Diktatorskap

Die voorsitter van die Chinese Kommunistiese Party, Mao Zedong, ontmoet pres. Richard Nixon van Amerika. Daar word geglo dat Mao se diktatorskap van 1949 tot 1976 die dood van 40 tot 70 miljoen mense teweeggebring het.

’n Diktatorskap of diktatuur word gedefinieer as ’n outokratiese vorm van regering waarin die regering beheer word deur een persoon: ’n diktator. Dit het drie moontlike betekenisse:

1. 'n Romeinse diktator het algehele mag gehad tydens noodtoestande. Hul mag was onderworpe aan die wet en moes agterna geregverdig kon word.
2. 'n Regering beheer deur een persoon of ’n klein groepie (oligargie). Hierdie vorm van mag berus geheel en al by die individu of groepie en kan deur dwang of erfenis bekom word. Die diktator(s) kan ook baie van die volk se vryhede wegneem.
3. Die moderne gebruik van die woord verwys na ’n outokratiese vorm van regering deur 'n leierskap wat nie deur wette, grondwette of ander maatskaplike en politieke faktore aan bande gelê word nie.

Sommige geleerdes meen ’n diktatorskap is ’n regering wat regeer sonder die toestemming van die mense wat regeer word, terwyl totalitarisme ’n staat beskryf wat elke aspek van die volk se openbare en private lewens beheer. Diktatorskap gaan dus oor die bron van die leierskap en totalitarisme oor die omvang van die regeringsmag. In dié betekenis is diktatorskap die teenoorgestelde van demokrasie (waar die volk die leiers kies) en totalitarisme die teenoorgestelde van pluralisme (waar die regering ’n verskeidenheid leefstyle en opinies toelaat).

Geskiedenis

Boyd C. Purcell het geskryf: " … Hitler, wat die oorlog begin het, was verantwoordelik vir die dood van sowat 50 miljoen mense as gevolg van die Tweede Wêreldoorlog. Deur die aangetekende geskiedenis van die wêreld, het diktators wat deur woede, mag, gierigheid, trots en/of paranoia aangevuur is, meer as 100 miljoen mense doodgemaak. Om maar net ’n paar in die laaste eeu te noem: Stalin van die Sowjetunie, Mao van China, Hirohito van Japan, Kim Il Soeng van Noord-Korea, Pol Pot van Kambodja, Amin van Uganda, Mussolini van Italië en Hoesein van Irak het saam tienmiljoene mense se dood veroorsaak."

Oorsprong van mag

Diktators kan mag op 'n paar maniere bekom:

• Familiediktatorskap – die oorname van mag deur familiebande
• Militêre diktatorskap – deur militêre mag of ’n staatsgreep. In Latyns-Amerika is militêre diktature dikwels regeer deur komitee bekend as militêre juntas.
• Konstitusionele diktatorskap – mag wat bekom word deur ’n grondwet (dikwels in noodtoestande)
• Persoonlike staatsgreep – deur die opheffing van bestaande demokratiese meganismes nadat mag bekom is deur konstitusionele middele.

Soorte diktatorskappe

'n Diktatorskap het verskeie variasies. Let daarop dat die volgende variante nie eksklusief is nie, en die meeste diktatorskappe kan beskryf word onder die volgende soorte:

