Тэлефон: розьніца паміж вэрсіямі

Зьмест выдалены Змесціва дададзена

Лінейны

Цяперашняя вэрсія на 09:13, 6 кастрычніка 2022

Тэлефон (далягук, па-грэцку: τῆλε, «далёка», і φωνή, «гук») — сродак камунікацыі, які перадае і атрымлівае гук, галоўным чынам — чалавечае маўленьне. У разьвітым сьвеце зьяўляецца адной з самых звычайных бытавых прыладаў, зьяўляецца адным з найгалоўнейшых сродкаў камунікацыі для бізнэсу, прамысловасьці і дзяржаўнага кіраваньня. Слова «тэлефон» было запазычана ў мноства моваў ва ўсім сьвеце і шырока пазнавальнае з-за свайго падабенства ва ўсіх мовах.

Асноўны прынцып дзеяньня тэлефону заключаецца ў пераўтварэньні гукавых хваляў у электрычныя сыгналы і наадварот — сыгналы ў гукі. Гэтыя сыгналы распаўсюджваюцца праз тэлефонныя сеткі, часта канвэртуюцца ў электронныя і/ці аптычныя сыгналы — гэтым чынам амаль кожны тэлефон у сьвеце можа скантактавацца зь любым іншым. У кодавай табліцы Юнікод маюцца графічныя сымбалі для падкрэсьленьня інфармацыі, датычнай тэлефонаў: ℡(U+2121), ☎(U+260E), ☏(U+260F) і ✆(U+2706).

Гісторыя

Неэлектрычныя правобразы тэлефону

Агулам, тэлефонам можна назваць усё, што перадае гук на вялікія адлегласьці. Першыя правобразы тэлефонаў былі мэханічнымі прыладамі, якія ў адрозьненьні ад сучасных тэлефонаў перадавалі мэханічныя хвалі (якімі зьяўляецца і гук), у той час як зараз тэлефоны маніпулююць электрамагнітнымі.

Згодна зь лістом да Peking Gazette, у 968 годзе ў Кітаі выкарыстоўваўся аналяг тэлефону, які перадаваў гук праз трубы. Вядомы доўгі час і вяровачны тэлефон, у якім дзьве дыяфрагмы былі зьвязаныя вяроўкай, празь якую ваганьні адной дыяфрагмы перадаваліся да другой.

Электрычныя прылады

Тэлефон стаўся лягічным працягненьнем стварэньня і ўдасканаленьня электрычнага тэлеграфу. Гэтак, каталёнскі навукоўца Франсэск Сальва і Кампіліё(es) стварыў у 1804 годзе электрахімічны тэлеграф.^[1] Электрамагнітны тэлеграф быў быў створаны Паўлам Шылінгам у 1832 годзе. Іншы аналягічны тэлеграф у 1833 годзе распрацавалі Карл Фрыдрых Гаўс і Вільгельм Вэбэр.

Першы камэрцыйны тэлеграф быў выраблены Вільямам Кукам і выкарыстоўваўся на чыгунцы Great Western Railway у Вялікабрытаніі. Тэлеграфная лінія працягнулася на 13 км ад лёнданскай станцыі Пэдынгтан да Вэст-Дрэйтан (зараз захад Лёндану). Ён пачаў працу 9 красавіка 1839 году.

Незалежна ад брытанскай разробкі іншы электрычны тэлеграф быў разроблены і запатэнтаваны ў ЗША ў 1837 годзе Сэм’юэлам Морзэ. Альфрэд Вэйл, ягоны асыстэнт, і сам Морзэ распрацавалі адмысловы альфабэт кадаваньня, які атрымаў назву азбука Морзэ. Першая амэрыканская тэлеграмма была адпраўленая Морзэ 6 студзеня 1838 году па 2-мільным кабэлі.

На працягу другой паловы XIX стагодзьдзя асноўнай задачай стала зрабіць магчымым адначасовую перадачу некалькіх паведамленьняў шляхам мадуляцыі сыгналаў. Аднымі з дасягнуўшых мэты былі Аляксандар Бэл і Томас Эдысан. Іх спробы стварэньня акустычнага (гарманічнага) тэлеграфу дзеля больш таннай тэлеграфіі ў выніку прывялі да стварэньня тэлефону, размоўнага тэлеграфу. 13 ліпеня 1876 году Аляксандар Бэл атрымаў патэнт на прыбор перадачы па дроце гукавога паведамленьня пры дапамозе электрычнасьці^[2].

