Koffie

Een Tass Koffie

Koffieboom

Roh Koffiebohnen

Hell röst Koffiebohnen

Koffie, ok Kaffe, (törksch: kahve ut araabsch: قهوة‎ qahwa „anregen Drunk“, oorsprünglich ok „Wien“, mit Anlehnung an de Oorsprungsregion Kaffa) is en swaart, psychotropes, koffeinhollen Heetdrunk, dat ut röst un mahlen Koffiebohnen, de Samen ut de Früchten vun de Koffieplant, un heet Water herstellt wurrd. Röst- un Mahlgrad sünd je nah Tobereitensaart ünnerscheedlich. Koffie enthollt dat Vitamin Niacin. De Beteeknung Bohnenkoffie bedüüd nich, dat de Koffie noch nich mahlt is, sonnern steiht för de Reinheit vun dat Produkt (äthioopsch ቡና, bunaa = Koffie) un deent de Ünnerscheeden vun so nömmt Ersatzkoffie (ut Zichorien, Garstenmalz usw.).

De Koffiebohnen wurrn ut Steenfrüchten vun verscheeden Plantenaarten ut de Familie vun de Rubiaceae wunnen. De beid wichtigst Aarten vun de Koffieplanten sünd Coffea arabica (Arabica-Koffie) un Coffea canephora (Robusta-Koffie) mit völ Sorten/Varietäten. Je nah Soort un Anbau gifft dat ünnerscheedlich Qualitätsstufen. Koffie wurrd hüüd in över 50 Länner weltwiet anbaut. Koffie is en Genootmiddel.

Historie

Oorsprungslegenden, Opdecken un Etymologie

Nah en 1671 vun Antonius Faustus Naironus (1636–1707) in sien Book De saluberrima potione cahve to Papeer brocht Legende söllt inst Hirten ut den ut in‘ Südwesten vun dat hüdig Äthiopien liggen Königriek Kaffa upfallen ween, dat en Deel vun de Zeegenherde, de vun en Struuk mit witt Blööt un root Früchten freeten harr, bit in de Nacht rin munter umherspringen dee, wiels de anner Deerten mööd weern. De Hirten hemm sück doröver bi de Mönken vun en Kloster up de Nahberschop beklagt. As en abessiensch Hirte (de sien Naam faken mit Kaldi angeven wurrd) sülvst de Früchte vun den Struuk probeeren dee, stell he ok bi sück en beleven Wirkung fast. Denn hemm de Mönken nauer nahkeeken un funnen en dunkelgröön Plant mit kassenaardig Früchten. Se hemm dorut en Upguss maakt un kunnen fortan bit deep in de Nacht rin waak blieven, beden un mitnanner reden. Anner Borns seggen, de Hirte har de in rohen Tostand nich to eeten Früchte in’t Füer speeht, woruphen Düfte freesett wurrn; so entstunn de Idee vun dat Rösten.

Dat wurrd annommen, dat de Region Kaffa in‘ Südwesten vun Äthiopien dat Oorsprungsrebeet vun den Koffie is. Dor wurr he all in dat 9. Johrhunnert erwähnt. Vun Äthiopien keem de Koffie vermootlich in dat 14. Jorhunnert dör Slavenhändler nah Arabien. Röst un drunken wurr he dor aber wohrschienlich eerst af Midden vun dat 15. Johrhunnert. De Koffieanbau broch Arabien en Monopolrull in. Hannelszentrum weer de Habenstadt Mocha, ok Mokka nömmt, dat hüüdige al-Mukha in‘ Jemen. De äthioopsch Tobereitungsaart un Koffietraditschoon is woll de oorsprünglichste: Nah dat Rösten vun de Bohnen in en groot Iesenpann wurrn de groff mahlen oder in en Mörser körtstampt. Dat Mahlgoot wurrd mit Water un Sucker in de so nömmt Jabana, en buukig Toonkroog ähnlich as en Karaffe, upkaakt un in lütt Schölkers serveert. Dat düütsch Woort Kaffee lett sück up dat araabsch qahwa torüchverfolgen, dat neben Koffie ok Wien (Drunk)|Wien]] beteeken kann. Över dat Törksche kahve keem dat in dat Italieensche (caffè) un vun dor in dat Franzöösche, de sien Woortform café ahn groot luutlich Ännern in dat Düütsche övernommen un blots in de Schrievwies anpasst wurr.

Vun Johann Wolfgang von Goethe stamm de Idee, man sull de Bohnen destilleeren. Bi dat Ümsetten vun den Gedanken hett de Chemiker Friedlieb Ferdinand Runge dat Koffein opdeckt.

Osmaansch Riek

Törksch Koffie as traditschonell serveert in Bosnien

In dat 16. Johrhunnert hett de Koffie dat persisch Safawiden-Riek as ok dat Osmaansch Riek erobert. Um 1511 rüm entstunnen in Mekka de eerst Koffiehüüs, de nahfolgend för eenig Tiet wegen en mit swoor Strafen beleggt Koffieverbot weer dichtmaakt wurrn. För Kairo is de Drunk eerstmals 1532 verbörgt, hett sück aber ok in Syrien un Lüttasien verbreedt. En besünnern Upswung nehm de Koffiekonsum nah de Annexion vun den Jemen un de tegenöverliggen Küst in dat Johr 1538. Sluutend wurr 1554 – nah düchtig Oppositschoon vun den islaamschen Klerus as ok vun de staatlich Gewalten – dat eerste Koffiehuus in de Hööftstadt Istanbul apenmaakt. Murad III. hett Enn‘ vun dat 16. Johrhunnert en Koffieverbot erlaaten, wat man aber tonächst blots minn kontrolleert hett. Eerst ünner Murad IV. wurrn Koffiehüüs daalreeten un Koffiedrinker düchtig verfolgt. Koffiehuus-Besitter hemm hör Lokale deshalb af un to as Barbierläden tarnt. Endgültig anerkannt wurr de Drunk sluutend in‘ Toog vun de Reformpolitik vun de Tanzimat af 1839.

Europa

De Augsborger Dokter Leonhard Rauwolf hett all 1573 in Aleppo den Genoot vun Koffie kennen lehrt un hett doröver 1582 bericht. Wiedere Nahrichten över den Koffie Kaffee keemen dör Prospero Alpino 1592 nah Italien. 1645 geev dat in Venedig, 1650 in Oxford un 1652 in London Koffiehüüs. In Frankriek entstunnen 1659 Koffiehüüs in Marseille. Paris folg 1672, nahdem en Armenier in St. Germain en Koffiebuud upslahn harr. Dat eerste eegentliche Pariser Café weer aber dat Café Procope, dat eerst um 1689 vun den Sizilianer Francesco Procopio dei Coltelli apen maakt wurr.

Dat eerste Wiener Kofiiehuus wurr all 1685 apen maakt. Dat weer en Armenier mit Naam Johannes Theodat, de an‘ 17. Januar 1685 to’n Dank för sien Kurierdeensten vun de Stadtböveren dat Privileg kreeg, 20 Johr lang as eenzig Händler vun de Stadt Koffie as Getränk verkoopen to drüffen, un so hett he in sien Wahnhuus an‘ Haarmarkt, hüüd Rotenturmstraße 14, dat eerste Wiener Koffiehuus apen maakt. Dat de Poolsch Georg Franz Kolschitzky mit 500 Sack Koffie, de dör den Sieg över de Törken vör Wien 1683 erbeut wurrn weern, dat eerst Koffiehuus apen maakt harr, is blots en Legende. De Piarist Gottfried Uhlich hett de 1783 in sien Chronik Geschichte der zweyten türkischen Belagerung Wiens, bey der hundertjährigen Gedächtnißfeyer in de Welt sett.

Koffie keem aber woll all ehrder nah Düütschland. Anfangs domineer de Woortform Coffee ut dat Engelsche oder Neddelannschen, eerst in de Loop vun dat 18. Johrhunnert hett sück Kaffee nah dat franzöösch café dörsett. Dat eerst düütsch Koffiehuus stunn all 1673 in Bremen. Dor wurr in dat glieker Johr en Utschenkgenehmigung an en Holländer geeven. In Hamborg hett 1677 en Engländer en Koffie- un Teehuus nah Londoner Vörbild apen maakt, nahdem all eerstmals 1668 Koffie in dat Eimbecksches Huus utschenkt wurrn ween sall. Bald folg en nedderlannsch Konkurrent, un 1694 geev dat in Hamborg all veer Koffiehüüs. 1686 folg Regensborg, 1694 Leipzig. 1697 entstunn sluutend ok dat Koffiehuus in‘ Bremer Schütting. 1675 keen mann Koffie an an den Hoff vun den Grooten Kurfürsten in Berlin, doch wurr hier eerst 1721 dat eerste Koffiehuus upricht.

In dat 17. Johrhunnert wurr de Koffieplant in hollannsch Kolonien as Java verbreedt un hett Holland en Vörmachtstellung in‘ Hannel inbrocht. Gau hett sück de Koffiekonsum in immer wiedere Sellschopskringen utbreedt. De Koffieimport un sien Reguleeren kreegen insbesünnere in dat merkantilistisch Wertschapssystem groot Bedüüden. So hett Friedrich de Groote 1766 de private Infuhr un den privaten Hannel mit Koffie verboden. Blots de preußische Staat drüff mit Koffie hanneln. Dordör sull de Affloot vun dat Kapital in’t Utland ünnerbunnen un de Staatskasse füllt wurrn. Dat Verbot truck aber vör allen en umfaaten Smuggel mit Koffiebohnen nah sück. 1781 wurr in Preußen ok dat Rösten vun den Koffie för Privatlüüd verboden. To dat Överwaaken vun dat Verbot wurrn so nömmt „Kaffeeriecher“, ehmalge franzöösch Suldaten, instellt. De sullen in de preußischen Kommunen de illegale Koffierösteree dör den Rööksinn faststellen. 1787 wurr dat staatliche Koffiemonopol in Preußen weer afschafft, wiel sück de Kontrollen as ineffektiv wiesen deen un de Schaden dör Smuggel ansteeg.

