Merkatu beltz

Merkatu beltza salgaien legez kanpoko salerosketa da, salgaien prezioak edo saldu beharreko kopuruak estatuak araututa daudenean. Legez kanpoko produktuak, adibidez su armak eta legez kanpoko drogak, saldu eta erosteko merkatuari ere merkatu beltza deritzo. Legez kanpoko produktuen kasuan ezik, merkatu beltzak krisi ekonomiko edo gerra garaian garatu ohi dira, eskasia dela eta estatuak merkatuen gaineko kontrol zorrotza ezarri behar duenean.

Merkatu beltza estatuak produktu bati zerga handia ezartzen dionean gerta daiteke: produktuak prezio oso altua du eta salgaiak legez kanpo atzerrian erosi, kontrabandoz alegia, edo bertan ekoiztuta, merkatu beltzean estatuak jarritako prezioan baino merkeago saltzen dira, zerga ordaindu gabe. Horrela, erosleak prezio merkeagoa lortzen du eta saltzaileak salmenta legez egingo balu baino etekin handiagoa ere lortzen du, prezioa ez baita estatuak kobratu beharko lukeen zerga adina murrizten. Adibidez, tabakoaren eta erregaien merkatu beltza arrunta da herrialde askotan, produktu hauen gainean estatuek jartzen ditizten zerga altuak direla eta.

Legez kanpoko merkatu hau estatuak saldu beharreko kopuruari buruzko murrizketak edo debekuak ezartzen dituenean ere gertatzen da: murrizketak direla eta, eskaria eskaintza baino handiagoa da eta kontsumitzaileak prezio altuagoa ordaintzeko prest egoten dira produktua eskuratzeko, estatuak kontrolatutako merkatuetatik at. Prezio altuak direla eta, saltzaileek ere mozkin handiagoak lortzen dituzte merkatu beltzean legezko merkatuan baino. Kasu honetan, kontrabandoa ere ohikoa da, kanpoko produktua ekarriz merkatu beltza zabaldu egiten baita.

Ekonomia motak

Merkatu beltzeko literaturak ez du terminologia komunik ezarri, eta horren ordez sinonimo asko eskaini ditu, besteak beste: lurrazpikoa; ezkutukoa; grisa; itzala; informala; klandestinoa; legez kanpokoa; ez behatua; ez erregistratua; bigarrena; paraleloa eta beltza.

Ez dago lurpeko ekonomia bakar bat; asko daude. Lurpeko ekonomia horiek nonahi ageri dira, bai merkatura bideratutako herrialdeetan bai zentralki planifikatutako herrialdeetan, bai garatuta edo garatze-bidean egon. Lurpeko jardueretan parte hartzen dutenek ekoizpenean eta trukean konprometitutako agente formalak zuzentzen dituzten arau, eskubide, arau eta zigorrak saihestu, ihes egin edo sistema instituzionaletik kanpo uzten dituzte. Lurrazpiko jarduera mota ezberdinak bereizten dira arau instituzional partikularren arabera. Lurpeko lau ekonomia handi identifika daitezke:

Legez kanpoko ekonomia

“Legez kanpoko ekonomia” merkataritzako legezko moduen esparrua definitzen duten legezko estatutuak urratzearen ondorioz jazarritako jarduera ekonomikoek sortutako diru-sarrerak dira. Legez kanpoko ekonomiako parte-hartzaileek debekatutako ondasun eta zerbitzuen ekoizpenean eta banaketan parte hartzen dute, hala nola narkotrafikoan, arma-trafikoan eta prostituzioan.

Ekonomia informatu gabea

"Informatu gabeko ekonomia" da erakundeek zerga-kodetutako zerga-arauak saihestu edo saihesten dituzten jarduera ekonomikoak. Jakinarazi gabeko ekonomiaren neurri labur bat zerga-agintaritzari jakinarazi behar zaizkion diru-sarreren kopurua da, baina ez zen horrela jakinarazi. Informatu gabeko ekonomiaren neurri osagarri bat "eten fiskala" da, hau da, zerga-agintaritzari zor zaizkion zerga-sarreren kopuruaren eta benetan bildutako zerga-sarreren kopuruaren arteko aldea. AEBetan, aitortu gabeko sarrerak $2 bilioi direla kalkulatzen da, eta $450 – $600 mila milioiko "eten fiskala" dela.

