زبان‌های کچوا
| کچوا | |
|---|---|
| Kechua / Runa Simi | |
| اقوام: | کچوا |
| پراکنش: | مرکز کوه‌های آند شامل آرژانتین، بولیوی، کلمبیا، اکوادور، پرو و شیلی. |
| تبار: | یکی از خانواده‌های زبانی جهان |
| زیرگروه‌ها: |
کچوا ۱
کچوا ۲
|
| ایزو ۱–۶۳۹ | qu |
| ایزو ۵–۶۳۹ | qwe |
| گلاتولوگ | quec1387[۱] |
.svg) نقشه پراکندگی کنونی زبان‌های کچوا | |
کِچوآ (Qhichwa, Qiĉwa, Quechua) نام خانواده‌ای از زبان‌های بومی سرخ‌پوستان آمریکای جنوبی است که بیشتر در رشته‌کوه‌های آند رواج دارد. کچوآ، پرگویشورترین زبان سرخ‌پوستی در قاره آمریکا است و شمار گویشوران آن از ۶ تا ۱۳ میلیون نفر برآورد می‌شود.[۲][۳]
برخی از کچوآ-زبانان به این گروه زبانی اصطلاحاً «رونا سمی» (زبان مردم) می‌گویند. زبان‌های کچوآ از جنوب کلمبیا تا آرژانتین رواج دارند اما بیشتر گویشوران آن در پرو (۷/۷ میلیون نفر)، بولیوی (۲٫۹ میلیون) و اکوادور (۱٫۵ میلیون) هستند و کچوا در این سه کشور از وضعیت رسمی برخوردار است. تقریباً ۲۵٪ پرویی‌ها به یک زبان کچوآ صحبت می‌کنند.[۴][۵]
کچوآ در سده‌های ۱۵ و ۱۶ میلادی زبان اصلی امپراتوری اینکا بود و هم‌اینک نیز زبان میانجی آند مرکزی به‌شمار می‌آید. کچوآ با خط لاتین نوشته می‌شود. به خاطر نفوذ روزافزون زبان‌های اسپانیایی و پرتغالی، همواره از گستره و کاربرد کچوآ کاسته شده و می‌شود.
طبقه‌بندی
[ویرایش]| نیاکچوا |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نمونه زبان
[ویرایش]| فارسی | گویش آیاکوچو | گویش کوزکو | گویش جنوبی کجوآ |
|---|---|---|---|
| آشامیدن | upyay | uhyay | upyay |
| سریع | utqa | usqha | utqha |
| کار کردن | llamkay | llank'ay | llamk'ay |
| ما | ñuqanchik | nuqanchis | ñuqanchik |
| (پسوند افزاینده) | -chka- | -sha- | -chka- |
| روز | punchaw | p'unchay | p'unchaw |
منابع
[ویرایش]- ↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Quechuan". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
{{cite book}}: Invalid|display-editors=4(help) - ↑ "Longman Dictionary". Archived from the original on 2024-05-26. Retrieved 2018-06-02.
- ↑ Oxford Living Dictionaries, British and World English
- ↑ "Peru | Languages". Ethnologue. Dallas, Texas: SIL International. 2017. Retrieved 30 November 2017.
Population total all languages: 7,734,620.
- ↑ "Peru | Country". Ethnologue. Dallas, Texas: SIL International. 2017. Retrieved 30 November 2017.
Population 30,814,000 (2014 UNSD)
- Wikipedia contributors, "Quechua languages," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Quechua_languages&oldid=401427886 (accessed December 23, 2010).