Verbreeden

Weern de Koffieplanten tonächst blots in Afrika un Arabien verbreedt, so keem man bald up de Idee, se in anner geeignet Regionen to kultiveeren. Eerstmals wurr 1690 (nah anner Borns all 1658) in Ceylon un 1696 (oder 1699) up Java dör van Hoorn, den Gouverneur vun Nedderlannsch-Indien versöcht, Koffie buterhalv vun Afrika un Arabien antobauen. De dorto bruukt Planten stammen ut Arabien. Vun disse Plantagen keemen 1710 mehrere Exemplare nah Europa un wurrn hier in verscheeden botanisch Gordens kultiveert, to’n Bispeel in Amsterdam, wo eerstmals een Koffiestruuk up europääsch Bodden trucken wurr.

1718 hemm de Holländer den Koffie nah Surinam, de Franzosen 1725 nah Cayenne, 1720/1723 nah Martinique, 1730 nah Guadeloupe brocht, un dör de Portugiesen keemen 1727 de eerst Koffieplanten nah Brasilien, wo as överall in de latienamerikaansch Plantagenwertschap afrikaansch Slaven arbeiten mussen. All gegen Enn‘ vun dat 18. Johrhunnert hörr de Koffie to de an‘ wietsten verbreet Kulturplanten in de Tropen. Dat is ok up dat Utbreeden vun de europääsch Kolonien torüchtoführen, ahn de de hüüdig weltwiet Verbreeden vun de Koffie nich to verstahn is.

Up de latienamerikaansch un karibisch Kaffeeplantagen wurr bit to dat Afschaffen vun de Slaveree un den Slavenhannel afrikaansch Slaven utbeut. De Levensbedingungen vun de Koffieplanter hett de nedderlannsch Schriever Eduard Douwes Dekker in sien Wark Max Havelaar beschreeven. Sluutend hemm de Europäer den ut de Överseekolonien betrucken Koffie sogor in dat Osmaansch Riek exporteert, vun wo he oorsprünglich sien Siegestoog um de Welt antreeden harr; dementspreekend gung dor de Andeel vun jemenitischen Koffie torüch.

Genoot

En Tass Espresso

De Koffie weer oorsprünglich düchtig düer, dorum kunnen sück blots riek Börger un Aristokraten den aromatisch Drunk leisten. Vun de armer Bevölkerungsschichten un in Krisentieden wurr he dör Produkte as Muckefuck, Malzkoffie, Stragelkoffie oder Zichorie ersett. De hüüd blots noch wenig bruukt un verbreedt Utdruck echter Bohnenkaffee entstunn to dat Afgrenzen tegenöver den ebenfalls as Kaffee beteekent Ersatzprodukten.

In eenig Länner hett sück dat inbörgert, ok Nahmiddags Koffie to drinken, wat dor as eegen Mahltiet ansehn wurrd. Doch siet Midden vun dat 18. Johrhunnert hull de Koffie ok in anner Deelen vun dat Mahltiedensystem Intoog. All 1740 hett Johann Gottlob Krüger klaagt: Gegenwärtig […] wird man kaum ein mittelmäßiges Dorf finden, da sich kein Caffee-Geräthe sollte antreffen lassen. In de armer Bevölkerungsschichten bleev de Drunk aber lang wat Besünners. De wurr de Besöökern in speziell Koffiegeschirr vörsett, bleev Sönndagsdrunk un Bestanddeel vun Festmahktieden. Dat Motto „Hier können Familien Kaffee kochen“ weer in dat 19. Johrhunnert in den Berliner Ruum un bald ok annerswo mit den Utflug in’t Gröne an‘ Sönndag verknütt.

Literatur un Kunst

All bald nah sien Inführen gull de Koffie as Middel to de „beförderung der dichterkraft“ (J. Neukirch, Anfangsgründe der reinen teutschen Poesie, Halle 1724). In de Minna von Barnhelm snackt hüm Lessing as „den lieben melancholischen Kaffee!“ an. Ok Goethe mediteer in dat achte Book vun Dichtung und Wahrheit över de „ganz eigne triste Stimmung“, in de hüm de Koffie, „besonders mit Milch nach Tisch genossen“, versetten dee: „der Kaffee […] paralysierte meine Eingeweide und schien ihre Funktionen völlig aufzuheben, so daß ich deshalb große Beängstigungen empfand, ohne jedoch den Entschluß zu einer vernünftigeren Lebensart fassen zu können.“

Honoré de Balzac drunk immer düchtig völ starken Koffie, um waak to blieven, wiel he meestens twalf Stünnen an‘ Dag arbeiten dee. Ludwig van Beethoven harr sück anweend, nipp un nau 60 Koffiebohnen aftotellen, um dorut en Tass Mokka to brooen.

Kuriositäten

Fröh wurr ok Kritik an‘ Koffiekonsum luut. In de Kaffeekantate ut dat Johr 1734 vun Johann Sebastian Bach (Textgrundlaag vun Picander) wurrd disse Kritik mit Humor tomööt gahn. Dennoch hett Carl Gottlieb Hering (1766–1853) den bekannten Kanon „C-a-f-f-e-e, trink nicht so viel Kaffee!“ mit de söss Anfangstööns C-A-F-F-E-E komponeert.

Nah en verbreedt Anekdote sall de sweedsch König Gustav III. versöcht hemm, to bewiesen, dat Koffie giftig weer. Dorto söllt twee to’n Dood veroordeelt Häftlinge begnadigt wurrn ween, de een Häftling muss Tee drinken, de anner Koffie, und dat jeden Dag. De söllt aber beid sowohl de överwaaken Dokters as ok den König överleevt hemm.

Produktschoon

Anbau

Koffieplanten

Koffie vun de Frucht to de Plant

To de Produktschoon vun den Drunk Koffie wurrn hööftsächlich de Aarten Arabica un Robusta bruukt, in en minn Maat ok de Aarten Liberica un Excelsa. Eerst Erdrääg leefern 3 bit 4 Johr old Strüüker, af en Öller vun etwa 20 Johren geiht de Erdrag je Struuk torüch.

Koffiegeschäft in Reutlingen

Klima

Koffieanbaurebeeden vun de 14 gröttsten Koffieproduzenten vun de Welt:
r – robusta, a – arabica, m – mischt

Kaffee-Strüük (oder -Bööm) bruuken en utgleeken Klima ahn Temperaturextreme, ahn to völ Sünn un Hitt. De Dörsnittstemperaturen söllt tüschen 18 un 25 °C liggen, de Temperatur sall nich över 30 °C ween un dröfft nich to faken ünner 13 °C fallen, de Planten verdragen kien Temperatur ünner 0 °C. De Waterbedarf bedrocht 250 bit 300 Millimeter je Maand, weswegen de Nedderslagsmengt 1500 bit 2000 Millimeter bedragen moot, bi ünner 1000 Millimeter in't Johr wurrd mit Water nahhulpen, bi ünner 800 Millimeter in't Johr wurrd kien Koffie anbaut. Robusta-Koffie bruukt höhgere Nedderslagsmengen as Arabica-Koffie. Völ Wind un Sünnenschien schaden, wogegen Heegen un Schaddenbööm anplant wurrn. De Bodden moot deepgründig, locker un dörlässig (good „dörlüft“), baben humos as ok neutral bit licht suer ween.

De Anbaurebeeden liggen passend to de Anspröök tüschen de Wennenkreisen, bi Arabica-Koffie in Hööchten vun etwa 600 bit 1200 Meter ü. NN., bi Robusta-Koffie tüschen 300 un 800 Meter ü. NN. Hoochlandkoffies (Arabica) hemm dordör en besünners hooch Qualität. Koffie wurrd dör Samen, Stecklinge oder dör Proppen vermehrt, meestens dör Samen. De Samen (Koffiebohnen) hemm 8 Week nah de Fruchtriep de hööchste Kienfähigkeit, dornah nimmt de af. Se wurrn vun dat Pergamenthäutchen befreet un in Kienbetten utseiht. De twee eerst Blööt vun den Kienling kommt nah 5 bit 6 Week. Denn wurrn de lütt Jungplanten ümpott un in Plantschoolbeete wieder kultiveert. In dat Öller vun acht Maand wurrn se in de Plantage plant, je nah Soort een bit veer Meter vunnanner af. Se wurrn bi den wiederen Wasdom in de Hööcht besneeden, je nah Bedarf up 1,5 bit 3 Meter. In dat Öller vun dree bit fiev Johren is de Erdrag optimal un blifft 10 bit 20 Johr maximal, dornah nimmt de af.

Koffiearnt in Äthiopien

Umweltfolgen

De Anbau vun Koffie is mit bannig Utwirkungen up de Umwelt verbunnen. Traditschonell wurr Koffie in‘ Schadden vun ümstahn, groot Bööm anbaut. Bi disse Methood blifft en Deel vun den natürlichen Levensruum erhollen, wat mit en düütlich höhgere Aartenvölfalt verbunnen is. Stellenwies reckt disse Völfalt sogor an de vun en unberührten Wald heran, ok wenn se as Folg vun de Bewertschapen minner wurrd. Wiel de Rieptiet vun up so en Wies trucken Koffie länger is un pro Hektar weniger Koffieplanten Platz finnen, sünd völ Koffiebuern (noch verstärkt in‘ Toog vun fallen Weltmarktpriesen dör de Koffiekrise) dorto övergahn, bestahn Bööm to roden un Koffiebohnen in groot Monokulturen ünner free Himmel to trecken. De vörhannen Studien wiesen en drastischen Effekt up de Biodiversität. Ünner annern finnen amerikaansch Toogvagels in de boomfree Plantagen kien Ünnerslupp mehr und at Gliekgewicht ut Schädlingen un Nützlingen, de in‘ traditschonellen Koffieanbau beobacht wurrn kann, versöcht man dör den Insatz vun umweltschädlichen Pestiziden weer hentokriegen bzw. to behollen.