Erregistratu gabeko ekonomia

"Erregistratu gabeko ekonomia" da gobernuen estatistika-agentzien informazio-baldintzak definitzen dituzten arau instituzionalak saihesten dituzten jarduera ekonomikoak. Erregistratu gabeko ekonomiaren neurri labur bat erregistratu gabeko diru-sarreren kopurua da, hau da, kontabilitateko sistema nazionaletan (adibidez, arauen eta hitzarmenen arabera) erregistratu behar diren diru-sarreren kopurua. Diru-sarrera nazionalak eta produktu-kontuak), baina ez da hala. Erregistratu gabeko diru-sarrerak arazo bereziak dira trantsizio-herrialdeetan; izan ere, kontabilitate-sistema sozialista batetik NBEren kontabilitate nazional estandarrera igaro ziren. Erregistratu gabeko (behatu gabeko) ekonomiaren tamaina zenbatesteko metodo berriak proposatu dira. Oraindik ez dago adostasun handirik trantsizioko herrialdeetako ekonomia ez-aitortuen tamainaz.

Ekonomia informala

"Ekonomia informalak" kostuak saihesten dituzten jarduera ekonomikoak biltzen ditu, eta ez dira sartzen jabetza-harremanak, merkataritza-lizentziak, lan-kontratuak, opilak, finantza-kreditua eta gizarte-segurantzako sistemak estaltzen dituzten lege eta arau administratiboetan sartutako onura eta eskubideetatik. Ekonomia informalaren neurri labur bat da informalki jarduten duten agente ekonomikoek sortutako diru-sarrera. Sektore informala da zergapetuta ez dagoen, ezein gobernu motak gainbegiratutako edo edozein produktu nazional gordinetan (BPG) sartutako ekonomiaren zatia, ekonomia formalean ez bezala. Herrialde garatuetan, sektore informalak informaziorik gabeko enplegua du ezaugarri. Hori estatuari ezkutatuta dago helburu fiskaletarako, gizarte-segurantzarako edo lan-zuzenbiderako, baina legezkoa da gainerako alderdi guztietan. Bestalde, merkatu beltza terminoa kontrabandoa merkaturatzen den ekonomiaren berariazko zati bati erreferentzia eginez erabil daiteke.

Salerosketako ondasun eta zerbitzuak

Sexu esplotazioa

Prostituzioa legez kanpokoa edo oso arautua da mundu osoko herrialde askotan. Ikerketa batzuen arabera, prostituzioa herrialde guztietan egon arren, gehiago nabarmentzen da gizon multzo handiak biltzen diren tokietan (base militarretan, adibidez) edo herrialde txiroetan.

Merkatu beltzean, prostitutak orokorrean nolabaiteko sekretuarekin funtzionatzen dute, prezio nahiz jarduerak kode eta keinu bidez negoziatuz. Alemania edo Herbehereak bezalako herrialdeetan, prostituzioa legezkoa den arren, legez kanpoko prostituzioa praktikatzen da. Zerbitzu merkeagoak eskaintzen zaizkie kontsumitzaileei legezko eskakizun edo prozedurak kontuan hartu gabe; osasun kontrolak, ostatu estandarrak eta abar.

Espainian, urtean 3.700 milioi euroko sexu-esplotazioa eragiten duten biktima gehienak Nigeriakoak, Errumaniakoak eta Brasilgoak dira. "Oso zaila da kaltetuek jasaten dutena salatzea lana, paperak eta babesa eskaintzen ez bazaizkie". Kasu batzuetan, neskak lanerako promesekin iristen dira, baina ez da harritzekoa senargaiak sareetara saldu izana Bukaresten 6.000 euroren truke, eta, Costa del Soleko hondartzez gozatzeko konbentzitu ondoren, iritsi eta gutxira, etxebizitza batean sartzea zoritxarreko beste emakume batzuekin batera. Handik, klub bat edo Madrilgo Montera kalea izan daiteke helmuga.

Informazio pertsonala

Informazio pertsonala, kreditu txartelak, bankuko kontuen informazioa eta mediku datuak saldu eta erosten dira gehienbat merkatu beltzean. Lapurtutako datuen balioa handitzen dute eskuragarri dauden datuei berri hauek gehituz, berriro saltzean irabazia izateko eta datu hauen jabeari kalteak areagotzeko.

Experian Britainia Handiko konpainiak duela bi urte egindako ikerketa baten arabera, Interneteko merkatu beltzean, 'Dark web' izenekoan, pertsona baten finantza-datuak, PayPal eta Amazonen dituen datuak eta sare sozialetan dituen profilak 870 euroren truke eskura zitezkeen.

'Hacker 'ak webgune ilun gisa ere ezagutzen den webgunera joaten dira (Internet guztiaren% 96 inguru biltzen du, eta ezin dute Google bezalako bilatzailerik sartu) horrelako informazioa saltzeko. Bere logika du, aurretik lapurtu dituen 'hacker' batek datu pertsonalak saltzea zaila izango litzatekeelako. 'Deep web 'ean, aldiz, anonimotasuna mantentzeko aukeraren ondorioz, drogak, su-armak, haur-pornografia eta, jakina, datu pertsonalak saltzeko merkatu beltz bihurtu da. 870 euro horiek dira 'hacker' ek erabiltzen duten prezio itxia. Baina piezaka ere saltzen dira, desegite batean bezala: 8 euro arte sare sozial baten kontu batengatik, 11 euro Amazon Primeren kontu batengatik... eta horrela, pertsona baten bankuko datuek gutxi gorabehera 700 euro balio dute edo 1.000 euro ordaintzen dira bere historia mediko osoagatik.

Droga ilegalak

19. mendearen amaieran eta 20.aren hasieran, herrialde askotan aisialdirako zenbait drogen kontsumoa debekatzen hasi ziren. Gaur egun, debekatutako droga horien kontsumoak jarritzen du, asko merkatu beltzaren produktu baitira.

Drogen eta Droga-mendekotasunaren Monitorizaziorako Europako Zentroaren (EMCDDA) 2014ko txosten baten arabera, Europan bizi diren 80 milioi pertsonak baino gehiagok beren bizitzako uneren batean legez kanpoko droga bat erabili dutela kalkulatzen da. Legez kanpoko droga bat probatu duten pertsonen kopurua EBeko helduen laurdena da, gutxi gorabehera. Europan legez kanpoko drogarik erabiliena marihuana izan zen, 73.6 milioi pertsonak dastatu izan dute gutxienez bizian behin. Neurtutako azken urteko (2012) txostenean 18.1 milioi marihuana erabili zirela adierazi zen. Urtean 2.000 tona marihuana eta haxix kontsumitzen dira EB-ean. Europan gehien erabiltzen den bigarren droga kokaina izan zen, 14.1 milioi pertsonak erabiltzen baitute bere bizitzan. 3.1 milioi lagunek erabili zuten 2012an. Hondakin-ur gordinen analisian oinarrituta, Europako ikertzaileek kalkulatu zuten egunero 1.800 libra (832 kilogramo) kontsumitu zirela Europan. Europan gehien erabiltzen den hirugarren droga anfetamina izan zen: 11.4 milioi erabiltzailek erabili zuten bere bizitzan eta 1.5 milioi erabiltzailek 2012an. 31.000 opioide berri zeuden Europan, 1,3 milioi erabiltzaile arazotsu inguru. Heroinak 6.100 heriotza eragin zituen Europan 2012an, eta kokaina-gaindosiak 500 bat heriotza eragin zituen.

Armak

Herrialde askotan armen jabetza pertsonala mugatuta nahiz debekatuta dago. Merkatu beltzak legez lortu ezin diren armaginen eskaerak hornitzen ditu. Legez eskuratu ahal izango dira baimenak lortu eta tasak ordainduta soilik. Baliteke produktuak legalak diren herrialdeetatik eskuratu izana kontrabando bidez, baita herrialdearen barnean armen fabrikatzeileei lapurtu edo beraiekin negoziatu izanagatik eskuratu izana ere.

Ingalaterra, Gales eta beste hainbat lekutan, ehiza egiteko erabiltzen diren armak erregistratuta egon behar dira tokiko poliziarenean eta blokeatutako armairuaren barruan gordetzen dira.

Merkatu beltzean armak erosten dituzten asko eta askok, legalki lortzera iritsi ezin direlako egiten dute (kondenatuak edo buruko gaixotasunen bat dutenak adibidez).

