Boris Godoenof

Boris Godoenof
Tsaar van die hele Rusland
Bewind	1598-1605
Kroning	21 Februarie 1598
Volle naam	Boris Fjodorowitsj Godoenof
Ander titels	Regent van Rusland (1584-1598)
Gebore	1550/1551
Gesterf	13 April 1605
Voorganger	Fjodor I
Opvolger	Fjodor II
Gade	Maria Grigorijewna Skoeratowa-Belskaja
Kinders	Fjodor II

Boris Fjodorowitsj Godoenof (Russies: Борис Фёдорович Годунов) (1550 / 1551 – 23 April 1605) was van 1584 tot 1598 die de facto-regent van Rusland en daarna, van 1598 tot 1605, die eerste tsaar wat nie van die Huis van Rjoerik was nie. Ná sy dood het Rusland die Tyd van Beroeringe betree.

Vroeë jare

Boris Godoenof was die beroemdste lid van ’n antieke Russiese familie wat afgestam het van die Tartaarse prins Tsjet, wat in die vroeë 14de eeu van die Goue Horde na Kostroma geïmmigreer en daar die Ipatijef-klooster gestig het.

Godoenof se loopbaan begin aan die hof van Iwan die Verskriklike. In 1570 neem hy deel aan die Serpeisk-veldtog en die volgende jaar word hy lid van die gevreesde Opritsjnina.

In 1570/1571 versterk Godoenof sy posisie aan die hof deur te trou met Maria Grigorijewna Skoeratowa-Belskaja, dogter van Maljoeta Skoeratof, Iwan se groot gunsteling. In 1580 kies Iwan vir Irina (Aleksandra) Fjodorowna Godoenowa (1557–23 November 1603), Godoenof se suster, as vrou vir sy seun en erfgenaam, die 14-jarige Fjodor (1557–1598). Op dié geleentheid word Godoenof bevorder tot die rang van bojaar. Op sy sterfbed wys Iwan ’n raad aan as raadgewers vir sy seun en opvolger, Fjodor, wat geestelik en liggaamlik swak is. Die raad bestaan uit onder andere Godoenof, Fjodor Nikititsj Romanof en Wasili Sjoeiski.

Bewind

Toe Iwan die Verskriklike in 1584 sterf, word sy seun Fjodor tsaar en verskeie adellikes ding mee om die werklike mag. Godoenof tree as oorwinnaar uit die stryd en word die de facto-heerser van Rusland.

Godoenof se bewind is suksesvol. Rus en vrede keer terug en die ekonomie blom. Verskeie bouprojekte word aangepak: die stadsmure van Moskou en Smolensk, die uitbreiding van die hawe van Archangelsk en ’n groot aantal kerke. Hy spoor Engelse handelaars aan om met Rusland sake te doen deur hulle van belasting vry te stel. Hy brei ook die Russiese mag uit in die suide (Oekraïne) en ooste (Siberië), en herower gebiede wat intussen aan Swede afgestaan is.

In 1598 sterf Fjodor I kinderloos en Godoenof word op 1 September tot tsaar gekroon. Tydens sy bewind ontvang die Russies-Ortodokse Kerk sy patriargaat, wat dit op dieselfde voet plaas as die ander antieke Oosterse kerke en dit bevry van die invloed van die Patriarg van Konstantinopel.

Boris se belangrikste binnelandse hervorming is dat boere in 1587 verbied word om van een landeienaar na ’n ander te trek. So word hulle aan die grond gebind. Dit lei uiteindelik tot lyfeienskap in sy ergste vorm.

Godoenof kry nou met groot probleme te doen. Opeenvolgende misoeste in 1601-1603 lei tot ’n groot hongersnood. Godoenof laat wel graan uitdeel, maar die meeste daarvan word teruggehou deur handelaars en grootgrondbesitters. Verder ontstaan gerugte dat Godoenof lede van die ou tsaarfamilie laat vermoor het.

’n Volksopstand deur boere, gevangenes en slawe wat gevlug het, word in 1603 deur die leër onderdruk, maar die volgende jaar trek ’n man na Moskou op en beweer hy is Dmitri, die seun van Iwan die Verskriklike wat ’n sluipmoordaanval op sy lewe oorleef het. Hierdie "Vals Dmitri" is ’n charismatiese leier en Godoenof het nie die mag om hom teen te staan nie.

Op 13 April 1605 sterf Godoenof skielik, aan ’n hartaanval of moontlik vergiftiging. Kort daarna verower die "Vals Dmitri" die troon.

Karakter

Godoenof was ongetwyfeld een van die grootste Russiese tsare. Sy goeie eienskappe is egter oorskadu deur ’n ongeneeslike agterdog wat hom verhoed het om enigiemand rondom hom beleefd te behandel. Sy vrees vir moontlike swendelaars het hom gedryf om selfs die grootste bojare te verbied om te trou. Hy het ook informante gehad en verdagtes vervolg na ongestaafde bewerings.

Die kunste

Aleksander Poesjkin het ’n fiktiewe weergawe van Godoenof se lewe geskep in sy beroemde toneelstuk Boris Godoenof, wat geïnspireer is deur Shakespeare se Macbeth. Modest Moessorgski het weer sy opera met dieselfde naam op Poesjkin se toneelstuk baseer. Sergei Prokofijef het later musiek vir die toneelstuk geskryf.

Eksterne skakels

• Van Godoenof tot Nikolaas II deur Saul Zaklad
• Voorouers van Boris Godoenof (in Russies)