Nah Angaven vun de Umweltschuulorganisatschoon WWF besteiht en eng Tosommenhang tüschen den baben beschreeven „Sünnenkoffie“ un tropisch Entwaldung. Ünner de 50 Länner mit de hööchste Entwaldungsrate in de Johren 1990 bit 1995 befinnen sück to glieker Tiet 37 Produzenten vun Koffie. De 25 wichtigst Koffie-Exporteure hemm in den sülvigen Tietruum jedes Johr 70.000 km² an Waldflach verloren. De Folg is en düütlich Rückgang vun de Aartenvölfalt, in den Fall vun Vagels um bit to 90 %. Wiedere Folgen sünd verstärkte Bodenerosionen, besünners in‘ Wannerfeldbau un ünner Insatz vun Herbiziden, de de schuulen Vegetatschonsschicht vun de Bodden vernichten, as ok afnehmen Waterqualität in dat Umfeld vun Koffieplantagen. Letzteres wurrd good dorstellt dör de Bereeknung, dat för Anbau, Röstung, Transport mit Scheep un Tobereiten vun den Tass Koffie all tosommen 140 Liter virtuell Water bruukt wurrn.

Düütlich minner Umweltfolgen gaht vun den ökologischen Anbau vun Koffie ut. In‘ Öko-Anbau is ünner annern de Insatz vun Pestiziden verboden, wiels to glieker Tiet Maatnahmen to dat Verhinnern vun Bodenerosion drapen wurrn mööt. Up de anner Siet kann dat Inkommen vun eenig Bio-Koffiebuern stabiliseert wurrn, wat etwa in Chiapas, Mexiko, de Fall is. In dat Johr 2010 wurrn ca. 6,5 % vun de weltwiet Koffie-Anbauflach ökologisch bewertschapt, worbi över 90 % vun disse Flachen in Peru, Äthiopien un Mexiko leegen.

Arnt

Koffiearnt in Laos

Eenmal in’t Johr wurrd arnt, in eenig Anbaurebeeden ok tweemal. Nördlich vun den Äquator liggt de Arnt in de Tiet vun Juli bit Dezember, südlich vun den Äquator in de Tiet vun April bit August. Dicht bi den Äquator kann de Arnt in all Johrestieden ween. Se düert bit to 10 oder sogor 12 Week, wiel de Früchte ok an den sülvigen Struuk ünnerscheedlich lang bruuken, um riep to wurrn. Wurrd mit de Hand so plückt, dat blots de jewiels riep Früchte arnt wurrn, kriggt man en beetere Qualität. Besünners Arabica-Koffie wurrd selektiv per „Picking-Methood“. Minner Qualität moot in Koop nommen wurrn, wenn jewiels all Früchte unafhängig vun hör Riepgrad mit de Hand oder mit Maschinen afstriept wurrn (Stripping-Methood), um Arbeit to sporen. Nahsorteeren verbeetert aber dorbi de Qualität. Strip-Arnt wurrd bi Robusta-Kaffee insett un bi Arabica-Kaffee in Brasilien un Äthiopien, de dornah dröög upbereit wurrd (kiek Upbereiten). Up groot Plantagen in Brasilien wurrn Arntmaschinen insett.

De Rohkoffie-Erdrag bedrocht in‘ Weltdörsnitt etwa 680 kg/ha, in Angola 33 kg/ha, in Costa Rica 1620 kg/ha, nee Plantagen in Brasilien kommt up 4200 kg/ha. Um en Sack mit 60 kg Rohkoffie to kriegen, is de Arnt vun 100 good dragen Arabica-Bööm notwennig.

Upbereiten

Koffiesorteererin in Dili, Osttimor

Bi de Upbereiten wurrn, um Rohkoffie to maaken, de Fruchthuut, dat Fruchtfleesch (ok Pulpe nömmt), de sück up dat Pergamenthäutchen befinnen Schliem, dat Pergamenthäutchen un – sowiet mögelk – ok dat Sülverhäutchen entfernt. Dat kann up dröög, as ok up natt Weg reckt wurrn. Robusta-Koffie as ok brasiliaansch un äthioopsch Arabica-Koffie wurrn dröög upbereit, de in de anner Rebeeden arnt Arabica-Koffie wurrd natt upbereit. De Nattupbereiten gifft en Koffie vun höhgere Qualität.

Upbereitensverfohren vun den Koffie nah Geographie

Typ	Nattupbereiten	Dröögupbereiten
Robusta	Asien (Indonesien, Indien, Papua-Neuguinea)	Afrika (Uganda, Angola, Tansania)
Arabica	Standardverfohren buterhalv vun Brasilien	Brasilien un bit to 10 % in anner Länner

• En tosätzliche un besünnere Aart vun de Upbereiten gifft dat bi den bannig selten un düer indoneesch Kopi Luwak. De entsteiht, wenn de Schliekkattenaart Luwak Koffiekassen frett un Bohnen utscheden deiht, deren Smackseegenschapen sück dör Fermentatschoon in den Darm vun de Deerten verännert hemm. Dorbi wurrn hör ünner annern Bitterstoffe heruttrucken.

Dröögupbereiten

Bi de Dröögupbeeiten wurrn de etwa 50 bit 60 % Water enthollen Koffiefrüchte („Koffiekassen“) utbreedt un af un to wennd, bit se to en Watergehalt vun etwa 12 % dröögt sünd. Dat düert etwa 3 bit 5 Week. Dornah wurrn de dröög Fruchthuut und at dröög Fruchtfleesch mechanisch afschillt.

Nattupbereiten

Mit de Nattupbereiten wurrd nah Mögelkeit binnerhav vun 12 Stünnen, latestens 24 Stünnen nah de Arnt mit anfungen. Tonächst wurrd mit Water vörreinigt (Hand oder Maschien) un dör Swemmen vörsorteert. Denn wurrd in en „Entpulper“ de Fruchthuut un de Pulpe afquetscht, dat Pergamenthäutchen un doran fastbackt Schliem blieven an de Koffiebohnen. Dör en Swemmkanal un dör Siebe wurrn de Bohnen in Fermentatschonsbehälter transporteert. Dor finnd en Gärung (Fermentatschoon) statt, wobi de Schliem flootend wurrd un afwuschen wurrn kann. Nah 12 bit 36 Stünnen Fermentatschoon wurrn de Bohnen wuschen un denn to’n Dröögen (Sünn, Luft, wenn nödig: Heetluft) utbreedt un bit to en Watergehalt vun etwa 12 % dröögt. För de Nattupbereiten wurrn je Kilogramm marktfardigen Rohkoffie 130 bit 150 Liter Water bruukt.

Halfdröög Upbereiten

Um bi Waterknappheit Water to sporen un doch en höhgere Qualität as bi de Dröögupbereiten hentokriegen, wurrd en so nömmt halfdröög Upbereiten anwennd: Nah dat Waschen wurrd dat Fruchtfleesch wietgahnd afquetscht, denn aber wurrd nich fermenteert, sonnern glieks afdröögt. Dornah wurrn as bi de Dröögupbereiten de dröög Fruchthuut un dat dröög Fruchtfleesch vun de Koffiebohnen afschillt.

Reinigen

Nah de Upbereiten sünd de Koffiebohnen noch vun Pergamenthäutchen umgeven, so nömmt „Pergamentkoffie“. Dör Schillen wurrn dat Pergamenthäutchen un sowiet mögelk ok dat Sülverhäutchen entfernt.

In en Slussbehanneln wurrn noch enthollen Verunreinigungen aftrennt un de Bohnen – bi hoochwertig Koffies mit der Hand – verlesen, dat bedüüd nah Grött un Qualität sorteert. Dat ergifft den marktfardigen Rohkoffie.

Rösten

Ünnerscheedlich Röststufen – vun nich röst bit to de Italieensch Röstung

Koffieröster in en middelständischen Bedriev. Kapazität vun den Röster zirka 100 kg pro Ansatz.

Trummelröstmaschien in Lüttrösteree

Um Rohkoffie genootbar to maaken, wurrn de Bohnen röst. Allgemeen versteiht man ünner Rösten dat dröög Uphitten vun Koffiebohnen, normalerwies ünner atmosphärischen Druck. Dorbi löppt dat Röstgoot dör ünnerscheedliche chemische un physikalische Perzesse, dör de de röstkoffiespezifischen Farv-, Smacks- un Aromastoffe bildt wurrn. All bi 60 °C fangt de Röstvörgang an un geiht in dat traditschonelle Röstverfahren bi ca. 200–250 °C, bzw. in‘ tietsporen Industrieröstverfohren bi Temperaturen vun bit to 550 °C. to Enn‘ Soort un Qualität vun de Rohkoffiebohnen, as ok Rösttiet un Temperatur bestimmen den Röstgrad un beinflooten in‘ Wesentlichen Aromabildung, Entwicklung vun de Smacksstoffe un Bekömmlichkeit. Gau Industrieröstungen bi hooch Temperatur bauen mehr Schadstoffe, as Melanoidin un Acrylamid, up. Hell Röstungen führen to en ehrder suer, aber weniger bitteren Smack, wiels dunklere Röstungen licht sööt, aber bitter smecken.

De Warmtöverdragen up de Böverflach vun de Koffiebohnen passeert middels Konvektschoon, Strahlung un Kuntakt. Allerdings geiht man tonehmend vun de Kuntakt- to de Konvektschonsröstung över, bi de de Koffier mit direkt oder indirekt beheizt Luft umspöölt un somit de Warmtöverdragen up dat Röstgoot verbetert wurrd. Folgen Röstverfohren sünd begäng:

• Chargenröstung entweder in‘ Trummelröster oder in‘ Flootbettröster
• Kontinuierlich Röstung, bi de Transport un Röstung vun den Koffie in roteeren Trummeln mit binnenliggen Transportsystem erfolgen

Röstgraad

• Hell Röstung = blass oder Zimt-Röstung
• Mittlere Röstung = amerikaansch Röstung, Fröhstücksröstung
• Stark Röstung = hell franzöösch Röstung, Wiener Röstung
• Düppelte Röstung = Continental-Röstung, franzööösch Röstung
• Italieensch Röstung = Espresso-Röstung
• torrefacto (spaansch för röst) = Röstung ünner Suckerbigaav, vör allen in Spanien begäng. De so röst Koffie wurrn den konventschonell röst (tueste natural) to 20–50 % bimischt, dat Ergevnis wurrd as mezcla (spaansch för Mischung) betekent. En mezcla 70/30 to’n Bispeel besteiht ut 70 % tueste natural un 30 % café torrefacto. Disse Röstungsaart mildert Süer un Bitterkeit vun de Koffiemischung.

