durumlar,olaylar ya da dusunceler bu evrenin disinda tutulur, onun gelisim ozelliklerine uygunolmayan kurgulama yontem ve araclarindan indirgenerek yararlanilir. Bu acidan ozelliklecocuk edebiyatinda kurgunun gorme bicimi parcalidir.Izlerkitlesi cocuk okur olan kurgusal yapitlar etik bir sorumluluga ve duyarligagereksinim duyar. Bu acidan cocuk edebiyatinda kurmaca gerceklik her seyden onceetik bir kozmostur. Etige benzer bir isleyise sahiptir. Kurmacayi gorunur kilan tumkatmanlarin da —cocugun iyiligi icin— etik evrensel degerlere dayanmasi gerekir.Cocuk edebiyatinda kurmaca gercekligi yapilandiran yazinsal katman cocukokurun yas duzeyi, ilgi ve gereksinimlerine uygun bir cesitlilik gostermelidir. Bukatmanda oncelikle cocuk okurun gereksinim duydugu devinimi ortaya cikaran bir yolizlenmelidir. Cocuk okurun parcali, canli, devingen, karnavalistik ve kimi kurgularda dagrotesk gorme bicimi yakalanmalidir. Boylece kurgunun gorme bicimi daha inandiricive daha estetik bir duzleme yerlestirilebilir.Gercek dunyada genellikle yetiskin otoritesindeki cocuk okur, kurmaca evrenaraciligiyla kendine guvenli ve ozgur bir devinim alani bulur. Ozellikle karnavalistik cocukkarakterler, cocuk okur icin birer esduyumsal ozdesim imgelerine donusurler. Yetiskindenetiminden siyrilan bu tur karakterlerin gucu ellerine almalari cocuk okur icin bir umutvkaynagi olur. Bu nedenle kurgusal cocuk edebiyati yapitlarinda cocuk karakterlere gucverilmeli ve bireyin toplumsal kurumlar uzerindeki donusturucu gucu sezinletilmelidir.Hem sempatiye hem de esduyumsal sureclere dayanan kurgulama edimi cocukedebiyati acisindan sevgi temeline dayanmali, umudu diri tutmali ve evrensel etikdegerlere gore bicimlendirilmelidir.AbstractThis study, which was carried out by the document analysis in the qualitativeresearch, consists of five parts. The aim of this study is to describe what makes thefictional reality in the children’s literature to be real/concrete.The fictionalizing period of children's literature works are primarily based on theperformance of the adult writer and illustrator. As the comprehending form of reality aredifferentiated between the children and adults, the fictional cosmos addressing to thechildren presents a reduced/reified reality model.Situations, events, or thoughts, which could be difficult to make clearer sense bythe child reader are kept away from this cosmos and the methods and tools offictionalizing that are inappropriate for their developmental characteristics arebenefitted reducing in the fictional works addressing the children. From this point ofview, the style of handling fiction especially in children's literature is fragmented.The works addressing to the child reader are on an ethical responsibility andsensitivity. For this reason, the fictional reality in the children’s literature are above allan ethical cosmos. It has practically a similar function to ethics. All layers which makethe fiction visible are expected to base on an ethical code of universal sensitivity—especially for the well-being of the child.The literary layer should vary in accordance with the child's age level, interestsand needs. In this layer, a path should be followed to reveal the movement that childreader needs. The lively, dynamic, carnivalesque, and even grotesque in some fictionsways of seeing of child reader should be emphasized. Thus, the ways of seeing thefiction could be more persuasive/convincing and more aesthetic.In the real world, child reader usually under adult authority finds himself a safeand free experimental area of development through fictional cosmos. In particular,viicarnivalesque child characters become empathic identification images for child reader.The fact that these types of characters getting rid of the adult control in turn take thecontrol is a source of hope for child readers. For this reason, child characters in fictionalchildren's literature works should be empowered and should be sensed them thetransformative power of the individual on social institutions.The fictional performance consisting of both sympathies and empathic processesshould be based on love in terms of children's literature, kept the hope alive and shapedaccording to universal ethical codes.
Bu çalışmanın amacı “Kuş Olsam Evime Uçsam” adlı çocuk edebiyatı yapıtını göç olgusu açısından çö... more Bu çalışmanın amacı “Kuş Olsam Evime Uçsam” adlı çocuk edebiyatı yapıtını göç olgusu açısından çözümlemektir. Çalışmada verilerin toplanması için doküman analizi yönteminden, verilerin çözümlenmesi için de içerik analizinden yararlanılmıştır. İncelenen yapıt göçe neden olan olay ve durumlar, göçün ortaya çıkardığı temel sorunlar, göçün ortaya çıkardığı duygu durumları ve göç etmek zorunda kalan karakterlerin arzu ve istekleri bakımından ayrıntılı bir biçimde çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda söz konusu yapıtta, göç olgusuyla ilgili çeşitli olay ve durumların (şiddete uğrama, çeteler, psikolojik travmalar vb.), temel sorunların (işsizlik, psikolojik travma, barınma vb.), duygu durumlarının (korku, özlem, umut, kaygı, merak vb.), göç eden karakterlerin beklenti ve isteklerinin (hayatta kalma isteği, ev, eğitim alabilme, öz yurdundan ayrılmama, öz yurduna dönme vb.) kurguya yansıdığı görülmüştür. Bu yönlerden incelenen yapıtın göçü deneyimleyen bireylerin dünyasını ayrıntılı bir şeki...
Literature, particularly children’s literature, is closely associated with the stimulation of hop... more Literature, particularly children’s literature, is closely associated with the stimulation of hope directed to a better future and life. Seeking mean of life makes continuity around this stimulation. From the point of children’s literature, hope has lexical and objective referent. Because children grown up day by day. So they need helpings of other person or different material to know and preparing to real life. In this situation, children’s literature and writers have some ethical responsibility: give hope to children and making happy them. But in this area success is connected with the level of children’s growing, ages and experiences. For this reason, the examples of hope shared with children have to be founded on these aspects and involve in outer world’s scape. The four children’s literary works belong to different language and culture has been studied from the “anxiety, comfort, love and intersubjective” points that related to the hope. In the assessment of the works written i...
Özet: Dil ve edebiyat eğitiminde okuma becerisine ilişkin alanyazınında birçok yöntem ve strateji... more Özet: Dil ve edebiyat eğitiminde okuma becerisine ilişkin alanyazınında birçok yöntem ve strateji önerilmektedir. Son dönemlerde önerilen bu yöntemlerden biri de yakın okumadır. Bu yönteme ilişkin olarak Türkçe ders kitaplarında ve Türkçe Dersi Öğretim Programında (2018) kuramsal ve pratik yönden bir eksiklik olduğu söylenebilir. Bu yönteme herhangi bir gönderme yapılmamıştır. Yakın okuma öğrencinin eleştirel düşünme, güç bir metni akademik yönden irdeleme, ayrıntıları sorgulama gibi birçok yönden yetkinleşmesine hizmet eden bir yöntemdir. Bu nedenle Türkçe eğitiminde öğretmen ve öğrenciler yakın okumaya ilişkin bilinçlendirilmeli ve bu yöntemin içselleştirilmesi için fırsatlar yaratılmalıdır. Nitel ve betimsel bir yaklaşımla tasarlanan bu çalışmanın temel amacı Türkçe eğitiminde yakın okuma yönteminden nasıl yararlanılacağını bir etkinlik taslağıyla somutlaştırmaktır. Yakın okumanın etkin kullanımı için öncelikle anlaşılması güç metinler belirlenmeli ve bunlar üzerine yakın okumal...
Nitel arastirma yontemlerinden dokuman incelemesi yonteminin kullanildigi bucalisma bes bolumden ... more Nitel arastirma yontemlerinden dokuman incelemesi yonteminin kullanildigi bucalisma bes bolumden olusmaktadir. Bu calismanin amaci cocuk edebiyatinda kurmacagercekligine somutluk kazandiran yapiyi betimlemektir.Cocuk edebiyati yapitlarinin kurgulanmasi oncelikle yetiskin yazar ya da cizerineylemine dayanir. Gercekligin alimlanma bicimi, cocuk ve yetiskin arasinda farklilikgosterdiginden cocuklara seslenen kurmaca evren indirgenmis bir gerceklik modelinedayanir. Baska bir deyisle cocuk okurun anlamlandirmakta gucluk cekebilecegi durumlar,olaylar ya da dusunceler bu evrenin disinda tutulur, onun gelisim ozelliklerine uygunolmayan kurgulama yontem ve araclarindan indirgenerek yararlanilir. Bu acidan ozelliklecocuk edebiyatinda kurgunun gorme bicimi parcalidir.Izlerkitlesi cocuk okur olan kurgusal yapitlar etik bir sorumluluga ve duyarligagereksinim duyar. Bu acidan cocuk edebiyatinda kurmaca gerceklik her seyden onceetik bir kozmostur. Etige benzer bir isleyise sahiptir. Kurmacayi gorunur kilan tumkatmanlarin da —cocugun iyiligi icin— etik evrensel degerlere dayanmasi gerekir.Cocuk edebiyatinda kurmaca gercekligi yapilandiran yazinsal katman cocukokurun yas duzeyi, ilgi ve gereksinimlerine uygun bir cesitlilik gostermelidir. Bukatmanda oncelikle cocuk okurun gereksinim duydugu devinimi ortaya cikaran bir yolizlenmelidir. Cocuk okurun parcali, canli, devingen, karnavalistik ve kimi kurgularda dagrotesk gorme bicimi yakalanmalidir. Boylece kurgunun gorme bicimi daha inandiricive daha estetik bir duzleme yerlestirilebilir.Gercek dunyada genellikle yetiskin otoritesindeki cocuk okur, kurmaca evrenaraciligiyla kendine guvenli ve ozgur bir devinim alani bulur. Ozellikle karnavalistik cocukkarakterler, cocuk okur icin birer esduyumsal ozdesim imgelerine donusurler. Yetiskindenetiminden siyrilan bu tur karakterlerin gucu ellerine almalari cocuk okur icin bir umutvkaynagi olur. Bu nedenle kurgusal cocuk edebiyati yapitlarinda cocuk karakterlere gucverilmeli ve bireyin toplumsal kurumlar uzerindeki donusturucu gucu sezinletilmelidir.Hem sempatiye hem de esduyumsal sureclere dayanan kurgulama edimi cocukedebiyati acisindan sevgi temeline dayanmali, umudu diri tutmali ve evrensel etikdegerlere gore bicimlendirilmelidir.AbstractThis study, which was carried out by the document analysis in the qualitativeresearch, consists of five parts. The aim of this study is to describe what makes thefictional reality in the children’s literature to be real/concrete.The fictionalizing period of children's literature works are primarily based on theperformance of the adult writer and illustrator. As the comprehending form of reality aredifferentiated between the children and adults, the fictional cosmos addressing to thechildren presents a reduced/reified reality model.Situations, events, or thoughts, which could be difficult to make clearer sense bythe child reader are kept away from this cosmos and the methods and tools offictionalizing that are inappropriate for their developmental characteristics arebenefitted reducing in the fictional works addressing the children. From this point ofview, the style of handling fiction especially in children's literature is fragmented.The works addressing to the child reader are on an ethical responsibility andsensitivity. For this reason, the fictional reality in the children’s literature are above allan ethical cosmos. It has practically a similar function to ethics. All layers which makethe fiction visible are expected to base on an ethical code of universal sensitivity—especially for the well-being of the child.The literary layer should vary in accordance with the child's age level, interestsand needs. In this layer, a path should be followed to reveal the movement that childreader needs. The lively, dynamic, carnivalesque, and even grotesque in some fictionsways of seeing of child reader should be emphasized. Thus, the ways of seeing thefiction could be more persuasive/convincing and more aesthetic.In the real world, child reader usually under adult authority finds himself a safeand free experimental area of development through fictional cosmos. In particular,viicarnivalesque child characters become empathic identification images for child reader.The fact that these types of characters getting rid of the adult control in turn take thecontrol is a source of hope for child readers. For this reason, child characters in fictionalchildren's literature works should be empowered and should be sensed them thetransformative power of the individual on social institutions.The fictional performance consisting of both sympathies and empathic processesshould be based on love in terms of children's literature, kept the hope alive and shapedaccording to universal ethical codes.