IP-тэлефанія

Разьвіцьцё тэлекамунікацыйных і сеціўных тэхналёгіяў прывяло да стварэньня лічбавых тэлефонных сетак на аснове IP пад агульнай назвай VoIP (па-ангельску: Voice over Internet Protocol — літаральна «Голас праз Інтэрнэт-пратакол»). Да студзеня 2005 году ў Японіі і Паўднёвай Карэі каля 10% карыстальнікаў перайшлі на новую лічбавую тэхналёгію.

У аснове IP-тэлефаніі ляжыць перадача зашыфраваных пакетаў праз IP-сеткі ад апаратных IP-тэлефонаў ці сафтфонаў (праграмных рэалізацыяў IP-тэлефонаў). З надыходам бесправадных сетак у IP-тэлефаніі зьявілася магчымасьць стаць канкурэнтам мабільнай тэлефоннай сувязі з-за танных ці навогул бясплатных кропак Wi-Fi.

Між тым, гэтая тэхналёгія мае сваі недахопы. Напрыклад, хоць падобныя прылады і абсталяваныя ў большасьці выпадкаў запаснымі акумулятарамі, яны працуюць ад сетак электраперадач, і ў самы патрэбны момант (няштатныя сытуацыі, катастрофы) тэлефон можа апыніцца ў непрацоўным стане, тады як звычайныя тэлефоны працуюць ад току, які падаецца праз тэлефонную лінію.

Выкарыстаньне

Напрыканцы 2006 году ў сьвеце было 4 млрд абанэнтаў, што ўключала 1,27 млрд карыстальнікаў фіксаванай сувязі і 2,68 млрд карыстальнікаў мабільных сетак.

Кампаніі-тэлефонныя апэратары

У некаторых краінах суіснуюць некалькі тэлефонных апэратараў (у бізнэс-сфэры звычайна «тэлекомы»^[3]), паміж якімі існуе рэальная канкурэнцыя. У вышэй пазначаным асноўным артыкуле адлюстраваныя толькі тыя апэратары, якія маюць у актывах уласнае наладкаваньне і інфраструктуру, а ня тыя, якія арэндуюць.

Крыніцы

^ Jones, R. Victor Samuel Thomas von Sömmering’s «Space Multiplexed» Electrochemical Telegraph (1808-10), Harvard University website. Attributed to «Semaphore to Satellite» , International Telecommunication Union, Geneva 1965.
^ Ганна Бурак. Тэлефонная хвароба // Зьвязда : газэта. — 13 ліпеня 2011. — № 130 (26994). — С. 4. — ISSN 1990-763x.
^ Телекомы уравновесят, Ведомости (рас.)

Літаратура

Coe, Lewis (1995), The Telephone and Its Several Inventors: A History. Jefferson, North Carolina: McFarland & Co., Inc. ISBN 0-7864-0138-9
Evenson, A. Edward (2000), The Telephone Patent Conspiracy of 1876: The Elisha Gray - Alexander Bell Controversy. Jefferson, North Carolina: McFarland & Co., Inc. ISBN 0-7864-0883-9
Baker, Burton H. (2000), The Gray Matter: The Forgotten Story of the Telephone. St. Joseph, Michigan: Telepress. ISBN 0-615-11329-X
Huurdeman, Anton A. (2003), The Worldwide History of Telecommunications. Hoboken: New Jersey: Wiley-IEEE Press. ISBN 978-0-471-20505-0
Richard R. John Network Nation: Inventing American Telecommunications (Harvard University Press; 2010) 520 pages; traces the evolution of the country's telegraph and telephone networks.
Josephson, Matthew (1992), Edison: A Biography. Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons, Inc. ISBN 0-471-54806-5
Bruce, Robert V. (1990), Bell: Alexander Graham Bell and the Conquest of Solitude. Ithaca, New York: Cornell University Press. ISBN 0-8014-9691-8.

Вонкавыя спасылкі

Тэлефон — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

[electrochem-1] Jones, R. Victor Samuel Thomas von Sömmering’s «Space Multiplexed» Electrochemical Telegraph (1808-10), Harvard University website. Attributed to «Semaphore to Satellite» , International Telecommunication Union, Geneva 1965.

