Ada Yonath

Ada Yonath
	; (2013) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Jerusalem, 1939ko ekainaren 22a (85 urte)
Herrialdea	Israel
Hezkuntza
Heziketa	Jerusalemgo Unibertsitate Hebrearra ; Weizmann Zientzia Institutua
Tesi zuzendaria	Wolfie Traub (en)
Hizkuntzak	hebreera; ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	biologo molekularra, kimikaria, unibertsitateko irakaslea, kristalografoa, biokimikaria, zientzialaria eta ikertzailea
Lantokia(k)	Weizmann Zientzia Institutua
Enplegatzailea(k)	Chicagoko Unibertsitatea ; Q102212738
Jasotako sariak	ikusi Israel Saria (2002) ; Kimikako Nobel Saria (2009) ; Harvey Prize (2002) ; Paul Ehrlich and Ludwig Darmstaedter Prize (2007) ; Wilhelm Exner Medal (2010) ; Kimikako Wolf Saria (2006) ; Emakumezko Zientzilarien L'Oréal-UNESCO saria (2008) ; Albert Einstein World Award of Science (2008) ; Massry Prize (2004) ; Louisa Gross Horwitz Prize (2005) ; Silver Medal of the Chairman of the Senate (2012) ; X-ray badge (2014) ; The EMET Prize for Art, Science and Culture (2006) ; honorary doctor of Carnegie-Mellon University ; honorary doctor of the University of Chile ; Honorary doctor of the Technical University of Berlin ; F. A. Cotton Medal (2002) ; honorary doctor of the University of Hamburg ; EMBO Membership ; Esther Hoffman Beller Lectureship (2021) ; Erna Hamburger Prize (2011) ; Foreign Member of the Royal Society (2020) ; Rothschild prize ; Marie Curie Medal (2011) ; honorary doctorate from Joseph Fourier University (2015eko martxoaren 31) ;
Influentziak	William Lipscomb
Kidetza	Ameriketako Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionala; Zientziaren eta Arteen Europar Akademia; Israelgo Zientziak eta Giza-Zientzien Akademia; Zientzien Pontifize-Akademia; Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia; European Molecular Biology Organization (en) ; Alemaniako Natur Zientzien Leopoldina Akademia; Royal Society

Ada E. Yonath (hebreeraz: עדה יונת‎, ˈada joˈnat ahoskatua; Jerusalem, Palestinako Britainiar Mandatua, 1939ko ekainaren 22a) Israelgo kristalografoa da.

2009an Kimikako Nobel Saria jaso zuen, Venkatraman Ramakrishnan eta Thomas A. Steitzekin batera, erribosomaren egitura eta funtzioan egindako ikerketengatik.^[1]

Biografia

Bere gurasoak arazo ekonomikoen ondorioz Poloniatik Israelera emigratu zuten eta Ada Jerusalemen sortu zen. Aita hil zenean, etxez aldatu ziren eta Tel Avivera joan ziren bizitzera. Tichon Hadash eskolan izena eman zuen eta Adak matematika klaseak eman zituen ordaindu ahal izateko. Beranduago Jerusalemera itzuli zen berriz eta kimikan graduatu zen Hebrear Unibertsitatean, 1962an. Bi urte geroago, biokimikako masterra lortu zuen. 1968an, Wizmann Institutuan doktoregoa egin zuen. Doktoretza ondoko ikasketak Massachusettseko Teknologia Institutuan (MIT) eta Carnegie Mellon Unibertsitatean (Pennsylvania) burutu zituen. ^[2]

Bestela, Palestinar-israeldar gatazkan irtenbide baketsuaren alde egin izan du.

Ibilbidea

Yonathek bere prestakuntzan proteinen kristalografia ikertzen hasi zen eta hortik aurrera erribosomak aztertzera pasa zen.

1970ean proteinen kristalografia laborategi bat sortu zuen eta hainbat ikerketa-proiektutan parte hartu zuen. azkenik erribosomak hobeto ezagutzeko teknika berri bat garatu zuen: krio bio-kristalografia.

