Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Edukira joan

Berastegi

Koordenatuak: 43°07′27″N 1°58′45″W / 43.1241°N 1.9792°W / 43.1241; -1.9792
Wikipedia, Entziklopedia askea
Berastegi
 Gipuzkoa, Euskal Herria
Berastegi udalerriaren irudi orokorra A-15 errepideko atsedenlekuko behatokitik so eginda.
Administrazioa
EstatuaEspainia
ErkidegoaEuskal Autonomia Erkidegoa
LurraldeaGipuzkoa
EskualdeaTolosaldea
Izen ofizialaBerastegi
AlkateaAndoni Zuriarrain Iturbe (EH Bildu)
Posta kodea20492
INE kodea20022
Herritarraberastegiar eta beastiar
EzizenaGautxori
Kokapena
Koordenatuak43°07′27″N 1°58′45″W / 43.1241°N 1.9792°W / 43.1241; -1.9792
Map
Azalera46 km²
Garaiera400 m
Distantzia32 km Donostiara
Demografia
Biztanleria1.083 (2023)
−19 (2022)
alt_left 521 (%48,1) (%51,2) 555 alt_right
Dentsitatea23,54 bizt/km²
Hazkundea
(2003-2013)[1]		% 8,66
Zahartze tasa[1]% 12,98
Ugalkortasun tasa[1]‰ 45,87
Ekonomia
Jarduera tasa[1]% 78,1 (2011)
Genero desoreka[1]% 18,23 (2011)
Langabezia erregistratua[1]% 8,12 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1]% 84,22 (2010)
Kaleko erabilera [2]% 91 (2016)
Etxeko erabilera[3]% 84.19 (2016)
Datu gehigarriak
Sorrera1027 lehen aipamena
1321 ofizialki
Webguneahttp://www.berastegi.eus/

Berastegi Gipuzkoako Tolosaldeko udalerria da. Bertakoek eta ingurukoek Beasti deritzote herriari.

Itsasoaren mailarekiko 390 metroko garaiera du. 45,83 km² ditu (Tolosaldeko udalerri zabalena da) eta 1.064 biztanle zituen 2016. urtean. Gipuzkoa eta Nafarroaren arteko mugan dago.

Geografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Auzoak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Udalerri mugakideak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Udalerri mugakideak (Elduako auzoa)

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azpiegiturak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Liburutegia[4]
  • J.A. Muñagorri eskola[5]
  • Haur-eskola[5]
  • KZ gunea[6]
  • Gimnasioa

Historia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Berastegiko herrigunearen ikuspegia

Berastegi herri zaharra da oso. Haren lehen aipamena XI. mendekoa dugu: 1027an, Nafarroako errege Antso Handiak Iruñeko apezpikutzari emandako mugei buruzko idazki batean ageri da Berastegiko Harana. Dena dela, bertan gizakia askoz lehenagotik bizi izan dela uste da. Aspaldian tokia Aberastegi deitua izan bide zen; ez zelako ur, egur nahiz janaririk falta.

XIII. mendean Gipuzkoa Nafarroako Erresumatik banandu zen, Berastegi muga bihurtu zelarik. Zirikaldi eta lapurreta espedizioak irten ohi ziren muga borrokalaria zen, "gaizkileen muga" izenez ezagutzen zena. Horren ondorioz, 1321eko irailaren 18an, Beotibarko gudu famatuaren bezperan alegia, nafarrek Berastegi erre egin zuten.

Garai hartan lur erabilgarriaren zatirik handiena Ahaide Nagusiena zen eta hauei hamarrenaren zerga ordaindu behar zitzaien. Horrek haserrea sortzen zuen eta berastegiarren artean altxamendu etengabeak izan ziren, 1374an herria Tolosari lotu zitzaion arte. Elkarketa horrekin biek irabazi zuten: Berastegik Ahaide Nagusiekiko uztarria hausten zuen eta Tolosak areagotu egin zuen bere botere eta eragina. Hala ere, elkarren artean tirabirak izan zituzten: Berastegik Andoainekin komunikabide zuzen bat nahi zuen bere meatzeak eta Leitzarango burdinolak babesteko, eta Tolosa horren guztiz aurkakoa zen.

Egoera horretan, bi mende baino gehiagoko liskarren ondoren, 1615ean Filipe III.a Espainiakoa erregeak hiribildu titulua eman zion Berastegiri (ordura arte Berastegiko Harana zen) eta handik aurrera burujabe bihurtu zen. Leitzarango bidea irekitzearekin komunikabideak hobetu egin ziren, eta nahiz eta Bizkaian burdina erauztea errazagoa izan, errentagarria zen Leitzaranera garraiatzea; bertan erregai nagusia -egurra- ugaria baitzen. Oparotasun horretan, beraz, behar beste egur eta uren jabe izanik, Berastegik arazo larririk gabe aurrera egin zuen zenbait gatazka eta Lehen Gerra Karlista izan arren.

