Turkish Music Conservatory

Doğadaki seslerin tamamı titreşimlerin bir sonucudur. Çalgılar dahil tüm ses kaynaklarının kendilerine özgü titreşim özellikleri vardır. Böylece elde edilen sesin frekansı, şiddeti ve en önemlisi karakteristik tınısı, ses kaynağı tarafından belirlenmiş olur. Bu çalışmada, telli çalgıların ses tablası titreşimlerinin tını üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Deney için seçilen ud çalgısının tabla titreşimleri “Chladni” ve “Tapping” metodlarıyla belirlenmiştir. Ayrıca tını analizinde kullanmak üzere  “ses spektrum” ve “ses zarfı” ölçümleri yapılmıştır. Tablanın titreşim özelliklerinin değiştirilmesi amacıyla mıknatıslar kullanılmıştır. Ses tablasının belirli bölgelerine tutturulan mıknatısların yerleri değiştirilerek analiz işlemleri tekrarlanmıştır. Elde edilen veriler ışığında, ses tablası titreşim özellikleri ile çalgının spektral yapısı ve ses zarf özellikleri arasındaki ilişkiler ortaya konmuştur. Böylece telli çalgıların mekanik titreşimlerine bağlı ses oluşum süreci ve tını oluşumunun ayrıntıları belirlenmiştir. Bu tür bir çalışma ilk kez Türk müziği çalgılarından ud üzerinde yapılarak, özellikle ülkemizdeki çalgı yapımı alanında faydalı olması hedeflenmektedir.
ABSTRACT_ All of the sounds in nature is a result of vibration. All audio sources including instruments have their own vibration characteristics. Thus, the frequency of obtained sound, volume, and most importantly its characteristic timbre, is determined by the sound source. In this study, the effects of soundboard vibrations in string instruments on timber have been investigated. Soundboard vibration of the oud selected for the experiment was determined by the methods of "Chladni" and "Tapping". Also for use in timber analysis, "sound spectrum" and "sound envelope" measurements were made. With the aim of changing the vibrational characteristics of the soundboard, magnets were used. By changing the locations of the magnets attached to the specific areas of soundboard, analysis processes were repeated. In light of the obtained data, the relationship between spectral features of the instrument and sound envelope features was revealed through soundboard vibration features. Thus, sound production process depending on the mechanical vibration of the strings and the details of the production of timbre were determined. Such a study was made by a Turkish music instruments for the first time and presented to the knowledge of instrument makers and the performers.

Bu çalışmada, telli çalgılarının akustik özelliklerinin araştırılması amacıyla kullanılan titreşim ve
ses analiz yöntemleri incelenmiştir. Bu analizlerden, ses yayınım ve uzun süreli ortalama
spektrum ölçümleri, Türk müziği çalgılarından ud, tanbur ve kanun üzerinde uygulanmıştır. Çalgı
icra edilmeden (çalınmadan) yapılabilen ve darbe testine dayanan ses yayınım analizi ile yedi
farklı udun, tanbur ve kanunun rezonans bölgeleri tespit edilmiştir. Ayrıca kromatik bir şekilde
icra edilen çalgılardan elde edilen seslerin uzun süreli ortalama spektrumları ölçülerek, iki analiz
yönteminin sonuçları karşılaştırılmıştır. Deney sonuçlarından elde edilen grafiklere, işitme
sistemimizin çalışma prensibinin hesaba katılması ve istatistiksel analiz uygulanabilmesi
amacıyla 1/3 oktav bant düzeltmesi yapılmıştır. Farklı tür çalgılar üzerinde test edilen her iki
analiz yönteminin, çalgıların ses karakterini belirlemede önemli bir yere sahip olduğu
görülmüştür. Ayrıca aynı tür çalgı üzerinde yapılan benzerlik araştırmasında, her çalgı için iki
yöntemden elde edilen eğrilerin korelasyon katsayıları hesaplanmış, bunların frekans aralığına
bağlı olarak 0.76-0.92 aralığında değiştiği, yani yüksek oranda benzerlik olduğu görülmüştür.
Böylece icracının deney sürecini etkileme ihtimalini ortadan kaldıran ve aynı zamanda icra
sonuçları ile uyumlu olan ses yayınım analizinin, çalgının ses karakterini belirlemede objektif bir
ölçüm yöntemi olarak kullanılabileceği sonucuna varılmıştır.