Bu çalışmanın amacı “Kuş Olsam Evime Uçsam” adlı çocuk edebiyatı yapıtını göç olgusu açısından çö... more Bu çalışmanın amacı “Kuş Olsam Evime Uçsam” adlı çocuk edebiyatı yapıtını göç olgusu açısından çözümlemektir. Çalışmada verilerin toplanması için doküman analizi yönteminden, verilerin çözümlenmesi için de içerik analizinden yararlanılmıştır. İncelenen yapıt göçe neden olan olay ve durumlar, göçün ortaya çıkardığı temel sorunlar, göçün ortaya çıkardığı duygu durumları ve göç etmek zorunda kalan karakterlerin arzu ve istekleri bakımından ayrıntılı bir biçimde çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda söz konusu yapıtta, göç olgusuyla ilgili çeşitli olay ve durumların (şiddete uğrama, çeteler, psikolojik travmalar vb.), temel sorunların (işsizlik, psikolojik travma, barınma vb.), duygu durumlarının (korku, özlem, umut, kaygı, merak vb.), göç eden karakterlerin beklenti ve isteklerinin (hayatta kalma isteği, ev, eğitim alabilme, öz yurdundan ayrılmama, öz yurduna dönme vb.) kurguya yansıdığı görülmüştür. Bu yönlerden incelenen yapıtın göçü deneyimleyen bireylerin dünyasını ayrıntılı bir şeki...
Literature, particularly children’s literature, is closely associated with the stimulation of hop... more Literature, particularly children’s literature, is closely associated with the stimulation of hope directed to a better future and life. Seeking mean of life makes continuity around this stimulation. From the point of children’s literature, hope has lexical and objective referent. Because children grown up day by day. So they need helpings of other person or different material to know and preparing to real life. In this situation, children’s literature and writers have some ethical responsibility: give hope to children and making happy them. But in this area success is connected with the level of children’s growing, ages and experiences. For this reason, the examples of hope shared with children have to be founded on these aspects and involve in outer world’s scape. The four children’s literary works belong to different language and culture has been studied from the “anxiety, comfort, love and intersubjective” points that related to the hope. In the assessment of the works written i...
Özet: Dil ve edebiyat eğitiminde okuma becerisine ilişkin alanyazınında birçok yöntem ve strateji... more Özet: Dil ve edebiyat eğitiminde okuma becerisine ilişkin alanyazınında birçok yöntem ve strateji önerilmektedir. Son dönemlerde önerilen bu yöntemlerden biri de yakın okumadır. Bu yönteme ilişkin olarak Türkçe ders kitaplarında ve Türkçe Dersi Öğretim Programında (2018) kuramsal ve pratik yönden bir eksiklik olduğu söylenebilir. Bu yönteme herhangi bir gönderme yapılmamıştır. Yakın okuma öğrencinin eleştirel düşünme, güç bir metni akademik yönden irdeleme, ayrıntıları sorgulama gibi birçok yönden yetkinleşmesine hizmet eden bir yöntemdir. Bu nedenle Türkçe eğitiminde öğretmen ve öğrenciler yakın okumaya ilişkin bilinçlendirilmeli ve bu yöntemin içselleştirilmesi için fırsatlar yaratılmalıdır. Nitel ve betimsel bir yaklaşımla tasarlanan bu çalışmanın temel amacı Türkçe eğitiminde yakın okuma yönteminden nasıl yararlanılacağını bir etkinlik taslağıyla somutlaştırmaktır. Yakın okumanın etkin kullanımı için öncelikle anlaşılması güç metinler belirlenmeli ve bunlar üzerine yakın okumal...