Soort	Omskrywing	Voorbeelde
Absolute monargie	'n Monarg regeer sonder dat sy mag op enige manier beperk word, byvoorbeeld deur 'n grondwet of 'n parlement. Alhoewel absolute monargieë ondemokraties is, word hulle nie deur alle politieke wetenskaplikes en historici as diktature gesien nie, aangesien hulle 'n ander tradisie volg.	Saoedi-dinastie (Saoedi-Arabië) Bolkiah-dinastie (Broenei) Dlamini-dinastie (Swaziland)
Koninklike diktatorskap	Tendens waarin die koning, na 'n tydperk van relatiewe vryheid, alle mag weer oorneem.	‘n Aantal Balkanstate tydens die Interbellum, die periode tussen die Eerste en Tweede Wêreldooloë.
Outokrasie	Alle mag lê in die hande van een persoon, wat regeer sonder inmenging van ander en is nie gebonde aan wette nie. Suiwer outokrasieë is skaars in die moderne geskiedenis; 'n diktator is amper altyd ten minste gedeeltelik van ander afhanklik vir sy magsuitoefening.	François Duvalier (Haïti), Ferdinand Marcos (Filippyne), Robert Mugabe (Zimbabwe)
Caesaristiese diktatorskap	'n Diktatorskap met 'n sterk persoonlikheidskultus waar die diktator verheerlik word. Caesaristiese diktatorskappe is dikwels sterk populisties. In sulke diktatorskappe is dit dikwels nie genoeg om teen die regering te verset nie, maar diegene wat nie entoesiasties genoeg is om die diktator te ondersteun nie, kan ook vervolg word. In uiterste vorm word Caesaristiese diktatorskappe dikwels totalitêr.	Juan Perón (Argentinië), Saparmurat Niazov (Turkmenistan)
Eenpartystaat	'n Regeringsvorm waarin een party alle mag het. Dit kan wees omdat die grondwet ander partye verbied, of omdat opposisiepartye onmoontlik gemaak word. Eenpartystate het dikwels verkiesings waarin die bevolking vir slegs een kandidaat kan stem.	Kommunistiese regerings
Liberale, goedgunstige of hervormingsdiktatorskap	'n Regering wat nie verkies is nie, maar wat die vryheid van die bevolking redelik respekteer of op ander maniere positiewe beleidrigtings volg. In die Spaanse sprekende wêreld word so 'n diktatorskap 'n dictablanda genoem. Dikwels sal ondersteuners van 'n diktator aandui dat die betrokke diktator werklik 'n liberale leier is, alhoewel dit nie die geval is nie, maak dit een van die moeilikste variante om te definieer.	Mustafa Kemal Atatürk (Turkye), Syngman Rhee (Suid-Korea), António de Oliveira Salazar (Portugal), Josip Broz Tito (Joego-Slawië), Lee Kuan Yew (Singapoer)
Militêre diktatorskap	'n Diktatorskap waar mag in die hande van die weermag is en waar die politiek die weermag gehoorsaam is in plaas van andersom.	Kolonelsregime (Griekeland), Francisco Franco (Spanje), Augusto Pinochet (Chili), Birmese junta (Myanmar)
Perfekte diktatorskap	'n Diktatorskap wat 'n metode gevind het om die opvolging te institusionaliseer of wat gereelde (nie-mededingende) verkiesings plaasvind en sodoende demokraties voorkom.	Institusionele Revolusionêre Party (Meksiko)
Regering onder 'n sterkman	Die amptelike magshebber, wat demokraties verkies kan word, is afhanklik van 'n 'sterk man' wat die mag agter die skerms het.	Józef Piłsudski (Pole), Manuel Noriega (Panama)
Totalitêre diktatorskap	'n Diktatorskap waarin die staat 'n sterk beheer oor die samelewing uitoefen en beheer of probeer om die persoonlike lewe van mense te beheer.	Josef Stalin (Sowjetunie), Adolf Hitler (nazi-Duitsland), Isaias Afewerk (Eritrea) Mao Zedong (Volksrepubliek China), Kim Jong-un (Noord-Korea)

Sien ook

• Diktator
• Outoritarisme
• Romeinse diktator
• Tiran
• Totalitarisme

Verdere leesstof

• Friedrich, Carl J.; Brzezinski, Zbigniew K. (1965). Totalitarian Dictatorship and Autocracy (2de uit. uitg.). Praeger.
• Bueno de Mesquita, Bruce; Smith, Alastair; Siverson, Randolph M; Morrow, James D (2003). The Logic of Political Survival. The MIT Press. ISBN 0-262-63315-9.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia