Bu çalışmada, Hakaniye Dönemi eserlerinden Hakaniye Türkçesi Kur'an Çevirisi Tiem 73, Divân-ı Hik... more Bu çalışmada, Hakaniye Dönemi eserlerinden Hakaniye Türkçesi Kur'an Çevirisi Tiem 73, Divân-ı Hikmet ve Atabetü'l Hakâyık'ta geçen Bal sözcüğünden hareketle söz metaforları kültür tarihi ve lingüistiği bağlamında ele alınacaktır. Divân-ı Hikmet'te sıklıkla kurulan bal/söz ilgisi Atâbetü'l Hakayık'ta aynı sıklıkta olmasa da karşımıza çıkar. Bal kültür lingüistiğinde kıymet, değer, zahmet ve sonuç itibarı ile soyut somut karşılık bulan bir değerler bütünüdür. Tevhidin iddia ve ispatında başvurulan en güçlü kıyastır. Balı dünyanın bin bir çiçeğinden toplayan arılar çalışkanlık, sabır ve değerle sözlü ve yazılı kültürde karşılığı ve kıymeti olan varlıklardır. Kültürün mihenk unsuru söz, balla ilgili kurularak sözlü ve edebî Türk kültüründe bedii karşılık bulur. Söz, başlatan ve bitiren özelliği ile değerli kültür dizinidir. Kozmogoni de ilk ve son-söz-vardır. Söz kozmogoniyle bir ve eşittir. Söz değerlidir ve kutsaldır. İlk İslâmî dönem eserlerinde de sözün kutsiyeti, gücü ve değeri balla ilgi kurularak verilmiştir. Bu çalışmada da çağdaş dilbilim konularından metaforlarla bal unsuru bağlamında sözün kutsi gücünün Türk kültür tarihindeki yeri ve değeri kültürel lingüistiği çerçevesinde değerlendirilecektir.
Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi, 2020
Özet Hayatımızın her alanında bulunan, farkına varılması zor olan kanal metaforlar iletişimin ve ... more Özet Hayatımızın her alanında bulunan, farkına varılması zor olan kanal metaforlar iletişimin ve aktarımın olduğu tüm alanlar için önemli yapılardır. Kanal metaforlar iletişim sisteminin temelini oluştururlar. Düşünce ve fikirleri sözcüklere imgelerle kodlayan anlatıcı/yazar, sözcüklerde kodlanmış olan fikirleri çözümleyen/analiz eden dinleyici/okuyucu kanal metaforların vazgeçilmez unsurlarıdır. Genel olarak kanal metaforlar bir anlatıcının veya yazarın zihnindeki düşünce ve fikirleri sözcüklere dökerek bir hava kanalı boyunca karşısındaki dinleyiciye ve okuyucuya göndermesi sonucunda oluşmaktadır. Burada dil, sözcüklerin; sözcük, düşünce ve fikirlerin taşıyıcısı durumundadır. Bu nedenle kanal metaforlar içerisinde taşıyıcı/kapsam metaforları önemli bir yer tutmaktadır. Kutadgu Bilig'de iletişim bir sistemler manzumesi durumundadır. Kutadgu Bilig'de yazılı, sözlü ve işaretsel iletişim sistemi bulunmaktadır. Bu yazılı, sözlü ve işaretsel iletişim sistemi söz varlığının eser içerisinde ağırlıklı olarak metaforik şekilde kavramlaştırıldığı görülmektedir. Çalışmanın konusu 3846. beyitte bulunan iletişimin niteliğini aktaran ipek gönder-ve diken işle-ifadeleridir. Bu metaforik ifadeler kavramsal metaforlar ve kanal metaforlar bağlamında açıklanacaktır. Abstract Conduit metaphors which have used in every part of life, are hard to notice. They are important parts of communication and transfer. These metaphors create the base of communication system. Narrator/writer who coded ideas and thoughts with words to images and listener/reader who analysis/solve the ideas which coded on words are necessary parts of conduit metaphors. Generally, conduit metaphors are consist of thoughts or ideas inside of narrator's or writer's mind. These thoughts and ideas transform to words and transfer along channel to listener and reader. In this phase language is transporter of words, and as to words are transporter of thoughts and ideas. Therefore, container metaphors have a important place inside of conduit metaphors. In Kutadgu Bilig, communication is handled as permutation of systems. Kutadgu Bilig contain written, verbal and imaginal communication system. Vocabulary of these written, verbal and imaginal communication system is conceptualization metaphorically inside of the writing. The topic of this study is send silk and thorn knit terms
