ax

Kurmancî

Bilêvkirin

• (standard)  IPA^(kilîd): /ɑːx/
• Deng (Bidlîs)^ⓘ
• Kîtekirin: ax

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	ax	ax
Îzafe	axa	axên
Çemandî	axê	axan
Nîşandera çemandî	wê axê	wan axan
Bangkirin	axê	axino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	axek	axin
Îzafe	axeke	axine
Çemandî	axekê	axinan

ax

ax mê

1. xwelî, toz û herrî û xîz
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
2. erd, milk, zevî
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
3. war, welat
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Ji wêjeya klasîk

• Hatî Cebraîl li ba emrê Letîf
  Çengekî axê ji wê qebra şerîf
  Girt û ba tesnîmê safî kir hevîr — (Mela Hesenê Bateyî, Mewlûda Kurdî, ~1720)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: ئاخ‎
• kurdî-krîlî: ах

Jê

• axa
• axî
• axîn (2)

Etîmolojî

Hevreha belûçî ak, hak, sanskrîtî आस (āsa) (ase-: xwelî - S-ya proto-hindûewropî di zimanên îranî de dibe "h" yan "x"), hîtîtî ḫeşşe- (xwelî), yûnaniya kevn ἄζα (áza) (aza: pîsatiya hişk), gotî 𐌰𐌶𐌲𐍉 (azgo: xwelî), îngilîzî ash (xwelî), almanî Asche (xwelî), swêdî û îzlendî aska (xwelî), danmarkî û norwecî aske (xwelî), holendî as (xwelî), ermenî աճիւն (ačiwn, “xwelî”), hemû ji proto-hindûewropî *h₂éHōs (“xwelî”). Herwiha bi metatezê soranî خاک‎ (xak) (xak < *ax- + -k), farisî خاک‎ (xak) û pehlewî 𐭧𐭠𐭪 (xak), belûçî ہاک‎ (hak) jî. Di kurdî de ax ji "xwelî" ya proto-hindûewropî û xwelî ji "ax" ji proto-hindûewropî tê anku maneyên wan bi hev guherîne.

Bi zaravayên din

• Soranî: gił, xol
• Kurdiya başûrî: xak
• Lekî: xak
• Zazakî: harî

Werger

• Abxazî: анышә (ānəš°)
• Afrîkansî: grond → af
• Albanî: tokë → sq m, dhe → sq n
• Almanî: Erde → de m, Grund → de n
• Aragonî: suelo
• Asamî: মাটি (mati)
• Azerî: torpaq → az
• Baskî: lurzoru
• Başkîrî: тупраҡ (tupraq)
• Bau bidayuh: tana'
• Belarusî: зямля́ m (zjamljá), гле́ба → be m (hljéba), грунт n (hrunt)
• Belûçî: ہاک‎ (hák)
• Bengalî: মাটি → bn (maṭi), ভূমি → bn (bhumi)
• Bulgarî: земя́ → bg m (zemjá), по́чва → bg m (póčva)
• Burmayî: မြေ → my (mre), မြေဆီလွှာ → my (mrehcihlwa)
• Çeçenî: латта (latta)
• Çekî: půda → cs m, země → cs m
• Çerokî: ᎦᏓ (gada)
• Çînî:

  Kantonî: 泥 (nai⁴), 泥土 (nai⁴ tou²), 土 (tou²)

  Mandarînî: 土壤 → zh (tǔrǎng), 泥土 → zh (nítǔ), 地 → zh (dì)