[2] Ганна Бурак. Тэлефонная хвароба // Зьвязда : газэта. — 13 ліпеня 2011. — № 130 (26994). — С. 4. — ISSN 1990-763x.

[telecom-3] Телекомы уравновесят, Ведомости (рас.)

[1]

[2]

[3]

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
-[[Файл:FeTAp 756D-1.jpg|thumb|200px|Звычайны кнопкавы дротавы тэлефон.]]
+[[Файл:FeTAp 756D-1.jpg|міні|200пкс|Звычайны кнопкавы правадны тэлефон]]
-'''Тэлефон''' ({{lang-el|τῆλε}}, «далёка», і ''φωνή'', «гук») — [[тэлекамунікацыя|сродак камунікацыі]], які перадае і атрымлівае гук, галоўным чынам — чалавечае маўленьне. У разьвітым сьвеце зьяўляецца адной з самых звычайных бытавых прыладаў, зьяўляецца адным з найгалоўнейшых сродкаў камунікацыі для бізнэсу, прамысловасьці і дзяржаўнага кіраваньня. Слова «тэлефон» было запазычана ў мноства моваў ва ўсім сьвеце і шырока пазнавальнае з-за свайго падабенства ва ўсіх мовах.
+'''Тэлефон''' ('''далягук''', {{мова-el|τῆλε}}, «далёка», і ''φωνή'', «гук») — [[тэлекамунікацыя|сродак камунікацыі]], які перадае і атрымлівае гук, галоўным чынам — чалавечае маўленьне. У разьвітым сьвеце зьяўляецца адной з самых звычайных бытавых прыладаў, зьяўляецца адным з найгалоўнейшых сродкаў камунікацыі для бізнэсу, прамысловасьці і дзяржаўнага кіраваньня. Слова «тэлефон» было запазычана ў мноства моваў ва ўсім сьвеце і шырока пазнавальнае з-за свайго падабенства ва ўсіх мовах.
 Асноўны прынцып дзеяньня тэлефону заключаецца ў пераўтварэньні [[Гукавая хваля|гукавых хваляў]] у электрычныя сыгналы і наадварот — сыгналы ў гукі. Гэтыя сыгналы распаўсюджваюцца праз [[Тэлефонная сетка агульнага карыстаньня|тэлефонныя сеткі]], часта канвэртуюцца ў электронныя і/ці аптычныя сыгналы — гэтым чынам амаль кожны тэлефон у сьвеце можа скантактавацца зь любым іншым. У кодавай табліцы [[Юнікод]] маюцца графічныя сымбалі для падкрэсьленьня інфармацыі, датычнай тэлефонаў: {{юнікод|℡}}([[юнікод|U+]]2121), <big>{{юнікод|☎}}</big>([[юнікод|U+]]260E), <big>{{юнікод|☏}}</big>([[юнікод|U+]]260F) і <big>{{юнікод|✆}}</big>([[юнікод|U+]]2706).
 == Гісторыя ==
-[[Файл:Trådtelefon-illustration.png|thumb|200px|Вяровачны тэлефон.]]
+[[Файл:Trådtelefon-illustration.png|міні|200пкс|Вяровачны тэлефон]]
-[[Файл:Actor_portraying_Alexander_Graham_Bell_in_an_AT&T_promotional_film_(1926).jpg|thumb|200px|Аляксандар Бэл зь першым тэлефонам. У адну й тую ж адтуліну прыходзілася і размаўляць, і слухаць зь яе.]]
+[[Файл:Actor_portraying_Alexander_Graham_Bell_in_an_AT&T_promotional_film_(1926).jpg|міні|200пкс|Актор, які гуляе ролю Аляксандара Бэла зь першым тэлефонам. У адну й тую ж адтуліну прыходзілася і размаўляць, і слухаць зь яе.]]
-[[Файл:Cisco 7960 IP Phone.JPG|thumb|200px|Апаратны IP-тэлефон.]]
+[[Файл:Cisco 7960 IP Phone.JPG|міні|200пкс|Апаратны IP-тэлефон]]
 === Неэлектрычныя правобразы тэлефону ===
-Агулам, тэлефонам можна назваць усё, што перадае гук на вялікія адлегласьці. Першыя правобразы тэлефонаў былі мэханічнымі прыладамі, якія ў адрозьненьні ад сучаных тэлефонаў перадавалі мэханічныя хвалі (якімі зьяўляецца і [[гук]]), у той час як зараз тэлефоны маніпулююць электрамагнітнымі.