Öz: Bu çalışmada Kutadgu Bilig'deki kültürel metaforlar ele alınmıştır. Kültürel dil bilim ve bil... more Öz: Bu çalışmada Kutadgu Bilig'deki kültürel metaforlar ele alınmıştır. Kültürel dil bilim ve bilişsel dil bilim bağlamında metafor konusu ve yöntemleri açıklanarak Kutadgu Bilig metninden hareketle ör-neklendirilmiştir. Kültürel dil bilimin çalışma alanını kültürel şema ve kültürel kategoriler yanında kültürel metaforlar oluşturmaktadır. Kültürel dil bilim bir toplumun kültürünün dilsel açıdan aktarımı üzerinde durur. Kültürel dil bilim kültürel metaforların bir toplumun yaşayış, algılayış, düşünce yapısını içerisinde barındırdığını bunun yanında bilişsel temellerinin olduğunu da savunur. Çalışmanın giriş kısmından sonra kültürel dil bilimi ve metaforları hakkında tanım, açıklama ve yöntemleri hakkında bilgiler verilmiştir. Kültürel metaforların bilişsel bağlamda oluşumları (somutlaştırma, kapsayıcılık, yö-nelme) ve bunların kültürel bağlamda nasıl yorumlanabileceği örneklerle tartışılmıştır. Açıklamalardan sonra Kutadgu Bilig'de yer alan soyut kavram ve değerler, ölüm ve yaşam kavram alanı, sosyal yaşam, yönetim, şahıs adları ve hitaplar kavram alanlarına giren metaforik ifadeler sınırlı olarak bilişsel ve kültü-rel bağlamda açıklanmıştır. Sonuç kısmında ise açıklanan metaforlardan hareketle adı geçen kavramların bilişsel ve kültürel görünümleri kısaca açıklanmıştır. Kutadgu Bilig'de bilişsel açıdan yönelim, kapsam, yer alanları, varlık-madde, kişileştirme metaforları, kültürel açıdan ise tarihsel, dinî, kök metaforlar sis-temli bir şekilde yer almaktadır. Çalışmanın sınırlılığı açısından burada sadece belli başlı kültürel metaforlara yer verilmiştir. Abstract: This study concerns the cultural metaphors in Kutadgu Bilig. Metaphor topic and methods, within the context of cultural linguistic and cognitive linguistic, have been exemplified from the text of Kutadgu Bilig. The field of the study of cultural linguistic consist of cultural schemas and cultural categories as well as cultural metaphors. Cultural linguistic emphasises the transforming of society culture in terms of linguistics. Cultural linguistics supports the understanding that cultural metaphors contain the life of a society, perception and mentality also its cognitive basis. After the introduction this study provides information about cultural linguistic definition, explanation and methods. The creation of cultural metaphors in a cognitive context (embodied, container, orientation) and how they can be commented upon in their cultural context is discussed with examples. After these explanations, metaphoric expressions which include conceptual fields like abstract concepts and morals, death and life, social life, governing, people's names and addresses are explained in their cognitive and cultural context. In conclusion, those concepts which are based on metaphors which have been found and explained are employed to attempt to explain the cognitive and cultural view. In the Kutadgu Bilig there are two types of metaphors. One hand, the cognitive view orientation, content, land areas, object-matter and personalized metaphors, on the other hand the cultural view historical, religious and base metaphors. Because of the limitation of this study only some of main metaphors are emphasised.
