Marta Połeć

Publikacja ta powstała w ramach projektu zrealizowanego dzięki stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Stypendium było konsekwencją wieloletnich badań etnograficznych działalności artystów ulicznych w polskich miastach, prowadzonych w latach 2012-2019. Prowadzone w tym czasie badania dotyczące organizowania występów ulicznych w sposób oddolny i nieformalny pozwoliły zwrócić uwagę między innymi na zmieniający się status artystów ulicznych w kontekście miejskich regulacji. Występowanie na ulicy, tradycyjnie charakteryzujące się różnorodnością, nieprzewidywalnością i brakiem odgórnej, formalnej organizacji, współcześnie coraz częściej staje się przedmiotem formalizacji i licencjonowania. W 2022 roku dotychczasowe badania zostały wzbogacone o szerszą refleksję nad zagadnieniem regulowania występów ulicznych, której wynikiem jest niniejsza praca.

The publication is the result of a project carried out thanks to the scholarship of the Polish Minister of Culture and National Heritage. The scholarship followed a longitudinal ethnographic study of street performers’ activity in Polish cities between 2012 and 2019. The research carried out during this time on the organisation of street performances in a grassroots and informal way allowed attention to, among other things, the changing status of street performers in the context of urban regulations. Traditionally characterised by its diversity, unpredictability and lack of top-down formal organisation, this activity is increasingly subject to formalisation and licensing. In 2022, the previous research was enriched by a broader reflection on the issue of regulating street performances, resulting in this study.

Przedmiotem książki jest refleksja nad performatywną sztuką uliczną i jej rodzajami. Praca opisuje artystów ulicznych w kontekście tworzonej przez nich wspólnoty, przedsiębiorczości, interakcji z ludźmi i przestrzeni miejskiej. Składa się z dwóch zasadniczych części: teoretyczno-opisowej, charakteryzującej występy uliczne jako zjawisko nieformalnej przedsiębiorczości kulturalnej, a także fotograficzno-empirycznej, przedstawiającej wybrane miasta występów ulicznych (Gdańsk, Kraków, Lublin, Warszawa i Wrocław) oraz sylwetki najciekawszych performerów występujących w Polsce w latach: 2014-2018. Celem pracy było bezstronne i rzetelne przedstawienie występów ulicznych jako ludzkiej działalności – aktualnej, uniwersalnej i efemerycznej – obecnej w przestrzeni miejskiej każdego większego miasta. Kluczowy element książki stanowi przedstawienie definicji artysty ulicznego, osadzonej w naukach humanistycznych o zarządzaniu.

The subject of the book is a reflection on performative street art and its types. The work describes street artists in context of the community they create, entrepreneurship, interaction with people and urban space. It consists of two main parts: theoretical-descriptive and visual-empirical. The first one characterizes street performances as a phenomenon of informal cultural entrepreneurship. The second one presents selected cities of street performances (Gdansk, Cracow, Lublin, Warsaw and Wroclaw) and characters of the most interesting performers appearing from 2014 to 2018 in Poland. The aim of the work was to provide an impartial and reliable presentation of street performances as human activity – current, universal and ephemeral – present in urban space of every major city. The key point of the book is a definition of a street artist, embedded in humanistic management.

Tematem książki jest etnograficzny opis i analiza działalności artystów ulicznych na terenie Starego Miasta w Krakowie. Celem badań było dynamiczne przedstawienie kultury organizacji nieformalnej tworzonej przez performerów. Opracowanie powstało w wyniku dwuletnich badań terenowych, przeprowadzonych z wykorzystaniem metod etnograficznych: wywiadu oraz obserwacji uczestniczącej. Autorka prezentuje obraz organizacji widzianej przez różne grupy: przede wszystkim oczami artystów ulicznych, ale również ich odbiorców, powołując się na dyskurs medialny czy też patrząc z perspektywy urzędników. Istotny wpływ na zmianę organizacji mają wprowadzone w 2012 roku przepisy dotyczące Parku Kulturowego Stare Miasto w Krakowie. W analizie pozyskanych materiałów został  wykorzystany model dynamiki kulturowej Mary Jo Hatch.

Rozdział przedstawia zagadnienie niematerialnego dziedzictwa kulturowego w kontekście działalności artystów ulicznych. Celem tekstu było ukazanie różnorodności występów ulicznych i wartości prezentowanych poprzez sztukę uliczną, które ze względu na sposób zarządzania nią, mogą być waloryzowane bądź deprecjonowane. Instytucjonalizacja występów ulicznych objawia się m.in. poprzez: prawo ustanawiane na szczeblu państwowym i międzynarodowym, licencjonowanie artystów ulicznych w poszczególnych miastach, sposób organizacji festiwali sztuki ulicznej, festynów miejskich oraz imprez i działań w przestrzeni publicznej prowadzonych w celach komercyjnych. Problem badawczy miał ukazać, w jaki sposób polityka poszczególnych podmiotów wpływa na prezentowanie danych treści kulturowych przez artystów ulicznych, a także wskazanie, dlaczego niektóre z tych treści w przestrzeni publicznej uznawane są za ważniejsze od pozostałych. Tekst powstał na podstawie badań etnograficznych prowadzonych w Krakowie od 2012 roku oraz realizacji projektu badawczego pn. Diamentowy Grant od 2014 roku na obszarze najpopularniejszych turystycznie polskich miast.

The aim of the paper was to examine and analyze the context of activity of street performers, presented by the mass media in Poland. The research question was: How the image of street performer in media looks like? Who creates this image? The intention was to describe the way the street performers are being shown by: the media representatives, their own customers and also by themselves. Moreover, the paper highlights the aspect of social role of presenting this kind of human activity in media discourse. This text is a result of ethnography conducted among the street performers in the biggest Polish cities from 2012 to 2016. The ethnography was broadened with the analysis of various examples from media discourse: internet, television, radio, press, film and literature. The analysis includes three different meanings of media discourse: (1) as a communication occurrence, (2) as a compilation of values and (3) as an interaction. The results of the article show the media influence on contemporary meaning and shape of street performances. Moreover, the paper reveals a present social knowledge concerning the street shows.

Keywords: performance, street, promotion, film, urban sphere, image, media, message, acting, activity

Słowa kluczowe: występ, ulica, promocja, film, przestrzeń miejska, wizerunek, media, przekaz, odgrywanie, działalność

Cel badań. Celem artykułu było przeanalizowanie sposobów korzystania z Parku Łazienki Królewskie w Warszawie przez jego użytkowników – poznania ulubionych miejsc i najchętniej pokonywanych tras. Tekst przedstawia wyniki badań etnograficznych, zaprezentowanych w pracy dyplomowej pt. „Park Łazienki Królewskie: Przestrzeń miejska w narracjach i praktykach jej użytkowników” .
Metodologia. Badania terenowe przeprowadzono w latach: 2012-2013 na obszarze Parku Łazienkowskiego z wykorzystaniem metod: wywiadu antropologicznego, obserwacji uczestniczącej oraz notatek terenowych. Pytanie badawcze dotyczyło sposobów spędzania czasu w Parku oraz przyczyn odgrywania istotnej roli w życiu mieszkańców Warszawy. Na potrzeby analizy wykorzystano koncepcję map mentalnych Kevina Lyncha, wyróżniających: drogi, węzły, punkty orientacyjne, obszary i krawędzie. Tekst odnosi się również do innych idei przestrzeni i miejsc, takich jak: miejsce centralne, miejsce znaczące, miejsce wspominania czy puste przestrzenie.
Wyniki. Artykuł konfrontuje wyniki przeprowadzonych badań jakościowych ze sposobami percepcji Parku we wcześniejszych badaniach ilościowych. Wynikiem badań jest ukazanie oryginalnej w kontekście użytkowania Parku perspektywy osób go odwiedzających.
Wnioski. Spojrzenie badanych odzwierciedla zaangażowaną postawę ludzi korzystających z parku, nadających przestrzeni publicznej nowe znaczenia w odniesieniu do swoich prywatnych, osobistych przeżyć. Pozwala stworzyć użytkową mapę parku – alternatywną do oficjalnej, wykorzystywanej przez zarządzających instytucją kultury.