+Агулам, тэлефонам можна назваць усё, што перадае гук на вялікія адлегласьці. Першыя правобразы тэлефонаў былі мэханічнымі прыладамі, якія ў адрозьненьні ад сучасных тэлефонаў перадавалі мэханічныя хвалі (якімі зьяўляецца і [[гук]]), у той час як зараз тэлефоны маніпулююць электрамагнітнымі.
-Згодна зь лістом да ''Peking Gazette'', у [[968]] годзе ў [[Кітай|Кітаі]] выкарыстоўваўся аналяг тэлефону, які перадаваў гук праз трубы. Вядомы доўгі час і [[вяровачны тэлефон]], у якім дзьве дыяфрагмы былі зьвязаныя вяроўкай, празь якую ваганьні адной дыяфрагмы перадаваліся да другой.
+Згодна зь лістом да ''Peking Gazette'', у 968 годзе ў [[Кітай|Кітаі]] выкарыстоўваўся аналяг тэлефону, які перадаваў гук праз трубы. Вядомы доўгі час і [[вяровачны тэлефон]], у якім дзьве дыяфрагмы былі зьвязаныя вяроўкай, празь якую ваганьні адной дыяфрагмы перадаваліся да другой.
 === Электрычныя прылады ===
-Тэлефон стаўся лягічным працягненьнем стварэньня і ўдасканаленьня [[электрычны тэлеграф|электрычнага тэлеграфу]]. Гэтак, [[Каталёнія|каталёнскі]] навукоўца [[:es:Francesc Salvà i Campillo|Францэск Сальва і Кампіліё]] стварыў у [[1804]] годзе электрахімічны тэлеграф.<ref name="electrochem">Jones, R. [http://people.seas.harvard.edu/~jones/cscie129/images/history/von_Soem.html Victor Samuel Thomas von Sömmering’s «Space Multiplexed» Electrochemical Telegraph (1808-10)], Harvard University website. Attributed to «[http://books.google.com/books?id=Oxc7AAAAMAAJ&q=Semaphore+to+Satellite,Published+by+the+International+Telecommunication+Union,+Geneva+1965&dq=Semaphore+to+Satellite,Published+by+the+International+Telecommunication+Union,+Geneva+1965&ei=XdL9SfrCIoOgNcChzLkK Semaphore to Satellite]» , International Telecommunication Union, Geneva 1965.</ref> Электрамагнітны тэлеграф быў быў створаны Паўлам Шылінгам у [[1832]]. Іншы аналягічны тэлеграф у 1833 годзе распрацавалі [[Карл Фрыдрых Гаўс]] і [[Вільгельм Вэбэр]].
+Тэлефон стаўся лягічным працягненьнем стварэньня і ўдасканаленьня [[электрычны тэлеграф|электрычнага тэлеграфу]]. Гэтак, [[Каталёнія|каталёнскі]] навукоўца {{Артыкул у іншым разьдзеле|Франсэск Сальва і Кампіліё||es|Francesc Salvà i Campillo}} стварыў у 1804 годзе электрахімічны тэлеграф.<ref name="electrochem">Jones, R. [https://web.archive.org/web/20121011042334/http://people.seas.harvard.edu/~jones/cscie129/images/history/von_Soem.html Victor Samuel Thomas von Sömmering’s «Space Multiplexed» Electrochemical Telegraph (1808-10)], Harvard University website. Attributed to «[http://books.google.com/books?id=Oxc7AAAAMAAJ&q=Semaphore+to+Satellite,Published+by+the+International+Telecommunication+Union,+Geneva+1965&dq=Semaphore+to+Satellite,Published+by+the+International+Telecommunication+Union,+Geneva+1965&ei=XdL9SfrCIoOgNcChzLkK Semaphore to Satellite]» , International Telecommunication Union, Geneva 1965.</ref> Электрамагнітны тэлеграф быў быў створаны Паўлам Шылінгам у 1832 годзе. Іншы аналягічны тэлеграф у 1833 годзе распрацавалі [[Карл Фрыдрых Гаўс]] і [[Вільгельм Вэбэр]].