Özet Bu çalışmada Köktürk Kağanlık yazıtlarında fiille kurulan söz varlıklarından hareketle bir a... more Özet Bu çalışmada Köktürk Kağanlık yazıtlarında fiille kurulan söz varlıklarından hareketle bir anlam çerçevesi/kavram alanı oluşturulmaya çalışılacaktır. Hareket, oluş ve tavır bildiren filler bir dili oluşturan en önemli unsurdur. Fillerin çokluğu ve çeşitliliği bir dilin zenginliğinin göstergesidir. Toplumların yaşam tarzları onların temel söz varlıklarına da yansır. Köktürkler de göçebe bir yaşam şekline sahiptir. Köktürklerin göçebe hayat şekilleri VIII. yüzyıldaki üç büyük yazıta da yansımıştır. Köktürk yazıtlarına bakıldığında fiillerin oldukça fazla olduğu görülür. Fiiller arasında anlam ekseninin kolay sağlanabilmesinin nedenini ise; Köktürklerin konar-göçer yaşam tarzlarına bağlayabiliriz. Aynı anlama gelen ya da aynı anlam eksenine sahip fakat biri diğerinden daha özel anlamlar içeren eylemler vardır. Bu çalışmada öncelikle idare etme, organize etme, bir araya getirme anlamına gelen fiillere yer verilmiştir. Bu fiillerin öncelikle temel anlamlarını belirlemeye çalıştık. Aynı eylemlerin geçtiği bağlamları üç Köktürk Kağanlık yazıtlarından alarak örneklendirmeler yapmaya çalıştık. Daha sonra bu fiillerin oluşturduğu anlam çerçevesini bir şema üzerinde vermeye çalıştık. Bu çalışmada Köktürk Kağanlık yazıtlarındaki eylemlerden yola çıkarak idare/yönetim anlam çerçevesini alt anlam ve üst anlam konularından da yararlanarak çizmeye çalıştık. Abstract In this study it will be try to constituted a conceptual field/frame of meaning in terms of their vocabulary that is constituted verbs in Kokturk Khaned Inscriptions. Verbs, which is reported act, occurance and manner are the most component, constituting a language. The multiplicity of actions and diversity are indicator circumstances of a language, Lifestyles of society reflect to their fundemental vocabulary. Also Kokturks have nomadic way of life. Also nomadic way of life of Kokturks reflected to three major inscription in eighth century. When look at Kokturk inscription, it is seen that a lot of acts. Providing easy axis of meaning in verbs, we can connect nomadic lifestyle of Kokturks. There are verbs, that the same meaning axis, but one with special meanings than the other. In this study, firstly it has been referred meaning of managing, to organize, to bring together verbs. We have tried to identified fundemental meaning of verbs. We have tried to sampled, the context where the same words, taking from three major inscriptions. Later we have tried to give a schema, frame of meaning that constituting this verbs. In this study, we tried to determine meaning frame of administration/manage also benefit hyponymy and hyperonymy topics.
Öz Bu çalışmada Hakaniye Türkçesi döneminin dinî-didaktik eseri Atebetü'l Hakâyık'ta Edib Ahmed'i... more Öz Bu çalışmada Hakaniye Türkçesi döneminin dinî-didaktik eseri Atebetü'l Hakâyık'ta Edib Ahmed'in yazdıklarından hareketle bilgi kavramı ele alına-caktır. Bu kavramların nasıl metaforlaştığı anlambilim yöntemleriyle açıkla-nacaktır. Bilgi olgusu etrafında oluşturulan anlam alanları metaforlarla da or-taya konulabilir. Bu yazıda, Atebetü'l Hakâyık'ta geçen dünyanın ve insanın en önemli varlık nedenlerinden birisi, bilgi kavramı ile oluşturulan metaforlar açıklanacaktır. Bilgi kavramının kullanıldığı söz dizimlerindeki işlevlerine göre ontolojik (varlık-madde, kavramsallaştırma-kişileştirme) metaforların kaynak ve hedef alanları kısa bir şekilde verilecektir. Ortaya çıkan şemadan hareketle bilgi kavramı insanların zihinsel kodlarında bulunduğu şekillere göre ve kültür kodlarındaki yerlerine göre yorumlanıp Edib Ahmed'in metafor dünyasındaki bilgi perspektifi hakkında metin merkezli tarihî bilgi yöntemi ve kültür lingüis-tiğinin imkânları ile açıklanacaktır. Metaforların yardımı ile bilgi kavramının, Edib Ahmed'in tanıklığında, Türk kültür tarihi boyunca insan/insanlık için oluşturduğu etki alanının durumu değerlendirilmeye çalışılacaktır.