Abstract_In this study, the vibration and sound analysis methods, which are used to investigate the acoustic
properties of stringed instruments, were investigated. Based on this analysis, sound radiation and
long-term average spectrum measurements were applied to the Turkish music instruments oud,
tanbur and kanun. Seven different oud, tanbur and kanun resonances were determined by the
sound radiation analysis based on the impact test, which can be done without performing (playing)
the instruments. In addition, the long-term average spectra of the sounds, which were obtained
from the instruments performed in a chromatic play, were measured and the results of the two
analytical methods were compared. In order to take the hearing system's working principles into
account in the calculations, and to perform statistical analysis, 1/3 octave band correction was
applied to the graphs obtained from the test results. Both methods of analysis, which were tested
on different types of instruments, were found to be important in determining the sound
characteristics of the instruments. For each instrument, the correlation coefficients of the curves
obtained from the two methods varied from 0,76 to 0,92 depending on the frequency range, thus
it was concluded that there is a high degree of similarity. In conclusion, our results show that,
the sound radiation test, which is not affected by inter-performer variability while still being
comparable to performing the instrument, can be used as an objective measurement method to
determine the tone quality of the instruments.

ÖZET Telli çalgılardaki ses oluşumu, büyük ölçüde çalgıya ait bölümlerin titreşim karakterleri tarafından belirlenmektedir. Bu nedenle çalışmada, telli çalgı yapımında kullanılan titreşim testleri ele alınmıştır. Bu testlerin gerçekleştirilmesi için gerekli ölçüm düzenekleri ve yazılımlar incelenmiştir. Bu amaçla, ladin ağacından dikdörtgen bir tabla üzerinde ve serbest titreşim koşulları altında çeşitli ölçümler yapılmıştır. Benzer ölçüm yöntemlerinden elde edilen test verileri birbirleriyle karşılaştırılarak, yöntemlerin üstün ve zayıf oldukları noktalar ortaya koyulmuştur. Bunun için, özellikle titreşim şekillerinin gözlenmesi amacıyla kullanılan Chladni metodu, gezici darbe testi ve sonlu elemanlar analizi bir grupta incelenmiştir. Diğer grupta ise tap-ton testinin incelenmesi amacıyla, Autacity programından elde edilen spektrum analizleri ile Pulse-FFT analiz yazılımından elde edilen frekans tepki fonksiyonları karşılaştırılmıştır. Elde edilen bulgulara dayanarak, çalgı yapım atölyelerinde rahatlıkla kullanılabilecek ölçüm yöntemlerinin, Chladni metodu ve spektrum analizi olduğu sonucuna varılmıştır.Bu çalışmanın sonucu doğrultusunda ağaç malzemenin elastikiyet hesapları ve serbest tabla akordu gibi, çalgı yapımıyla ilgili önemli konuların yanı sıra çalgı akustiği çalışmalarında, bu yöntemlerin kullanımı önerilebilir. ABSTRACT Sound production in stringed instruments is largely determined by the vibrational characteristics of the parts of the instrument. The major objective of this study was to 1 Bu çalışma, 60/2017-01 ve 60/2015-01 kod numaralı projeler kapsamında, Gazi Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından desteklenmiştir. 2 Gazi Üniversitesi Türk Müziği Devlet Konservatuvarı, Öğretim Görevlisi, Türkiye, emirdegirmenli@gazi.edu.tr, https://orcid.org/0000-0001-8164-1448.