• Çuvaşî: тӑпра (tăpra)
• Danmarkî: jord → da g
• Endonezyayî: tanah → id
• Erebî: تُرْبَة‎ m (turba), أَرْض‎ → ar m (ʾarḍ)
• Ermenî: հող → hy (hoġ)
• Esperantoyî: grundo
• Estonî: muld → et
• Farisî: خاک‎ → fa (xâk)
• Fînî: multa → fi
• Fransî: sol → fr n, terre → fr m
• Gaelîka skotî: talamh n an m, ùir m
• Galîsî: solo → gl, terra → gl m
• Gurcî: ნიადაგი (niadagi), მიწა (mic̣a)
• Higaononî: bugta
• Hindî: मिट्टी → hi m (miṭṭī)
• Hîlîgaynonî: duta
• Holendî: grond → nl n, aarde → nl m
• Îbanî: tanah
• Îbranî: אֲדָמָה‎ → he m (adamá), עָפָר‎ → he m ('afár)
• Îngilîzî: soil → en, clod → en, daub → en, area → en, clay → en, dirt → en, earthen → en, land → en
• Îtalî: suolo → it n
• Îzlendî: jörð → is m
• Japonî: 土 → ja (つち, tsuchi), 土壌 → ja (どじょう, dojō), 地 → ja (ち, chi)
• Javayî: lemah → jv, siti
• Karaçay-balkarî: топракъ (topraq), топуракъ (topuraq), джер (cer)
• Katalanî: sòl → ca n
• Keçwayî: allpa → qu
• Kirgizî: топурак → ky (topurak)
• Koreyî: 흙 → ko (heuk), 토양 → ko (toyang)
• Latînî: humus → la
• Latviyayî: augsne → lv m, zeme → lv m
• Lawsî: ດິນ → lo (din)
• Lîtwanî: dirva m, žemė → lt m, gruntas n
• Lueyî: ᦡᦲᧃ (ḋiin)
• Makedonî: земја m (zemja), почва m (počva)
• Malayalamî: മണ്ണ് → ml (maṇṇŭ)
• Malezî: tanah → ms
• Maltayî: ħamrija m
• Mançûyî: ᠪᠣᡳᡥᠣᠨ (boihon)
• Mecarî: föld → hu, talaj → hu
• Melanauyiya navendî: tanak
• Mongolî: шороо → mn (šoroo), хөрс → mn (hörs)
• Nahwatlî: tlālpantli
• Navajoyî: łeezh
• Nedersaksî: Grund n, Eerd m
• Normandî: tèrre m
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: jord → no n an m

• Oriyayî: ମାଟି → or (maṭi)
• Oromoyî: biyya, biyyoo → om, dachee, lafa
• Oygurî: تۇپراق‎ (tupraq)
• Ozbekî: tuproq → uz
• Plodîşî: Ieed m
• Polonî: ziemia → pl m, gleba → pl m
• Portugalî: solo → pt n
• Qazaxî: топырақ (topyraq)
• Romanyayî: sol → ro nt
• Rusî: земля́ → ru m (zemljá), по́чва → ru m (póčva), грунт → ru n (grunt)
• Sebopî: tana'
• Sebwanoyî: yuta
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: земља m

  Latînî: zemlja → sh m

• Sîlhetî: ꠝꠣꠐꠤ (maṭi)
• Slaviya kevn:

  Kirîlî: землꙗ m (zemlja)

• Slovakî: pôda m, zem → sk m
• Slovenî: zemlja → sl m, prst → sl m
• Spanî: suelo → es n
• Swahîlî: mchanga → sw
• Swêdî: jord → sv g
• Şanî: လိၼ် (lǐn)
• Şerpayî: ས
• Tabasaranî: руг (rug)
• Tacikî: хок → tg (xok), гил → tg (gil)
• Tagalogî: lupa → tl, sulip
• Taosî: ną̀méne
• Tarifitî: šar n
• Tayî: ดิน → th (din)
• Teterî: туфрак → tt (tufraq)
• Tirkî: toprak → tr
• Tirkmenî: toprak
• Tîbetî: ས (sa)
• Toxarî B: keṃ
• Urdûyî: مٹی‎ m (miṭṭī)
• Ûkraynî: земля́ → uk m (zemljá), ґрунт → uk n (grunt)
• Viyetnamî: đất → vi
• Weylsî: gweryd n
• Ximêrî: ដី → km (dəy)
• Yamanayî: tan
• Yidîşî: ערד‎ m (erd)
• Yûnanî: έδαφος → el nt (édafos)
• Zhuangî: doem, namh

Baneşan

ax

1. Gaziyek anku bangek anku hawarek e mirov dikin dema bi tiştek pirr xweş yan nexweş dihesin.

   Ax, pişta min diêşe!

