Mahmut KAPLAN

sonra Iran edebiyatlarinda gorulen naat turunun Turk edebiyatinda da hak ettigi yeri ve degeri buldugunu belirtir. (s. 42). Bunun sonucu olarak sairler, “..Ister dini konularda, ister lâ-dini konularda yazsin, eserlerinin bas taraflarinda tevhid ve munacattan sonra Hz. Peygamber ovgusune yer vermislerdir…Bunu sadece gelenek zaruretine baglamak dogru olmasa gerektir.Muhakkak gelenegin bunda payi vardir ama cogu medrese egitimi almis divan sairlerinin gercek inanclarini dile getirdiklerini goz ardi etmek mumkun degildir. Şiirlerindeki samimi ifadeler bunun acik delilidir…” der. (s. 43)

... dehânımdır Meh-i ma'nâ-yı şakka tîg engüşt-i zebânımdır Dg98,s.305 Bir başka beytinde Galib, manayı gök yüzüne, kendisini de ... Şiirde Mazmun: Şiirde mazmunların önemini her fırsatta vurgulayan Galib, bunu gül31 ve gonca örneği ile anlatır: Sen Es'ad düşürürsün gonca-i ...

Klasik Turk edebiyatinin en buyuk sairlerinden biri olan Fuzuli (o. 963/1556) ayni zamanda âlim bir sahsiyetti. Ardindan ilim ve hikmetle harmanlanmis bircok eser birakmis, Turkce, Farsca divanlarinda Allah ve Hz. Muhammed (sav) konusunda turlu gorus, dusunce ve duygularini dile getirmistir. Fuzuli’yi Turk edebiyatinin en buyuk simalarindan biri yapan husus sadece onun siir alanindaki ifade kudreti degil, ayni zamanda derin bir tevhid coskusu ve yuksek bir Peygamber sevgisi sahibi olmasidir. Onu buyuk sair yapan hususlarin basinda bu sevda gelir. Bu yazida sairin Turkce Divani’nda Tevhid ve Hz. Muhammed (sav) konusundaki duygu ve dusunceleri incelenecektir. Tevhid manzumesi edebiyatimizin en onemli manzumeleri arasinda yer almistir. Zengin muhtevasi ve basarili siir dili ile ilgi cekmis nazireleri yazilmistir. Turkce Divan’da uzerinde onemle durulan konulardan biri de Hz. Muhammed (SAV) sevgisidir. Fuzuli na’t turunde kaside ve gazeller kaleme almis, bu siirleriyle cok sevilmis ve o...

Sahrâ, Klasik siirimizde cok sik kullanilan kelimelerden biridir. Bu kelime, tek basina ya da baska kelimelerle terkip ve tamlamalar icinde kullanilmistir. Bu calismada, sahrâ kelimesinin Klasik Turk siiri icinde kazandigi anlam cesitliligi tespit edilmeye calisilmistir. Oncelikle kelimenin lugatlardaki farkli anlamlari tespit edilmistir. Ardindan her yuzyildan secilen ornek divanlar incelenerek, sahrâ kelimesinin anlam yolculugu arastirlmis, tespitler ornek beyitler icinde sunulmustur. Şairlerin sahrâ kelimesini gercek manasi olan col, kir ve ova gibi anlamlar disinda, farkli kelimeler ve terkiplerle yer ismi olarak da kullandiklari tespit edilmistir. Ozellikle Leyla ve Mecnun kissasinin kahramani olan Mecnun’a telmih, bu kelimenin farkli sekillerde kullanimina zemin hazirlamistir. Divanlarda Kays’in Leyla’nin aski ile collere dusmesini cagristiran, beyitler bir hayli fazladir. Bunlarin disinda sahrâ kelimesi ile yapilan terkiplerde, sairlerin icinde bulunduklari devrin sosyo-ekonomik, tarihi ve kulturel sartlarina gore ruh halleri, tavirlarini yansitan anlamlarda kullanildigi gorulmustur. Şairler dini tasavvufi kavramlari, somut ve soyut anlamli durumlari anlatmak icin de sahrâ kelimesinden sik olarak yararlanmislardir. Yazimizda ornek olarak secilen beyitlerin gunumuz Turkcesi ile nesre cevirileri verilmistir. Şairlerin bu kelimeyi nasil kullandiklari elden geldigince belirlenmeye calisilmistir. Bu calismada sunulan tespitler taranan divanlarla sinirlidir. Butun divanlar incelendiginde sahrâ kelimesinin daha farkli anlamlara gelebilecek bicimde kullanimlari olabilecegi gozden uzak tutulmamalidir.

Bu makalede klasik Turk siirinde yaslilik algisinin tespiti amaclanmistir. Yaslilik, ihtiyarlik insan omrunun kacinilmaz sonlarindan biri olarak bircok insanin yasayacagi bir omur donemidir. Omru olan her bireyin basina gelecek bir hal olan ihtiyarligin sairlerin gundemine girecegi suphe goturmez. Klasik siirimizde yasliligin nasil karsilandigi, algilandigi ve degerlendirildigi sorusuna cevap aramak icin her yuz yildan ulasabildigimiz divanlari taradik. Şairlerin bu hayat donemi hakkinda kullandiklari kelime ve mazmunlari belirlemeye calistik. Tespit ettigimiz beyitleri belli basliklar altinda inceledik. Hemen her asirdan sairlerin zaman zaman birbirleriyle ortusen duygu ve dusunceleri dile getirdiklerini gorduk. Bu yazinin giris bolumunde konunun bir kisa degerlendirmesi yapildiktan sonra divanlarda yaslilik icin kullanilan isim ve sifatlar ve sairlerin omur tarifleri uzerinde duruldu. Makale giris disinda dokuz bolum halinde duzenlendi. Her bolumde sairlerden yapilan beyit alintil...

OZ Ogut-nâme 95 beyitli bir ogut mesnevisidir. Adi bizce bilinmeyen sair, yaslilik doneminde genclere nasihat etmek, onlara dogru yolu gostermek icin bu manzumeyi kaleme almistir. Ogut-nâme’de dunyanin faniligi vurgulanmis, cesitli yas donemlerinde insanin basina gelebilecek durumlar anlatilmistir. Bu calismada manzumenin metni kisa bir inceleme ile sunulmustur. Anahtar Sozcukler: Ogut-nâme, pend-nâme, yas-nâme, klasik Turk siiri, iyi amel, mesnevi. ABSTRACT This Sermon consisting of 95 couplet (beyit) is a Mathnavi (Mesnevi) giving Some advices in order someone to be a good human being in the society and to be happy in the next world. The Poet whose name is unfortunately not known by us yet writes up this text to admonish good deeds and show the right path to the young people of his time in his old age. In this Sermon (Ogutname), the transience of the world is underlined, and some experineces which can be encountered by people in different stages of the life are remind and explained. In this study, the text of this Sermon is presented togteher with an analyses and evaluation of its content and structure. Key words: Sermon, Pend-name, Yas-name, Classical Turkish Poetry, good deed, mathnavi