Aim. The aim of the article was the analysis of the ways how people use space of the Royal Łazienki Park in Warsaw – which places are their favorite and which tracks do they follow the most enthusiastically of all? The paper concerns the results of the ethnography entitled: “Royal Łazienki Park. Urban space in the users’ narratives and practices” .
Methodology. The field research was conducted from 2012 to 2013 in the area of the Royal Łazienki Park. Author used the methods: anthropological interview, participant observation and research diary. The research questions were: How people spend their time in Park? Why the Łazienki Królewskie Park plays an important role for the inhabitants in Warsaw? Author considers the concept of mental maps by Kevin Lynch (distinguishing: paths, nodes, landmarks, districts and edges), but also the other ideas of space and places (central place, significant place, lieu de momoire, empty spaces).
Results. The results of the conducted qualitative research are presented in contrast to the image of Royal Łazienki Park presented in some of the earlier quantitative polls. In effect, the usage of the Park is shown in original contexts presented by the users.
Outcome. Users’ perspective reflects an involved attitude of people, which are creating quite new meanings of the space they use, basing on their own private experiences. It gives a possibility to create appropriable map of the Park – alternative to the official one, which is being presented by the manager of the cultural institution.

Artykuł przedstawia najważniejsze festiwale sztuki ulicznej, które odbyły się w Polsce w 2014 roku: motywy ich powstania, cechy charakterystyczne, a także sposób ich organizacji oraz przebieg. Festiwal został ukazany jako zjawisko typowo miejskie, specyfiką nawiązujące do karnawałowych parad, zaś korzeniami sięgające czasów antycznych. Współcześnie występy w przestrzeni miejskiej stają się coraz powszechniejszym sposobem docierania ze sztuką do nowych odbiorców; przedstawiania dotychczas istniejących form pokazów w odmiennym kontekście – bezpośredniości i nieprzewidywalności. Materiały do analizy festiwali zebrano przede wszystkim korzystając ze źródeł internetowych, a także za pomocą metod etnograficznych, bezpośrednio od ich uczestników.

The article presents the most important festivals of street art in Poland in 2014: the reasons of uprising, distinctive features, the ways of organizing and being held. Festival is shown as typical urban phenomenon, with the character referring to carnival’s parade and with the roots reaching the ancient times. These days, the performances in urban space are becoming a common way of getting to the new viewers, showing heretofore existing kinds of performance in another context – full of immediacy and unpredictability. The materials were collected with usage of the Internet sources and also by ethnographical methods – directly from the participants.

Artykuł przedstawia metodologię badań terenowych, której Autorka użyła w badaniu przedsiębiorczości artystów ulicznych w Polsce. Badania etnograficzne, rozpoczęte w 2012 roku, zostały przeprowadzone głównie za pomocą wywiadu i obserwacji uczestniczącej. Działalność performerów, mimów oraz muzyków pracujących na ulicy jest przykładem rynku doznań. Artyści zarabiają dzięki stworzonym przez siebie strojom oraz wymyślonym kreacjom, dostarczając ludziom wspomnień i przeżyć. Esej pokazuje dylematy etyczne i problemy metodologiczne początkującego Etnografa. Autorka szczegółowo opisuje badania jakościowe: przygotowanie, ich przebieg, sposób pozyskiwania oraz porządkowania informacji. Przedstawia teren badawczy, relacje z badanymi, a także pracę nad zebranymi materiałami. Przedsiębiorczość jest ukazana w oryginalnym kontekście – na przykładzie nieformalnej organizacji zajmującej się sztuką.

The article presents the methodology of ethnographic field research which the Author used to study entrepreneurial aspects of Polish street artists’ activity. The presented ethnographic study is based on interviews and observation, including participant observation. The activity of performers, mimes and musicians working in the street is regarded as an instance of experience economy. Artists earn money thanks to their handmade costumes and their invented creations, providing people with memories and experiences. This essay also presents some of the researcher’s ethical dilemmas and methodological problems. The author describes her qualitative research in detail: preparations, enactment, ways of obtaining and interpreting material . She presents her field , relations with her interlocutors and her work with the empirical material. Entrepreneurship is framed within its original context, as entrepreneurial activities of non-formal art organizations.