Animaliak eta animalia produktuak

Garatzen ari diren herrialde askotan, animalia basatiak harrapatu eta maskotak gisa saltzen dira. Animalia basatiak ere ehizatu eta hil egiten dira beraien haragia, larruazala eta organoak hartzeko. Medikuntza tradizionalean erabiltzeko saltzen dira hauek.

Esnea pasteurizatzea eskatzen duten legeek merkatu beltzeko egoerak sortu dituzte, esne gordinaren garraioa eta salmenta inplikatuz.

Berrogeita hamar milioi primate baino gehiago harrapatzen dituzte urtero, eta ikerketa-laborategietan edo konpainiako animalia gisa erabiltzen dituzte. Hamabost bat milioi ugaztun larruk (igarabak, felinoak,..) luxuzko iletegiak (larruen industriak) eta etxeak aberasten dituzte urtero Estatu batuetan, Europan eta Japonian. Bost milioi hegazti harrapatzen dituzte herrialde garatuetako etxe-aretoetara, luxuzko jatetxeetara eta bildumagile pribatuetara eramateko. Hamar milioi narrasti larru poltsak, zapatak edo luxuzko beste produktu batzuk egiteko erabiltzen dira. Narrastien zati bat konpainiako animalia exotiko gisa geldituko da. 150.000 elefante letagin inguru (600 eta 900 tona boli artean) moztuta daude artisautzako edo dekorazioko produktuak egiteko.

Alkola

“Rum-running” edo “bootlegging”, edari alkoholdunak garraiatzeko negozio ilegala da (kontrabandoa), garraio hori legez debekatuta dago. Kontrabandoa, eskuarki, tributazio edo debeku legeak saihesteko egiten da, jurisdikzio partikular baten barruan. “Rum-running” terminoa gehiago erabiltzen da uraren gaineko kontrabandoan; “bootlegging”-a, aldiz, lurraren gaineko kontrabandoan aplikatzen da.

"Bootlegging" terminoa, hiriko milaka biztanlek flasko likoreak hiri eta landa-eremu nagusi guztietan saldu zituztenean hedatu zen (PBSren arabera) eta, ziurrenik, rum-running terminoa Estatu Batuetako Debekuaren hasieran sortu zen (1920 – 1933), Mendebaldeko Bahametako Bimini ontziek Karibetik Floridara ron merkea eraman zutenean. Baina ronaren salmenta “rum-runner”-entzat onura gutxiko produktu zen. Kanadako whiskyaren, txanpain frantsesaren eta ginebra ingelesaren kontrabandoarekin hasi ziren New York eta Boston bezalako hiri nagusietan, eta prezioak igo egin ziren. Esan ohi da, zenbait ontzik $200,000 zeramatzatela kontrabandoan buelta bakar batean.

Tabakoa

Jakinarazi da zerga txikiko estatu estatubatuar bateko zigarro-kamioneta baten kontrabandoak $2 milioiko irabazia ekar dezakeela. Zerga gutxiko estatuak dira, oro har, tabakoaren ekoizle nagusiak, eta kritika handiak jaso dituzte zergak handitzeko joera dutelako. Ipar Carolinak bere zergak 5 zentabotik 35 zentabora igotzea erabaki zuen 20 zigarriloko pakete bakoitzeko, nahiz eta hori estatukoaren batez bestekoa baino askoz txikiagoa izan. Baina Hego Carolinak, orain arte uko egin dio eta pakete bakoitzeko zazpi zentaboko zergak gehitu nahi izan ditu (Estatu Batuetako baxuena)

Erresuma Batuan adierazi dutenez, zigarroen %27-a eta tabako-biribilkien %68-a merkatu beltzean erosten dira.

Organo biologikoa

“World Health Organization (WHO)”-en arabera, organoak legez kanpo salerosten dira, organoak gorputzetik kentzen direnean transakzio komertzialetarako. “WHO”-k gaiaren inguruan duen jarrera horrela justifikatzen du: "Organoen bidezko ordainketak talde pobreenei eta ahulenei bidegabeki etekina atera diezaieke, dohaintza altruista arintzen du eta errentagarritasunera eta pertsonen salerosketara eramaten du".

Ordenantza horiek gorabehera, merkataritza-organoan konprometitutako organoetako hartzaile guztien %5-ak 2005erako transplantatuko zutela aurreikusten zen. Ikerketak adierazten duenez, gero eta organo gehiago saltzen dira legez kanpo, “Global Financial Integrity”-k berriki egindako txosten baten arabera, organoen legez kanpoko merkataritzak irabaziak sortzen ditu; urtean $600 eta $1.2 mila milioiei artean.