Wertschaplich Bedüüden

Koffie is nich, as faken seggt wurrd, dat „weltweit zweitwichtigste [legale] Handelsprodukt nach Eerdööl, [sonnern is] dat tweetwertvullste Hannelsprodukt, dat vun Entwicklungslänner exporteert wurrd“. För eenig Länner, as to’n Bispeel Osttimor, is dat dat eenzig nennenswerte Exportgoot. De Koffieerlöse schwanken stark: Sie fullen vun 14 Mrd. US-Dollar 1986 (dormalige Rekordsumme) up 4,9 Mrd. US-Dollar in dat Krisenjohr 2001/2002. Disse so nömmt Koffiekrise – se düer mehrere Johren – harr Folgen för Koffieproduzenten up de ganze Welt. Weltwiet arbeiten etwa 25 Millionen Minschen in‘ Anbau, de Verarbeitung un den Verdiev vun Koffie, tosommen mit den Familienangehörigen „leben also schätzungsweise rund 100 Millionen Menschen vom Kaffee.“

De Hannelsprodukte Eerdgas (200 Mrd. US-Dollar), Kopper (120 Mrd. US-Dollar), Aluminium (116 Mrd. US-Dollar), Gold [ut Minen] (87 Mrd. US-Dollar), Weeten (33 Mrd. US-Dollar), Boomwull (26 Mrd. US-Dollar), Fleesch (43 Mrd. US-Dollar), Melk (32 Mrd. US-Dollar) un Ledder (23 Mrd. US-Dollar) liggen vör Koffie (22 Mrd. US-Dollar).

Etwa 10 Perzent vun den Röstkoffie wurrn as koffeinfree Koffie verköfft (Angaav van 2004).

Weltproduktschoon

Insgesamt wurrn 2013 weltwiet 8,92 Mio. t Rohkoffie arnt. Folgende Tabell gifft en Översicht över de 20 gröttsten Produzenten vun Koffie weltwiet, de tosommen 93,4 % vun de Weltproduktschoon arnten:

Die gröttsten Koffieproduzenten weltwiet (2013)

Rang Land Mengt (in t) 1 Brasilien 2.964.538 2 Vietnam 1.461.000 3 Indonesien 698.900 4 Kolumbien 653.160 5 Indien 318.200 6 Honduras 273.480 7 Äthiopien 270.000 8 Peru 256.241 9 Guatemala 253.186 10 Mexiko 231.596

Rang Land Mengt (in t) 11 Uganda 190.000 12 China 116.826 13 Elfenbeenküst 103.700 14 Laos 89.000 15 Nicaragua 83.949 16 Philippinen 78.364 17 Venezuela 77.215 18 Costa Rica 76.819 19 Tansania 71.200 20 Madagaskar 64.000

Rohkoffieproduktschoon vun de 11 Hööftexportlänner 1999–2008

Kaffee-Export ut Costa Rica 1978 bit 1989
(Born: FAOSTAT 2010)

Arntjohr	Pries pro Tünn (in USD)	Exportmengt (in t)	Innahmen (in Mio. USD)
1978–1979	2.690	91.741	246,78
1979–1980	3.370	79.171	266,64
1980–1981	2.280	105.765	241,14
1981–1982	2.240	89.753	200,86
1982–1983	1.890	109.125	205,91
1983–1984	2.120	103.439	219,39
1984–1985	2.210	135.740	293,57
1985–1986	3.430	81.731	283,75
1986–1987	2.280	126.405	288,33
1987–1988	2.270	129.572	294,64
1988–1989	2.070	148.959	308,34

Vun de Aart Arabica-Kaffee (Coffea arabica) geev dat 2005 ruch weg teihn Milliarden, vun de Aart Robusta (Coffea canephora) etwa veer Milliarden Planten. Tosommen leefern disse beid Aarten 98 % vun den weltwiet ertüügten Rohkoffie. Robusta-Koffie stammt meest ut Westafrika, Uganda, Indonesien un Vietnam, aber ok ut Brasilien un Indien. Arabica-Koffie wurrd vör allen in de Länner in Latienamerika, in Ostafrika, Indien un Papua-Neuguinea anbaut. 70 % vun den Koffie stammt ut lüttbuerlich Bedrieven. De bedüüdenst Afnehmlänner sünd de USA, Düütschland, Frankriek, Japan un Italien.

Hannel

Anfangend mit Enn‘ 2001 gung de Koffiepries weer in en lichten Upwärtstrend över. Siet Enn‘ 2004 stiegen de Koffiepries weer starker an. So wurr in‘ internatschonalen Hannel nah de Monatsmiddeln vun den Composite Index vun den Koffieexporteurverband International Coffee Organization nah Koffiepriesen vun in de Regel wiet över 100 US-Cent pro Pund (lb) in de 1970er-, 1980er- un Midden vun de 1990er Johren in‘ September 2001 en Deep vun blots 41,17 US-Cent pro Pund meeten; de twalf Monatsmiddel vun dat Johr 2005 hemm sück dorgegen immerhen weer up Werte tüschen 78,79 (September) un 101,44 (März) US-Cent pro Pund verhaalt.

Neben den steegen Konsum, de to en utgleeken Markt führen dee, hemmt o den Anstieg siet Enn‘ 2004 Hedge-Fonds un anner spekulative Anleger bidragen, de an Woren- un Koffiebörsen den Pries nah baben drieven. So hett de Antall vun de hannelt un ok de utstahn Worenterminkontrakte düütlich tonommen.

Fair Trade

Tomeest blifft de minnste Andeel vun den vun den Endverbruuker betallt Pries in dat Anbauland sülvst un dorvan weer blots en lütt Deel bi de Koffiebuern un Plantagenarbeitern. In‘ Fairen Hannel, as de sien klassisch Produkt Koffie gellt, wurrd versöcht, disse swoor wertschaplich Laag vun de Produzenten in‘ gesamten Hannelsperzess to berücksichtigen un to verbetern.

Düütschland

De Koffieindustrie in Düütschland is en Oligopol: söss Anbeeder, dorünner Tchibo un Aldi, deelen sück 85 Perzent vun den Markt. De düütsch Grootröstereen konzentreeren sück dorbi in‘ Hamborger un Bremer Ruum. De Hamborger Haben is de gröttste Importhaben för Koffie in Europa, wiels in de Stadt Bremen över de Habens Häfen Bremen un Bremerhoben de gröttste Mengt an Koffie in Düütschland umslahn wurrd. In Bremen un Umland befinnen sück de veer gröttsten Koffieröstereen vun Düütschland.

Tosommensetten vun de Koffiepries

44,9 %	Stüern, Tölle, Frachtkosten
23,7 %	Eenzelhannel
17,8 %	Händler un Röster
08,5 %	Plantagenbesitzer
05,1 %	Löhne vun de Arbeiter

Koffieafsatz 2014 in Düütschland

Produkt	Mengt (in t)
Filterkoffie (mahlen)	261.650
Ganz Koffiebohn	63.450
Koffiepad	48.650
Löslich Koffie	19.890

De Andeel vun Koffies ut zertifizeert nahhollen Anbau bedrocht etwa 8 Perzent.

Dör den Priesverfall up den Koffiemarkt weer 2001 de Pries för Koffie up en Niveau rünnergahn, dat in de vörhergahn 50 Johren noch nie nich ünnerboden wurrn weer: In‘ Johresdörsnitt mussen 2001 för 500 g Koffie blots 3,28 Euro betahlt wurrn. För Koffieproduzenten up de ganz Welt harr disse „Koffiekrise“ wietreckend Folgen.

Wegen dat Koffiestüergesett wurrn Röstkoffie un Röstkoffie enthollen Woren bestüert. Up Röstkofiie wurrd en Stüer vun 2,19 Euro/kg, up löslichen Koffie en Stüer vun 4,78 Euro/kg erhoben. De jährlich Innahmen ut de Koffiestüer beloopen sück in Düütschland up rund een Milliarde Euro. In jüngste Tiet sünd eenig Hersteller dorto övergahn, mahlen Röstkoffie mit bit to 12 % Maltodextrin, Karamell as ok anner Kohlenhydraten to strecken. Wiels de Hersteller Kraft Foods un Tchibo dat mit smacklich Grünnen rechtfertigen, bütt disse Vörgahnswies den Ünnernehmen tosommen mit dat Rösten in’t Utland todem düchtig stüerlich Vörödeelen.

Internatschonale Koffieafkommen

De Qualitätsrangfolg richt sück nah de nahfraagt Sortentypen vun den Hannel. Stark nahfraagt wurrn Colombian Mild Sorten mit en breet anleggt Smacksspektrum.

De Priesbillen richt sück allgemeen nah:

• produktschoonsökonoomsch Aspekten un Qualitätskriterien
• Priesbillen up den Weltmarkt
• spezielle Hannelsstruktur
• multinatschonale Hannelsafkommen un deren Utwirken

Yield gaps ergeven sük ut den ünner Utnutzen vun den biologisch-technologisch mögelken Höchsterdrag, de sück ünner Optimalbedingungen up Versööksstatschonen recken lett un den tatsächlichen Erdrääg in de landwirtschaplich Praxis. De weltwiet Anbauflach ännert sück dör de aktuellen Rohstoffpries för Koffie. Wiels de Anbauflach in Brasilien licht torüchgung, wurr se in de Dominikaansch Republiek, Costa Rica un Honduras utwiet. De gröttsten Flachenvergröttern wurrn in Asien, insbesünnere dör de düchtig leeg Arbeitslöhne in Vietnam beobacht.

In‘ Koffieanbau wurrd mit verscheeden Intensitäten arbeit: minimal 1,9 Tünnen je Hektar in de Subsistenzlandwertschap, 1,7 Tünnen je Hektar in‘ Halfschaddenanbau un 4,9 Tünnen je Hektar in‘ Anbau mit Schaddenbööm. Dör en nich to dörkieken Pries- un Hannelspolitik kemm de afrikaansch Koffieanbau för en bestimmte Tiet nich nah vörn und nich torüch. In Ruanda un Burundi gungen de Koffie-Erlöse trotz exportorienteert Agrarpolitik dör de Börgerkriege stark torüch.