-Першы ''камэрцыйны'' тэлеграф быў выраблены [[Вільям Кук|Вільямам Кукам]] і выкарыстоўваўся на чыгунцы [[Great Western Railway]] у [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]]. Тэлеграфная лінія працягнулася на 13 {{м|кіля|к}} ад лёнданскай станцыі [[Пэдынгтан (станцыя)|Пэдынгтан]] да [[Вэст-Дрэйтан]] (зараз захад [[Лёндан]]у). Ён пачаў працу [[9 красавіка]] [[1839]] году.
+Першы ''камэрцыйны'' тэлеграф быў выраблены [[Вільям Кук|Вільямам Кукам]] і выкарыстоўваўся на чыгунцы [[Great Western Railway]] у [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]]. Тэлеграфная лінія працягнулася на 13 {{м|кіля|к}} ад лёнданскай станцыі [[Пэдынгтан (станцыя)|Пэдынгтан]] да [[Вэст-Дрэйтан]] (зараз захад [[Лёндан]]у). Ён пачаў працу 9 красавіка 1839 году.
-Незалежна ад брытанскай разробкі іншы электрычны тэлеграф быў разроблены і запатэнтаваны ў [[ЗША]] ў [[1837]] годзе [[Сэм’юэл Морзэ|Сэм’юэлам Морзэ]]. [[Альфрэд Вэйл]], ягоны асыстэнт, і сам Морзэ распрацавалі адмысловы альфабэт кадаваньня, які атрымаў назву [[азбука Морзэ]]. Першая амэрыканская тэлеграмма была адпраўленая Морзэ [[6 студзеня]] [[1838]] году па 2-мільнаму кабэлю.
+Незалежна ад брытанскай разробкі іншы электрычны тэлеграф быў разроблены і запатэнтаваны ў [[ЗША]] ў 1837 годзе [[Сэм’юэл Морзэ|Сэм’юэлам Морзэ]]. [[Альфрэд Вэйл]], ягоны асыстэнт, і сам Морзэ распрацавалі адмысловы альфабэт кадаваньня, які атрымаў назву [[азбука Морзэ]]. Першая амэрыканская тэлеграмма была адпраўленая Морзэ 6 студзеня 1838 году па 2-мільным кабэлі.
-На працягу другой паловы [[XIX стагодзьдзе|XIX ст.]] асноўнай задачай стала зрабіць магчымым адначасовую перадачу некалькіх паведамленьняў шляхам [[мадуляцыя|мадуляцыі]] сыгналаў. Аднымі з дасягнуўшых мэты былі [[Аляксандар Бэл]] і [[Томас Эдысан]]. Іх спробы стварэньня акустычнага (гарманічнага) тэлеграфу дзеля больш таннай тэлеграфіі ў выніку прывялі да стварэньня тэлефону, ''размоўнага тэлеграфу''.
+На працягу другой паловы XIX стагодзьдзя асноўнай задачай стала зрабіць магчымым адначасовую перадачу некалькіх паведамленьняў шляхам [[мадуляцыя|мадуляцыі]] сыгналаў. Аднымі з дасягнуўшых мэты былі [[Аляксандар Бэл]] і [[Томас Эдысан]]. Іх спробы стварэньня акустычнага (гарманічнага) тэлеграфу дзеля больш таннай тэлеграфіі ў выніку прывялі да стварэньня тэлефону, ''размоўнага тэлеграфу''. 13 ліпеня 1876 году Аляксандар Бэл атрымаў [[патэнт]] на прыбор перадачы па [[Дрот|дроце]] [[гук]]авога паведамленьня пры дапамозе [[Электрычнасьць|электрычнасьці]]<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Ганна Бурак]].|загаловак=Тэлефонная хвароба|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=82689|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=13 ліпеня 2011|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2011-07-13 130 (26994)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/82696/13lip-6.indd.pdf 4]|issn=1990-763x}}</ref>.