ÖZET_ Bir telli çalgının üretiminde, istenilen ses karakterinin elde edilmesi için gereken malzemelerin seçimi ve tasarım özelliklerinin belirlenmesinde, modal analiz tekniklerinin kullanımı önem arz etmektedir. Fakat, telli çalgılar ele alındığında, sadece deneysel modal analiz tekniklerinin kullanımının yeterli olmadığı görülmektedir. Çünkü bu çalgılar, ağaç gibi fiziksel özellikleri değişkenlik gösteren doğal malzemelerden yapılmakta, çok sayıda tasarım çeşitliliği göstermekte ve nem, ısı gibi dış etkenlerden oldukça fazla etkilenmektedirler. Bu nedenle çalışmada, ud çalgısının vibro-akustik bir sonlu elemanlar modeli oluşturularak, teorik modal analiz yapılması hedeflenmiştir. Modelin oluşturulması ve doğrulanmasında deneysel modal analiz verilerinden faydalanılmış, modelleme süresince aşamalı olarak bir ud üretilmiştir. Bu süreçte ANSYS yazılımı 'Acoustic ACT' eklentisiyle birlikte kullanılarak, gövde içindeki havanın da modele dahil edilmesi sağlanmıştır. Ayrıca farklı doğrultularda farklı fiziksel özellikler gösteren ağaç malzemenin modellenmesinde 'Ortotropik Ağ Yapısı' kullanılmıştır. Sonuç olarak, elde edilen teorik ve deneysel bulgular karşılaştırmalı olarak verilmiştir.

ABSTRACT_ In the production process of a stringed instrument, the use of modal analysis techniques is important for the selection of the materials and determining the design properties, in order to obtain the desired sound character. However, only experimental modal analysis techniques are not sufficient for string instruments. Because these instruments are made of natural materials such as wood which have varying physical properties, they have a large number of design variations, and, they are highly influenced by external factors such as humidity and heat. Therefore, in this study, a vibro-acoustic finite element model of the oud instrument was developed and theoretical modal analysis was performed. Experimental modal analysis data were used in the development and validation of the model, and, an oud was produced step by step during the modeling. In this process, ANSYS software was used together with the 'Acoustic ACT' plug-in to ensure that the air in the body is also included in the model. In addition, 'Orthotropic Mesh' was used in the modeling of wood material which has different physical properties in different directions. The findings obtained from theoretical and experimental modal analysis were presented comparatively.

ÖZET_ Telli çalgılar temel olarak, çeşitli sayıda gerilmiş tel ve çalım esnasında telde oluşan titreşimlerin aktarılmasıyla ses oluşumunun gerçekleştiği geniş yüzeyli bir gövdeden oluşur. Her çalgıya özel olarak tasarlanan gövdeler, telli çalgıların ses karakterini belirleyen en önemli bölümleridir. Bu nedenle çalgı gövdesinin titreşim modlarının incelenmesi ve bunların çalgının ses oluşumundaki etkilerinin ortaya konması önem arz etmektedir. Bu çalışmada, on adet ud çalgısına gezici çekiç testi, eşik mobilitesi ölçümü ve ses yayınım analizi uygulanmıştır. Elde edilen bulgular aynı grafik üzerinde karşılaştırmalı bir şekilde verilerek; çalgıların gövde titreşimlerinin doğal frekansları, mod şekilleri, faz ilişkileri ve sönüm değerlerinin ses oluşumu üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Anahtar Kelimeler: ud, telli çalgılar, deneysel modal analiz, eşik mobilitesi ölçümü, ses yayınım analizi

ABSTRACT_ The stringed instruments consist basically of various number of stretched strings and a large surface body where sounds are produced via transmitting vibrations from the strings during playing. The bodies designed specifically for each instrument are the most important parts of the stringed instruments that determine the sound character. Therefore, it is important to examine the vibration modes of the instrument body and to reveal their effects on the sound production process of the instrument. In this study, roving hammer test, bridge mobility measurement and sound radiation analysis were applied to ten ouds. The findings were presented in a comparative way on the same graph, and, the effects of natural frequencies, mode shapes, phase relations and damping values on the sound production were investigated.