Bi dat Koffieangebot hannelt sück dat volkswertschaplich um en meest vullkommen unelastische körtfristige Angebotskurv. En langfristige Angebotsreaktschoon hett en tietlich Verzögerung vun bit to acht Johren, wiel eerst in disse Tietspann dat Erdragsoptimum vun en Koffieplantage reckt wurrd. De eerste Arnt vun en nee anleggt Pflanzung kann fröhestens eerst nah dree bit veer Johren vörnommen wurrn. De Nahfraag vun den Koffie is ebenfalls relativ unelastisch. Dat hannelt sück um en minn un körtfristige Preiselastizität bi Koffie tüschen 0,1 un 0,2, weil de natschonale Drink- un Eetgewohnheiten den Konsum bestimmen. En Angebotserhöhen um een Perzent würr somit en veerperzentigen Priesffall veroorsaaken. Um disse Utwirken to reguleeren, wurr de Hannel middels internatschonalen Koffieafkommen instrumentaliseert. 1963 wurr dat eerste ICA (International Coffee Agreement) tüschen Ertüüger- un Verbruukerlänner drapen un harr as Teel de Priesswankungen up den Weltmarkt uttoglieken. Dat ICA bestunn ut en Regelwark ut Exportquoten un Richtpriesen, de nah de Marktsituatschoon anpasst wurr.

1983 keem dat to wiederen Pries-Quotenafkommen un Interventschoonspriesen, dat Quotenvolumen wurr dormals vun en Raat beslooten un hett sück nah de Gesamtquote vun de ecporteeren Länner richt. 85 Perzent vun den Weltmarkt wurr somit dör Interventschonspriesen kontrolleert. Länner mit minn Export- un Marktandeel hullen sück nich immer an de Quotendisziplin un so geev dat en Diskrepanz ut Ertüügerlänner mit en hooch Massenandeel vun günstigem Koffie un annern mit minn Andeelen, dorför aber mit hooch Qualitäten. Innovatschonssprünge in de Koffier-Herstellen (Costa Rica stieger sien Koffie-Erdrägg up 2,5 t/ha) hemm eenig Länner Produktschonsvördeelen verschafft un hemm en Köstenwettbewerb utlööst. De Hannelsstruktur in de Koffie-Ertüügerlänner wurrd faaken staatlich lenkt oder dör aggregeerten Hannel regelt. Wiel de Devisenerlöse för Koffie relativ hooch weern, stunn disse Agrarrohstoff faken in‘ Middelpunkt vun de natschonalen Wertschapspolitik. Um stabil Priesen to sekern, wurr dat Angebot dör staatliche Interventschoon faken künstlich knapp hollen. 50 Staaten vun de Dart Welt weer oder sünd immer noch stark vun Devisenerlösen dör den Koffie-Export afhängig, wiel 70 Perzent vun de Koffie weltwiet as „Cash Crop“ in de lüttbuerlich Subsistenzlandwertschaft herstellt wurrd. De Arnt vun hoochwertig Arabica-Koffie erfordert en buerlich Bewertschapenswies (Arbeitsintensität in Kenia för 850 Kilogramm Rohkoffie ca. 2900 Arbeitskraftstünnen).

Ok in de Importlänner gifft dat Konzentratschonen, so dat in eenig Länner bispeelswies 95 Perzent vun den Gesamtafsatz vun veier Grootröstereen stammen. Oligopole Organisatschonsstrukturen finnen sück also sowohl up de Ertüüger- as ok up de Afsatzsiet. De Hannelsmarge deckt in jeden Fall de hooch Transformatschonskösten. De Importprieselastizität as Nettospanne liggt in de Bundsrepubliek Düütschland bi 0,3 in Italien as Eenfackregression bi 0,7 un as Mehrfackregression bi 0,03. Koffieafkommen wirken endüüdig as marktstabiliseerend un söllt en maatvull Priesniveau gewährleisten. Kummt dat en Överangebot, versööken de Ertüüger verstärkt in Nicht-Quotenlänner to exporteeren. In Brasilien wurrn de Quotenandeelen deelwies mit minnerwertig Robusta-Koffie upfüllt. Laaten sück de Överschüsse nich afsetten, so söcht man den Afsatz to Dumpingpriesen up den Residualmarkt. De dormaligen Ostblocklänner as DDR, Polen un UdSSR kreegen hoochwertigen Koffie somit to wiet ünner den Weltmarktpries. In de Koffie-Ertüügen herrscht tomeest en strukturelle Överproduktschoon vör, deelwies bedingt dör den biologisch-technologischen Fortschritt in de Ertüügen un to’n annern dör den Marktinträe vun nee Deelnehmer as Vietnam, dat dör de stark Utwieden vun den Anbaus mittlerwiel den tweeten Platz vun de Weltertüüger innimmt.

1993 wurr de ACPC (Association of Coffee Producing Countries) grünnd, 1996 wurr dat 5. Internatschonale Koffieafkommen tüschen 36 Ertüüger- un 17 Verbruukernatschonen verafscheedt. Organiseert sünd disse Länner in de ICO (International Coffee Organization) Vun de 43 Milliarden US-Dollar Koffie-Erlöse gungen 1997 weniger as 30 Perzent in de Herkunftslänner vun den Rohstoff. De Marktlagengewinne ut de Leegpriesenpolitik vun de Koffieverarbeiter as Kraft Foods, Nestlé, Tesco, Sara Lee un Starbucks wurrn nich an de Ertüüger wieder geeven.

Verbruuk

Den gröttsten Koffiekonsum up de Welt hemm de Finnen, folgt vun Norwegern un de Sweeden. Jeder Inwahner vun Finnland konsumeer 2009 dörsnittlich knapp 8,5 kg Koffie, wat insgesamt 1305 Tassen pro Johr <!—Umreeknung (ut vörherig Tallen): 6,5g pro Tass --> bzw. 3,6 Tassen pro Dag un Person entspreckt. Den gröttsten Gesamtverbruuk hemm de USA, 2003 bedroog de schätzungswies 1.216.477 Tünnen (Finnland: 59.301 TÜnnen). Umreekdn up den eenzelnen Bewahner vun de USA, entspreeken disse Tallen 4,2 kg mithen 646 Tassen pro Johr (1,8 pro Dag). Disse Tallen footen up Daten vun de International Coffee Organization (ICO) nah de Bereeknung Importe aftrucken Reexporte.

In‘ Dörsnitt konsumeer jeder Düütsche 2013 6,9 kg Koffie, wat 2,6 Tassen Koffie an‘ Dag sünd. Dormit is Koffie noch vör Beer de beleevteste Drunk vun de Düütschene.

Tobereiten un Konsum

Koffiemöhlen un dörloopen Koffie ut en Siebdrägermaschien vun den Hersteller La Cimbali

Mit de Wigomat hett af 1954 de Filterkoffiemaschien ehrn Siegestoog antreeden

Affogato, Espresso mit Vanilleies

Pulver för den Instantkoffie

De Tobereitungsaart vun den Koffie ännert sück je nah Kultur, natschonalen Gepflogenheiten oder persönlichen Smack. To Herstellung vun den Drunk wurrd de Bohn röst un vermahlen. Röst- un Mahlgrad sünd dorbi afhängig vun de Tobereitensaart.

Bi de Flüssigtobereiten wurr he mit Water upgaaten, ahn jegliche Totat entsteiht swaart Koffie oder Koffie swaart. För de meest Tobereitensmethoden wurrd Water knapp ünnerhalv vun den Siedepunkt bruukt. Is de Watertemperatur to leeg, smeckt de Koffie dünn, old un suer, is dat Water to heet, wurrn Bitterstoffe ut dat Koffiepulver löst un he smeckt bitter un verbrennt. En Tobereiten mit Water bi Ruumtemperatur is mögelk, bruukt aber en wiet höhgeren Tietupwand vun minnst 8 Stünnen un gifft dat noch nich so lang. Disse Aart wurrd Cold Brew nömmt un wurrd eerst siet 2015 ok vun grötter Koffieketten in dat Sortiment upnommen.

• Bi den Direktupguss (familiär Rööverkoffie, up Göder ok Arntkoffie, Lüüdkoffie) wurrd mahlen Koffie mit heet maakt, nich kakend Water vun zirka 91 °C direkt upgaaten.

• • In Frankriek is de Methood verbreedt, den meest groff mahlen Koffie in en Pressstempelkann (ok French Press oder Cafetière nömmt) uptogeeten. De Koffiesatz wurrd nah wenig Minüüt, meest dree bit fiv, mit Hülp vun en Drahtgeflechts up den Bodden daaldrückt. En neeere Variante vun de Pressstempelkann is de AeroPress. Se funktschoneert nah en ähnlichen Prinzip, trennt aber nah den Brooivörgang dat Water vun den Koffie.
  • Bi den Kannenupguss wurrd meest kaaken Water över meest groff mahlen Koffie in de Kann gaaten. Ansluutend wurrd de Koffie dör en Metallsieb, dat den Koffiesatz filtert, in de Tass inschunken.
  • In de Öösterrieksch k. u. k. Donaumonarkie wurr Koffie meest kaakt, brooit Koffie wurr „Karlsbader“ nömmt, nah de dorför nödig Stockwarkskann, de „Karlsbader Kanne“.
  • Koffie wurrd ok direkt in de Tass upgaaten un drunken, nahdem sück dat Koffiepulver gröttstendeels up den Bodden afsett hett. Dorup foot de öllerdömliche Orakeltechnik, ut den Koffiegrund to lesen. De so entstahn Drunk wurrd in Düütschland ok faken as „törksch Koffie“ betekent.
• Bi den in Middeleuropa un Noordamerika wiet verbreedt Filterkoffie wurrd heet Water drüppelwies den in en Koffiefilter ut Filterpapeer befindlich Koffiepulver toführt un somit filtert. De Watertemperatur liggt meest tüschen 90 °C un 95 °C. to’n Insatz kommen meest Maschinen, de dat in verscheeden Grötten un Priesklassen gifft. Bi disse Anwennen kann bannig fien mahlen Pulver bruukt wurrn.
  • En Ünneraart vun den Filterkoffie is de Schwallmethood. Anne ras bi en begäng Maschinentobereiten wurrd dat heet Water (tüschen 90 °C un 95 °C) hier nich drüppelwies in den Filter geeven, sonnern middels en Waterkeetel de Filter mit en Waterschwall een- oder ok mehrfack vullschütt. Wetenschaplich nahwiesbor führt dat to en minner Utpräägen vun de Bitterstoffe, wiel Koffiemehl un Water beter mitnanner in Kuntakt kommen. Fröher weer dat en begäng Tobereiten, siet dat Upkommen vun de Koffiemaschinen wurr de Schwallmethood aber dör de torüchdrängt.

