Kartuffelkäver
| Kartuffelkäver; Tuffeltiek(e) | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||
| Systematik | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| Wetenschoplich Naam | ||||||||||||||||||||
| Leptinotarsa decemlineata | ||||||||||||||||||||
| Say, 1824 |
De Kartuffelkäver oder Tüffelkäver, in Oostfreesland Tuffeltiek(e), (Leptinotarsa decemlineata) is en Aart ut de Familie vun de Blattkävers.
Kennteken
[ännern | Bornkood ännern]De Tüffelkäver is 7 bit 15 Millimeters lang. He is geel, mit swatte Placken up sien Halsschild un tein dunkere Striepen langs de Deekflunken. Bi Gefohr kann de Käver en Wehrsekret afgeven, vun dorher warrt sien Farv as Wohrschau un Alarmfarv ankeken.
Wo he vörkamen deit un wie he sik utbreedt hett
[ännern | Bornkood ännern]
Hüdigendags kümmt de Kartuffelkäver up de ganze Welt vör. An un vor sik weer he in de hüdigen USA, in’n Bundsstaat Colorado tohuse. Vundeswegen warrt de Käver in de USA ok „Colorado beetle“ nömmt. An un for sik hett he vun Büffel-Klatten (Solanum rostratum) leevt, de just so, as de Kortuffel to de Familie vun de Nachtschaddenplanten tohören deit. De Büffelklatten leevt midderwielen ok as Neophyten in Düütschland.Up de Kartuffel overgahn is he, as de witten Siedlers wieter in dat Land rinkamen sünd, un dor denn Kartuffelackers bi anleggt hefft. In Europa is de Käver to'n eersten Mol 1877 in de Habens vun Liverpool un Rotterdam funnen wurrn. Ok in Düütschland düker he 1877 to'n eersten Mol up, as he in Mülheim an'n Rhien un in Torgau funnen wurrn is. Vun düssen Anfang an is jummers wedder versocht wurrn, gegen de Plaag gegenan to gahn. 1887 un 1914 hett dat gröttern Befall in Europa geven. 1922 hett de Käver bi 250 km² Kartuffelbestand bi Bordeaux toschann maakt. 1935 weer he in Belgien un Lothringen to finnen un 1936 weer he dat eerste Mol in Luxemborg to sehn.[1]
Wat he freten deit
[ännern | Bornkood ännern]De Kartuffelkäver un siene Budden freet Deele vun de Kartuffelplanten. Dor hett he ok den Naam vun her. Kartuffelkävers bruukt nich veel Tied un könnt slank en ganzen Acker mit Tuffeln wegneihen. Man ok an annere Nachtschaddenplanten gaht se ran, sunnerlich an Planten, de in'e Landweertschop anboot weert, as Aubergine, Paprika, Toback un Tomaat.[2]
Wie he sik vermehren deit
[ännern | Bornkood ännern]An de Unnersieten vun Kortuffelblöder leggt de Kävers in'n Junimaand Bulten vun 20-80 geele Eier af. Alltohopen leggt elk Seken bi 1200 Eier. Dor kruupt denn na 3 bit 12 Dage de Budden ut. Se sünd wat rood mit swatte Punkten an'e Sieten un an'n Kopp. De Budden weert fix groot un treckt dreemol ehre Huud ut. Dat duert 2 bit 4 Weken, denn buddelt se sik in'e Eer un verpoppt sik dor. Denn duert dat nochmol bi twee Weken, un de Kävers kruupt ut un blievt tominnst noch een Weken unner de Eer. Elk Johr gifft dat een bit twee Generatschonen vun Kävers. Overwintern doot se unner de Eer.
Wie gegen de Kävers gegenan gahn warrt
[ännern | Bornkood ännern]In Europa gifft dat in'e Natur keen Feenden, de Kartuffelkävers freten doot. Vundeswegen sünd de Minschen mit Hölp vun de Chemie gegen de Kartuffelkävers gegenan gahn. Toeerst is dor Arsen bi insett wurrn, later weern dat Insektiziden ut de Gruppen vun de chloreerten Köhlenwaterstoffen (HCH un DDT) oder ut de Gruppen vun de syntheetschen Pyrethroiden. Vunwegen, datt de Gefohr vun Pestizidresistenz besteiht, mütt de Warkstoffen jummers wedder wesselt un uttuuscht weern. Ok mit Hölp vun sunnerliche Bakterienstämm, kann gegen de Kävers gegenan gahn weern (as Bacillus thuringiensis tenebrionis).
In China is in de Uiguurschen Autonomen Gemarken vun Xinjiang unnersocht wurrn, ob Endosulfan un Fipronil gegen de Kävers hölpen könnt. Ok is al utprobeert wurrn, verscheden Kartuffenaarden gentechnisch to verännern un se so resistent to maken gegen Kartuffelkävers. Sunnerlich in Russland un in Oosteuropa schall dat in Tokunft good anslahn, warrt seggt.
In jüngere Tied is unner annern dat Insektizid Spinosad up'n Markt kamen.[3]
Belege
[ännern | Bornkood ännern]- ↑ J.A. Massard: Le Doryphore et le Grand-Duché de Luxembourg (esquisse historique). (PDF) In: Archives de l’Institut grand-ducal de Luxembourg, Section des sciences naturelles, physiques et mathématiques, NS 43. 2000, S. 175–217, afropen an’n 5. Januar 2016.
- ↑ Xiao-qin Shi, Man-Hui Xiong, Wei-Hua Jiang, Zhi-Tian Wang, Wen-Chao Guo, Zhen-Han Xia, Wen-Jun Fu und Guo-Qing Li: Efficacy of endosulfan and fipronil and joint toxic action of endosulfan mixtures against Leptinotarsa decemlineata (Say), in: Journal of Pest Science, 2012-04-25
- ↑ FiBL: Kartoffelkäfer: Neem und Spinosad ab sofort zugelassen. bioaktuell.ch, 13. Juni 2018, afropen an’n 9. November 2018.