2000-2001. epealdian, bakterioaren erribosoma baten bi zatiko egitura hiru dimentsiotan egitea lortu zuen. Erribosomen ikerketa bidean hurrengo erronka du antibiotikoek organulu horietan nola jokatzen duten ulertzea.^[3] ^[4]

Weizmann institutuan lanean jarraitzen du.^[5]

Sariak eta errekonozimenduak

2009an Kimikako Nobel Saria.^[3] ^[6]
Jasotako errekozimenduen zerrenda.^[7]

Erreferentziak

↑ Lappin, Yaakov. (2009-10-07). «Nobel Prize Winner 'Happy, Shocked'» Jerusalem Post.
↑ «Ada Yonath (1939- ): Erribosomaren egitura deskodetzea amets zuen emakumea - Zientzia Kaiera» Zientzia Kaiera (Noiz kontsultatua: 2018-07-08).
↑ ^a ^b «"Nobel sariaren berri eman zidaten egunean, adarra jotzen ari zirela pentsatu nuen" - Zientzia.eus» zientzia.eus (Noiz kontsultatua: 2018-07-08).
↑ (Gaztelaniaz) «Ada E. Yonath: “La ciencia es la fuerza para el futuro” | Vidas científicas | Mujeres con ciencia» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2018-07-08).
↑ (Ingelesez) Weizmann, institutua. (pdf) Ada Yonath CV. .
↑ «Kimikako Nobela, erribosomen egitura atomikoa eta funtzionamendua ikertu zituztenentzat - Zientzia.eus» zientzia.eus (Noiz kontsultatua: 2018-07-08).
↑ «Institute of Fundamental and Frontier Science» www.iffs.uestc.edu.cn (Noiz kontsultatua: 2018-07-08).

Kanpo estekak

Egile honen argitalpenei buruzko informazioa lortu dezakezu Scholian

2018 Ada Yonath, hitzaldia, "A prebiotic bonding entity is functioning all contemporary living cells?" (Bideoa)
2016, Ada Yonath, hitzaldia, " What was first, the genetic code or its products?" (Bideoa)
2016 Ada Yonath, hitzaldia, "Towards a New Generation of Antibiotics" (Bideoa)
Ada Yonath NobelPrize webgunean
Ada Yonath Weizmann Institute of Science webgunean.

Datuak: Q7426
Multimedia: Ada E. Yonath / Q7426

[JPost1019-1] Lappin, Yaakov. (2009-10-07). «Nobel Prize Winner 'Happy, Shocked'» Jerusalem Post.

[2] «Ada Yonath (1939- ): Erribosomaren egitura deskodetzea amets zuen emakumea - Zientzia Kaiera» Zientzia Kaiera (Noiz kontsultatua: 2018-07-08).

[:0-3] «"Nobel sariaren berri eman zidaten egunean, adarra jotzen ari zirela pentsatu nuen" - Zientzia.eus» zientzia.eus (Noiz kontsultatua: 2018-07-08).

[4] (Gaztelaniaz) «Ada E. Yonath: “La ciencia es la fuerza para el futuro” | Vidas científicas | Mujeres con ciencia» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2018-07-08).

[5] (Ingelesez) Weizmann, institutua. (pdf) Ada Yonath CV. .

[6] «Kimikako Nobela, erribosomen egitura atomikoa eta funtzionamendua ikertu zituztenentzat - Zientzia.eus» zientzia.eus (Noiz kontsultatua: 2018-07-08).

[7] «Institute of Fundamental and Frontier Science» www.iffs.uestc.edu.cn (Noiz kontsultatua: 2018-07-08).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