Espressotass

• Ünner annern in Italien wurrd Espresso drunken, bi de Water ünner hooch Druck (um 9,5 bar) dör den fien mahlen Koffie leit wurrd (Extraktschoon) un dorbi en Schuum ut Koffiebohnenölen bildt, de Crema.
• En ähnlich Methood stellt de Tobereiten mit so nömmt Koffiepads dor. Dorbi wurrd en vörfardigt, mit fien mahlen Koffie upfüllt Filterbüdel in en speziell Maschien inleggt, in de dat Water denn dörpresst wurrd. Allerdings is de Druck leeger as bi en Espresso-Maschien un kann in de Regel ok nich ännert wurrn. Dennoch bildt sück ok hier en Crema.

De Espressokann as Vertreder vun de Koffieperkolatoren

• En in Italien bannig verbreedt Tobereitensaart för to Huus is de Moka-Kann, de in Düütschland ok as Espressokann beteekent wurrd (ofschons dück dormit gar kien Espresso maaken lett). Dorbi wurr de Kann up den Herd hitt maakt, wobi heet Water dör Dampdruck vun de ünner Kamer vun de Kann dör en Puck Koffiemehl in den böveren Deel vun de Kamer presst wurrd. Dat Prinzip is also ähnlich as bi de Espressomaschien, dat Ergevnis is aber wegen de höhgere Watertemperatur as ok den minneren Druck (ca. 1,5 bit 2 bar tegenöver 9,5 bar in de Maschien) düütlich anners. Koffie ut de Moka wiest in‘ Vergliek to en spresso mehr Bitterstoffe up un hett wegen de minner Mengt an lööst Öle ok kien Crema. De Naam Moka is nich to verwesseln mit de Beteeken Mokka.
• In Vietnam wurrd as Cà phê sữa en Koffie mit suckerte Kondensmelk anboden. Den gifft dat ok mit Ies as Cà phê sữa đá. De röst Koffiemischung kann neben den bekannten Aarten Robusta un Arabica ok de Aarten Catimor un Chari enthollen. Dat hannelt sück dorbi um en bannig dunkeln Koffie mit en lich nöötig-schokoladigen Smack un groffer Körnung. Disse Koffie-Mischungen enthollen de nömmt Soorten in ünnerscheedlich Mischverhältnissen un hemm as Inholt seltener ok Excelsa- oder Liberica-Bohnen. Wegen den in Vietnam vörherrschen Vörstellung vun Koffie-Smack decken disse Mischungen dor den gröttsten Andeel vun den Koffiebedarf af. Mischungen, de de nömmten up den Weltmarkt ehrder unbekannt Kofiie-Aarten enthollen, sünd buterhalv vun Vietnam blots as Import-Artikel in Asien-Läden to koopen. Chari-Koffie wurrd wegen sien bannig leeg Koffeingehaltes ok as natüürlich Schonkoffie anboten, de nich entkoffeineert wurrn moot.
• Bi de Tobereiten vun den Törkschen Koffie (Törkie, Balkanlänner; in Grekenland oder in greeksch Lokalen Greeksch Koffie) wurrd de bannig fien mahlen Koffie mit düchtig Sucker un Water in en speziell dorför konzipeerten, licht konischen Kopperkeetel upkaakt, den so nömmten Ibrik oder Cezve (/[ʤɛzvɛ’]/), ok „Dzezva“ oder „Djezva“. Wiel disse Koffe düchtig stark un bitter is, wurrn af un to noch verscheeden Gewürze tofügt, as to’n Bispeel Kaneel, Kardamom oder Rosenwater. Ahn den Koffie to filtern wurrd den Drunk samt den Koffiesatz serviert un in de Tass gaaten, nah dat Afsetten vun den Koffiesatz wurrd de noch heet Koffie schlürft, ahn de Tass to stark to kippen, um den Koffiesatz nich uptowirbeln.
• Löslich Koffie, ok „Koffieextrakt“ is en Drinkpulver, dat in heet Water uplööst un ahn wiedere Tobereitensträen drunken wurrn kann. Löslich Kaffee wurrd herstellt, indem Koffie nah en vun de baben nömmt Methoden tobereit un denn den tobereit Koffie denn dat Water weer aftrucken wurrd.

Up Grundlaag vun disse Grundtobereiten gifft dat hüüd hunnerte vun Verfohren, de Koffie bruuken. För völ Aarten vun de Tobereiten gifft dat spezielle Koffiemaschinen. Maschinen för Privathuushollen sünd all för weniger as teihn Euro to kriegen. Maschinen för de Gastronomie könnt bedüüdend grötter un düerer ween. Koffie wurrd meestens nich as [[Dörst]löscher drunken. Koffiedrinker haapen faken up en anregend Wirkung. Nah en Studie vun den an de University of Scranton tätigen US-amerikaanschen Chemiker Joe Vinson vun August 2005 deent Koffie, neben den traditschonellen Verzehr vun frisch Aaft un Grööntüüch, as en wichtige Born an Antioxidantien. Dat sünd sekundäre Planteninhaltsstoffe, de indirekt dat Krebsrisiko minneseeren.

Malzkoffie (Muckefuck) wurrd woll Koffie nömmt, enthollt aber Malz un ähnelt Koffie in‘ Smack blots wenig (to’n Bispeel Caro-Kaffee). Dat is en Surrogat för Koffie un enthollt kien Koffein.

• Röst Koffiebohnen könnt ok kaut wurrn. In‘ Hannel gifft dat ünnerscheedlich Varianten, bispeelswies mit Schokolade umhüllt Koffiebohnen.
• Mahlen wurrd Koffie ok för Kooken, Torten, Ies un Pralinen verarbeit.

Internatschonal sünd de meest Varianten sööt. Bi völ Spezialitäten wurrd Koffie mit Alkoholika, Kakao oder Melkprodukten kombineert. Soltig Koffiedrunken wurrn hüüd meest nich mehr tobereit, allerdings hollt sück bi eenig Lüüd de Gloov, en Prise Solt in den Koffiefilter würr sück positiv up den Smack utwirken, oder alternativ en Harterwurrn vun dat Upbrooiwater bewirken.

De Tabakverordnung erloovt den Tosatz vun Koffie to Tabakprodukten.

Physiologisch Wirkungen vun den Koffie

Een Tass mit 125 ml Filterkoffie enthollt zirka 80–120 mg Koffein un hett en pH-Wert vun 5, is also licht suer. Eenig Koffiesorten enthollen dorneben de β-Carboline Harman und Norharman in physiologisch wirksamer Mengt, de ünner annern dör Monoaminooxidase-Hemmung to en psychoaktiven Wirkung bidragen könnt.

En teihn Johr lang düern Studie ünner 50.739 US-amerikaansch Fruen (datt mittlere Öller bedroog 63 Johren) hett den Tosommenhang tüschen Koffiekonsum un Depressionsrisiko ünnersöcht. De to Studienanfang nicht-depressiven Fruen hemm bi höhger Koffiekonsum en leeger Risiko upwiest, en Depression to entwickeln.

Koffie hett en tonächst beruhigende Wirkung. In de Praxis is dat bekannt, dat eenig Personen beeter inslaapen, wenn se sück in de eerst 15 Minüüten nah den Koffiekonsum to Ruh leggen, wiel dat Slaapzentrum in dat Gehirn in dissen Momang beeter mit Blood versörgt wurrd. Wurrd dormit aber to lang wacht, kann dat to wirken anfangen Koffein dat Inslaapen dorgegen verhinnern. Disse Methood vun de Beruhigung wurrd bispeelswies in Krankenhüüs anwennd. Bi öllere Minschen bekämpt Koffie den Affall vun de Atemfrequenz bi dat Inslaapen, wat deren Slaapqualität verbetern kann.

Koffein wurrd ok sublingual över de Mundschliemhuut resorbeert (upnommen), dorum trett de Koffeinwirkung flinker in, wenn de Koffie vör dat Schluuken länger in‘ Mund laaten wurrd, de sülvige Wirkung kriggt man aber ok mit koffeinhollen Kaugummi hen. Bi de Upnahm in’t Bloot över den restlichen Verdauungstrakt passeert dat Bloot toeerst de Lebber, de en Deel glieks weer rutfiltert (First-Pass-Effekt).

Infloot up de Gesundheit

Nah Ansicht vun eenig Mediziner kann Koffiegenoot in Övermaat gesundheitsschädlich ween: He sall den Insulinspeegel, den Blootdruck un den Blootsucker erhöhen, hollt Water ut den Körper un weer somit insgesamt to’n Schaaden för dat Hart-Kreisloop-System. Neben tomeest öllere Ünnersöken, de dissen Standpunkt stütten, wiesen in letzt Tiet aber immer mehr Studien, dat Koffie mögelkerwies gar nich so ungesund is as bitlang vermoot, sonnern in‘ Gegendeel sogor gesundheitsfördernde Eegenschapen upwiest. Thomas Hofmann, Direkter vun dat Institut för Levensmittelchemie an de Westfäälsch Wilhelms-Universität, hett seggt "Die Aussage, dass Kaffee generell schädlich sei, ist heute nicht mehr haltbar. (…) Früher hat man zum Teil negative Wirkungen einzelner Kaffeeinhaltsstoffe auf den Gesamtkomplex Kaffee übertragen. Ok wiesen aktuelle Studien, dat de annommen water afführen Wirkung vun den Koffie wetenschaplich nich to hollen is.