Etxebizitza alokairua

Alokairuaren kontrola dagoen lekuetan, merkatu beltza egon daiteke etxebizitzarako. Adibidez, Erresuma Batuan etxebizitza sozialen legez kanpoko “subletting” bat dago, non errentariak legez kanpo alokatzen baitu etxea, alokairu altuagoan. Suedian, alokairu arautuko alokairu-kontratuak merkatu beltzean eros daitezke, egungo maizterretik edo, batzuetan, zuzenean jabetzaren jabetik. Merkatu beltzeko banatzaile espezializatuek salerosketa horiek egiten laguntzen diete jabeei.

Copyright-a

Autore-eskubideen legea gutxi aplikatzen den herrialdeetan, batez ere Asian eta Latinoamerikan, sarritan filmen kopiak, musikako CDak eta ordenagailuko softwarea bideo-joko gisa saltzen dituzte, batzuetan hauek ofizialki liberatu aurretik. Ehunka dolar inguruko faltsifikatzaile batek jatorrizkoaren berdin-berdinak diren kopiak egin ditzake digitalki, eta ez dute inolako kalitate-galerarik izango; kontsumitzailearen DVD eta CD irakurleen berrikuntzek eta kopia babesteko teknologia-mota gehienetarako Interneten dauden arraildurek merke eta erraz egiten dute hori.

Egile-eskubideen titularrek eta egile-eskubideen legeen beste defendatzaile batzuek epaitegien bidez geldiarazten zaila den fenomeno hori aurkitu dute, izan ere, eragiketak banatu eta zabaldu egiten dira, nazioko mugen zeharkakotasuna eta, hala, lege-sistemak. Informazio digitala behin eta berriz bikoiztu daiteke kalitatea galdu gabe, eta elektronikoki transmititzen da kostu gutxirekin edo batere kosturik gabe. Beraz, lurpeko merkatuaren balio efektiboa zero da, eta lurpeko gainerako jarduera ekonomikoetatik bereizten da. Kontua larriagotu egiten da copyrightaren legea aplikatzerakoan dagoen axolagabekeria orokorra dela eta, bai gobernuekin, bai publiko orokorrarekin. Auto bat lapurtzea krimen bat da jendearen begi gehienetan, baina ez musikaren edo jokoen baimenik gabeko kopiak lortzea. Pertsona guztiak ez daude ados "egile-eskubideen legeekin", bidegabeki zigortzen baitu lehia, eta horrek aukera ematen dio copyrightari lotutako industriak eraginkortasunez monopolizatzeko. Autore eskubideen titularrei ere baimena ematen die eskualdeko kodeketa erabil dezaten hautatutako herrien kontra arrazoizko prezioan eta erabilgarritasuneko prezioan diskriminatzeko.

Kausak

Merkatu beltzak loratzen dira herrialde gehienetan gerra-garaian. Gerra totalean edo eskala handiko beste gerra batzuetan aritzen diren estatuek, sarritan, murrizketak ezartzen dizkiote gerra-esfortzurako beharrezkoak diren baliabide kritikoen etxeko erabilerari, hala nola, elikagaiak, gasolina, kautxua, metala eta abar, arrazionalizazioaren bidez. Kasu gehienetan, merkatu beltza merkantziak neurriz kanpoko prezioetan banatzeko garatzen da. Bigarren Mundu Gerran herrialde askotan aplikatutako arrazionalizazioak eta prezio-kontrolek merkatu beltzaren jarduera orokorra bultzatu zuten.

Merkatu beltzeko haragi-iturria, gerra garaian etxeko animalien jaiotza gutxiago aitortu zizkioten nekazariek Elikagaien Ministerioari. Britainia Handiko beste bat AEBetako hornidurak ziren. Estatu Batuetako armadaren oinarrietan erabiltzeko ziren, britainiar jatorriko merkatu beltzean iragazita.