1848an gertaera garrantzitsua gertatu zen: Berastegik eta Elduainek elkarrengandik banantzea erabaki zuten, larre eta baso komunei buruzko eztabaidak zirela eta. Horrela, biek osatzen zuten 71 km2 lurretik gaur egungo 45,83ra igaro zen Berastegi.

Demografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak daudenetik behintzat, Berastegiko biztanleria beti mantendu izan da 1.000 lagunen inguruan, nahiz eta gorabeherak izan historian zehar.

2019. urtean 1.053 biztanle zituen eta horietatik %18,8k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %2,94 ziren.[7]

Berastegiko biztanleria

Unable to compile EasyTimeline input:

EasyTimeline 1.90


Timeline generation failed: 1 error found
Line 30: text:2015

- BarData attribute missing. Specify either 'bar' of 'barset'.



Politika

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
San Martin Toursekoa eliza

2015eko udal hauteskundeetan hauek izan ziren emaitzak. EH Bilduk 325 boto. EAJk 146 boto. PSEk 2 boto.[8] Amaia Azkue (EH Bildu) aukeratu zuten alkate.[9]

2019ko udal hauteskundeetan hauek izan ziren emaitzak: EH Bilduk 398 boto. Beasti Bizik 254 boto. PSEk 6 boto.[8] Amaia Azkue (EH Bildu) aukeratu zuten berriro alkate.[10]

Ekonomia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: lehen sektorea BEGaren %3,7. Bigarren sektorea %66,4. Hirugarren sektorea %24,3. Eraikuntza %5,6.[7]

Kultura

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Euskara

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Berastegiko Jesus Altunaren[11] testigantza, herriko eskolan maisu erdalduna izatearen ingurukoa. Euskal Herriko Ahotsak[12][13] proiekturako egindako elkarrizketa, ahozko ondarea jaso eta zabaltzeko.

Berastegiko euskara[14] gipuzkeraren[15] aldaera bat da, erdiguneko euskararen[16] parte den Tolosaldeko euskara[17] da, hain zuzen. Beterriko hizkerek[18] eta Tolosaldekoek osatzen dute Erdiguneko azpieuskalkia. 2010 eta 2011 urteetako datuen arabera, herriko euskaldun kopurua %84.22 zen, eta euskararen erabilera %64.1. 2016an euskaldunen kopurua %91,37 zen.[7]

Jaiak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Berastegi udalerria Gorosmendiko gainetik ikusita.
Berastegi udalerriaren irudi orokorra.
  • Otsailean inauteriak ospatzen dira. Berastegiko inauteriak Frankismoan debekatu eta desagertu baziren ere, duela urte gutxi berreskuratu egin dira.

Juan Garmendia Larrañaga etnografoak bere "Euskal Inauteria" liburuan honela deskribatzen ditu Berastegiko garai bateko inauteriak:

Gipuzkoako erri ontan Iñauteriak, Garizuma aurreko iru egunetan, Zalduniota, Asteleniota ta Astearteñota jaitu oi zituzten. Igande, Astelen ta Astearteari dagozkienak. Zalduniotan, mozorrotu gabe zebiltzan. Oikunde onen jatorria gai orretzaz sarri gerta oi denez. Eliza ta erriaren arteko artu-emanetan daukagu noski.

Kinkuagesima baño bi igandez aurretik, gazteak biltzen ziran bi espensero aukeratzeko. Kargu onek urte barrurako zuen indar. Espenseroak, festetan erabiliko zen diruaren ardura izango zuten; da baita neskak, dantzara ekartzea ere, aurrez, txadako dantzarien naiagoenak jakiñik, eta Iñauteri jaiak bear bezala igaro zitezen zaitu.

Ostegun Gizenez, aurren dantza-soka ateratzen zan. Larunbat atsaldez, espenseroak baserririk urrutienetan atea jotzen zuten. Gañerako gazteak ere, Igande goizetik eginbar ortan laguntzen zieten. Errikoetxetik aterako ziran Erretorearenera, txistulariak berekin zituztela. Direla irurogeitabosturte, Lazaro Atxukarro zen txistulari, Berastegiko Ezpeleta bastxekoa. Eskebatze oetzaz 1910-ean argitara zuten Erribarrutiko erabakietan, amalugarren atalean, au irakur dezakegu:

"San Juan dantzariak deituak ta gañerako eskekoak, Karnabaletan naiz beste edozein jaitan, kantuan, soñu-jotzen, eskean, beren buruak ager nai dituztenak, Alkatearen baimena bearko dute".