Özet_Telli çalgıların ses karakterini belirleyen en önemli etkenler çalgının tasarımı ve kullanılan
malzemelerdir. Telli çalgı yapımında kullanılan ağaç malzemenin fiziksel özelliklerinin
birbirinden farklı olması ve çalgıda ses oluşumunun yeterince bilinmemesi, istenilen sesin elde
edilmesi açısından çalgının tasarlanmasını zorlaştırmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, udun
ses oluşumunun incelenmesi ve buradan yola çıkılarak, ses karakteri açısından telli çalgıların
tasarımlarının belirlenmesine dair bir araştırma yönteminin ortaya konmasıdır. Bu amaçla
çalınır durumdaki on adet ud, bir adet tanbur ve bir adet bağlamanın titreşim ve ses özellikleri
incelenmiştir. Udlardan biri yapılacak deneyler için çalışma sürecinde üretilmiştir. Çalışmada
ilk olarak, udların ses karakterlerinin belirlenmesi için BTL modeli kullanılarak psikoakustik
dinleme testi, LTAS analizi ve ses yayınım analizleri yapılmıştır. Elde edilen bulguların
birbiriyle uyumlu olduğu görülmüştür. Böylece çalgıların ses yayınım özelliklerinin ses
karakterini temsil edebileceği ortaya konmuştur. Bir sonraki aşamada, udların ses yayınımları
ile titreşim özellikleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Bu bağlamda çalgıların titreşim
modlarının doğal frekansları, mod şekilleri ve sönüm değerlerinin belirlenmesi amacıyla
udların deneysel modal analiz ve eşik mobilitesi ölçümleri yapılmıştır. Elde edilen bulgular
ile çalgıların ses yayınım özellikleri karşılaştırılmış, böylece doğal titreşim modlarının ses
yayınımı üzerindeki etkileri incelenmiştir. Çalışmanın sonraki aşamasında, udların tasarım
özelliklerinin, doğal titreşim modları üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Bu amaçla sonlu
elemanlar metodu kullanılmıştır. Öncelikle udun doğal titreşim modlarının incelenmesinde bu
metodun uygun olup olmadığı araştırılmıştır. Bunun için çalışma sürecinde üretilen udun üç
boyutlu sonlu elemanlar modeli hazırlanmış ve gövde içindeki havanın dahil edildiği
koşullarda teorik modal analiz yapılmıştır. Elde edilen bulgular ile deneysel modal analiz
bulguları karşılaştırılmış, böylece sonlu elemanlar metodunun kullanımının uygun olduğu
ortaya konmuştur. Sonrasında udun sonlu elemanlar modelinde tasarım özellikleri
değiştirilerek, tasarımın doğal titreşim modları üzerindeki etkileri incelenmiştir. Çalışmanın
son aşamasında, telli çalgıların tasarım özelliklerinin ses karakterine etkilerinin incelenmesine
yönelik bir araştırma yöntemi önerilmiştir. Bu yöntem tanbur ve bağlama çalgılarına da
uygulanmış, yöntemin telli çalgılarda genel kullanımına dair çeşitli önerilerde bulunulmuştur.
Sonuç olarak, ud başta olmak üzere çalışmada kullanılan çalgıların ses oluşum süreci hakkında
bilgiler elde edilmiş, buradan çıkılarak, çalgı tasarımının ses karakterine etkisinin
araştırılmasına dair bir yöntem önerilmiş ve bu yöntemin tüm telli çalgılarda
kullanılabilirliğine dair sonuçlara varılmıştır.

Abstract_The most significant factors that determine the sound characteristics of stringed instruments are their
design features and material properties. However, the differences between the physical properties of the
wood materials which are traditionally used in the making up of the stringed instruments, and, lack of
knowledge on how the sound is handled, make the instrument design difficult in terms of sound quality.
The basic aim of this study is to investigate the sound production process in the oud, and thus, to propose
a research method for the design of stringed instruments in terms of their sound characteristics.
Therefore, the vibration and sound features of ten ready-for-use ouds, one tanbur and one baglama were
examined. One of the ouds was produced during the study for the experiments. At the first step of the
study, in order to determine the sound characteristics of ouds, psychoacoustic listening test was
conducted using Bradley-Terry-Luce (BTL) model, which was followed by long term avarage spectrum
(LTAS) analysis and sound radiation analysis. It was observed that the outcomes were compatible with
each other, which suggested that the sound radiation features of the instruments could represent the
sound characteristics. At the next step, correlation between the sound radiation of ouds and their
vibration features was examined. Measurement of the bridge mobility of the ouds was done and the
modal analysis was performed in order to determine the natural frequencies, mode shapes and damping
ratios of vibration modes of the instruments. Using the results obtained, the sound radiation features of
the instruments were compared, thus the effects of natural vibration modes on sound radiation were
determined. At the next stage of the study, effects of the design features of ouds on natural vibration
modes were investigated using the finite element method (FEM). As a prior step, it was investigated
whether if this method is convenient for examination of the natural vibration modes. For this purpose,
3D finite element model of the empirically produced oud was prepared during the study and theoretical
modal analysis was done under structural fluid coupled conditions. The use of the finite element model
was justified by comparing the results obtained and the outcomes of the empirical modal analysis.
Further, the effects of the design properties on the vibration modes were investigated by modifying the
design features of the oud in the finite element model. At the final stage of the study, a research method
was suggested for examination of the effects of design features of stringed instruments on sound
characteristics. This method was applied to tanbur and baglama as well, and, suggestions were proposed
for the general usage of this method for all stringed instruments. In conclusion, information on the sound
production processes in the oud and the other stringed instruments included in the study was obtained,
and, base on this information, a research method was proposed for determining the design of stringed
instruments from the aspect of their sound characteristics. Our results suggest that the proposed method
can be used for all stringed instruments.