 == IP-тэлефанія ==
-Разьвіцьцё тэлекамунікацыйных і сеціўных тэхналёгіяў прывяло да стварэньня [[лічбавая сувязь|лічбавых]] тэлефонных сетак на аснове [[IP]] пад агульнай назвай [[VoIP]] ({{lang-en|Voice over Internet Protocol}} — літаральна «Голас праз Інтэрнэт-пратакол»). Да студзеня [[2005]] году ў [[Японія|Японіі]] і [[Паўднёвая Карэя|Паўднёвай Карэі]] каля 10% карыстальнікаў перайшлі на новую лічбавую тэхналёгію.
+Разьвіцьцё тэлекамунікацыйных і сеціўных тэхналёгіяў прывяло да стварэньня [[лічбавая сувязь|лічбавых]] тэлефонных сетак на аснове [[IP]] пад агульнай назвай [[VoIP]] ({{мова-en|Voice over Internet Protocol}} — літаральна «Голас праз Інтэрнэт-пратакол»). Да студзеня 2005 году ў [[Японія|Японіі]] і [[Паўднёвая Карэя|Паўднёвай Карэі]] каля 10% карыстальнікаў перайшлі на новую лічбавую тэхналёгію.
-У аснове IP-тэлефаніі ляжыць перадача зашыфраваных [[пакет (інфарматыка)|пакетаў]] праз IP-сеткі ад апаратных IP-тэлефонаў ці [[сафтфон]]аў (праграмных рэалізацыяў IP-тэлефонаў). З надыходам бяздротавых сетак у IP-тэлефаніі зьявілася магчымасьць стаць канкурэнтам [[мабільны тэлефон|мабільнай тэлефоннай сувязі]] з-за танных ці навогул бясплатных кропак [[Wi-Fi]].
+У аснове IP-тэлефаніі ляжыць перадача зашыфраваных [[пакет (інфарматыка)|пакетаў]] праз IP-сеткі ад апаратных IP-тэлефонаў ці [[сафтфон]]аў (праграмных рэалізацыяў IP-тэлефонаў). З надыходам бесправадных сетак у IP-тэлефаніі зьявілася магчымасьць стаць канкурэнтам [[мабільны тэлефон|мабільнай тэлефоннай сувязі]] з-за танных ці навогул бясплатных кропак [[Wi-Fi]].
 Між тым, гэтая тэхналёгія мае сваі недахопы. Напрыклад, хоць падобныя прылады і абсталяваныя ў большасьці выпадкаў запаснымі акумулятарамі, яны працуюць ад сетак электраперадач, і ў самы патрэбны момант (няштатныя сытуацыі, катастрофы) тэлефон можа апыніцца ў непрацоўным стане, тады як звычайныя тэлефоны працуюць ад току, які падаецца праз тэлефонную лінію.
 == Выкарыстаньне ==
-[[Файл:Fixed telephone lines per 100 inhabitants 1997-2007 ITU.png|thumb|200px|Фіксаваных тэлефонных лініяў на 100 жыхароў, 1997—2007]]
+[[Файл:Fixed telephone lines per 100 inhabitants 1997-2007 ITU.png|міні|200пкс|Фіксаваных тэлефонных лініяў на 100 жыхароў, 1997—2007]]
-Напрыканцы [[2006]] году ў сьвеце было 4 млрд абанэнтаў, што ўключала 1,27 млрд карыстальнікаў фіксаванай сувязі і 2,68 млрд карыстальнікаў мабільных сетак.
+Напрыканцы 2006 году ў сьвеце было 4 млрд абанэнтаў, што ўключала 1,27 млрд карыстальнікаў фіксаванай сувязі і 2,68 млрд карыстальнікаў мабільных сетак.
 == Кампаніі-тэлефонныя апэратары ==
@@ Радок 38: / Радок 38: @@
 == Крыніцы ==
-{{зноскі|1=2}}
+{{Крыніцы|2}}
 == Літаратура ==
-* [http://books.google.com/books?id=b7M5AnlZJYcC&printsec=frontcover&dq=The+Telephone+and+Its+Several+Inventors:+A+History#v=onepage&q=&f=false Coe, Lewis (1995), ''The Telephone and Its Several Inventors: A History'']. Jefferson, North Carolina: McFarland & Co., Inc. ISBN 0-7864-0138-9