“Cesur Çocuklara Korku Hikâyeleri" adlı üç resimli çocuk kitabından oluşan serideki öykülerde yer... more “Cesur Çocuklara Korku Hikâyeleri" adlı üç resimli çocuk kitabından oluşan serideki öykülerde yer alan grotesk ögelerin nasıl bir dağılım sergilediğini tespit etmeyi amaçlayan bu çalışma, nitel desende yapılandırılmıştır. Verilerin toplanması için doküman analizi, çözümlemesinde ise betimsel analiz kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre seride grotesk ögelerden olağanüstü varlıklar (canavar, dev, hayalet vampir...) en yoğun dağılıma sahiptir. Olağanüstü varlıklar arasında dağılım açısından “canavar” ilk sırada yer almaktadır. Peri, tabela yiyen, harita yutan, pusula kemirgeni ve ekmek yağmalayıcıları da en alt düzeyde yer almaktadır. Grotesk görünümlü eylemler arasında “yemek/mideye indirmek”, grotesk görünümlü mekânlar arasında “orman” grotesk görünümlü nesneler arasında “kılıç” ve grotesk görünümlü figürler arasında da “kötülük peşindeki hayvan” birinci sırada yer almaktadır. Sonuç olarak Cesur Çocuklara Korku Hikâyeleri adlı seride çoğunluğu korku imgesi olarak varlık gösteren grotesk ögelerin genelde "olağanüstü varlıklar" yoluyla yapılandırıldığı söylenebilir. Ayrıca seride grotesk ögelerin kanlı sahneler, cinsellik, argo ifadeler, belirsizlikle bitme ve süreklilik arz eden karamsar atmosfer gibi çocuğun duygusal dünyasını örseleyebilecek unsurlardan uzak sunulması yönüyle incelenen serisinin, çocuğun kişilik ve kimlik edinimi sürecinde yararlanılabilecek niteliğe sahip olduğu söylenebilir.
Distopik yapıtlar, okurları dünyanın geleceğine ilişkin kötü senaryolarla buluşturarak
onları uya... more Distopik yapıtlar, okurları dünyanın geleceğine ilişkin kötü senaryolarla buluşturarak onları uyaran yazınsal ürünlerdir. Bu senaryolar teknolojik gelişmeler, salgın hastalıklar, çevre kirliliği, denetimci ve baskıcı yönetimler, klonlama, yapay zekâ, iklim değişiklikleridir. Okura distopik evren sunulurak çeşitli kurumlar sorgulanır, belli problemlere dikkat çekilir. Bireysel, toplumsal, psikolojik, ekonomik, biyolojik, ahlakî, politik, dijital sonuçlar iletilir. Okurdan yeni bakış açıları edinmesi, bilinç geliştirmesi ve duyarlı olması beklenir. Nitel araştırma deseninin kullanıldığı bu çalışmada doküman analizinden, verilerin çözümlenmesi için betimsel analizden yararlanılmıştır. Çalışmada inceleme nesnesi olarak Dilge Güney’in “1 GB Adalet” adlı distopik yapıtı incelenmiş ve çözümlenmiştir. Yapıtın distopik anlatıların tipik özelliklerini sergilediği görülmüştür. İnceleme sonucunda yapıtın distopik boyutu, eleştirilen kurumlar(adalet, medya, aile, reklamcılık sektörü ve sosyal medya), dikkat çekilen sorunlar(gelir adaletsizliği, çocuk hakları, bilinçsiz sosyal medya tüketiciliği, iletişimsizlik ve kabul görme) ele alınmıştır. Bu açıdan özellikle yapıtın güncelliği, okurda farkındalık yaratması, bilinç oluşturması, duyarlık geliştirmesinden hareketle okurlara salık verilecek nitelikte olduğu söylenebilir.
Kurmaca edebiyat yapıtlarında olay örgüsünü yapılandıran temel öge çatışmalardır. Gerçek yaşamda ... more Kurmaca edebiyat yapıtlarında olay örgüsünü yapılandıran temel öge çatışmalardır. Gerçek yaşamda olduğu gibi kurgusal yapıtlardaki karakterler çeşitli engellerle, güçlüklerle karşılaşmaktadır. Karakterlerin üstesinden gelmeye çabaladığı, güçlüklere boyun eğdiği ya da bunları yendiği olgu ve durumlar çatışmaları doğurmaktadır. Çatışmalar okurun dikkatini çekerek merak duygusunu ve gerilimi canlı tutmaktadır. Özellikle çocuk okurun gelişimsel özellikleri hesaba katıldığında çatışmalar onun yazınsal yapıtı baştan sona okumasına sağlayan temel bileşenlerdendir. Olaya dayalı yazınsal yapıtlarda çatışmalar “teknoloji-doğa çatışması, kişi-kişi çatışması, kişi-doğa çatışması, kişi-toplum çatışması ve kişinin kendisiyle çatışması” olmak üzere beş başlık altında değerlendirilmektedir. Bu araştırmada 7-12 yaş düzeyindeki çocuklara seslenen korku türündeki “Cesur Çocuklara Korku Hikâyeleri” adlı resimli kitap üçlemesi çatışmalar açısından incelenmektedir. Nitel araştırma deseniyle yapılandırılan bu araştırmada verilerin toplanması için doküman incelemesinden, verilerin çözümlenmesi için de içerik analizinden yararlanılmıştır. Bulguların daha somut aktarılması, veri kaybının önlenmesi için günümüz araştırmacılarının yoğunlukla kullandığı nitel araştırma yazılımlarından MAXQDA 2022 kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre karakterlerin çoğunlukla dışsal çatışmalarla karşılaştıkları, içsel çatışmaların ise minimum düzeyde kaldığı görülmüştür.