Dat Natschonale Hart-, Lungen- un Blootinstitut vun de USA harr 2003 en Empfehlung torüchnommen, nah de Patienten mit hooch Blootdruck hööchstens moderate Mengen Koffie drinken sullen. De Harvard School of Public Health in Boston hett dissen Inschätzung stütt: In dat Journal of the American Medical Association präsenteer Wolfgang Winkelmayer en Studie mit Daten vun 150.000 Fruen. Henwiesen up en Tosommenhang tüschen Koffiekonsum un hooch Blootdrucj harr man dorbi nich funnen. In en anner Studie vun Trine Ranheim un Bente Halvorsen wurr in eenzelt Fällen aber en Erhöhung vun de Cholesterinspeegel nah den Genoot vun nich filtert Koffie nahwiest. De filterbaren Diterpene Cafestol un Kahweol bewirken dissen Effekt.

Völ vun de positiven Effekte vun den Koffie wurrn up de dorin enthollen Antioxidantien torüchführt. Nah en US-amerikaansch Ünnersöken ut dat Johr 2005 stammt de mit Afstand gröttste de mit de jeden Dag upnommen Nehren toführt Deel vun physiologisch Antioxidantien ut dat Genootmiddel Koffie. Dat leeg aber weniger doran, dat Koffie besünners groot Mengten an Antioxidantien enthollt, as völmehr doran, dat de Amerikaner to wenig Aaft un Grööntüüch to sück nehmen deen, dorför aber umso mehr Koffie drinken deen.

Besünners völ antioxidative Substanzen enthollt gröön Koffie. Dat disse Antioxidantien de Zellen schuulen, wiest en Studie vun düütsch Wetenschapler: De Forscher hemm herutfunnen, dat de Genoot vun dree bit veer Tassen vun en Mischung vun gröön un röst Koffie pro Dag oxidative DNA-Schäden um 40 Perzent senkt un dormit den Zellschuul erhöht. De Wetenschapler vermooden, dat disse Effekt de tallriek positiv Wirkungen vun den Koffie up de Gesundheit verklort.

Neeere Studien laaten todem en genetischen Zusammenhang för de Folgen vun den Koffiekonsum erkennen. Je nah Genvariante kann dat dorbi to en flinker oder langsamer Eliminatschoon vun dat Alkaloid Koffein kommen, wat wedderum Utwirkungen up en Infarktrisiko hemm kann.

En umfaaten Dorstellen vun jüngere Forschungsergevnisse to den Themenkreis Koffie un Gesundheit wurr in de Monographie Le café et la santé herutbrocht.

Dat Düütsch Gröön Krüüz hett 2009 de ünnerscheedlich Forschungsergevnisse as folgt tosommenfaat: "Der regelmäßige Genuss von drei, vier oder mehr Tassen Kaffee übt auf zahlreiche Organe und Körperfunktionen einen positiven Einfluss aus. Bei manchen Erkrankungen scheint Kaffee sogar einen deutlichen vorbeugenden oder schützenden Effekt zu haben. Grundsätzlich muss also in den meisten Fällen aus medizinischen Gründen nicht auf Kaffee verzichtet werden. Im Einzelfall sollte man aber noch einmal mit einem Arzt Rücksprache halten. Insbesondere gilt dies für Frauen in der Schwangerschaft.“ Dat in den Koffie enthollen Koffein is todem mit en Verlangsamung vun dat fötale Wassdom un en höhger Risiko vun en minner Gebortsgewicht in Tosommenhang brocht wurrn.

Konzentratschonsfördern Wirkung

Wiel dat in Koffie enthollen Koffein Adenosinrezeptoren blockeert, kummt dat indirekt to en vermehrt Utschütten vun Dopamin. Dopaminerge Stimulanzien (as also Koffein) fördern de Konzentratschonsfähigkeit, to’n Bispeel dat to de ADHS Behanneln insett Methylphenidat. Mit stiegen Mengt an konsumeert Koffie stellt sück aber en gegendeelig Effekt in, to de Symptom vun den Koffeinismus tellen ok Konzentratschonsstörungen un Hyperaktivität. De Mechanismus vun dissen Effekt is bitlang nich noog verklort.

De konzentratschonsfördern Wirkung kunn in‘ Magnetresonanztomografen sichtbar maakt wurrn, so wurrn insbesünnere de Hirnareale vun den Frontallappen un Gyrus cinguli anterior, in de dat Körttietgedächtnis veroort wurrd, aktiv.

Um de upmuntern un konzentratschonsfördern Wirkung vun den Koffie vull utschöppen to können, is dat nah en Artikel in de Facktietschrift Sleep sinnvuller, völ lütt Schluck Koffie över den Dag verdeelt to drinken, as en groot Tass Koffie an‘ Mörgen. Up disse Wies find en düütlich effektivere Inwirkung vun dat Koffein up de Slaapzentren in dat Gehirn statt. De Strategie, den Koffiekonsum gliekmatig up en längeren Tietruum to verdeelen, weer dornah besünners good för nachts arbeiten Personen: De würr dat so lichter fallen, waak to blieven un dorbi hör Konzentratschonsfähigkeit bitobehollen.

Hartkrankheiten un Diabetes mellitus

Wegen de to’n Deel sück wedderspreeken Datenlaag to dit Thema wurr 2005 vun amerikaansch Forschern de so nömmt CALM-Studie (Coffee and Lipoprotein Metabolism study) dörführt, bi de de Utwirkung vun den koffeinenthollen un entkoffeineerten Koffie up Hart, Blootkreisloop un Stoffwessel eerstmals nah de hooch Standards vun en klinischen Prüfung ingahnder ünnersöcht wurr. Dat unverwacht Ergevnis: koffeinenthollen Koffie harr kien negativen Effekt up de meeten Parameter as Blootdruck, Pulsfrequenz, Body-Mass-Index (BMI), Blootsuckerspeegel, Insulinmengt un verscheeden Blootfettwerte (Gesamtcholesterin, HDL, LDL as ok Apolipoprotein B). Dorgegen steegen bi de Grupp, de den entkoffeineerten Koffie drunken harr, de Lipoproteinwerte un de Gehalt an free Fettsüeren – beid Risikofaktoren för Arteriosklerose – in’t Bloot düütlich an un ok de Speegel an LDL-Cholesterin („slecht Cholesterin“) weer in de Folg faken düütlich höhger. Allerdings harr de entkoffeineert Koffie nich up all Probanden blots negative Utwirkungen: bi övergewichtig Personen mit en BMI vun mehr as 25, nich aber bi de normalgewichtig Deelehmern, führ de regelmatig Genoot to en Anstiegen vun de Mengt vun dat „good“ HDL-Cholesterins um mehr as 50 Perzent.

Twee wiedere groot anleggt Studien, en amerikaansch an över 45.000 Mannlüüd un en finnisch Kohortenstudie mit över 20.000 wievlich un männlich Probanden keemen eendüüdig to den Sluss, dat regelmatif Koffiekonsum kien Risiko för koronare oder zerebrale vaskuläre Krankheiten mit sück bringt. De Schriever vun de finnisch Studie funnen de hööchste Mortalität sogor bi Mannlüüd, de överhoopt kien Koffie drunken, un ok bi de Fruen sunk de Starvensrate kontinuierlich mit stiegen Koffiekonsum.

Wiels bi de groot anleggt CALM-Studie kien Infloot vun den Koffie up den Blootsucker- un Insulinspeegel faststellt wurrn kunn, hemm Wetenschapler vun de Duke-University in Durham (USA) in de Facktietschrift Diabetes Care bericht, dat Koffein in Kombinatschoon mit en Mahltiet bi Diabetes mellitus den Blootsuckerspeegel um binahst 50 Perzent un den Insulinspeegel um 20 Perzent anstiegen leet. De Forscher keemen to den Sluss, dat Koffein den ahnhen störten Energiestoffwessel vun de Diabetiker noch wieder angriepen dee. Allerdings weer de Antall an Probanden mit 14 Studiendeelnehmern bannig lütt un dat wurr rein Koffein in Kapselform, nich etwa Koffie (as Drunk) toführt.

Den Befund, dat Koffie de Empfindlichkeit vun den Körper för Insulin minneseert un den Blootsuckerwert anstiegen lett, wedderspreeken dorgegen ok de Ergevnisse vun en wiedere groot epidemiologisch Studie mit mehr as 120.000 Deelnehmern. Dat wies sück, dat Mannlüüd, de mehr as söss Tassen Koffie pro Dag drinken deen, en um 50 Perzent minner Risiko för Diabetes mellitus Typ 2 harrn, bi Fruen minneseer sück dat Risiko um meest 30 Perzent.

Welker Faktoren för dissen Effekt verantwortlich sünd, kunnen de Wetenschapler aber nich endgüldig klären. So können eenersiets Inhaltsstoffe vun den Koffie sülvst, as Koffein, Kalium, Magnesium oder Antioxidantien in Betracht kommen, up de anner Siet kunn dat aber ok so ween, dat sück de Levensgewohnheiten vun de Völ-Koffiedrinker vun de vun de anner Probanden in bither nich bekannt Wies ünnerscheeden.

Den Befund, dat Koffie dat Risiko för Diabetes Typ 2 verminnert, bestätigt ok en aktuelle Studie ut dat Johr 2006 mit knapp 29.000 wievlich Deelnehmern. Wiel sowohl koffeinenthollen as ok entkoffeineert Koffie de beobacht signifikante „Diabetesschuulwirkung“ entfalteten dee, hemm de Forscher slooten, dat de gesundheitsfördern Effekt nich up dat Koffein torüchtoführen is, sonnern völmehr up de in den Drunk enthollen Antioxidantien, Polyphenole oder Mineralstoffe.

Water ruttrecken

In de Presse, aber ok vun eenig Dokters wurrd völfack seggt, dat Koffie Water ut den Körper ruttrecken deiht un somit nich to dat totellt wurrn dröfft, wat man so drinken sall. Dat is aber blots inschränkt de Fall. En Studie, in de man twalf Probanden, de siet fiev Daag koffeinabstinent leevt harrn, över mehrere Daag jewiels tweemal dree Tassen Koffie pro Tag (insgesamt 642 mg Koffein/Dag) toführen dee, ergeev nah 24 Stünn en mittlere Afnahm vun dat Körpergewicht vun 0,7 kg un en Minneseeren vun dat Gesamtkörperwater um 1,1 kg (meeten mit Bio-Impedanz-Meeten). Man kann aber nich alleen anhand vun de Gesamtkörperwatermengt en Utsaag över den Versorgungsstatus mit Flootigkeiten vun en Person drapen, wiel dat Wate ras in dissen Fall ut den Extrazellularruum stammen kann. Bi fortsett duersam Koffiekonsum wurrn Kompensationsmechanismen, as de Erhöhung vun den Plasmavasopressinspeegel und de Osmolalität vun dat Urin, aktiv. En höhger Waterverlust dör Koffiegenoot trett demnah blots eenmalig up.