Özet_ Çalgı yapımcılığının temel amacı istenilen nitelikte ses elde edilebilen çalgılar üretmektir. Burada ana problem bu sesin elde edilmesi için kullanılacak malzemenin hangi yöntemle seçileceği ve işleneceğidir. Ağaç gibi, sabit özellikleri olmayan malzemelerle çalgı yapılırken, önceden belirlenmiş kalınlık ölçülerine göre malzemeyi işlemek yeterli bir yöntem değildir. Malzemenin elastikiyet, özkütle ve titreşim gibi fiziksel özellikleri de dikkate alınmalı, çalgının ses tablası ve balkon çıtaları gibi önemli parçaları buna göre akortlanmalıdır. Yani bu parçalar uygun malzemelerden, istenen serbest titreşim desenlerine ve frekanslarına göre şekillendirilmelidir. Bazı çalgı yapımcıları ses tablasını elleriyle esneterek ve parmakla vurup çıkan sesi dinleyerek akortlama yaparlar. Bu akortlamanın öznel olması, arşivlenmesinin ve aktarılmasının zorluğu, süreci sayısal verilerle açıklayacak bir yöntem ihtiyacını doğurmuştur. Bu nedenle bu çalışmada ud ses tablasının üretimi ve ağaç malzemenin seçimi üzerine sayısal verilere dayanan yeni bir akortlama yöntemi önerilmiştir. Araştırmada yüzey titreşim desenlerinin gözlenmesinde Chladni Metodu, ses tablası ve ağaç malzemenin doğal frekanslarının tespitinde ise Tapping Metodu kullanılmıştır. Ayrıca ud ses kayıtlarının standart bir şekilde alınması için, bilgisayar kontrollü mızrap vuruş düzeneği tasarlanmıştır. Çalışmada ilk olarak elastikiyet ve özkütle ölçümü sonucunda seçilen ağaç malzemelerden ses tablası hazırlanmış, bu tablanın serbest haldeki titreşimleri altı farklı balkon çıtası yüksekliği için incelenmiştir. Ses tablası, yapılan her değişiklik sonucunda ud gövdesine yapıştırılmış, tel takılmış ve çalgıdan elde edilen sesin analizleri yapılmıştır. Araştırmada ulaşılan bulgulara göre; uzun tınlama süresine sahip olan ses tablaları, çalgının sesinin uzun süreli ve harmoniklerinin güçlü olmasını sağlamıştır. Tablanın serbest titreşim modları incelendiğinde, frekans değerlerindeki çakışmaların bu süreyi kısalttığı gözlenmiştir. Ayrıca ses tablasının serbest titreşimlerinin tını üzerinde tutarlı etkilerinin olduğu görülmüştür. Sonuç olarak bu çalışmada ud ses tablasının akortlanması üzerine ilk kez sayısal verilere dayanan bir yöntem önerilmiştir. Önerilen yöntemin ud başta olmak üzere tüm Türk Müziği telli çalgılarından nitelikli ses elde edilmesi ve bunun bir kalite standardı haline getirilmesine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Bu calismada, telli calgilarinin akustik ozelliklerinin arastirilmasi amaciyla kullanilan titresim ve  ses analiz yontemleri incelenmistir. Bu analizlerden, ses yayinim ve uzun sureli ortalama spektrum olcumleri, Turk muzigi calgilarindan ud, tanbur ve kanun uzerinde uygulanmistir. Calgi  icra edilmeden (calinmadan) yapilabilen ve darbe testine dayanan ses yayinim analizi ile yedi farkli udun, tanbur ve kanunun rezonans bolgeleri tespit edilmistir. Ayrica kromatik bir sekilde icra edilen calgilardan elde edilen seslerin uzun sureli ortalama spektrumlari olculerek, iki analiz yonteminin sonuclari karsilastirilmistir. Deney sonuclarindan elde edilen grafiklere, isitme sistemimizin calisma prensibinin hesaba katilmasi ve istatistiksel analiz uygulanabilmesi amaciyla 1/3 oktav bant duzeltmesi yapilmistir. Farkli tur calgilar uzerinde test edilen her iki analiz yonteminin, calgilarin ses karakterini belirlemede onemli bir yere sahip oldugu gorulmustur. Ayrica ayni tur calgi uzerinde yapi...