Çocuk edebiyatı yapıtlarında işlenen duygu durumları çocuğun duyularını devindirerek onun duygu e... more Çocuk edebiyatı yapıtlarında işlenen duygu durumları çocuğun duyularını devindirerek onun duygu evrenini zenginleştirir. Çocuk okur, okuduğu kitapların anlamsal dünyasında çeşitli duygu katmanlarıyla karşılaştığında duygu durumlarını sezmeye, anlamaya ve böylelikle kendi duygularını da fark etmeye başlar. Bu araştırmanın amacı çağdaş çocuk edebiyatımızın önemli yazarlarından Sevim Ak’ın “Vanilya Kokulu Mektuplar” adlı çocuk romanını (8 yaş ve üzeri) duygular açısından çözümlemektir. Verilerin toplanması için doküman analizine, verilerin çözümlenmesi için de içerik analizine başvurulmuştur. Çalışmada elde edilen bulguların daha görünür ve somut kılınması, veri kaybının minimum düzeye indirgenmesi için nitel araştırmalarda kullanılan analiz yazılımlarından MAXQDA 2022 kullanılmıştır. Çalışma kapsamında incelenen çocuk romanında toplamda 387 olmak üzere 25 farklı duygu belirlenmiştir. Sevinç, sevgi ve şaşkınlık duygularının yoğun bir dağılıma sahip olduğu görülmüştür. Yapıttaki duygular bütünsel bir bakış açısıyla irdelendiğinde öncelikle sevinç, sevgi ve şaşkınlık duygularının metin boyunca baskın olduğu; üzüntü, huzursuzluk gibi olumsuz duyguların kurgunun başlarında yoğunluk gösterdiği, sonlara doğru ise azaldığı görülmüştür. İncelenen yapıttaki duyguların kesişimi değerlendirildiğinde tespit edilen 25 duygudan 7'sinin (suçluluk duygusu, aşağılık duygusu, tereddüt, düş kırıklığı, pişmanlık, kızgınlık, isteksizlik) diğer duygularla herhangi bir kesişim sergilemediği, diğer duyguların ise (18 duygu) birbiriyle en az bir defa kesiştiği bulgulanmıştır. Sonuç olarak yapıtın girişinde olumsuz duygular işlense bile metnin olumlu duygularla sonlandırıldığı, bu yönden çocuk okurun olumsuz duygu durumlarıyla baş başa bırakılmadığı görülmüştür.
Dil ve edebiyat öğretimi öğrencinin hem düşünce hem de duygu dünyasını zenginleştirmeyi hedefleme... more Dil ve edebiyat öğretimi öğrencinin hem düşünce hem de duygu dünyasını zenginleştirmeyi hedeflemektedir. Tematik anlayışla yapılandırılan Türkçe Dersi Öğretim Programı (2018) bu amaçla ders kitaplarına alınabilecek “Duygular” temasına ve duygularla ilişkili çeşitli konulara (beğenme, heyecan, kaygı, duygu yönetimi gibi) yer vermektedir. Bu çalışmanın amacı da ortaokul 7. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki duygular temasına alınmış metinleri işledikleri duygular açısından çözümlemektir. Verilerin toplanması için doküman analizine, verilerin çözümlenmesi için de içerik analizine başvurulmuştur. Ayrıca bulguların somutlaştırılması ve görselleştirilmesi, veri kaybının minimum düzeye indirgenmesi için nitel çalışmalarda kullanılan analiz yazılımlarından MAXQDA 2022’den yararlanılmıştır. Araştırmanın inceleme nesnelerini 2022-2023 eğitim öğretim yılında ortaokul 7. sınıflar için hazırlanmış ve duygular temasına yer veren iki Türkçe ders kitabı (MEB Yayınları ve Özgün Yayıncılık) oluşturmaktadır. Elde edilen bulgulara göre ortaokul 7. sınıf Türkçe ders kitaplarında “sevinç/neşe” (f: 14; %12,7) duygusu sıklık açısından ilk sırada yer alırken, “sevgi” (f: 12; %10,9), “üzüntü/keder” (f: 12; 10,9) duygularının da yoğun bir dağılım gösterdiği belirlenmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yayımlanan ders kitabında olumsuz duygular [üzüntü/keder (f: 11), özlem (f: 7), sitem (f: 5)]; Özgün Yayıncılık tarafından hazırlanan ders kitabında ise olumlu duygular [sevgi (f: 8), sevinç/neşe (f: 7), mutluluk (f: 4)] daha yoğun bir dağılım sergilemiştir. Sonuç olarak Özgün Yayıncılık tarafından hazırlanan ders kitabındaki duygular temasına ait metinlerin daha iyimser duygular içerdiği söylenebilir.
Günümüzde çocuklara seslenen kitaplarda biçimsel ve türsel çeşitlilikten söz edilebilir. Çocuk ok... more Günümüzde çocuklara seslenen kitaplarda biçimsel ve türsel çeşitlilikten söz edilebilir. Çocuk okurun önünde fantastikten bilimkurguya, dedektif ve polisiyeden korku türüne kadar geniş bir yelpaze vardır. Bu türlerden korku edebiyatı çeşitli gerekçelerle (çocuğu duygusal yönden örseleyeceği, duyarsızlaştıracağı, ürküteceği gibi) okunacak kitaplar arasında sakıncalılar listesinde yer almaktadır. Bu çalışmanın amacı da 7-12 yaş grubuna seslenen Cesur Çocuklara Korku Hikâyeleri (Büyülü Orman) (2015) başlıklı korku türündeki resimli kitabı (8 öykü) “korku” teması çerçevesinde çözümlemektir. Çalışmada veri toplama yöntemi olarak doküman incelemesine, verilerin çözümlenmesi için de içerik analizine başvurulmuştur. Ayrıca veri analizinde nitel araştırmalarda kullanılan yazılımlardan MAXQDA 2022’den yararlanılmıştır. Çalışmanın problem tümcesi “Büyülü Orman” başlıklı korku türündeki resimli çocuk kitabı korku teması çerçevesinde nasıl bir özellik sergilemektedir?” biçiminde tanımlanabilir. Elde edilen bulgulara göre çocuk karakterlerde uluma (f: 2), hırlama (f: 1), homurtu (f: 2), gıcırtı (f: 1) seslerinin, olağan dışı figürlerin [cadı (f: 7), yaratık (f: 3), kurt adam (f: 2), karaltı (f: 1), büyücü (f: 1)] korkuya neden olduğu belirlenmiştir. Bunun yanı sıra söz konusu yapıtta çocuk karakterlerin korkuyu ortaya çıkaran durumlar karşısında çoğunlukla “kaçma” (f: 7) eylemini tercih ettikleri, korkuyu doğuran ögeler (tekin olmayan orman, tuhaf bir hayvan) karşısında ise unutma (f: 1) ve dudak bükme (f: 1) davranışlarını sergiledikleri görülmüştür. Yapıtın seslendiği yaş düzeyinin (7-12 yaş) duygusal gelişimi hesaba katıldığında korku temasının hedef kitlenin gelişimsel özelliklerine uygun kurgulandığı söylenebilir.