   Ax, tu çend şirîn î!

Hevmane

• ay
• of
• ox
• wax

Bide ber

• wey
• hey

Jê

• axîn (1)

Werger

• Afrîkansî: eina → af
• Almanî: au → de, aua → de, autsch → de
• Bîkoliya naverast: aray
• Bretonî: aiou → br
• Bulgarî: ох (oh)
• Çekî: au → cs
• Çerokî: ᎠᏲ (ayo)
• Çînî:

  Mandarînî: 哎喲 → zh (āiyō), 哎呀 → zh (āiyā)

• Danmarkî: av → da
• Endonezyayî: aduh → id
• Erebî: حِلْيَة‎ (ḥilya), آه‎ → ar (ʾāh)

  Erebiya hîcazî: أي‎ (ay), أح‎ (aḥ), آخ‎ (āḵ)

• Ermenî: ախ → hy (ax), վախ → hy (vax)
• Esperantoyî: aj → eo, uj → eo
• Farisî: آخ‎ → fa (âx), آی‎ → fa (ây)
• Fînî: ai → fi, au → fi, auts → fi, auh!, aijai, auh
• Fransî: aïe → fr, ouille → fr
• Gaelîka skotî: oich, oit, aobh
• Holendî: au → nl
• Îbranî: אח‎ → he, אוי‎ → he
• Îdoyî: aye → io
• Îngilîzî: ouch → en, woe → en, wow → en
• Îtalî: ahi, ahia
• Îzlendî: ái
• Japonî: 痛い → ja (itai), いて (ite), いてて (itete)
• Kapampanganî: aray, aw
• Katalanî: au → ca
• Kîmaragangî: odoi
• Koreyî: 아야 → ko (aya)
• Lakotayî: yúŋ
• Latînî: au → la, hau
• Lîtwanî: au → lt
• Malezî:

  Jawî: ادوه‎

  Rumî: aduh → ms

• Maltayî: aħħ
• Maorî: taukahore
• Mecarî: jaj → hu
• Navajoyî: ayáo, ayáh
• Norwecî: au → no
• Ojibweyî: iyoo
• Peştûyî: وخ‎ (wax), وئ‎ (wëy)
• Polonî: aua → pl, au → pl, auć → pl
• Portugalî: ai → pt, au → pt
• Romanyayî: ai → ro, au → ro, ah → ro, vai → ro, aoleu → ro
• Rusî: ой → ru (oj), ай → ru (aj), ох → ru (ox), а́уч → ru (áuč)
• Sirboxirwatî: au → sh, auć, joj → sh, jao → sh
• Spanî: ay → es, uy → es
• Swêdî: aj → sv
• Tagalogî: aray, aruy, aguy, ay → tl
• Tamîlî: ஐயோ → ta (aiyō)
• Tayî: อุ๊ย → th (úi), อุ๊ยตาย (úi-dtaai), โอ๊ย → th (ói)
• Telûgûyî: అభా (abhā)
• Viyetnamî: úi da, ai da, ui da, đau → vi
• Yorubayî: yéè
• Yupîkiya navendî: akekataki
• Yûnanî: αχ → el (ach), ωχ → el (och)
• Zêlandî: ai

Zazakî

Mane

1. ax, dema tif kirinê dengê ku ji qirikê dertê, Mana nîda (gazî) dide

Îngilîziya navîn

Navdêr

ax

1. bivir
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Çavkanî

Ev peyv ji wergerên bivir hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

Îngilîzî

Bilêvkirin

• Deng (Keyaniya Yekbûyî (Southern England))^ⓘ
• Deng (Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê (Teksas))^ⓘ

Navdêr

ax

1. bivir
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Herwiha

• axe

Kreyoliya jameîkî

Lêker

ax

1. pirsîn, pirs kirin
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)