Usûl, Türk müziğinde sadece zamansal organizasyonu idare eden bir unsur olmakla
kalmamış, seslerin yazıya dökülemediği dönemlerde meşk sisteminde öğreticilik
konusunda önemli bir araç olarak görev almıştır. Cumhuriyetin hemen ardından Türk
müziğinin ana kollarından biri olan Türk Halk Müziğine yönelik çalışmalarda derleme
süreciyle birlikte başlamıştır. Bu durum neticesinde notaya alınan eserlerin usûl
açısından da bir tasnife ihtiyaç duyması ve bu bağlamda da THM için de bir usûl
nazariyatı oluşturulması zaruri bir hal almaya başlamıştır. Bu araştırmada THM
usûllerine yönelik yapılmış/ulaşılabilen çalışmalarda, araştırmacıların yaklaşımları
tespit edilerek bu yaklaşımlardaki ortak ve farklı noktaların ortaya konulması
amaçlanmıştır. Bu doğrultuda araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Araştırma
sürecinde ilk olarak Türk müziğindeki usûl geleneğini idrak etmek için Edvarlardaki
usûl tanımlamalarından günümüz yaklaşımlarına kadar dönemsel olarak yer verilmiş ve
buradan bağlantılı olarak THM usûllerine yönelik yapılmış/ulaşılabilen makale, bildiri,
kitap, tez vb. 27 bilimsel çalışma incelenmiştir. Bu 27 adet çalışma araştırmanın
evrenini oluşturmaktadır. Bu çalışmalarda araştırmacıların THM usûllerine yönelik
vermiş oldukları kuramsal ve kavramsal çerçeveler ve usûl tasnifleri birebir verilmiştir.
Daha sonra araştırmacıların yapmış oldukları çalışmalarda gerek usûl tasnifleri
açısından gerekse izledikleri ve kullandıkları kuramsal ve kavramsal çerçeveler
bakımından ortak bir görüşe sahip olamadıkları ve bugün dahi THM usûllerine yönelik
ortak bir nazariyatın olmadığı tespit edilmiştir. Bu bağlamda THM usûllerine yönelik,
bilhassa konuda uzman akademisyenler tarafından, nazarî olarak ve buna bağlı bir
biçimde icrasal anlamda bir ortak lisanın oluşturulması ve bu kanının kimi kaygılardan
uzak bir biçimde, ulusal ölçekte kabul görerek sonraki kuşaklara sağlam temeller
üzerinde THM usûl nazariyatının aktarılması önerilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Usûl, Edvar, Türk müziği, Türk halk müziği, Meşk sistemi