Özet Bu çalışma yayımlanmamış olan Kutadgu Bilig Dizini adlı yüksek lisans tezinden (Ö. Eker., Ku... more Özet Bu çalışma yayımlanmamış olan Kutadgu Bilig Dizini adlı yüksek lisans tezinden (Ö. Eker., Kutadgu Bilig Dizini, Niğde Üniversitesi SBE, Niğde, 2015, Yayımlanmamış YL Tezi) hareketle yapılmıştır. Çalışma yapılırken 1993 yılı basımı Kültür Bakanlığı Kutagdu Bilig Mısır Nüshası baskısından ve sonradan 2015 yılı Türk Dil Kurumu Kutadgu Bilig Prestij baskısından yararlanılmıştır. Analitik dizin çalışmamızda Arat neşrine her zaman sadık ve bağlı kalınmıştır. İnceleme kısmında Arat'tan farklı fonetik okumalar yapılmıştır. Bu farklı okumalara yapılan dizin çalışmasında da yer verilmiştir. Mısır nüshası da diğer nüshalardan farklı bir zaman diliminde istinsah edildiği için birtakım fonetik farklılıklar göstermektedir. Tasarruflu yazımlar-imla özellikleri örneklerle verilmiştir. Arat'ın ölümünden sonra yayımlanan dizinde geçmeyen bazı sözcükler tesbit edilip yazılmıştır. Metin içerisinde C nüshası için dipnot bilgisi verilmeyen örnekler verilmiştir. Metinde geçen ikili ve hatta üçlü kullanımlara değinilmiştir. Metinde çokça görülen ses olaylarından bahsedilmiştir. Abstract This study has been established through named Index of Qutadgu Bilig master
Bu çalışmada, Hakaniye Dönemi eserlerinden Hakaniye Türkçesi Kur'an Çevirisi Tiem 73, Divân-ı Hik... more Bu çalışmada, Hakaniye Dönemi eserlerinden Hakaniye Türkçesi Kur'an Çevirisi Tiem 73, Divân-ı Hikmet ve Atabetü'l Hakâyık'ta geçen Bal sözcüğünden hareketle söz metaforları kültür tarihi ve lingüistiği bağlamında ele alınacaktır. Divân-ı Hikmet'te sıklıkla kurulan bal/söz ilgisi Atâbetü'l Hakayık'ta aynı sıklıkta olmasa da karşımıza çıkar. Bal kültür lingüistiğinde kıymet, değer, zahmet ve sonuç itibarı ile soyut somut karşılık bulan bir değerler bütünüdür. Tevhidin iddia ve ispatında başvurulan en güçlü kıyastır. Balı dünyanın bin bir çiçeğinden toplayan arılar çalışkanlık, sabır ve değerle sözlü ve yazılı kültürde karşılığı ve kıymeti olan varlıklardır. Kültürün mihenk unsuru söz, balla ilgili kurularak sözlü ve edebî Türk kültüründe bedii karşılık bulur. Söz, başlatan ve bitiren özelliği ile değerli kültür dizinidir. Kozmogoni de ilk ve son-söz-vardır. Söz kozmogoniyle bir ve eşittir. Söz değerlidir ve kutsaldır. İlk İslâmî dönem eserlerinde de sözün kutsiyeti, gücü ve değeri balla ilgi kurularak verilmiştir. Bu çalışmada da çağdaş dilbilim konularından metaforlarla bal unsuru bağlamında sözün kutsi gücünün Türk kültür tarihindeki yeri ve değeri kültürel lingüistiği çerçevesinde değerlendirilecektir.
Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi, 2020
Özet Hayatımızın her alanında bulunan, farkına varılması zor olan kanal metaforlar iletişimin ve ... more Özet Hayatımızın her alanında bulunan, farkına varılması zor olan kanal metaforlar iletişimin ve aktarımın olduğu tüm alanlar için önemli yapılardır. Kanal metaforlar iletişim sisteminin temelini oluştururlar. Düşünce ve fikirleri sözcüklere imgelerle kodlayan anlatıcı/yazar, sözcüklerde kodlanmış olan fikirleri çözümleyen/analiz eden dinleyici/okuyucu kanal metaforların vazgeçilmez unsurlarıdır. Genel olarak kanal metaforlar bir anlatıcının veya yazarın zihnindeki düşünce ve fikirleri sözcüklere dökerek bir hava kanalı boyunca karşısındaki dinleyiciye ve okuyucuya göndermesi sonucunda oluşmaktadır. Burada dil, sözcüklerin; sözcük, düşünce ve fikirlerin taşıyıcısı durumundadır. Bu nedenle kanal metaforlar içerisinde taşıyıcı/kapsam metaforları önemli bir yer tutmaktadır. Kutadgu Bilig'de iletişim bir sistemler manzumesi durumundadır. Kutadgu Bilig'de yazılı, sözlü ve işaretsel iletişim sistemi bulunmaktadır. Bu yazılı, sözlü ve işaretsel iletişim sistemi söz varlığının eser içerisinde ağırlıklı olarak metaforik şekilde kavramlaştırıldığı görülmektedir. Çalışmanın konusu 3846. beyitte bulunan iletişimin niteliğini aktaran ipek gönder-ve diken işle-ifadeleridir. Bu metaforik ifadeler kavramsal metaforlar ve kanal metaforlar bağlamında açıklanacaktır. Abstract Conduit metaphors which have used in every part of life, are hard to notice. They are important parts of communication and transfer. These metaphors create the base of communication system. Narrator/writer who coded ideas and thoughts with words to images and listener/reader who analysis/solve the ideas which coded on words are necessary parts of conduit metaphors. Generally, conduit metaphors are consist of thoughts or ideas inside of narrator's or writer's mind. These thoughts and ideas transform to words and transfer along channel to listener and reader. In this phase language is transporter of words, and as to words are transporter of thoughts and ideas. Therefore, container metaphors have a important place inside of conduit metaphors. In Kutadgu Bilig, communication is handled as permutation of systems. Kutadgu Bilig contain written, verbal and imaginal communication system. Vocabulary of these written, verbal and imaginal communication system is conceptualization metaphorically inside of the writing. The topic of this study is send silk and thorn knit terms
Öz: Bu çalışmada Kutadgu Bilig'deki kültürel metaforlar ele alınmıştır. Kültürel dil bilim ve bil... more Öz: Bu çalışmada Kutadgu Bilig'deki kültürel metaforlar ele alınmıştır. Kültürel dil bilim ve bilişsel dil bilim bağlamında metafor konusu ve yöntemleri açıklanarak Kutadgu Bilig metninden hareketle ör-neklendirilmiştir. Kültürel dil bilimin çalışma alanını kültürel şema ve kültürel kategoriler yanında kültürel metaforlar oluşturmaktadır. Kültürel dil bilim bir toplumun kültürünün dilsel açıdan aktarımı üzerinde durur. Kültürel dil bilim kültürel metaforların bir toplumun yaşayış, algılayış, düşünce yapısını içerisinde barındırdığını bunun yanında bilişsel temellerinin olduğunu da savunur. Çalışmanın giriş kısmından sonra kültürel dil bilimi ve metaforları hakkında tanım, açıklama ve yöntemleri hakkında bilgiler verilmiştir. Kültürel metaforların bilişsel bağlamda oluşumları (somutlaştırma, kapsayıcılık, yö-nelme) ve bunların kültürel bağlamda nasıl yorumlanabileceği örneklerle tartışılmıştır. Açıklamalardan sonra Kutadgu Bilig'de yer alan soyut kavram ve değerler, ölüm ve yaşam kavram alanı, sosyal yaşam, yönetim, şahıs adları ve hitaplar kavram alanlarına giren metaforik ifadeler sınırlı olarak bilişsel ve kültü-rel bağlamda açıklanmıştır. Sonuç kısmında ise açıklanan metaforlardan hareketle adı geçen kavramların bilişsel ve kültürel görünümleri kısaca açıklanmıştır. Kutadgu Bilig'de bilişsel açıdan yönelim, kapsam, yer alanları, varlık-madde, kişileştirme metaforları, kültürel açıdan ise tarihsel, dinî, kök metaforlar sis-temli bir şekilde yer almaktadır. Çalışmanın sınırlılığı açısından burada sadece belli başlı kültürel metaforlara yer verilmiştir. Abstract: This study concerns the cultural metaphors in Kutadgu Bilig. Metaphor