Ablet Semet

Uygurca araştırmaları için çok büyük emek veren ve elde ettiği büyük başarılarıyla bu alanda ölümsüzleşen ünlü bilginimiz Reşid Rahmati Arat, 1942 senesinde yayımladığı "Uygurlarda Istılahlara Dair" isimli makalesinde Uygur metinleri araştırmalarının başlangıcından o zamana kadar geçirdiği aşamaları özetleyerek şöyle demiştir: Maalesef Uygur edebiyatının bugüne kadar neşredilmiş olan kısmı mevcut malzemenin ancak bir parçasını teşkil etmektedir. Bir devreye ait bütün eserlerin aynı dikkat ve kudretle vücuda getirilmesine imkan olmadığı için, Uygurca eserler içinde iyi veya kötü yazılmış, dikkatli veya dikkatsiz tercüme edilmiş eserlerin bulunması gayet tabiidir. Bundan dolayı, bu sahada mevcut bütün edebiyat malzemesi neşredilmedikçe, bunların hangisinin daha kıymetli ve dikkata değer olduğunu şimdiden tayin etmek güçtür. 1 Daha sonra neşredilmiş eserlerin daha ziyade dil bakımından incelendiğini hatırlatan âlim, sahanın mütehassısları tarafından, her kelimenin tam olarak neyi gösterdiği konusunda çalışılmadığını üzüntüyle şöyle ifade eder: Hiç değilse, neşredilmiş metinlerin hepsini toplayan bir lugat bile, henüz mevcut değildir. 2 Aradan 70 sene geçti ve günümüzdeki Uygurca çalışmaları konusunda bir çok başarıdan övgüyle söz etsek de Aratʼın isteğinin henüz tam anlamıyla yerine getirilmediğini üzülerek belirtmeliyiz. Tabi ki bunun sebebi terimler konusunda çalışmanın çok daha zor olmasından ve Uygurların kültürel ve felsefi hayatı konusunda daha geniş bilgiye ihtiyacımız bulunmasından kaynaklanmaktadır. Değişik din, tarih ve düşünce akımlarının etkisi altında kalan Uygurlar, kendileri tarafından geliştirilen bir Buda anlayışını benimsemiştir. Bunun için onların komşu kültürlerle ve kendileriyle kültür alışverişinde bulunan halkların kaynaklarını dikkatli bir şekilde mukayese etmek gerekir. Günümüzde Uygurca-Çince, Uygurca-Toharca, Uygurca-Tibetçe ve Uygurca-Sanskritçe gibi karşılıklı dil çalışmalarında büyük ilerlemeler kaydedildi...

The Tocharian A Maitreyasamitināṭaka, a long dramatic text about the future Buddha Maitreya that is translated into Old Uyghur prose as the Maitrisimit, is one of the most important texts of Tochar-ian and Old Uyghur Buddhism. It is of crucial importance for Tocharian studies because even smaller fragments can often be interpreted successfully with the help of the better preserved Old Uyghur parallels. In this paper, the beginning of the 11th act about the birth of Maitreya is studied, comparing the Tocharian A and Old Uyghur fragments which are in part parallel and in part complementary .

Bu makalede " idi oksuz " ve " bulun " kelimeleri incelenecektir. İlk kelimenin kökeni ve anlamı uzun yıllar çalışılmıştır ancak ikinci kelimenin kökeni konusunda neredeyse hiçbir fikre sahip değiliz. İlk olarak, Tonyukuk ve Bilge Kağan Yazıtları'nda sadece iki kez aynı durumu anlatmak için geçen " idi oksuz " kelimesinin oluşumunda yokluk belirten vurgulu yapının olduğu ve bunu doğrulayacak şekilde Çinceden eski Uygurcaya çevrilen çalışmalarda benzer kelimelerin bulunduğu açıklanacaktır. Daha sonra, " ok " kelimesinin esas anlamı-" idi oksuz " yapısının kök kelimesi – tarihsel çalışmalar, belgeler ve Türk dillerinden örnekler temelinde açıklanmaktadır. Son olarak, eski tarihsel çalışmalarla bağlantılı yorumlar esasında " idi oksuz " kelimesinin geçtiği iki yazıtta amacı ve anlamı açıklanacaktır. Bu makalede incelenen ikinci kelime ile ilgili çeşitli okumalar, ve bugüne kadar yürütülmüş çalışmalar konusunda kısa bir girişten sonra en eski tarihsel kaynaklarda, hatta dinî çalışmalarda geçtiği yerlerde kelimenin (savaş tutsağı anlamında) kaynağı araştırılarak kelimenin gerçek anlamı konusunda daha anlaşılır bir görüş geliştirme yönünde çalışma yürütülecektir.