ÖZET Toplumsal bağlamından ayrı değerlendirilemeyecek olan müziğe dair olgular, yaşanan paradigma değişimlerine paralel olarak, toplumlarda meydana gelen sosyo-kültürel değişimlerle birlikte, yeni şartlar altında yeniden yorumlanır, tanımlanır. Bu durum, herhangi bir müzik türünün zaman içinde yaşadığı değişimlerin ancak analitik araçlar olarak toplum bilim kavramlarının kullanıldığı çalışmalarda net anlaşılabileceği anlamına gelir. Betimsel tarama modeli kullanılarak oluşturulan bu çalışmanın örnek olayı olan Kanto, İstanbul'da Tuluat tiyatrolarının tamamlayıcısı olarak ortaya çıkan, kelime kökeni İtalyanca "cantere"den gelen, kısaca perde aralarında söylenen şarkılar olarak adlandırılan ve İstanbul'a özgü, özgün bir türdür. Tarihsel süreçte kanto türünde de müziğin yapısından icra bağlamına, amacından icra tekniklerine kadar pek çok unsur yeni koşullarla etkileşime girerek değişmiştir. Bu çalışma, kantonun Türkiye'deki modernleşme süreciyle etkileşimini Nilüfer Göle'nin Batı Dışı Modernlik kavramı aracılığıyla incelemeyi amaçlar. Bütün bu çalışmanın sonucunda, her toplum kendi modernliğini kendi dinamikleriyle yarattığından kantonun da bu anlamda Türk modernliğinin yani batı-dışı modernliğin ürünü olarak karşımıza çıktığı görülmektedir. Anahtar Kelimeler: kanto, modernizm, batı dışı modernlik CANTO WITH RESPECT TO NON-WESTERN MODERNITY ABSTRACT With socio-cultural alterarion soccured in socities, The phenomena about music that can not be considered separately from the social context evaluated distinct from social context is redefined and re-interpreted under new circumstances, along with socio-cultural changes that take place in societies in correspondance with the paradigm changes. This means that any music form's alterations in time can only be understood clearly through studies in which the concepts of social science are used as analytical

Öz: Osmanlı padişahları şehzadelik dönemlerinden itibaren hem cirit, güreş, ok akma gibi savaş sporlarına yönelik hem de edebiyat, müzik, hat gibi sanat dallarına yönelik eğitim almışlardır. Yetenekleri doğrultusunda ilerlemeler kaydetmişler, şiirler yazmışlar, besteler yapmışlardır. 28. Osmanlı padişahı olarak tahta çıkan III. Selim de, İlhâmî mahlasıyla yazdığı şiirlerin yanı sıra besteleriyle ve terkip ettiği makamlarla Osmanlı/Türk müziği tarihinde müstesna bir şahsiyet olarak yerini almıştır. Sultan III. Selim, hayatı boyunca birçok yeni makam terkip etmiştir. Bu makamlardan biri de, çalışmanın konusunu oluşturan Pesendîde makamıdır. Bahsi geçen makama ilişkin tariflerin tarihsel süreç içerisindeki gelişiminin incelenmesinin amaçlandığı bu çalışmada, III. Selim'in mezkûr makamdaki eserleri, makamı işleyiş biçimi bakımından analiz edilmiş ve buradan hareketle bir makam tarifi ortaya çıkarılmıştır. Sonrasında XIX. yüzyıldan günümüze kadar Pesendîde makamının tarifine yer veren edvar ve nazariyat kitapları incelenmiş, bu tarifler ile III. Selim'in makamı işleyiş biçimine özgü tarif arasındaki olan benzerlik ve farklılıklar ortaya konulmuştur. Nitel araştırma yöntemi kullanılarak hazırlanan bu çalışmada, literatür tarama, doküman inceleme ve arşiv tarama veri toplama teknikleri kullanılarak elde edilen veriler üzerinde içerik analizi yapılmıştır. Pesendîde makamının karar perdesinde, makamın karakterini ortaya koyan merkez ve diğer önemli perdeler ile seyir özelliklerinde bir değişiklik olmadığı, fakat zaman içerisinde ortaya konulmuş tarifler arasında farklılıklar olduğu tespit edilmiştir.
Abstract: Ottoman sultans were educated on javelin throwing, wrestling, archery as well as art branches of literature, music, calligraphy since their the period of when they were in "şehzade". They made progress in art branches, wrote poetry, composed music. Selim 3rd, who acceded to the throne as Ottoman Sultan the 28th, took place as exceptional person at the Ottoman/Turkish music history with poems-pseudonym "İlhami"-, maqams that composed by him. Selim 3rd, composed many new maqams throughout his life. One of those maqams is the "Pesendîde" maqams which is our academic subject matter. In this subject which is purposed on examining the evolution of this maqam in historic prosses, the compositions of Selim 3rd were analysed and thus a specification of maqam were revealed. It was examined theoritical books and edvar which is included the description of this maqams from nineteenth century to present, was also explained the similarity and differences between this descriptions and Selim 3rd's special methods. In this subject which is used qualitative research, was prepared content analysis on this material that required by literature review, examining documents and archive research. It has been detected no changes on the "ending pitch" of Pesendîde maqam, the center that characterised this maqam, other