+* [http://books.google.com/books?id=b7M5AnlZJYcC&printsec=frontcover&dq=The+Telephone+and+Its+Several+Inventors:+A+History#v=onepage&q=&f=false Coe, Lewis (1995), ''The Telephone and Its Several Inventors: A History'']. Jefferson, North Carolina: McFarland & Co., Inc. {{ISBN|0-7864-0138-9}}
-* [http://books.google.com/books?id=KiJJ7Bp-xtcC&printsec=frontcover&dq=The+Telephone+Patent+Conspiracy+of+1876:+The+Elisha+Gray+-+Alexander+Bell+Controversy#v=onepage&q=&f=false Evenson, A. Edward (2000), ''The Telephone Patent Conspiracy of 1876: The Elisha Gray - Alexander Bell Controversy'']. Jefferson, North Carolina: McFarland & Co., Inc. ISBN 0-7864-0883-9
+* [http://books.google.com/books?id=KiJJ7Bp-xtcC&printsec=frontcover&dq=The+Telephone+Patent+Conspiracy+of+1876:+The+Elisha+Gray+-+Alexander+Bell+Controversy#v=onepage&q=&f=false Evenson, A. Edward (2000), ''The Telephone Patent Conspiracy of 1876: The Elisha Gray - Alexander Bell Controversy'']. Jefferson, North Carolina: McFarland & Co., Inc. {{ISBN|0-7864-0883-9}}
-* Baker, Burton H. (2000), ''The Gray Matter: The Forgotten Story of the Telephone''. St. Joseph, Michigan: Telepress. ISBN 0-615-11329-X
+* Baker, Burton H. (2000), ''The Gray Matter: The Forgotten Story of the Telephone''. St. Joseph, Michigan: Telepress. {{ISBN|0-615-11329-X}}
-* [http://books.google.com/books?id=SnjGRDVIUL4C&printsec=frontcover&dq=The+Worldwide+History+of+Telecommunications#v=onepage&q=&f=false Huurdeman, Anton A. (2003), ''The Worldwide History of Telecommunications'']. Hoboken: New Jersey: [http://www.wiley.com/WileyCDA/Section/id-301635.html Wiley-IEEE Press]. ISBN 978-0-471-20505-0
+* [http://books.google.com/books?id=SnjGRDVIUL4C&printsec=frontcover&dq=The+Worldwide+History+of+Telecommunications#v=onepage&q=&f=false Huurdeman, Anton A. (2003), ''The Worldwide History of Telecommunications'']. Hoboken: New Jersey: [https://web.archive.org/web/20101103161438/http://www.wiley.com/WileyCDA/Section/id-301635.html Wiley-IEEE Press]. {{ISBN|978-0-471-20505-0}}
 * Richard R. John ''Network Nation: Inventing American Telecommunications'' (Harvard University Press; 2010) 520 pages; traces the evolution of the country's telegraph and telephone networks.
-* Josephson, Matthew (1992), ''Edison: A Biography''. Hoboken, New Jersey: [http://www.wiley.com/WileyCDA/ John Wiley & Sons, Inc.] ISBN 0-471-54806-5
+* Josephson, Matthew (1992), ''Edison: A Biography''. Hoboken, New Jersey: [http://www.wiley.com/WileyCDA/ John Wiley & Sons, Inc.] {{ISBN|0-471-54806-5}}
-* [http://books.google.com/books?id=ZmR0MOQAu0UC&printsec=frontcover&dq=bruce+-+Alexander+Graham+Bell+and+the+Conquest+of+Solitude#v=onepage&q=&f=false Bruce, Robert V. (1990), ''Bell: Alexander Graham Bell and the Conquest of Solitude'']. Ithaca, New York: Cornell University Press. ISBN 0-8014-9691-8.