Merkatu beltza frankismoan

Ekoizpena nabarmen jaisten hasi zen 40ko hamarkadaren hasieran. Arrazoia: ondoren ofizialki banatzeko erabiltzen ziren baliabideen zati bat ezkutatzen hasi ziren. Hau da, ekoizleek sortutako produktuen zati bat hartzen zuten, handik gutxira modu klandestinoan birsaltzeko, inolako murrizketarik gabe. Horrela sortu ziren frankismoaren lehen merkatu beltzak. Francok estraperloan bere errazionamendu sistemaren aurkako benetako arazo bat ikusi zuenerako, estraperloaren ondorioen sarea hain handia egin zen gauetik goizera, erregimeneraino iritsi zela. Diktadurarekiko leialak ziren Estatuko funtzionarioek ez ikusiarena egiten zuten ondasunen ekoizpena eta merkaturatze klandestinoarekin, elikagai horiek eskuratzeko aukera handiagoa baizuten, edo ordainketa bat jasotzen zuten eskudirutan, isiltasunaren truke. Laster hazi zen merkatu ofizialarekiko paralelo bat, non behar biziko elikagai guztiak aurki zitezkeen: ogia, lekaleak, arroza, esnea, olioa, xaboia, tabakoa, patatak, haragia eta abar.

Horrela, une jakin batean Estatuari ezinezko bazitzaion produktu jakin bat eskaintzea eskulanetik jasotako kantitatea iristen  ez zelako, mundu guztiak zekien non aurki zezakeen: kaleak, plazak edo tren-geltokiak.

Sistemak berak babestutako oportunistak eta kontrabandistak negozio horretaz jabetu ziren, eta une batetik bestera prezioak izugarri puztu ziren herrialdeko bazter guztietan, estraperloa lurraldearen luze-zabalean hazi baitzen.

Elikagai faltaren aurrean, merkatu beltza izugarri hazi zen. Gosea zabalduagoa zegoen hiri handietan, han elikagai gutxi baitzegoen. Hirira egunero iristen ziren modu klandestinoan inguruko herrietatik zetozen elikagaiak. Baina alde batetik estraperlista handiak zeuden, gerraostean aberastasun handiak bildu zituztenak. Oro har, diktaduraren aldeko pertsonak ziren, eta diktadurako funtzionario ustelekin izandako harremanek negozioari arazorik gabe eustea ahalbidetu zuten. Aitzitik, milaka estraperlista txiki, horietako asko gerran garaitutakoen estigmak markatuak, bizirik irautea helburu bakarra zutenak, agintariek jazarri zituzten. Oinez, astoz edo tranbiaz iristen ziren hiriburura. Ogi, arrautza edo patata kopuru txikiak ekartzen zituzten hirira, ezkutuan saldu ahal izateko, baina egunero jasaten zituzten Guardia Zibilaren errekisak, isunak, salaketak eta, batzuetan, baita kartzela-zigorrak ere.

Adibide gisa

Gerra Zibilaren ondoren, aske zegoen langile baten soldata egunean 10-12 pezetara irits zitekeen bere lanagatik (ezarritako batez bestekoa 7 pezetetan zegoen). Frankismoko preso batek, erregimenerako doan lan egiten ez bazuen, 2 pezeta jasotzen zituen; horietatik 1,5 bere mantenurako erabiltzen ziren, eta gainerako 50 zentimoak bere poltsikora edo familiarenera joaten ziren. Hainbat faktoreren arabera kopuru hori aldatzen bazen ere, preso baten soldata ezin zen "langile libre" batena baino handiagoa izan.

Aitzitik, gatazka nazionalaren ondorengo hilabeteetan elikagaien prezioa% 177 hazi zen 1936arekin alderatuta. Eta merkatu beltzean igotzen jarraitu zuen. Bilbon, ogiaren  prezioa % 800 igo zen prezio ofizialaren gainean; olioarena, berriz, diktadurak markatutakoa baino lau aldiz handiagoa izan zen: 250 pezeta ingurukoa izan zitekeen; dozena bat arrautzaren kostua bikoiztu egin zen, 200 pezeta baino gehiago; azukrea ez zen atzean geratzen eta 120 pezeta ingurura igo zen. Prezio horiekin, langile “libre” nahiz esklaboek jasotzen zuten soldata kontuan hartuz gero, gutxi ziren elikagaiak edo premiazko ondasunak eskuratzeko luxua onar zezaketenak. Beste behin ere, aberatsak aberatsago bihurtzen ziren, eta beren estatusari datxezkion pribilegioez gozatzen zuten pobreen kontura.

Kanpo estekak

• Datuak: Q50851
• Multimedia: Black market / Q50851