Çocuk ve Gençlik Edebiyatında Distopya ve Pedagojik Boyutu, 2023
Distopik metinler, dünyaya ya da mevcut koşullara eleştirel bir perspektiften bakarak okurda çeşi... more Distopik metinler, dünyaya ya da mevcut koşullara eleştirel bir perspektiften bakarak okurda çeşitli konulara (otoriter yönetimler, kötü amaçla kullanılan teknolojik çalışmalar, canlı kopyalama gibi) ilişkin olarak bir farkındalık yaratmayı hedefler. Ütopik anlatıların tersine daha kötücül bir dünyanın işlendiği bu metinlerde gelecekte küresel anlamda karşılaşılabilecek olası sorunlara dikkat çekilir. Bu tür metinlerde cehennemvari bir dünya kurgulansa bile çocuk/genç okur karamsar bir dünyayla baş başa bırakılmaz bunun yerine hedef kitlede bir öz bilinç oluşturulmak hedeflenir. Dünyanın ya da yaşamın ters yüz edilmiş bir boyutta ya da farklı yaşam formlarında sunulması da okurun insan, çeşitli yaşam formlarını farklı açılardan görmesine aracılık eder. Böylece okur, küresel sorun ve olgulara dönük bir farkındalık edinerek çeşitli çözümler geliştirmek için fırsatlar yakalar. Nitel araştırma deseninde yapılandırılan bu çalışmada verilerin toplanması için doküman analizinden, verilerin çözümlenmesi için betimsel analizden yararlanılmıştır. Çalışmada inceleme nesnesi olarak Luigi Ballerini’nin “Adı Sıfır” başlıklı distopik metni çözümlenmiştir. İnceleme sonucunda söz konusu yapıtın sahip olduğu pedagojik boyut ortaya koyulmuştur. Elde edilen verilere göre bu yapıt hedef kitlede (15 yaş ve yukarısı) günümüzdeki çeşitli problemlere (ekolojik çürüme, dijital bağımlılık, bilimin kötücül amaçlara alet edilmesi, politik baskı, bilincin denetim altına alınması…) ve beden, aile, eğitim, özne/birey gibi fenomenlerin anlamına odaklandığı görülmektedir. Bu yönüyle söz konusu yapıtın eğitim öğretim ortamlarında yararlanılabilecek yazınsal bir nitelik ve pedagojik boyut taşıdığı söylenebilir.
Okuma kültürü; bir bireyin, kendine
özgü bağları olan bireylerin oluşturduğu
toplumsal grupların ... more Okuma kültürü; bir bireyin, kendine özgü bağları olan bireylerin oluşturduğu toplumsal grupların ve de bu iki ögenin oluşturacağı geniş anlamdaki toplumsal bütünlüğün ve böylece okuma eylemiyle kurulacak olan bağın niteliği ile yakından ilgilidir. Bir toplumun geleceğini kuracak bilgi ve deneyim birikimi o toplumun için vazgeçilmez bir öneme sahiptir.
Çocukların okuma kültürü edinmesinde erken döneme seslenen çocuk edebiyatı yapıtlarının etkisi ya... more Çocukların okuma kültürü edinmesinde erken döneme seslenen çocuk edebiyatı yapıtlarının etkisi yadsınamaz. Gelişim özelliklerine uygun biçimde üretilen kitaplar çocuğun bilişsel, duyuşsal, toplumsal ve ahlaksal yönlerden yetkinleşmesine hizmet eder. Ancak seçilen kitabın pedagojik açıdan işlevini yerine getirmesi için tüm boyutlarıyla nitelikli bir yapıya sahip olması gerekmektedir. Bu kitabın amacı da önceden akademik bir bakış açısıyla sınanmış ve değerlendirilmiş resimli kitaplara ilişkin olarak anne babalara, eğitimcilere, kısacası tüm ilgililere bir öneri sunabilmektir. Elinizdeki kitap iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde aşırı kavramsallaştırma ya da terimlere başvurmadan erken çocukluk dönemine seslenen kitaplara ilişkin genel bir çerçeve çizilmiştir. İkinci bölümde ise okulöncesi dönemindeki çocuklara seslenebilecek on beş (15) resimli çocuk kitabı “kitap bilgileri, dış yapı (boyut, kapak, cilt ve kâğıt, sayfa düzeni, harfler), iç yapı (konu, izlek ve ileti, karakter, dil ve anlatım, çevre), eğitsel özellikler ve genel değerlendirme” başlıkları altında değerlendirilmiştir. Kitabın öncelikle okulöncesi çocuklarımızın daha nitelikli kitaplarla buluşmasına aracı olması temennisiyle tüm ilgililere şimdiden iyi okumalar diliyorum.
