Amara (Donostia)

Amara
	Euskal Herria
	2012ko Amara Zaharreko jaiak Easo plazan.
Kokapena
Herrialdea	Gipuzkoa
Udalerria	Donostia
Geografia
Koordenatuak	43°18′51″N 1°58′56″W / 43.31417°N 1.98225°W
Garaiera	11 metro

Artikulu hau Amara Zaharrari buruzkoa da; Amara Berri auzoa gaitzat duena beste hau da: «Amara Berri»

Amara edo Amara Zaharra Donostiako auzoa da, Artzain Onaren katedralak eta Araba parkeak mugatzen dutena, Easo plazaren inguruan. Auzo horretatik hegoaldera, Araba paketik harago, eraikin modernoagoak dituen Amara Berri izeneko auzoa zabaltzen da; horregatik, lehen alderdiari, berezko Amarari, Amara Zaharra ere deitzen zaio, Amara Berritik bereizteko.

Garai batean Amara izeneko baserri bat zegoen, gaur egun Amara kalea dagoen lurretan. Baserri horrek eman zion izena leku horri, kaleari eta auzo osoari.

Historia

Amara auzoan, hasiera batean, hondartzez gain gauza gutxi zegoen: baserriak (Amara, Arroka, Andoizene, Unaene...) eta ibaia.

Ondoren, XIX. mendean 1891an bota zen gasometroa jarri zen gaurko Urdaneta kalearen inguruan. Bai eta hiltegi bat ere, hegaztiena eta arkumeena, gaurko Amara kalean.

Hiria zabaltzearekin bat, XIX. mende amaieran, katedrala, eskolak (Amarakoak Urbieta kalean), institutua (gaurko Koldo Mitxelena kulturunea), eta Arteak eta Ofizioak (gaurko Postetxea) egin ziren. Hiria, zabaltze honetan, Mendeurren plazaraino (Arabako parkea) iritsi zen.

EuskoTren tren enpresak auzo honetako Easo plazan Amara Donostia geltokia du; Bilbo eta Hendaiarako trenak iristen dira bertara, hau da, kostako trena eta Topo ezaguna, hurrenez hurren.

1940ko hamarkadan hasi zen Amara Berri eraikitzen.

Garraioa

Easo plazan Euskotreneko Amara-Donostia geltokia dago, Hendaia, Lasarte eta Bilborako trenbideko abiapuntu nagusia dena.

Auzo bizitza

Amara auzoko festak bizi handikoak eta oso ospetsuak izan dira tradizioz. Gaur egun, uztailaren bukaera aldera antolatzen dira jaiak. Jaiok hasiera batean Donosti Berri elkarteak antolatzen zituen, eta elkarte harentzat dirua ateratzeko iturri nagusia zen. 1990ko hamarkadan Amarako Jai Batzordea, Amara Jai elkartea sortu zen jaiak antolatzeko. Jaiak Amara auzoko ekintza guztien erdigune dira gaur egun.

Amara Berrin, Anoetako estadioaren eraikinaren barruan, auzoko kultura etxea dago kokatuta, Ernest Lluch kultur etxea alegia.

Haur eta gazteen aisialdirako talde nahiko aktiboa bada auzoan, Mundo Nuevo izenekoa eta izaera katolikoa duena.

Amara Zaharraren kronologia historikoa

Hona hemen auzoko hainbat gertaera garrantzitsuren zerrenda, urtez urte:

