Dilek Akbulut

Kültürel verilerin, yeme-içme alışkanlıkları üzerinde fiziksel etkilerinin nesnelerin değişimindeki kültürel ve sosyal kimliğin oluşturulmasında önemli bir kaynak olduğunu söylemek mümkündür. Tüketim alışkanlıkları neticesinde biçim kazanan servis sunum ürünleri, yeme-içme kültürünü oluşturan fiziksel etkenler, geleneksel yapı, çevre ve tüketim usulü (adab) ile anlamın aktarımını sağlayan estetik nesneleri meydana getiren görsel öğeler olarak belirtilebilir. Yiyecek ve içeceklerin sunumları, kültürel verilerin taşıyıcısı olarak toplumun yaşam biçimi, gelenek ve kültürel özellikleri nesneler aracılığıyla aktarmaktadır. Bu çalışmada rakı tüketim kültüründe sunuma yönelik bileşenlerden ehl-i keyf'in, geçmiş ve günümüz kullanımları arasındaki anlam aktarımlarının ve kavramsal ilişkilerinin ürün tasarımına etkileri ele alınmıştır. Zanaat üretimine adapte edilen servis sunum ürünlerinden ehl-i keyf'in rakı kültürünün gelenekselliğine yaptığı çağrışımlar, yerel üretimden seri üretime dönüşümü ve promosyon ürünler olarak tüketici ile buluşması incelenecektir. Çalışma kapsamında toplumsal yeme-içme davranışlarımızın rakı tüketim kültürüne, servis sunum ürünlerine ve aksesuarlarının tasarımlarına yansımaları; promosyon ürünü olarak tüketiciye sunulan ehl-i keyf odağında incelenecektir.

Zanaat uygulamaları; yerel bilginin sürdürüldüğü kültürel bağlamda güçlü bir yerel kimlik taşır. Küresel pazar için işleyen modern üretim ise, yerel bilgi ve yerel merkezli uygulamanın yerini almaktadır. Malzeme ve üretimin tek tipleşmesi, yerel üretim, üretim süreci ve yerel malzemenin yok olmasına neden olmaktadır. Son yıllarda yerel bilginin korunması, nesiller arasında aktarımın sağlanması ve yerel üretimin devamlılığı için farklı disiplinlerde sürdürülebilirlik araştırmaları yapılmaktadır. Yerelde malzeme ve üretim yöntemi ile zanaat ve sürdürülebilirlik çalışmalarına literatürde sıkça rastlanmasına rağmen, turizm bağlamında; yerel üretimlerin ve bu üretime tasarım müdahalesinin sağlayacağı katkı hakkındaki araştırmalar sınırlı sayıdadır. Çalışma kapsamını yerel üretimlere, turizm çerçevesinde tasarım ile katkıda bulunabilecek tasarım müdahalelerinin kavramsal ve pratik yönünün belirlenmesi ve müdahale stratejilerinin geliştirilmesi amacıyla verilerin derlenmesi oluşturmaktadır. Yerel zanaatlara yapılan tasarım müdahaleleri, yerel üretim, tasarım ve turizm arasındaki bağlantıyı kurmak ve Safranbolu özelinde yapılacak uygulamalara ışık tutmak amacıyla sınıflandırılmıştır. Bu çerçevede çalışmada yazılı ve basılı verilerin toplanmasına, derlenmesine ve sınıflandırılmasına ağırlıklı olarak yer verilmiştir. Derlenen ve sınıflandırılan müdahale örnekleri ışığında Safranbolu için müdahale yaklaşımı önerisinden kısaca bahsedilmiştir.

Özet Abstract Görsel ve işitsel uyaranların kullanıcıların duyularına hitap etmesi, ürün üzerindeki etkiyi arttıran bir faktördür. Ürün kullanıcı etkileşimi dokunsal, görsel, işitsel, koku ve tat almayı kapsayan çok duyulu bir eksende gerçekleşmektedir. Kullanıcılar ürünlerin duyusal niteliklerini bir bütün olarak algılama eğiliminde olmakla birlikte, aslında her bir duyunun ürünle olan etkileşimi ve deneyimdeki rolü sorgulanmalıdır. Bu duyulardan biri olan ses, kullanıcı deneyimini şekillendiren önemli bir unsurdur. Aynı zamanda ürün karakterini belirleyen faktörlerden biri olup, kullanıcıya ürünü anlamlandırma noktasında etkili bir geribildirim sağlamaktadır. Bu çerçevede ilköğretim birinci sınıfta okuyan öğrencilerle yapılan çalışmada ilk olarak öğrencilere belirli oyuncaklara ait sesler dinletilerek, bu sesin onlar üzerindeki çağrışımlarını belirtmeleri istenmiştir. İkinci aşamada ise ses olmadan sadece oyuncaklara bakarak görsel açıdan her birini yorumlamaları istenmiş, son aşamada ise sesler tekrar dinletilip sesin hangi ürüne ait olabileceği sorularak, ses-görsel ilişkilendirmesi yapılmıştır. Belirli seslerin, ürünlere ait ses deneyimini nasıl etkileyeceğini anlamak adına yapılan bu çalışmada, sesin görsel ile uyumu sorgulanmıştır. Appealing the senses of users by visual and auditory stimuli is a factor that increases the impact of a product. Users intend to perceive the sensory qualities of a product as a whole; however each sense's interaction with the product and the role on the experience should be questioned. Within the framework of the study, first year elementary school students were presented only the sounds of certain toys and the students were asked to indicate the connotation of the presented sounds in the first stage. In the second stage the students were presented only the image of the toys and were asked to interpret each toy visually. In the last stage, the students were asked to match the sound and image of the toys. The study aims to understand how certain sounds affect sound experience and to question sound's compliance with the image of a product.