Artykuł powstał w wyniku trwających dwa lata badań etnograficznych na temat działalności nieformalnej organizacji artystów ulicznych. Na metodę badawczą złożyły się: wywiad antropologiczny oraz obserwacja uczestnicząca, uzupełnione o analizę zagadnień poruszanych w dyskursie medialnym. Tekst porusza problem regulacji przez władze miejskie działalności mimów, żywych rzeźb oraz muzyków występujących w przestrzeni miejskiej na przykładzie kliku z największych turystycznych miast w Polsce: Krakowa, Wrocławia, Częstochowy oraz Gdańska. Czy prezentowany poziom, wrażenie artystyczne, prezencję i kulturę osobistą artystów powinny oceniać specjalnie powstające komisje, czy też oglądający oraz słuchający ich na ulicach ludzie? Przytaczane wierne fragmenty wypowiedzi artystów ulicznych pozwalają rozważyć, czy w tej pracy potrzebne jest wprowadzenie regulacji i w jaki sposób, aby nie stanowiły one ograniczenia wolności artystycznej.

Article is a result of 2-years ethnographical research concerning street artists as a non formal art organization. Methodology of field research included anthropology interview, participant observation and analysis of the issues from mass media discourse. Article says about the problem of regulations on street artists’ activity in urban area in the biggest touristic cities in Poland: Cracow, Wroclaw, Czestochowa and Gdansk. Do you think presented standards, artistic impression, appearance and personal culture should be estimated by special commission, or by the people watching and listening performers on the streets? Faithfully quoted excerpts from street artists’ stories show if implementation of the rules is needed and how it could be done without limiting artistic freedom.

Background scientific research: Fashion in the Eastern Bloc countries, like other issues in the field of private consumption, was a state affair (Gronow, Zhuralev, 2016). According to Bartlett (2010), in the Soviet Union and countries under the political influence of Moscow (Czechoslovakia, East Germany, Hungary, Poland, Yugoslavia) were three main socialist sartorial narratives: utopian dress (practical work uniform for new privileged working class), socialist fashion (combination of various cultural elements for the political needs of the Stalinist system), and everyday fashion (a series of individual practices of citizens, such as sewing garments or purchasing clothes on the black market). The clothing sector was a centralized structure of interdependent institutions. In the People's Republic of Poland, this system included, i. a. Moda Polska (Rzechorzek, 2018), Telimena Fashion House, Cepelia, Cora (Boćkowska, 2015) or the Hoffland brand created by Barbara Hoff (Łukoszek, 2014). For many years after the fall of communism, the history of fashion in the People's Republic of Poland was not analyzed, today it is discussedand more and more often treated as part of our cultural heritage, as evidenced by book publications (Boćkowska, 2015; Stockholm, 2015; Antkowiak, Janas, 2015; Tomasik, 2016), which appeared in recent years, and museum exhibitions organized by public institutions in Krakow, Łódź, Wrocław and Gdynia.
From today's perspective, Fashion design in the People's Republic of Poland is often presented as an element of opposition to the communist system. Did the designers perceive the design process in terms of a political activity? In order to answer this question, we refer to neo-institutionalism, which is a contemporary take on the field of institution studies, which is present in economics, sociology and political science, among others (Scott, 2008). Thus, institutions are relatively stable over time social structure, which shape the behavior of individuals, guarantee a sense of shared values and have consistent reference points to identify the meanings of actions (Peters, 1999). The systematic behaviors of individuals are dependent on the determinants of the institutional environment and create lasting social rules (Sadowski, 2014).
The institutional logics perspective assumes that actors are nested at different levels of the interinstitutional system: individual, organizational, organizational field, and society (Thornton et al, 2012). This perspective presents how the situation of individual and organizational actors at different social levels in the interinstitutional system affects these actors through unique organizational rules, practices, and symbols. This is a legitimate approach in fashion studies where fashion itself can be seen as a kind of institution which shape individuals, society and culture (Crane, 2000; Davis, 1994).
Research issue to be addressed: The research problem of the project concerns institutional patterns of fashion design in the times of the Polish People's Republic - with particular emphasis on the period of the 60s, 70s and 80s of the 20th century from the perspective of management sciences. The following auxiliary questions were proposed: What did inspire and motivate designers to act in the times of the People's Republic of Poland? How did they deal with institutional and resource constraints? Did they see fashion design as an expression of opposition to communist conditions?
Methodology used: The project is being conducted as a part of first edition of Heritage Priority Research Area competition of the Jagiellonian University. The adopted paradigm of social sciences is an interpretative paradigm (Burrell & Morgan, 1979), assuming the relativity of social reality and focus on its meaning and description. The qualitative research will be conducted in 2021, including anthropological interviews with several designers and desk research (literature, documents, photographs). f4 transcript & analyze software will be used to transcribe, code and analyze gathered data. The project results will be presented according to the notion of action nets (Czarniawska, 2010), indicating the main actions, the connections between them and the main involved actors. Diversified selection of data, methods, researchers and theories will ensure methodological triangulation (Gibbs, 2019).
Expected results: The perspective of institutional logics makes it possible to answer questions about the micro perspective - individual units, the meso perspective - represented by organizations, and the macro perspective - concerning societies in the context of design process management in the People's Republic of Poland from the point of view of the designers. It is undoubtedly an important element of the history of the Polish fashion market and heritage of Poland. The research results may be important not only for researchers interested in this particular context, but also for everyone looking for a reference to the currently popular ideas of less waste, DIY, upcycling, which are the base for the new business models in the fashion industry.
Keywords: fashion studies, fashion design, socialist fashion, management, neoinstitutional theory