i e a Kimikako Nobel Saridunak
1901–1925	1901 Jacobus van 't Hoff 1902 Emil Fischer 1903 Svante Arrhenius 1904 William Ramsay 1905 Adolf von Baeyer 1906 Henri Moissan 1907 Eduard Buchner 1908 Ernest Rutherford 1909 Wilhelm Ostwald 1910 Otto Wallach 1911 Marie Curie 1912 Victor Grignard / Paul Sabatier 1913 Alfred Werner 1914 Theodore Richards 1915 Richard Willstätter 1916 1917 1918 Fritz Haber 1919 1920 Walther Nernst 1921 Frederick Soddy 1922 Francis Aston 1923 Fritz Pregl 1924 1925 Richard Zsigmondy
1926–1950	1926 Theodor Svedberg 1927 Heinrich Wieland 1928 Adolf Windaus 1929 Arthur Harden / Hans von Euler-Chelpin 1930 Hans Fischer 1931 Carl Bosch / Friedrich Bergius 1932 Irving Langmuir 1933 1934 Harold Urey 1935 Frédéric Joliot-Curie / Irène Joliot-Curie 1936 Peter Debye 1937 Norman Haworth / Paul Karrer 1938 Richard Kuhn 1939 Adolf Butenandt / Leopold Ružička 1940 1941 1942 1943 George de Hevesy 1944 Otto Hahn 1945 Artturi Virtanen 1946 James B. Sumner / John Northrop / Wendell Meredith Stanley 1947 Robert Robinson 1948 Arne Tiselius 1949 William Giauque 1950 Otto Diels / Kurt Alder
1951–1975	1951 Edwin McMillan / Glenn T. Seaborg 1952 Archer Martin / Richard Synge 1953 Hermann Staudinger 1954 Linus Pauling 1955 Vincent du Vigneaud 1956 Cyril Hinshelwood / Nikolai Semionov 1957 Alexander Todd 1958 Frederick Sanger 1959 Jaroslav Heyrovský 1960 Willard Libby 1961 Melvin Calvin 1962 Max Perutz / John Kendrew 1963 Karl Ziegler / Giulio Natta 1964 Dorothy Hodgkin 1965 Robert Woodward 1966 Robert S. Mulliken 1967 Manfred Eigen / Ronald Norrish / George Porter 1968 Lars Onsager 1969 Derek Barton / Odd Hassel 1970 Luis Federico Leloir 1971 Gerhard Herzberg 1972 Christian B. Anfinsen / Stanford Moore / William Stein 1973 Ernst Otto Fischer / Geoffrey Wilkinson 1974 Paul Flory 1975 John Cornforth / Vladimir Prelog
1976–2000	1976 William Lipscomb 1977 Ilya Prigogine 1978 Peter D. Mitchell 1979 Herbert C. Brown / Georg Wittig 1980 Paul Berg / Walter Gilbert / Frederick Sanger 1981 Kenichi Fukui / Roald Hoffmann 1982 Aaron Klug 1983 Henry Taube 1984 Robert Merrifield 1985 Herbert A. Hauptman / Jerome Karle 1986 Dudley R. Herschbach / Yuan T. Lee / John Polanyi 1987 Donald J. Cram / Jean-Marie Lehn / Charles J. Pedersen 1988 Johann Deisenhofer / Robert Huber / Hartmut Michel 1989 Sidney Altman / Thomas Cech 1990 Elias Corey 1991 Richard R. Ernst 1992 Rudolph Marcus 1993 Kary Mullis / Michael Smith 1994 George Olah 1995 Paul J. Crutzen / Mario Molina / Frank Rowland 1996 Robert Curl / Harold Kroto / Richard Smalley 1997 Paul D. Boyer / John E. Walker / Jens Christian Skou 1998 Walter Kohn / John Pople 1999 Ahmed Zewail 2000 Alan Heeger / Alan MacDiarmid / Hideki Shirakawa
2001–egun	2001 William Knowles / Ryoji Noyori / Karl Barry Sharpless 2002 John B. Fenn / Koichi Tanaka / Kurt Wüthrich 2003 Peter Agre / Roderick MacKinnon 2004 Aaron Ciechanover / Avram Hershko / Irwin Rose 2005 Robert H. Grubbs / Richard R. Schrock / Yves Chauvin 2006 Roger D. Kornberg 2007 Gerhard Ertl 2008 Osamu Shimomura / Martin Chalfie / Roger Y. Tsien 2009 Venkatraman Ramakrishnan / Thomas A. Steitz / Ada E. Yonath 2010 Richard Heck / Akira Suzuki / Ei-ichi Negishi 2011 Daniel Shechtman 2012 Robert Lefkowitz / Brian Kobilka 2013 Martin Karplus / Michael Levitt / Arieh Warshel 2014 Eric Betzig / Stefan Hell / William E. Moerner 2015 Tomas Lindahl / Paul Modrich / Aziz Sancar 2016 Jean-Pierre Sauvage / Fraser Stoddart / Ben Feringa 2017 Jacques Dubochet / Joachim Frank / Richard Henderson 2018 Frances Arnold / Gregory Winter / George P. Smith 2019 John B. Goodenough / M. Stanley Whittingham / Akira Yoshino 2020 Emmanuelle Charpentier / Jennifer Doudna 2021 Benjamin List / David MacMillan 2022 Carolyn Bertozzi / Morten P. Meldal / Karl Barry Sharpless 2023 Moungi Bawendi / Louis E. Brus / Aleksei Jekimov 2024 David Baker / Demis Hassabis / John Jumper