Bu çalışmanın amacı ortaokul Türkçe Ders Kitaplarında yer alan grafik, tablo ve çizelgelerle yapı... more Bu çalışmanın amacı ortaokul Türkçe Ders Kitaplarında yer alan grafik, tablo ve çizelgelerle yapılandırılmış etkinlikleri sınıf düzeyi, metin türü, öğrenme alanı ve Türkçe Dersi Öğretim Programındaki kazanım ve açıklamalara göre dağılımını incelemektir. Araştırmanın veri kaynağını 2018-2019 eğitim-öğretim yılında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından onaylanan ve yayımlanan ortaokul 5-8. sınıf Türkçe ders kitapları (6 kitap) oluşturmaktadır. Verilerin toplanması için doküman incelemesi yönteminden, verilerin çözümlenmesinde ise içerik analizinden yararlanılmıştır. İncelenen ortaokul Türkçe ders kitaplarında grafik, tablo ve çizelgelerle yapılandırılmış toplam 58 etkinlikle karşılaşılmıştır. Analiz sonucunda; bu etkinliklerin genelde sınıf düzeylerine paralel bir artışa sahip olduğu, bu ögelerle yapılandırılmış etkinliklere en fazla bilgilendirici metinlerde yer verildiği, çoğunlukla yazma becerisine odaklanıldığı ve öğrenciden bu ögelerdeki bilgileri yorumlaması istendiği görülmüştür. Özellikle etkinliklerde çizelgelere yeterince yer verilmemesi Türkçe Dersi Öğretim Programının (2018) amaç ve kazanımlarıyla çelişik bir durum ortaya çıkarmaktadır.
Uploads
Papers by Erhan Sen
bulgulara göre seride grotesk ögelerden olağanüstü varlıklar (canavar, dev, hayalet vampir...) en yoğun dağılıma sahiptir. Olağanüstü varlıklar arasında dağılım açısından “canavar” ilk sırada yer almaktadır. Peri, tabela yiyen, harita yutan, pusula kemirgeni ve ekmek yağmalayıcıları da en alt düzeyde yer almaktadır. Grotesk görünümlü eylemler
arasında “yemek/mideye indirmek”, grotesk görünümlü mekânlar arasında “orman” grotesk görünümlü nesneler arasında “kılıç” ve grotesk görünümlü figürler arasında da “kötülük peşindeki hayvan” birinci sırada yer almaktadır. Sonuç olarak Cesur Çocuklara
Korku Hikâyeleri adlı seride çoğunluğu korku imgesi olarak varlık gösteren grotesk ögelerin genelde "olağanüstü varlıklar" yoluyla yapılandırıldığı söylenebilir. Ayrıca seride grotesk ögelerin kanlı sahneler, cinsellik, argo ifadeler, belirsizlikle bitme ve süreklilik arz eden karamsar atmosfer gibi çocuğun duygusal dünyasını örseleyebilecek
unsurlardan uzak sunulması yönüyle incelenen serisinin, çocuğun kişilik ve kimlik edinimi sürecinde yararlanılabilecek niteliğe sahip olduğu söylenebilir.
onları uyaran yazınsal ürünlerdir. Bu senaryolar teknolojik gelişmeler, salgın hastalıklar, çevre
kirliliği, denetimci ve baskıcı yönetimler, klonlama, yapay zekâ, iklim değişiklikleridir. Okura
distopik evren sunulurak çeşitli kurumlar sorgulanır, belli problemlere dikkat çekilir. Bireysel,
toplumsal, psikolojik, ekonomik, biyolojik, ahlakî, politik, dijital sonuçlar iletilir. Okurdan yeni
bakış açıları edinmesi, bilinç geliştirmesi ve duyarlı olması beklenir. Nitel araştırma deseninin
kullanıldığı bu çalışmada doküman analizinden, verilerin çözümlenmesi için betimsel analizden
yararlanılmıştır. Çalışmada inceleme nesnesi olarak Dilge Güney’in “1 GB Adalet” adlı
distopik yapıtı incelenmiş ve çözümlenmiştir. Yapıtın distopik anlatıların tipik özelliklerini
sergilediği görülmüştür. İnceleme sonucunda yapıtın distopik boyutu, eleştirilen
kurumlar(adalet, medya, aile, reklamcılık sektörü ve sosyal medya), dikkat çekilen
sorunlar(gelir adaletsizliği, çocuk hakları, bilinçsiz sosyal medya tüketiciliği, iletişimsizlik ve
kabul görme) ele alınmıştır. Bu açıdan özellikle yapıtın güncelliği, okurda farkındalık
yaratması, bilinç oluşturması, duyarlık geliştirmesinden hareketle okurlara salık verilecek
nitelikte olduğu söylenebilir.