topic and methods, within the context of cultural linguistic and cognitive linguistic, have been exemplified from the text of Kutadgu Bilig. The field of the study of cultural linguistic consist of cultural schemas and cultural categories as well as cultural metaphors. Cultural linguistic emphasises the transforming of society culture in terms of linguistics. Cultural linguistics supports the understanding that cultural metaphors contain the life of a society, perception and mentality also its cognitive basis. After the introduction this study provides information about cultural linguistic definition, explanation and methods. The creation of cultural metaphors in a cognitive context (embodied, container, orientation) and how they can be commented upon in their cultural context is discussed with examples. After these explanations, metaphoric expressions which include conceptual fields like abstract concepts and morals, death and life, social life, governing, people's names and addresses are explained in their cognitive and cultural context. In conclusion, those concepts which are based on metaphors which have been found and explained are employed to attempt to explain the cognitive and cultural view. In the Kutadgu Bilig there are two types of metaphors. One hand, the cognitive view orientation, content, land areas, object-matter and personalized metaphors, on the other hand the cultural view historical, religious and base metaphors. Because of the limitation of this study only some of main metaphors are emphasised.
Özet Bu çalışmada Köktürk Kağanlık yazıtlarında fiille kurulan söz varlıklarından hareketle bir a... more Özet Bu çalışmada Köktürk Kağanlık yazıtlarında fiille kurulan söz varlıklarından hareketle bir anlam çerçevesi/kavram alanı oluşturulmaya çalışılacaktır. Hareket, oluş ve tavır bildiren filler bir dili oluşturan en önemli unsurdur. Fillerin çokluğu ve çeşitliliği bir dilin zenginliğinin göstergesidir. Toplumların yaşam tarzları onların temel söz varlıklarına da yansır. Köktürkler de göçebe bir yaşam şekline sahiptir. Köktürklerin göçebe hayat şekilleri VIII. yüzyıldaki üç büyük yazıta da yansımıştır. Köktürk yazıtlarına bakıldığında fiillerin oldukça fazla olduğu görülür. Fiiller arasında anlam ekseninin kolay sağlanabilmesinin nedenini ise; Köktürklerin konar-göçer yaşam tarzlarına bağlayabiliriz. Aynı anlama gelen ya da aynı anlam eksenine sahip fakat biri diğerinden daha özel anlamlar içeren eylemler vardır. Bu çalışmada öncelikle idare etme, organize etme, bir araya getirme anlamına gelen fiillere yer verilmiştir. Bu fiillerin öncelikle temel anlamlarını belirlemeye çalıştık. Aynı eylemlerin geçtiği bağlamları üç Köktürk Kağanlık yazıtlarından alarak örneklendirmeler yapmaya çalıştık. Daha sonra bu fiillerin oluşturduğu anlam çerçevesini bir şema üzerinde vermeye çalıştık. Bu çalışmada Köktürk Kağanlık yazıtlarındaki eylemlerden yola çıkarak idare/yönetim anlam çerçevesini alt anlam ve üst anlam konularından da yararlanarak çizmeye çalıştık. Abstract In this study it will be try to constituted a conceptual field/frame of meaning in terms of their vocabulary that is constituted verbs in Kokturk Khaned Inscriptions. Verbs, which is reported act, occurance and manner are the most component, constituting a language. The multiplicity of actions and diversity are indicator circumstances of a language, Lifestyles of society reflect to their fundemental vocabulary. Also Kokturks have nomadic way of life. Also nomadic way of life of Kokturks reflected to three major inscription in eighth century. When look at Kokturk inscription, it is seen that a lot of acts. Providing easy axis of meaning in verbs, we can connect nomadic lifestyle of Kokturks. There are verbs, that the same meaning axis, but one with special meanings than the other. In this study, firstly it has been referred meaning of managing, to organize, to bring together verbs. We have tried to identified fundemental meaning of verbs. We have tried to sampled, the context where the same words, taking from three major inscriptions. Later we have tried to give a schema, frame of meaning that constituting this verbs. In this study, we tried to determine meaning frame of administration/manage also benefit hyponymy and hyperonymy topics.
