Epistily voalohany ho an' ny Kôrintiana

Ny Epistily voalohany ho an' ny Kôrintiana na Taratasy voalohan' i Masindahy Paoly ho an' ny Kôrintianina dia boky ao amin' ny Testamenta Vaovao ao amin' ny Baiboly kristiana, izay anisan' ireo atao hoe epistily. Taratasy voalohany nalefan' ny Apôstôly Paoly ho an' ny fiangonana kristiana tany Kôrinto izany. Teo anelanelan' ny taona 50 sy 57 no heverin' ny manam-pahaizana ho nanoratana azy. Misy toko 16 ity boky ity.

Ny anaran' ilay boky

᾽Επιστολὴ πρὸς Κορινθίους / Epistolê pros Korinthious no anaran' io epistily io amin' ny teny grika fa Epistula I ad Corinthios kosa amin' ny teny latina.

Ny Prôtestanta malagasy sy ny ankamaroan' ny Kristiana malagasy tsy katôlika dia manao hoe Epistily voalohany ho an' ny Kôrintiana (hafohezina amin' ny hoe Kôrintiana voalohany) fa manao azy hoe Epistolà na Taratasy voalohan' i Masindahy Paoly ho an' ny Kôrintianina (hafohezina amin' ny hoe Kôrintianina voalohany) kosa ny Katôlika malagasy.

Tantara

Araka ny Asan' ny Apôstôly 18:1-16 dia ny Apôstôly Paoly no nanorina ny fiangonana tao Kôrinto. Nitoetra tao nandritra 18 volana i Paoly tamin' ny fitsidihany azy fanindroany. Avy any Atena izy tamin' izay. Tao amin' ity tanàna ity izy no niady hevitra tamin' ny filôzôfa grika teo amin' ny Aerôpaga (Asa 16:17-34). Teo koa izy no nifanena tamin' ny Jiosy na Jody atao hoe Akoila sy ny vadiny atao hoe Prisila. Nonina tao aminy i Paoly. Nankany amin' ny sinagôga isan-tsabata mba hitantara amin' ny Jiosy sy Grika ny amin' ny nisehoan' i Jesoa na Jesosy Kristy aminy izay ninoany fa Mesia.

Maro ny Jiosy nampahalala an' i Paoly fa tsy tia izany fampianarana izany. Na izany aza dia nisy ny Jiosy nino sady natao batisa. Izany no niantombohan' ny fiangonana tao Kôrinto. Nody i Paoly taorian' ny fanorenany ny fiangonana tao Kôrinto. Tamin' izany no nahenoany ny olana mitranga ao amin' ny fiangonana vao naoriny. Rehefa tao Kôrinto i Paoly dia nanao asa tanana mba hivelomany (1Kôr. 4:12; 9:1-18).

Famintinana

Teo amin' ny Jiosy na Jody no nanombohan' i Paoly ny asany nefa nandeha tany amin' ny Jentilisa na Jentily izy mba hampandre ny amin' i Jesosy na Jesoa Kristy koa ny tsy Jiosy ka hanaraka ny fampiarany. Betsaka ny mahantra teo amin' ny Kristiana tao Kôrinto (1Kôr. 1:26-29). Tsy tian' i Paoly ny fisian' ny fitsitokotokoana teo amin' ny Kristiana tao Kôrinto (1Kôr. 1:10 - 4:21). Nanoro hevitra azy ireo izy ny amin' ny fomba tokony hifampitondrany (1Kôr. 5:1 - 6:20). Namaly ny fanontanian' ny Kristiana ny amin' ny fanambadiana (1Kôr. 7:1-40) sy ny sakafo aterina amin' ny sampy koa izy (1Kôr. 8:1-13). Namporisika ny Kristiana hanompo an' Andriamanitra amin' ny fomba tena izy i Paoly (1Kôr. 10:1 - 14:40) sy ho hentitra amin' ny finoana fa Andriamanitra no nandresena ny fahafatesana (1Kôr. 15:1-58). Ambaran' i Paoly koa fa ambony noho ny zavatra rehetra ny fitiavana ka raha ny Kristiana no mifankatia dia tsy hisy olana tsy ho voavaha (1Kôr. 13:4-8).