+* [http://books.google.com/books?id=ZmR0MOQAu0UC&printsec=frontcover&dq=bruce+-+Alexander+Graham+Bell+and+the+Conquest+of+Solitude#v=onepage&q=&f=false Bruce, Robert V. (1990), ''Bell: Alexander Graham Bell and the Conquest of Solitude'']. Ithaca, New York: Cornell University Press. {{ISBN|0-8014-9691-8}}.
 == Вонкавыя спасылкі ==
-* {{Commons|Telephone|выгляд=міні}}
+{{Commons}}
 * [http://galbithink.org/telcos/early-telephone-data.htm Early U.S. Telephone Industry Data]
 * [http://www.1911encyclopedia.org/Telephone 1911 Britannica "Telephone" article]
 * [http://www.sparkmuseum.com/TELEPHONE.HTM Virtual museum of early telephones]
-* [http://www.theengineer.co.uk/Articles/294346/July+1877+The+Telephone.htm The Telephone, 1877]
+* [https://web.archive.org/web/20080828132509/http://www.theengineer.co.uk/Articles/294346/July+1877+The+Telephone.htm The Telephone, 1877]
-* [http://www.dougrice.plus.com/dougnapTheory/index.htm Modelling Telephone hybrids as 2 x 2 matrices ]
+* [http://www.dougrice.plus.com/dougnapTheory/index.htm Modelling Telephone hybrids as 2 x 2 matrices]
 [[Катэгорыя:Тэлефонная сувязь]]
 [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]
-[[af:Telefoon]]
-[[als:Telefon]]
-[[am:ስልክ]]
-[[ang:Feorrspreca]]
-[[ar:هاتف]]
-[[an:Telefón]]
-[[arc:ܙܥܘܩܐ]]
-[[ast:Teléfonu]]
-[[az:Telefon]]
-[[bn:টেলিফোন]]
-[[zh-min-nan:Tiān-oē]]
-[[be:Тэлефон]]
-[[bh:टेलीफोन]]
-[[bs:Telefon]]
-[[bg:Телефон]]
-[[ca:Telèfon]]
-[[cv:Телефон]]
-[[cs:Telefon]]
-[[cy:Ffôn]]
-[[da:Telefon]]
-[[pdc:Foohn]]
-[[de:Telefon]]
-[[et:Telefon]]
-[[el:Τηλέφωνο]]
-[[en:Telephone]]
-[[es:Teléfono]]
-[[eo:Telefono]]
-[[eu:Telefono]]
-[[fa:تلفن]]
-[[fr:Téléphone]]
-[[ga:Guthán]]
-[[gd:Fòn]]
-[[gl:Teléfono]]
-[[gan:電話]]
-[[ko:전화]]
-[[hy:Հեռախոս]]
-[[hi:दूरभाष]]
-[[hr:Telefon]]
-[[id:Telepon]]
-[[ia:Telephono]]
-[[is:Sími]]
-[[it:Telefono]]
-[[he:טלפון]]
-[[jv:Tilpun]]
-[[kl:Oqarasuaat]]
-[[kn:ದೂರವಾಣಿ]]
-[[krc:Телефон]]
-[[ka:ტელეფონი]]
-[[kk:Телефон]]
-[[sw:Simu]]
-[[ku:Telefon]]
-[[la:Telephonum]]
-[[lv:Telefons]]
-[[lt:Telefonas]]
-[[jbo:fonxa]]
-[[hu:Telefon]]
-[[mk:Телефон]]
-[[ml:ടെലിഫോൺ]]
-[[mr:दूरध्वनी]]
-[[arz:تليفون]]
-[[ms:Telefon]]
-[[mn:Харилцуур утас]]
-[[my:တယ်လီဖုန်း]]
-[[nah:Huehcacaquiztli]]
-[[nl:Telefoontoestel]]
-[[nds-nl:Tillefoon]]
-[[cr:ᑕᐦᑲᐱᐦᒉᓂᑲᓐ]]
-[[ne:टेलिफोन]]
-[[ja:電話機]]
-[[no:Telefon]]
-[[nn:Telefon]]
-[[oc:Telefòn]]
-[[uz:Telefon]]
-[[pfl:Telefon]]
-[[pnb:ٹیلی فون]]
-[[ps:غږلېږدی]]
-[[km:ទូរស័ព្ទ]]
-[[pms:Tlefon]]
-[[pl:Telefon]]
-[[pt:Telefone]]
-[[ksh:Tellefoon]]
-[[ro:Telefon]]
-[[qu:Karu rimay]]
-[[rue:Телефон]]
-[[ru:Телефон]]
-[[sm:Telefoni]]
-[[sco:Telephone]]
-[[sq:Telefoni]]
-[[scn:Telèfunu]]
-[[si:දුරකථනය]]
-[[simple:Telephone]]
-[[sk:Telefón]]
-[[sl:Telefon]]
-[[so:Taleefoon]]
-[[sr:Телефон]]
-[[sh:Telefon]]
-[[su:Telepon]]
-[[fi:Puhelin]]
-[[sv:Telefon]]
-[[tl:Telepono]]
-[[ta:தொலைபேசி]]
-[[te:టెలీఫోను]]
-[[th:โทรศัพท์]]
-[[tr:Telefon]]
-[[uk:Телефон]]
-[[ur:ہاتف]]
-[[vi:Điện thoại]]
-[[fiu-vro:Telehvon]]
-[[wa:Telefone]]
-[[war:Telepono]]
-[[wuu:电话]]
-[[yi:טעלעפאן]]
-[[zh-yue:電話]]
-[[bat-smg:Tilipuons]]
-[[zh:电话]]