Öz Bu çalışmada Hakaniye Türkçesi döneminin dinî-didaktik eseri Atebetü'l Hakâyık'ta Edib Ahmed'i... more Öz Bu çalışmada Hakaniye Türkçesi döneminin dinî-didaktik eseri Atebetü'l Hakâyık'ta Edib Ahmed'in yazdıklarından hareketle bilgi kavramı ele alına-caktır. Bu kavramların nasıl metaforlaştığı anlambilim yöntemleriyle açıkla-nacaktır. Bilgi olgusu etrafında oluşturulan anlam alanları metaforlarla da or-taya konulabilir. Bu yazıda, Atebetü'l Hakâyık'ta geçen dünyanın ve insanın en önemli varlık nedenlerinden birisi, bilgi kavramı ile oluşturulan metaforlar açıklanacaktır. Bilgi kavramının kullanıldığı söz dizimlerindeki işlevlerine göre ontolojik (varlık-madde, kavramsallaştırma-kişileştirme) metaforların kaynak ve hedef alanları kısa bir şekilde verilecektir. Ortaya çıkan şemadan hareketle bilgi kavramı insanların zihinsel kodlarında bulunduğu şekillere göre ve kültür kodlarındaki yerlerine göre yorumlanıp Edib Ahmed'in metafor dünyasındaki bilgi perspektifi hakkında metin merkezli tarihî bilgi yöntemi ve kültür lingüis-tiğinin imkânları ile açıklanacaktır. Metaforların yardımı ile bilgi kavramının, Edib Ahmed'in tanıklığında, Türk kültür tarihi boyunca insan/insanlık için oluşturduğu etki alanının durumu değerlendirilmeye çalışılacaktır.
Özet Bu çalışma yayımlanmamış olan Kutadgu Bilig Dizini adlı yüksek lisans tezinden (Ö. Eker., Ku... more Özet Bu çalışma yayımlanmamış olan Kutadgu Bilig Dizini adlı yüksek lisans tezinden (Ö. Eker., Kutadgu Bilig Dizini, Niğde Üniversitesi SBE, Niğde, 2015, Yayımlanmamış YL Tezi) hareketle yapılmıştır. Çalışma yapılırken 1993 yılı basımı Kültür Bakanlığı Kutagdu Bilig Mısır Nüshası baskısından ve sonradan 2015 yılı Türk Dil Kurumu Kutadgu Bilig Prestij baskısından yararlanılmıştır. Analitik dizin çalışmamızda Arat neşrine her zaman sadık ve bağlı kalınmıştır. İnceleme kısmında Arat'tan farklı fonetik okumalar yapılmıştır. Bu farklı okumalara yapılan dizin çalışmasında da yer verilmiştir. Mısır nüshası da diğer nüshalardan farklı bir zaman diliminde istinsah edildiği için birtakım fonetik farklılıklar göstermektedir. Tasarruflu yazımlar-imla özellikleri örneklerle verilmiştir. Arat'ın ölümünden sonra yayımlanan dizinde geçmeyen bazı sözcükler tesbit edilip yazılmıştır. Metin içerisinde C nüshası için dipnot bilgisi verilmeyen örnekler verilmiştir. Metinde geçen ikili ve hatta üçlü kullanımlara değinilmiştir. Metinde çokça görülen ses olaylarından bahsedilmiştir. Abstract This study has been established through named Index of Qutadgu Bilig master
XI. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri Ondokuz Mayıs Üniversitesi , 2019
Yay, Türk devlet geleneği ve mitolojisinde gök yuvarlağı, mertebe işareti, "ay"ın temsili ve haki... more Yay, Türk devlet geleneği ve mitolojisinde gök yuvarlağı, mertebe işareti, "ay"ın temsili ve hakimiyet sembolü olarak ifade edilir. Tarihi Türk dili alanı metinlerinde "yā" olarak da rastladığımız yay ayrıca Türklerin sosyal hayatlarında önemli bir yere sahiptir. Kutadgu Bilig'de yay'ın "zamane yā'sı", "devlet yā'sı" şeklinde metaforik ifadelerle kullanımı ile