Αγιασμός

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Αγιασμός (αποσαφήνιση).

Αγιασμός ονομάζεται η ιεροτελεστία της Ορθόδοξης Εκκλησίας σε ανάμνηση της βάπτισης του Χριστού, αλλά και το ίδιο το αγιασμένο νερό που θεωρείται ότι έχει προστατευτικές και ιαματικές ιδιότητες.

Ιεροτελεστία Αγιασμού των υδάτων

Ιερέας, Επίσκοπος αγιάζει τα νερά, χαλκογραφία από το βιβλίο του Pitton de Turnefort "Relation d'un voyage du Levant...", Παρίσι 1717, σχέδιο Audriet

Αγιασμός αποκαλείται η ιδιαίτερη ακολουθία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, η οποία υπενθυμίζει τη Βάπτιση του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό και κατά την οποία ο ιερέας καθαγιάζει το νερό με ευχές, επίκληση του Αγίου Πνεύματος και τριπλή εμβάπτιση του Τιμίου Σταυρού μέσα στο νερό.

Αγιασμός στην εκκλησία

Διακρίνουμε δύο Αγιασμούς:

• Ο Μικρός Αγιασμός τελείται την πρώτη ημέρα κάθε μήνα και έχει δική του Ακολουθία.
• Ο Μέγας Αγιασμός είναι το σπουδαιότερο φάρμακο της Ορθόδοξης Εκκλησίας, μετά τη Θεία Κοινωνία, γι’ αυτό μεταλαμβάνουμε του αγιασμού πριν να λάβουμε το αντίδωρο, ενώ, αντιθέτως, ο μικρός Αγιασμός, ως τέταρτος κατά σειρά δυνάμεως, λαμβάνεται μετά το αντίδωρο. Μέγα Αγιασμό λαμβάνουν και όσοι δεν έχουν τις προϋποθέσεις και την ανάλογη προετοιμασία για τη Θεία Μετάληψη.

Ο Μέγας Αγιασμός συνδέεται άμεσα με το μυστήριο της Μετανοίας και της Εξομολόγησης, καθότι η αρχή του ανάγεται στο βάπτισμα μετανοίας του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, το οποίο ενεργοποιήθηκε και ολοκληρώθηκε με την Παρουσία και την Βάπτιση του Κυρίου μας στον Ιορδάνη ποταμό.

Στις 5 Ιανουαρίου, τελείται στους Ορθοδόξους Ιερούς Ναούς η Ακολουθία του Μεγάλου Αγιασμού και εν συνεχεία οι ιερείς θα αγιάσουν τα σπίτια όσων χριστιανών το επιθυμούν και το ζητήσουν.

Η ίδια Ακολουθία θα τελεσθεί και την επόμενη, εορτή των Θεοφανίων, κατά την οποία πανηγυρίζουμε το γεγονός της Φανερώσεως επί της γης του Ιησού Χριστού ως Μονογενούς Υιού και λόγου του Θεού Πατρός. Ταυτοχρόνως εορτάζουμε και τη φανέρωση της Αγίας Τριάδας, καθότι, όπως ψάλλει η Εκκλησία μας Τριάδος η φανέρωσις εν Ιορδάνη γέγονεν». Ο αγιασμός και των δύο ημερών, 5ης και 6ης Ιανουαρίου, είναι ίδιος. Δηλαδή έχει την ίδια αγιαστική δύναμη.

Μερικοί, όμως, λόγω του γεγονότος ότι την παραμονή των Θεοφανίων παραλείπεται η ανάγνωση της πρώτης μεγάλης Ευχής ισχυρίζονται ότι, ένεκα αυτής της ελλείψεως, ο αγιασμός της 6ης Ιανουαρίου είναι μεγαλυτέρας αγιαστικής χάριτος. Οι υποστηρικτές αυτής της απόψεως δεν έχουν δίκιο, διότι η παραλειπομένη ευχή δεν είναι αγιαστική, αλλά κηρυκτική. Αναλύει θεολογικά το νόημα της εορτής χωρίς, όμως, να περιέχει επίκληση της αγιαστικής Θείας Χάριτος. Πραγματική διαφορά αγιαστικής δυνάμεως υπάρχει μεταξύ του Μεγάλου Αγιασμού και του Μικρού Αγιασμού, που τελείται στην αρχή κάθε μηνός.

Στα Θεοφάνια είθισται στις παραθαλάσσιες περιοχές να αγιάζονται τα ύδατα της θάλασσας. Κατά την τελετή, ο ιερέας πετά το σταυρό στη θάλασσα και πιστοί βουτούν για να τον ανασύρουν. Σε περιοχές που δεν είναι παραθαλάσσιες, η τελετή μπορεί να γίνει σε ποτάμι, λίμνη ή και σε υδραγωγείο.

Αγιασμός σπιτιών - επιχειρήσεων - σχολείων

Για την καλή τύχη του σπιτιού - επιχείρησης και την απομάκρυνση κακών δαιμονίων, καλείται ιερωμένος για να τελέσει αγιασμό, ιδιαίτερα κατά τα εγκαίνια επιχείρησης και την αρχή νέας οικογένειας.

Αντίστοιχα, στην αρχή της νέας σχολικής χρονιάς τελείται ετήσιος αγιασμός στα σχολεία στην Ελλάδα.

Ιστορία του αγιασμού

Δεν είναι γνωστό πότε και γιατί καθιερώθηκε ο αγιασμός των υδάτων, αφού στην Καινή Διαθήκη δεν εμφανίζεται τέτοια διαδικασία με τη σημερινή έκταση και υπόσταση. Θεωρείται ότι αυτό έγινε τα πρώτα χριστιανικά χρόνια, πριν από τον 4ο αιώνα μ.Χ. Ο Πατριάρχης Φώτιος Α΄ διαμόρφωσε οριστικά την ακολουθία του αγιασμού.

Αγιασμός: Το Αγιασμένο νερό

• Τα μέλη της Ορθόδοξης Εκκλησίας φυλάσσουν τον αγιασμό συνήθως σε μικρά μπουκαλάκια. Επειδή ο αγιασμός είναι προστατευτικός και για το λόγο αυτό πίνουν, είτε αυτόν των Θεοφανίων σε ειδικές περιπτώσεις, είτε από τον μηνιαίο (μικρό) αγιασμό καθημερινά.

• Στην Καθολική Εκκλησία υπάρχει αγιασμένο νερό σε κάθε ναό σε μια ειδική προς τούτο συνήθως μαρμάρινη δεξαμενή στην είσοδο, στην οποία οι πιστοί εισερχόμενοι στο ναό βουτούν τα δάχτυλά τους και κάνουν το σημείο του σταυρού.

• Στην ελληνική λαογραφία, τα δωδεκαημερίτικα πνεύματα ή αλλιώς καλικάντζαροι που βρίσκονται όλο το υπόλοιπο διάστημα του χρόνου κάτω από τη γη, βγαίνουν και κάνουν χίλιες δυο αταξίες. Ενοχλούν τις νοικοκυρές, κλέβουν τηγανίτες, κάνουν θορύβους, αλλά στη γιορτή των Θεοφανίων με τον αγιασμό των υδάτων εξαφανίζονται στα έγκατα της γης. Για τον σκοπό αυτό, οι νοικοκυρές ρίχνουν τον αγιασμό με τη βοήθεια κλαδιού από βασιλικό σε όλο το σπίτι για να τα διώξουν.

Δείτε επίσης

• Θεοφάνια
• Βασκανία, σχετικά με την προφύλαξη από το κακό μάτι και τη χρήση του αγιασμού ως φυλακτήριο