The paper presents the results of PhD dissertation, concerning the informal organisation of street performers in the context of cultural entrepreneurship and the humanistic trend of management. Its main theoretical and conceptual framework is that of neo-institutional theory. The research problem concerns the institutionalisation of street artists’ activities in the context of cultural entrepreneurship. This process is considered in relation to the social, cultural and structural aspects of activity of street performers, which constitute patterns of such activity.
The paper is based on the interpretative paradigm and  the researcher employs qualitative research methods, in particular ethnography and organizational ethnography. The following methods have been used to explore the research problem: participant observation and anthropological interview. The fieldwork was carried out from 2012 to 2019, mainly in the urban area of Polish cities: Gdansk, Lublin, Cracow, Warsaw and Wroclaw.
Street performances are a varied phenomenon with a rich history, but so far insufficiently investigated, or even marginalized. The ambition of this paper was therefore to analyze and explain the process of organizing informal street performances. The originality of the work is demonstrated by three key conclusions concerning the posed research problem: the patterns of construction of street performers’ cultural roles and activity, the structure of the activities that compose it, and the institutional logics that shape it.
The contribution to knowledge made by this paper concerns an innovative approach in management studies to informal street performances as cultural entrepreneurship, demonstrating the structuring-institutionalising dynamics of this activity within their respective institutional logics.

The aim of the study is to present the meaning of informal street performances as the grassroots initiatives referring to intangible cultural heritage. The activity of buskers presenting various artistic talents belongs to tradition of entertaining people in specific areas of public space. Street artists through their work – costumes, creations, repertoire, means of expression, scenario of the performance and even chosen places – tell stories that are often embedded in the local context – regional or national – but also constitute a universal meaning for the audience. The study concerns the area of the old towns in Polish cities: Cracow and Warsaw (UNESCO World Heritage Sites). The presented areas differ among other things in terms of geographical location, spatial layout and applicable legal regulations regarding street performances. The ethnographical research was prepared with qualitative methods during the fieldwork from 2014 to 2018.
The study not only outlines the present limitations in leading the street performances in preserved areas, but also provides other issues concerning the investigated problem. It may let us realize that street performances play important social role, while creating a common, universal and inexpensive access to culture. While preserving the unique historical areas, it is worth considering also to take care of intangible heritage – more folk and grassroots – which as well as them belongs to urban area, although is definitely more ephemeral and elusive.

