Transliterasie
In ’n transliterasie word woorde uit een skrif of taal letter vir letter in ’n ander alfabet weergegee. Soms word diakritiese tekens gebruik sodat die omskakeling op ’n presiese manier omgekeer kan word.
In teenstelling met getranskribeerde woorde is die uitspraakreëls van die teikentaal vir ’n leser nie voldoende om die getranslitereerde woorde te kan uitspreek nie. Transliterasie is ’n geskikte hulpmiddel om skrywers en titels of ander elemente in ’n lys wat oorspronklik nie in die Latynse alfabet geskryf is nie, behoorlik te sorteer.
Daar is verskeie voorbeelde van getranslitereerde woorde wat in Afrikaans gebruik word, byvoorbeeld sjiek (uit Frans), kurrikulum (uit Latyn) ens.
Transliterasie en transkripsie
[wysig | wysig bron]Daar word onderskei tussen:
- Transliterasie as ’n presiese letter-vir-letter-omskakeling van een alfabet (byvoorbeeld Cyrillies) in ’n ander (byvoorbeeld die Latynse alfabet), dikwels met behulp van diakritiese tekens. Hierdie omskakeling kan, indien nodig, weer omgekeer word. Transliterasie word veral in wetenskaplike werke gebruik indien die woord nie in die oorspronklike alfabet weergegee kan word nie omdat die letters verskil.
- Transkripsie as ’n uitspraakgebaseerde omskakeling van woorde uit ’n vreemde alfabet in ’n ander taal deur gebruik te maak van ’n fonetiese skrif of die spelreëls van die teikentaal. Dit word veral vir niewetenskaplike doeleindes gebruik sodat niemoedertaalsprekers die woorde volgens hul eie taal se spelreëls kan uitspreek.
| Griekse woord | Transliterasie | Transkripsie | Notas |
|---|---|---|---|
| Ελληνική Δημοκρατία | Ellēnikḗ Dēmokratía | Elliniki Dimokratia | "Δ, δ" soos Engels 'th' in 'these' |
| βασιλεύς εν Ναυπλίω | basileús en Nauplíō | vasilefs en Nafplio | "β" soos 'w', "αυ" / "ευ" soos 'af' / 'ef' voor stemlose konsonante |
| Ελευθερία | Eleuthería | Eleftheria | "Θ, θ" soos Engels 'th' in 'thing' |
| Ευαγγέλιο | Euaggélio | Ewangelio | "ευ" soos voor klinkers en stemdraende medeklinkers; γγ soos 'ng' in Afrikaans |
| των υιών | tōn uiṓn | ton ion | "υ"/"υι" soos 'i' in Afrikaans |
| Μπερλίν, Ντακάρ, Γκέντ | Mperlín, Νtakár, Gként | Berlin (Berlyn), Dakar, Gent | "μπ" / "ντ" / "γκ" (digrawe vir 'b' / 'd' / 'g') |
In die geval van meer ingewikkelde skrifte soos Chinees bestaan daar geen transliterasiestelsels nie, die omskakeling is beperk tot transkripsies.
Verskille
[wysig | wysig bron]| Verskille tussen transliterasie en transkripsie | |
|---|---|
| Oorspronklike Russiese teks | Борис Николаевич Ельцин |
| Amptelike transliterasie volgens die ISO 9-standaard (GOST 7.79-2000) | Boris Nikolaevič Elʹcin |
| Wetenskaplike transliterasie | Boris Nikolaevič Elʼcin |
| Fonetiese transkripsie volgens die Internasionale Fonetiese Alfabet (IFA) | [bʌˈɾʲis nʲɪkʌˈɫajɪvʲɪt͡ʃʲ ˈjelʲt͡sɨn] |
| 27 voorbeelde van omskakeling van dieselfde naam in ander tale/alfabette (transkripsie) | |
| Afrikaans | Boris Nikolajewitsj Jeltsin |
| Nederlands | Boris Nikolajevitsj Jeltsin |
| Engels | Boris Nikolayevich Yeltsin |
| Duits | Boris Nikolajewitsch Jelzin |
| Bulgaars, Macedonies | Борис Николаевич Елцин |
| Serwies | Борис Николајевич Јељцин |
| Tsjeggies / Sloweens | Boris Nikolajevič Jelcin |
| Slowaaks | Boris Nikolajevič Jeľcin |
| Kroaties | Boris Nikolajevič Jeljcin |
| Pools | Borys Nikołajewicz Jelcyn |
| Lets | Boriss Nikolajevičs Jeļcins |
| Litaus | Borisas Nikolajevičius Jelcinas |
| Sweeds / Deens | Boris Nikolajevitj Jeltsin |
| Noors | Borís Nikolájevitsj Jéltsin |
| Spaans | Borís Nikoláyevich Yeltsin |
| Frans | Boris Nikolaïevitch Ieltsine |
| Albanies | Boris Nikollajeviç Jellcin |
| Mahl | ބޮރިސް ނިކޮލަޔެވިޗް ޔެލްސިން |
| Hongaars | Borisz Nyikolajevics Jelcin |
| Fins | Boris Nikolajevitš Jeltsin |
| Estnies | Boriss Nikolajevitš Jeltsin |
| Turks | Boris Nikolayeviç Yeltsin |
| Arabies | بوريس نيكولايفتش يلتسن (transliterasie Būrīs Nīkūlāyafitsh Yīltsin) |
| Hebreeus | בוריס ניקולאיביץ' ילצין (transiterasie bwrjs njḳwlʾjbjṣ' jlṣjn) |
| Chinees | 鲍里斯•尼古拉耶维奇•叶利钦 (pinyin: Bàolǐsī Nígǔlāyēwéiqí Yèlìqīn) |
| Japannees | ボリス・ニコライェヴィッチ・イェリツィン (transliterasie borisu nikorayevicchi yeritsin) |
| Koreaans | 보리스 니콜라예비치 옐친 (transliterasie boriseu nikollayebichi yelchin) |
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir transliterasie.- Online-Transliteration – Transliterasiediens vir ’n aantal tale wat die transliterasiestelsels ISO 9, GOST 7.79 ondersteun asook ’n steldsel wat op die Engelse taal gebaseer is.
- Eesti Keele Instituut – Transliterasietabelle vir verskillende tale (waaronder transliterasiestelsels soos ISO, ALA-LC, DIN en ander) wat vir bepaalde tale gebruik word.
- Meertalige transliterasie in 40 tale Geargiveer 14 November 2018 op Wayback Machine
- Lingua::Translit Geargiveer 5 Februarie 2012 op Wayback Machine – (Perl-programmeertaal: Module en aanlyndiens wat vir transliterasies volgens verskillende stelsels gebruik kan word (ISO 9, ISO 843, DIN 31634, …)
