Historio di Sierra Leone

Prehistoriala ceramikajo trovita en Sierra Leone.

Hominidi habitis Sierra Leone mili di yari ante nun. Posible la maxim anciena esis la Homo ergaster, pose arivis Homo erectus, e fine Homo sapiens, del etnii Bulom (Sherbro), Temne e Limba. Arkeologiala restaji montras ke Sierra Leone habitesas kontinue dum adminime 2500 yari, e populizesis intersequante da diversa populi veninta de altra loki di Afrika.

Posible dum l'Antiqueso, Greki vizitis la litoro di la regiono. Dum la 9ma yarcento, lokala populi komencis uzar fero, e dum la 10ma yarcento populi qui habitis la litoro praktikis agrokultivo.

L'unesma moderna Europano qua arivis en la regiono esis Portugalano Álvaro Fernandes, en 1447. Portugalani komencis komercar sklavi dum la 15ma yarcento.

Britaniani okupis la teritorio dum la 17ma yarcento. Li komencis sendar multa liberigita sklavi de Usa a la regiono dum la fino di la 18ma yarcento, dum la milito pri Usana nedependo. La Krono Britaniana sendis 400 negri e 60 blanki por fondar kolonieto nomizita Granville Town. La grupo inkluzis ex-sklavi de Usa e de Westal Indii qui sendesis a London. La maxim multa mortis poka tempo pose, pro morbi e pro ataki da lokala populi.

Freetown en 1856.

Pos finir la milito en Usa, 3.000 ex-sklavi loyala a la Britaniana Krono sendesis de Nova Skotia a la regiono, tra la privata kompanio Sierra Leone Company. En 1787 la kompanio fondis Freetown. La kolonigiisti konstruktis l'urbo segun la stilo dil urbi de la sudo di Usa, e duris praktikar la religio Metodista. Dum la 19ma yarcento Britaniani duris sendar ex-sklavi a la regiono, note pos finir la komerco di sklavi kun la Britaniana kolonii en 1807. La liberigita sklavi formacis l'elito di la teritorio, ma konfliktis kun lokala populi, de etnio tenne.

Ye la 1ma di januaro 1808, Thomas Ludlam suspensis la funcionado di Sierra Leone Company, e Freetown divenis la chef-urbo di la kolonii Britaniana en la regiono, e resideyo dil koloniala guberniestro. Pos la Konfero di Berlin, de 1884 til 1885, Unionita Rejio decidis okupar plu efikive la regiono, e kreis la protektorato di Sierra Leone. Britaniani kreis imposti a la domicili en 1898, e demandis ke lokala chefi uzis la habitantaro di lia regioni por mantenar la chosei. La habitantaro revoltis kontre l'imposto, e prenis kontrolo di kela regioni dum kurta tempo, ma ante finir 1898 la revolto supresesis.

Trupi de Sierra Leone en Freetown.

De 1914 til 1916, Sierra-Leonana trupi sendesis por kombatar koloniala trupi Germana en Togo. En 1924, Sierra Leone dividesis en kolonio e protektorato, kun diferanta administrala sistemi por singla ek li. Domestika sklaveso duris esar praktikata da lokala eliti til lua aboliso en 1928.

Prezidanto Siaka Stevens komplimentas prezidanto Giovanni Leone dum vizito ad Italia, 1973.

Sierra Leone nedependanteskis del Unionita Rejio ye la 27ma di aprilo 1961, kom monarkio che la Britaniana komunitato. Sioro Milton Margai esis lua unesma chefministro. La lando divenis republiko en 1971. Christopher Okoro Cole esis lua unesma prezidanto, ma guvernis nur dum tri dii, de la 19ma til la 21ma di aprilo 1971. Ye la 21ma di aprilo, Siaka Stevens asumis la prezidanteso, e guvernis til 1985. Dum lua guvernisteso multa opozanti asasinesis ed eventis multa denunci pri korupto.

Ye la 23ma di marto 1991 komencis interna milito qua duris til la 18ma di januaro 2002 e produktis cirkume 75 000 morti e 2 milioni desplasizita. Ahmad Tejan Kabbah, qua elektabis prezidanto en 1998, negociis paco-pakti direte kun la rebeli, inkluzite la pafo-ceso di 1999, signatita en Lome. Pos finir la milito ilu sucese rielektesis en mayo 2002, e guvernis til 2007. Ca yaro, Ernest Bai Koroma, kandidato dil opozanta partiso APC, vinkis l'elekto, e sucesis rielektesar en novembro 2012.

En 2014 komencis epidemio di Ebola-viruso, qua dissemis tra la lando e koaktis la deklaro di urjanteso-stando. L'epidemio produktis plu kam 11 mil morti til 2016.