bunları yendiği olgu ve durumlar çatışmaları doğurmaktadır. Çatışmalar okurun dikkatini çekerek merak duygusunu ve gerilimi canlı tutmaktadır. Özellikle çocuk okurun gelişimsel özellikleri hesaba katıldığında çatışmalar onun yazınsal yapıtı baştan sona okumasına sağlayan
temel bileşenlerdendir. Olaya dayalı yazınsal yapıtlarda çatışmalar “teknoloji-doğa çatışması, kişi-kişi çatışması, kişi-doğa çatışması, kişi-toplum çatışması ve kişinin kendisiyle çatışması” olmak üzere beş başlık altında değerlendirilmektedir. Bu araştırmada 7-12 yaş düzeyindeki
çocuklara seslenen korku türündeki “Cesur Çocuklara Korku Hikâyeleri” adlı resimli kitap üçlemesi çatışmalar açısından incelenmektedir. Nitel araştırma deseniyle yapılandırılan bu araştırmada verilerin toplanması için doküman incelemesinden, verilerin çözümlenmesi için de içerik analizinden yararlanılmıştır. Bulguların daha somut aktarılması, veri kaybının önlenmesi için günümüz araştırmacılarının yoğunlukla kullandığı nitel araştırma yazılımlarından MAXQDA 2022 kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre karakterlerin çoğunlukla dışsal çatışmalarla karşılaştıkları, içsel çatışmaların ise minimum düzeyde kaldığı görülmüştür.
araştırmalarda kullanılan analiz yazılımlarından MAXQDA 2022 kullanılmıştır. Çalışma kapsamında incelenen çocuk romanında toplamda 387 olmak üzere 25 farklı duygu belirlenmiştir. Sevinç, sevgi ve şaşkınlık duygularının yoğun bir dağılıma sahip olduğu görülmüştür. Yapıttaki duygular bütünsel bir bakış açısıyla irdelendiğinde öncelikle sevinç,
sevgi ve şaşkınlık duygularının metin boyunca baskın olduğu; üzüntü, huzursuzluk gibi olumsuz duyguların kurgunun başlarında yoğunluk gösterdiği, sonlara doğru ise azaldığı görülmüştür. İncelenen yapıttaki duyguların kesişimi değerlendirildiğinde tespit edilen 25 duygudan 7'sinin (suçluluk duygusu, aşağılık duygusu, tereddüt, düş kırıklığı, pişmanlık,
kızgınlık, isteksizlik) diğer duygularla herhangi bir kesişim sergilemediği, diğer duyguların ise (18 duygu) birbiriyle en az bir defa kesiştiği bulgulanmıştır. Sonuç olarak yapıtın girişinde olumsuz duygular işlense bile metnin olumlu duygularla sonlandırıldığı, bu yönden çocuk okurun olumsuz duygu durumlarıyla baş başa bırakılmadığı görülmüştür.
temasına yer veren iki Türkçe ders kitabı (MEB Yayınları ve Özgün Yayıncılık) oluşturmaktadır. Elde edilen bulgulara göre ortaokul 7. sınıf Türkçe ders kitaplarında “sevinç/neşe” (f: 14; %12,7) duygusu sıklık açısından ilk sırada yer alırken, “sevgi” (f: 12; %10,9), “üzüntü/keder” (f: 12; 10,9) duygularının da yoğun bir dağılım gösterdiği belirlenmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yayımlanan ders kitabında olumsuz duygular
[üzüntü/keder (f: 11), özlem (f: 7), sitem (f: 5)]; Özgün Yayıncılık tarafından hazırlanan ders kitabında ise olumlu duygular [sevgi (f: 8), sevinç/neşe (f: 7), mutluluk (f: 4)] daha yoğun bir dağılım sergilemiştir. Sonuç olarak Özgün Yayıncılık tarafından hazırlanan ders kitabındaki duygular temasına ait metinlerin daha iyimser duygular içerdiği söylenebilir.
korku teması çerçevesinde nasıl bir özellik sergilemektedir?” biçiminde tanımlanabilir. Elde edilen bulgulara göre çocuk karakterlerde uluma (f: 2), hırlama (f: 1), homurtu (f: 2), gıcırtı (f: 1) seslerinin, olağan dışı figürlerin [cadı (f: 7), yaratık (f: 3), kurt adam (f: 2), karaltı (f: 1), büyücü (f: 1)] korkuya neden olduğu belirlenmiştir. Bunun yanı sıra söz konusu yapıtta çocuk karakterlerin korkuyu ortaya çıkaran durumlar karşısında çoğunlukla “kaçma” (f: 7) eylemini tercih ettikleri, korkuyu doğuran ögeler (tekin olmayan orman, tuhaf bir hayvan) karşısında ise unutma (f: 1) ve dudak bükme (f: 1) davranışlarını sergiledikleri görülmüştür. Yapıtın seslendiği yaş düzeyinin (7-12 yaş) duygusal gelişimi hesaba katıldığında korku temasının hedef kitlenin gelişimsel özelliklerine uygun kurgulandığı söylenebilir.
özgü bağları olan bireylerin oluşturduğu
toplumsal grupların ve de bu iki ögenin
oluşturacağı geniş anlamdaki toplumsal
bütünlüğün ve böylece okuma eylemiyle
kurulacak olan bağın niteliği ile yakından
ilgilidir. Bir toplumun geleceğini kuracak
bilgi ve deneyim birikimi o toplumun için
vazgeçilmez bir öneme sahiptir.
Elinizdeki kitap iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde aşırı kavramsallaştırma ya da terimlere başvurmadan erken çocukluk dönemine seslenen kitaplara ilişkin genel bir çerçeve çizilmiştir. İkinci bölümde ise okulöncesi dönemindeki çocuklara seslenebilecek on beş (15) resimli çocuk kitabı “kitap bilgileri, dış yapı (boyut, kapak, cilt ve kâğıt, sayfa düzeni, harfler), iç yapı (konu, izlek ve ileti, karakter, dil ve anlatım, çevre), eğitsel özellikler ve genel değerlendirme” başlıkları altında değerlendirilmiştir.
Kitabın öncelikle okulöncesi çocuklarımızın daha nitelikli kitaplarla buluşmasına aracı olması temennisiyle tüm ilgililere şimdiden iyi okumalar diliyorum.