Przedmiotem wystąpienia jest refleksja metodologiczna nad badaniami etnograficznymi prowadzonymi w nowym, oryginalnym i niezbadanym wcześniej terenie badawczym w kontekście nauk humanistycznych o zarządzaniu. Celem tej refleksji jest rozważenie znaczenia podejmowanych decyzji i świadomość ich konsekwencji nie tylko w dalszej pracy terenowej badacza, ale także w życiu badanej społeczności. Problem badawczy dotyczy związku poszczególnych postaw badawczych w typologii Raymonda Golda (wyłączny obserwator, obserwator-jako-uczestnik, uczestnik-jako-obserwator, pełny uczestnik) z poszczególnymi etapami badań na przykładzie etnografii nieformalnych występów artystów ulicznych w polskich miastach. Wystąpienie prezentuje wyniki badań etnograficznych, prowadzonych od 2012 roku na obszarze krakowskiego Starego Miasta i kontynuowanych od 2014 roku w skali ogólnopolskiej w ramach projektu Diamentowy Grant pt. „Etnografia nieformalnej organizacji artystów ulicznych w Polsce”. Na metody badań złożyły się przede wszystkim: wywiad antropologiczny, obserwacja uczestnicząca i nieuczestnicząca, shadowing i notatki terenowe. Efektem wystąpienia mogą być przede wszystkim oparte na długotrwałej pracy badawczej i bezpośrednim doświadczeniu wytyczne do przeprowadzenia badań w konkretnym kontekście naukowym i społecznym, ale także interdyscyplinarna dyskusja na temat roli zaangażowania badacza oraz świadomości podejmowanych działań dla dalszego przebiegu badań, a w konsekwencji otrzymywanych wyników.

The paper presents street performances in Poland in context of everyday life, emotion and social change. The Author perceives activity of performers as a phenomenon of non-formal cultural entrepreneurship in urban sphere. This occupation is based on ephemeral two-way contact with a busker, who provides the receivers feelings, impressions, stories, memories and even local heritage knowledge, by acting.

The activity of performers working in urban area provides an example of the experience economy concept. The artists earn money by creating experiences with their appearance, move and touch, instead of producing any material items. Their work is strongly devoted to manifestos of artistic and social freedom, in opposite to overwhelming commercial and political aspirations in public sphere. The aim of this paper is to present the meaning of  using body and releasing emotions in telling stories, sharing ideas and building communities.

The presentation shows the results of ethnographic study based on interviews and participant observation, performed in the old towns and major areas of the most popular touristic Polish cities since 2014. The research group included street artists of different kinds of performances: theatre, illusion, new circus, dance, music and plastic arts. The investigation was prepared as part of ‘Ethnography of informal organization of street artists in Poland’ project (Diamond Grant programme).

The paper presents the street performers’ activity in the context of tourism development and cultural sustainability. Performative street art more and more often is being perceived as a tourist attraction. However, street performances may arise as a grassroots initiative in taking care of the local community. This activity also has an impact on ordinary citizens’ life, as performers care of the environment’s future.
The aim of the case studies is to characterize the activity of mime artists, living statues and street actors in relation to the space where they perform, but also to the cultural symbols they use. The activity of performers working in the urban sphere is regarded as an instance of experience economy. Artists earn money thanks to their handmade costumes, invented creations and organized by themselves shows, providing people with memories and experiences. Their work refers to the local heritage, current issues, environmental problems and varied creative activities. It is also strongly dedicated to the manifestos of artistic and social freedom, in opposite to overwhelming commercial and political aspirations in the public sphere.
The presentation shows the results of ethnographic study, which is based on interviews and participant observation, performed in the old towns of the most popular touristic Polish cities (Warsaw, Cracow, Wroclaw, Gdansk and Lublin) since 2012. Entrepreneurship is framed within its original context, as entrepreneurial activities mainly of non-formal art organizations. The study was prepared as a part of a research project: ‘Ethnography of informal organization of street artists in Poland’ (Diamond Grant programme).

Warsztaty poprowadzi mgr Marta Połeć, laureatka III edycji prestiżowego Diamentowego Grantu, przyznawanego najwybitniejszym studentom przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego od 2012 roku. Autorka realizuje projekt w zakresie nauk humanistycznych o zarządzaniu, zatytułowany: „Etnografia nieformalnej organizacji artystów ulicznych w Polsce”. Jest absolwentką Uniwersytetu Warszawskiego (Zarządzanie, Etnologia) oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego (Zarządzanie Kulturą i Mediami).

Serdecznie zapraszamy studentów i doktorantów wszystkich kierunków, w szczególności osoby zainteresowane prowadzeniem badań naukowych, a także myślące o pracy naukowej w przyszłości.