Zalduniota, Asteleniota ta Astearteñota atsaldez, gazteak, Errege Plazan bertan sokadantza ateratzen zuten. Erri-erabaki oiek berak, Iñauterietako mozorro ta dantzei buruz, amaseigarren atalean au dio:

"Iñaute-jaietan debekatua dago aurrezku naiz soka-dantza mozorroturik ateratzea, baña goizeko bederatzitatik illuntzeraño ibili ditezke era ortan, elizkizun bitartean izan ezik, ta jokabide ta oitura onak beztertzeke. Dena dela, agintari edo ordezkoek badute eskubide utsegille ta gaizki dabiltzanei arpegi-estalkia kentzeko. Guzien edo norberaren kaltetan abiatzera ausar ez ditezen".

  • Martxoan, San Josef egunaren inguruan, Urepele Elkarteak 'gazte festak' antolatzen ditu.
  • Abuztuaren 10ean San Lorentzo edo Salontzo jaiak ospatzen dira herriko zaindariaren omenez. Nahiko ezaguna da egun horretako goizean San Lorentzo ermitan ospatzen den meza eta hamaiketakoa.
  • Abuztuaren 15ean Eldua auzoko jaiak ospatzen dira.
  • Azaroan kultur astea ospatzen da.

Ondasun nabarmenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Udaletxeko fatxadako armarria
  • Udaletxea: 1699an hasi ziren eraikitzen eta lanak 1734an amaitu zituzten. Gipuzkoako gainerako udalerri guztietan ez bezala, Berastegiko udaletxea parroki elizatik urrun altxatu zuten. Dirudienez, horren arrazoia herriko Kontzejuaren eta elizaren babesle ziren Berastegiko Jauntxoen arteko tirabirak izan ziren. Eraikin barrokoa da, apaingarririk gabea, fatxada alde batetik bestera zeharkatzen dion inposta-banda salbu. Fatxada nagusiko kareharri landua gainerako fatxadetako entokadurarekin konbinatzen da. Fatxada nagusiko armarri polikromatuaren koloreak oso orijinalak ditu. Udaletxeko arkupean frontoi txiki antzeko bat dago. Barnetik, oraindik ere bere zurezko egitura, solairuetako oholtzak eta karrerapeko zurezko kasetoidura dotore bat mantentzen ditu. Denera 2.300 m² baino gehiago ditu. Eraiki zutenean egur eta harri ona erabili omen zuten, baina ia ez dago berrituta, aldaketa gutxi egin dira ordutik hona. Areto nagusia da ondoen zainduta dagoen gela. Garai bateko kartzela ere bere horretan dago, 20 m²ko bi solairu dituena. Gaur egun, herriko agintariak udaletxearen zaharberritze proiektu bat prestatzen ari dira.
  • Berastegiko dorretxea
  • San Martin Toursekoaren eliza
  • Santa Maria eliza (Eldua)
  • Ermitak:
  • Salbarregi baserria
San Sebastian baseliza

Berastegiar ospetsuak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ereferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  3. ↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  4. ↑ «Liburutegia» Berastegi (Noiz kontsultatua: 2020-04-07).
  5. ↑ a b «Hezkuntza» Berastegi (Noiz kontsultatua: 2020-04-07).
  6. ↑ «KZgunea» Berastegi (Noiz kontsultatua: 2020-04-07).
  7. ↑ a b c «Web Eustat. Datos Estadísticos de Berastegi» www.eustat.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-07).
  8. ↑ a b https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint
  9. ↑ «Amaia Azkue izango da Berastegiko alkate - Berastegi» Tolosaldeko ataria (Noiz kontsultatua: 2020-04-07).
  10. ↑ «15 alkate berri izango dira Tolosaldean - Tolosaldea» Tolosaldeko ataria (Noiz kontsultatua: 2020-04-07).
  11. ↑ «Altuna Etxabe, Jesus - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-24).
  12. ↑ «Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea» www.ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-24).
  13. ↑ «Berastegiko eskolan, maisu erdalduna - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-24).
  14. ↑ «Berastegi - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-03).
  15. ↑ «Erdialdekoa - Gipuzkera - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-03).
  16. ↑ «Erdigunekoa (G) - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-03).
  17. ↑ «Tolosaldekoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-03).
  18. ↑ «Beterrikoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-03).

Ikus, gainera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Gipuzkoa


Berastegiko auzoak

Aintzerga • Aiztunalde • Amerialde • Eguzkialde • Eldua • Elizalde • Herrigunea • Ipuliño • Izotzalde • Leitzalde • Plazaola • Urdinarrain

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Berastegi&oldid=9908106"(e)tik eskuratuta