1895: Barrio eta Goikoa jaunek Paduren Zabalgunea aldarrikatzeko memoria aurkeztu zen
1903: Amarara zihoan “Urbano” tranbiaren inaugurazioa
1905: Sustapen Ministerioak Urumea ibaiaren desbideratzea onartu zuen
1910: Victoria Erregina zahar egoitzaren inaugurazioa. Hura eraikitzeko Tximitegi eta Zorroaga baserriak bota ziren.
1911: Urumeako bide berriaren lehen harresia amaitu zen. 1913an ekialdekoa.
1912: Mugaraino iristen den Donostiako tranbiaren inaugurazioa, “Topo” izenagatik ezagutuko dena
1913: Horacio Azketa zinegotzi eta ingeniariak Amarako Zabalgunearen proiektua aurkeztu zuen, ibaiari irabazitako lurretan garatzeko
1914: Amarako Zabalgunearen lanen enkantearen oinarriak argitaratu ziren
1915: Bi proiektu aurkeztu ziren: Horacio Azketa eta Jose Gurrutxagarena, batetik, eta Eugenio Vallarinorena, bestetik.
1917: Saria erdibana jaso zuten bi proiektuek
1919: Horacio Azketa eta Jose Gurrutxagaren proiektuari eman zitzaion lehentasuna
1922: 1913an aurkeztutako planari aldaketak egin ondoren, Gobernu Ministerioak Zabalgune berriaren planoak onartu zituen
1922: Gaur egun Mendeurrenaren plaza den tokian, Donostiako I. Erakusketa Azoka inauguratu zen
1925: Eraikuntzak Amara Zaharrean
1925: Loiolara eraman aurretik, Mendeurrenaren plazan Hipika instalazioak ireki ziren
1925: San Juan festak ospatu ziren lehenengoz Mendeurrenaren plazan
1926: Urumearen desbideratzea dela eta, zeremonia ofiziala egin zen

Plazak

Parkeak

Kaleak

Altxuene bidea
Amara kalea
Amaragain kalea
Arroka kalea
Arroka plaza
Autonomia kalea
Beloka pasealekua
Easo kalea kale erditik hegoaldera
Errege Katolikoen kalea
Gernikako Arbolaren pasealekua (zatirik handiena)

Iruditegia

Garai bateko Amarako Osasun iturria
Auzoko jaiak (1944)
Easo plaza berria eraiki aurreko panorama (1980 inguruan)
Gaur egun Easo plazan dagoen Osasun Iturriaren erreplika
Amara kaleko eta Osasun Iturria kaleko izkina
Santiago Apostoluaren parrokia
Amara Zaharreko udal pilotalekua
Arroka kalea, Arroka plazako urbanizazioa hasi berritan
Arroka kaleko pilotalekua, gaur egun eraitsia
Pilotaleku zaharreko ezker paretaren atzealdea

Aiete

Parte Zaharra

Altza

Amara

Amara Berri

Antigua

Añorga

Ategorrieta-Ulia

Benta Berri

Miracruz-Bidebieta

Erdialdea

Egia

Gros

Ibaeta

Igara

Igeldo

Intxaurrondo

Loiola

Loiolako Erriberak

Martutene

Mirakontxa

Miramon-Zorroaga

Morlans

Zubieta

Errekalde

Herrera

Sagues

Bibliografia

Gómez Piñeiro, Javier. (1999). Geografía e historia de Donostia-San Sebastián. Ingeba ISBN 84-930927-0-3. [1]

Valverde Lamsfus, Lola. (2002-2009). Donostia-San Sebastián (Historia: Período contemporáneo. Segunda mitadl del siglo XIX y XX. .

Arbelaiz, Juan José. (2012). IES Usandizaga-Peñaflorida-Amara BHI: Gure ikastetxearen historia laburra. ISBN.

Elejalde Aldama, Félix. (1988). Amara Berri: un estudio sobre el barrio. Colegio Público "Amara Berri". Asociación de Padres de Alumnos ISBN. [2]

Olaizola Elordi, Juanjo. (2011). Dbus: Donostiako Tranbia Konpainia S.A. - Compañía del Tranvía de San Sebastián S.A. : 125 urte = 125 años. Revistas profesionales ISBN 978-84-939639-0-3. [3]

Aguirre, Rafael. (2007). Nuestro barrio AMARA Gure Auzoa. Comision Popular Barrio de Amara + C.D. Vasconia ISBN.