Fizaràna ao amin' ilay epistily

Azo zaraina dimy ity taratasy na epistily ity:

Ho iray ny Fiangonana fa tsy hizarazara (1:1 – 4:21)

Teny fiarahabana sy fisaorana (1:1-9)
Fananarana noho ny fitsitokotokoana (1:10 – 2:16)
Ny mpitory teny sy ny fisedrana hahazo azy (3:1 – 4:5)
Ny fiavonavonan’ ny Kôrintiana (4:6-21)

Fitondran-tena sy fanambadiana kristiana (5:1 – 7:40)

Ny amin’ ilay lehilahy nanambady olom-pady (5:1-13)
Tsy tokony hitondra ny fifanolanany ho tsarain’ ny tsy mpino (6:1-11)
Ny fijangajangana (6:12-20)
Ny fanambadiana kristiana (7:1-40)

Ny Kristiana manoloana ny fanompoan-tsampy (8:1 – 10:33)

Ny henan-tsorona tamin' ny sampy (8:1-13)
Tsy nila karama tamin' ny Kristiana i Paoly (9:1-27)
Lesona avy amin' ny fiainan’ ny Zanak’ i Israely (10:1-33)

Ny fivorian' ny Kristiana sy ny fanomezam-pahasoavana (11:1 – 14:40)

Ny fitafian’ ny vehivavy (11:1-16)
Ny fanasan' ny Tompo na Eokaristia (11:17-34)
Ny fanomezam-pahasoavana (12:1-11)
Toy ny vatana sy ny rantsam-batana (12:12-31)
Ny fitiavana (13:1-13)
Ny fiteny tsy fantatra (14:1-25)
Fitsipiky ny fampiasana ny fanomezam-pahasoavana (14:26-40)

Ny fitsanganan-ko velona (15:1 – 16:24)

Misy tokoa ny fitsangana-ko velona (15:1-34)
Ny antsipiriany momba ny fitsanganana amin’ ny maty (15:35-58)
Fanangonam-bola ho an’ ireo Kristiana mahantra any Jerosalema (16:1-4)
Famangiana hataon’ i Paoly any Kôrinto (16:5-12)
Fanaovam-beloma (16:13-24)

Tsongan-tsoratra

¹ Fa tsy tiako tsy ho fantatrareo, ry rahalahy, fa tambanin' ny rahona ny razantsika rehetra; namaky ny ranomasina izy rehetra; ² ary natao batemy tamin' i Moizy tao amin' ny rahona sy ny ranomasina izy rehetra; ³ hanina ara-panahy iray ihany no nohanin' izy rehetra; ⁴ ary fisotro ara-panahy iray ihany no nosotroin' izy rehetra, satria nisotro tamin' ny vatolampy ara-panahy izay nanaraka azy izy ireo, ary Kristy izany vatolampy izany." (1Kôr 10:1-4: Baiboly katôlika)^[1]

Jereo koa

Ireo Epistilin' i Paoly:

Boky hafa ao amin' ny Baiboly:

Filazantsara (Matio - Marka - Lioka - Joany)
Epistily katôlika (Jakôba - 1Petera - 2Petera - 1Joany - 2Joany - 3Joany, Joda)

Apôkalipsy

Lohahevitra hafa

Pseodepigrafa (Testamenta Vaovao)

Loharano sy fanamarihana

↑ ¹ Fa tsy tiako tsy ho fantatrareo, ry rahalahy, fa ny razantsika rehetra dia tambanin' ny rahona, ary izy rehetra namaky ny ranomasina, ² ary izy rehetra dia natao batisa ho amin' i Mosesy tao amin' ny rahona sy ny ranomasina, ³ ary izy rehetra nihinana ny fihinam-panahy iray ihany, ⁴ ary izy rehetra nisotro ny fisotrom-panahy iray ihany; fa nisotro tamin' ny vatolampy fanahy izay nanaraka azy izy, ary Kristy izany vatolampy izany. (1Kôr 10:1-4 , Baiboly prôtestanta)"

[1] ¹ Fa tsy tiako tsy ho fantatrareo, ry rahalahy, fa ny razantsika rehetra dia tambanin' ny rahona, ary izy rehetra namaky ny ranomasina, ² ary izy rehetra dia natao batisa ho amin' i Mosesy tao amin' ny rahona sy ny ranomasina, ³ ary izy rehetra nihinana ny fihinam-panahy iray ihany, ⁴ ary izy rehetra nisotro ny fisotrom-panahy iray ihany; fa nisotro tamin' ny vatolampy fanahy izay nanaraka azy izy, ary Kristy izany vatolampy izany. (1Kôr 10:1-4 , Baiboly prôtestanta)"

[1]