karşılaşırız. Sözcük, Türklerin zaman ve mekan adlandırmasında son derece önemlidir. Yay, Türk devlet kavramı ve Türk mefkuresinin yönetim anlayışının kültürel bir şekilde kavramlaştırılmasıdır. Bu çalışmanın konusu Kutadgu Bilig'de yer alan "devlet yā'sı" kavramsal metaforudur. Türk düşünce ve devlet mefkuresinin yansıtıldığı metaforik ifadelerden olan "devlet yā"sı Kutadgu Bilig'de Uluğ Buğra Han'a yapılan övgü bölümünde karşımıza çıkmaktadır. Kutadgu Bilig'de yer alan "devlet yā'sı" yeni bir zaman/yeni bir çağ anlayışını simgelemektedir. Hükümdarın yönetim gücü olan devletiyle (yönetim gücü/erki) birlikte geniş bir alana hükmetme anlamında kullanılmaktadır. "Devlet yā'sı" bir kavramsal metafor olarak Varlık-Madde, Temel veya Töz metaforu, mitolojik bağlamda ise bir kök metafordur. Devlet soyut yönetim kavramının yay sözcüğünün fonksiyonel özelliğiyle eşleştirilmesi onun Varlık-Madde metaforu olmasını ifade eder. Tek bir kaynak alan ve hedef alana sahip olması nedeniyle Töz metaforu özellikleri göstermektedir. Türklerde devlet/ yönetim anlayışının yanı sıra Türk düşüncesini de yapılandıran metaforik ifadelerden biri olmasıyla da kök metaforu alanına girmektedir. Türk devlet geleneğinin temeli hakimiyet soyut kavramının yay kavramı ile somutlaştırılması Kutadgu Bilig'de devlet yā'sı metaforik kullanımı olan kök metaforu ile karşılanır. Yay sembollü mitolojik kök metaforu zaman/mekan/hakimiyet kavramları ile Türk devlet düzeni ve Türk yönetim tarzının tarihî oluşum sürecinin izleridir. Çalışmada "devlet yā"sı metaforik kavramı ile Türk yönetim şeklinin tarihî siyasî ve fikrî boyutları değerlendirilecektir.
The Second International Language, Culture and Literature Workshop Akdeniz University Faculty of Letters Department of English Language and Literature , 2016
ÖZET Bu çalışmada, Türklerin en eski yazılı belgeleri olan Köktürk Kağanlık Yazıtlarındaki yöneti... more ÖZET Bu çalışmada, Türklerin en eski yazılı belgeleri olan Köktürk Kağanlık Yazıtlarındaki yönetim ile ilgili sözcükler, anlambilime ait olan konulardan alt anlamlılık ve üst anlamlılık açısından incelenmeye çalışılacaktır. Çalışmada öncelikle kavram alanı ve kavram alanını oluşturan alt anlam ve üst anlam konuları açıklanmaya çalışılacak ve yönetim sözcüğünün alt ve üst anlam kavramları tespite çalışılacaktır. Yönetim, insanlığın tarihe yön verdiği dünden bugüne özellikli bir kavram olarak gücünü her geçen gün arttırmaktadır. Tarihî metinler Köktürk Kağanlık yazıtlarından tespit edilecek yönetim ile ilgili sözcükler, Türklerin ve Türkçenin dünya tasavvuru ve tasarrufu hakkında bize bilgi verecektir. Türkçenin yönetim ile ilgili sözcükleri ifadedeki yeteneği ortaya konulmaya çalışılacaktır. Köktürk Kağanlık yazıtlarında yönetim sözcüğü ile ilgili adlarla kavram alanı oluşturulan sözcükler tespit edilecektir. Tespit edilen sözcükler ile Türklerin evren tasavvuru ve tasarrufunun sınırları belirlenecektir. Yönetim ile ilgili sözcüklerin anlam eksenlerinden hareketle anlam hiyerarşileri ortaya konularak, Türkün ve Türkçenin Köktürk Kağanlığı dönemindeki kültür coğrafyası açıklanmaya çalışılacaktır.
Uploads