Özet: Osmanlı sarayı, devletin yönetim merkezi olmasının yanında kölelerin ve devşirme sistemiyle seçilenlerin en iyi hocalardan en iyi eğitimi aldıkları bir eğitim kurumu olma özelliğine sahiptir. Bu eğitim, Harem ve Enderun adı verilen birimlerde süregelmiştir. Harem, kadınların; Enderun ise, erkeklerin eğitiminin verildiği yerdir. Bu iki eğitim birimi, teşkilat yapısı açısından benzerliklere sahiptir. Dolayısıyla Harem-i Hümayun kavramı da esasen hem Harem’i hem de Enderun’u kapsamaktadır. Verilen eğitim kapsamında Türk müziği önemli bir yere sahip olmuştur. Bu yüzden çalışmanın odak noktasını da, Harem-i Hümayun’daki müzik eğitimi ve etkinlikleri oluşturmaktadır. Bu doğrultuda, çalışmada XVI-XVIII. yüzyıllar arasında Harem-i Hümayun’da yaşayan padişahların, sultanların, cariyelerin, iç oğlanlarının, hocaların müzikle iştigalleri, aldıkları/verdikleri müzik eğitimleri, gerçekleştirilen müzik etkinliklerindeki rollerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Çalışmanın bu bakış açısıyla yapılan ilk çalışma olması, müzik tarihine ve icraya katkı sağlaması ve bu alanda çalışan araştırmacılara da faydalı olması bakımından önemli görülmektedir. Nitel araştırma yöntemi ve tarama modeli kullanılarak hazırlanan bu çalışmada, doküman incelemesi, literatür taraması ve arşiv taraması veri toplama teknikleri kullanılmıştır. Çalışmanın evrenini XVI.-XVIII. yüzyıllar arasında Harem-i Hümayun’da gerçekleştirilen müzik faaliyetleri oluşturmaktadır. Elde edilecek verilerin tamamı üzerinde çalışıldığından ayrıca bir örneklem kümesi belirlenmemiştir. Osmanlı/Türk müziği geleneği içerisinde sarayın, padişahların belirleyici bir rol oynadıkları, saray halkının da yaşanan bütün gelişmelerden doğrudan etkilendikleri, sarayda eğitim özellikle de Türk müziği eğitimi söz konusu olduğunda her türlü imkânın padişahlar tarafından sağlandığı bu yüzden de Osmanlı’daki en iyi müzik eğitiminin ve etkinliklerinin Harem-i Hümayun’da gerçekleştirildiği sonucuna ulaşılmıştır.
Abstract: The Ottoman court, along with being the administrative center of the empire, had the characteristic of being an educational institution where slaves and those selected through the recruitment system received the finest education from the best teachers. This training had continued in the parts of the court called the Harem and the Enderun. While women were educated in the Harem, men were educated in the Enderun. These two education units had similarities in terms of their organizational structure. Therefore, the term of Harem-i Hümayun basically comprises both the Harem and the Enderun. Within the scope of the education given, Turkish music had an important place. Thus, the focus of this study is the music education and activities in the Harem-i Hümayun. Consequently, the study aims to present the musical engagements of the Ottoman rulers, sultans, concubines, pages, inner boys, teachers, living in the Harem-i Hümayun between the 16th and 18th centuries, as well as the music education they received and gave, and their role in the conducted music activities. The study is deemed to be important since it is the first study to be concluded from this perspective, contributes to the history of music and performance, and will be valuable to researchers studying in this field. The study which was prepared by using qualitative research method and survey model utilized document review, literature review and archival research, as well as data collection techniques. The music activities conducted in the Harem-i Humayun between the 16th and 18th centuries constitutes the extent of this study. A separate sample set has not been designated since all the data to be obtained has been studied. This study concludes that the Ottoman rulers played a determining role within the tradition of Ottoman/Turkish music, the people of the court were directly affected by all the developments that took place, the Ottoman rulers provided all kinds of opportunities for the education in the court, especially when it came to education of Turkish music, therefore the finest music education and activities in the Ottoman Empire were held in the Harem-i Hümayun.