Positive Effekte vun den Koffie

In en Ünnersöken vun dat Nationale Krebs-Zentrums in Tokio hemm Forscher in en teihn Johr lang düern Studie herutfunnen, dat vun 100.000 Koffiedrinker statistisch blots 214 Personen an Nierenkrebs krank wurrn. Wiel de entspreeken Erkrankungstall bi Nich-Koffiedrinker 547 bedrocht, geiht man dorvan ut, dat de Antioxidantien vun dat Koffie de Nierenzellen vör kanzerogenen Suerstoffradikalen schuulen. In en Verglieksünnersöken wurr wiest, dat gröön Tee dissen Schuuleffekt vun den Koffie nich upwiest. André Nkondjock vun de Universität Ottawa hett opdeckt, dat söss Tassen Koffie jeden Dag dat Borstkrebsrisiko bi Fruen um bit to 70 Perzent minnern kann. Wiederhen kunn de Drunk för Blasen- un Dickdarmkrebs schuulen.

En wiedere groot epidemiologische Studie, de National Health and Nutrition Examination Survey (bekannt maakt an’ 1. Dezember 2005), hett de Gesundheits- un Nehrensdaten vun 9849 freewillig Deelnehmer utwert. Ünner annern wies sück, dat de Genoot vun mehr as twee Tassen Koffie oder Tee de Wohrschienlichkeit för chronische Lebbererkrankungen düütlich minnert. Disse Effekt, den de Wetenschapler hööftsächlich dat Koffein toschrieven, wurr allerdings blots bi Minschen mit en erhöht Risiko för sückse Krankheiten faststellt, to’n Bispeel bi Alkoholikern oder Övergewichtigen.

As wieder positiver Effekt wurrd de Parkinson hemmen Wirkung vun dat Koffein diskuteert, wiel de Produktschoon vun den Nervenbotenstoff Dopamin anreegt wurrd. Ok de Utbröök vun de Alzheimer-Krankheit kann demnah dör regelmatigen Genoot rutschaaven wurrn. Bi Müüs wurr bi de Togaav vun Koffein in‘t Drinkwater en Regeneratschoon vun de Gedächtnisleistung bi Minnerseeren vun de Ansammlungen vun Beta-Amyloid beobacht.

De Utwirkungen vun den Koffiekonsum up de Potenz sünd umstreeden. Afwesselnd wurr Koffie as Droge, de impotent maaken deiht, oder as Aphrodisiakum betekent. De Forscher Amantea funn allerdings 1923 in en Humanexperiment herut, dat Koffein nich blots de Lüst an‘ Geslechtsverkehr stiegern, sonnern ok den Orgasmus verstärken un de Mengt an Ejakulat erhöhen dee. En Studie vun 2005/2006 wies, dat Koffein bi wievlich Rötten tatsächlich en Stiegern vun den Geslechtsdriev bewarkt. Of disse Effekt ok bi den Minschen to beobachten is, blifft twiefelhaft. Nah Ansicht vun de an de Studie bedeeligt Wetenschapler würr en de sexuelle Lüst stiegern Wirkung vun dat Koffein – falls överhoopt vörhannen – allenfalls bi Fruen intreeden, de nich an Koffein wähnt sünd.

Forscher vun de Wayne State University in Detroit hemm herutfunnen, dat regelmaatig Genoot vun Koffie offenbar vör „nich melanomaartigen Huutkrebs (NMHK)“ schuult. In‘ Rahmen vun de Women's Health Initiative wurrn de klinischen Daten un Nehrensgewohnheiten vun över 93.000 Fruen erfaat. Dorbi stell sück herut, dat tüschen Koffiekonsum un Huutkrebsrisiko en umgekehrt Tosommenhang bestunn: Mit jeder Tass Koffie, de mehr drunken wurr, gung de Häufigkeit vun de NMHK-Erkrankungen um een Perzent daal. Fruen, de söss oder mehr Tassen Koffie an‘ Dag drinken deen, harrn en um 30 % minner Risiko an NMHK krank to wurrn, as Fruen, de kien Koffie drinken deen. För entkoffeineerten Koffie gellt disse Tosommenhang aber nich. De Forscher vermooden, dat de antioxidativen Eegenschapen vun Koffein dorför verantwortlich sünd. So kann, aktuellen Daten ut Japan tofolge, Koffein ok den Effekt vun en Chemotherapie düütlich verbeetern.

Negative Effekte vun Koffie

Bi Konsum in Övermaat vun Koffie un anner koffeinenthollen Drunken können folgen Nebenwirkungen un toxische Symptome uptreeden.

• Tachykardie (Hartrasen)
• Unruh, Tremor, Angsttostände
• Gedankenflucht
• Slaaplosigkeit
• Konvulsionen
• lichte Afhängigkeit mit entspreekend mild Enttoogssymptomen as Kopppien

Koffie enthollt as Hööftwirkstoff Koffein. Folgen Enttoogssymptome wurrn in en Översichtsarbeit tosommenstellt: Kopppien, Erschöpfung, Energieverlust, verminnert Waaksamkeit, Slaapigkeit, herafsett Tofreedenheit, depressiv Stimmung, Konzentratschonsstörungen, Reizborkeit un dat Gefühl, kein klor Gedanken faaten to können. In eenig Fällen keemen ok grippeähnliche Symptome dorto. De Symptome hemm 12 bit 24 Stünnen nah den letzten Koffiekonsum insett, hemm nah 20 bit 51 Stünnen dat Symptommaximum reckt un düer etwa twee bit negen Daag. All en lütt Mengt an Koffein führt to Rückfälligkeit.

Ok bi maatvull Koffiekonsum kann bi entspreekend Dispositschoon Sodbrennen uptreeden. En Tosommenhang mit Dyspepsie (Verdauungsstörung) hemm de Studien aber nich faststellt. In jeden Fall reegt koffeinenthollen Koffie de Produktschoon vun Magensüer un de Kontraktschoon vun de Gallenblaas an.

Nah de Ergevnisse vun en Studie ut 2006 sall all de Koffeinmengt vun twee Tassen de Dörblööden vun den Hartmuskel bi körperlich Anstrengung meetbor minneseeren. Dordör würr de positive Wirkung vun de körperlich Bewegung up dat Hart düütlich minnert. Dat gell insbesünnere bi Aktivitäten in groot Hööchten oder bi Minschen mit koronarer Hartkrankheit oder Arteriosklerose.

Mögelk Swaakpunkte vun de Studie sünd de man blots 18 Deelnehmer, de Koffeingaav in Tablettenform un de Tatsaak, dat de Probanden in de Daag vör den Test weder Koffie noch anner koffeinenthollen Drunken to sück nehmen drüffen. Wiel dat kien Kontrollgrupp geev, de nich vun Koffein afwähnt weer, is dat nich uttosluuten, dat „gewohnheitsmäßige“ Koffiedrinker weniger empfindlich reageert harrn. Ok is dat mögelk, dat Koffein in Afhängigkeit vun sien Toführensform (to’n Bispeel in Tablettenform oder as Heetdrunk) ünnerscheedlich Wirkungen entfalten deiht.

Koffie kann buterdem de Upnahm vun de essentiellen Mineralstoffe Calcium un Magnesium minneseeren un deren Utscheeden erhöhen. Buterdem drück he den Magnesiumspeegel in’t Bloot daal.

Neben en Reeg vun anner Levensmittel finnd sück ok in‘ Koffie de Stoff Furan, de in Verdacht steiht, Krebs to begünstigen. Of en langfristige Upnahm vun minn Furanmengen, etwa över Koffie, för den Minschen en Gesundheitsrisiko dorstellt, is aber nich utreckend utforscht. Dat düütsch Bundesinstitut für Risikobewertung sücht to Tiet kien Nahwies dorför, dat de Furanbelasten dör Levensmittel gesundheitlich bedenklich ist. Luut de Internatschonale Agentur för Krebsforschung geev dat nah de Utwerten vun mehr as 1.000 Studien dör 23 Experten „keine ausreichenden Hinweise für eine Krebsgefahr“ dör Koffie.

Wat in Koffie drin is

Dörsnittliche Inhaltsstoffe vun Koffie vun de Soort Arabica betrucken up de Dröögmasse:

Substanz	Rohkoffie (in %)	Röstkoffie (in %)
Saccharose	8,0	0
Polysaccharide	46,0	35,0
Lignin	3,0	3,0
Fette	16,0	17,0
Proteine	11,0	7,5
Chlorogensüer	6,5	2,5
Koffein	1,2	1,3
Trigonellin	1,0	1,0
Asch	4,2	4,5
Karamelisatschons-, Kondensatschonsprodukte	–	28,5

Karamelisatschons- un Kondensatschonsprodukte sünd Substanzen, de bi dat Rösten entstahn un dat Aroma, de bruun Klöör un ok den Smack bestimmen. De meesten vun disse Stoffe entstaht över Maillard-Reaktschonen, dat sünd komplexe Reaktschonen tüschen minneseeren Suckern un Aminosüeren (ut de in‘ Koffie vörhannen Proteinen).

Strukturformel vun 2-Furfurylthiol, de wichtigst Komponente vun dat Koffiearoma

To dat Koffiearoma dragen wohrschienlich etwa 40 flüchtige Verbinnen bi, vun de 2-Furfurylthiol, 4-Vinylguajacol, Acetaldehyd, Propanol, Alkylpyrazine, Furanone, Methylpropanol un 2-Methylbutanal/3-Methylbutanal de typischen Komponenten dorstellen.

Koffiereste as Huushollensmittel

• Nah dat Upbrooin kann kolt Koffoe oder dat bruukt Koffiepulver wegen sien hooch organisch bunnen Stickstoff-Inholt noch as Gorden-Dünger bruukt wurrn. Sien hooch Gehalt an Kalium, Phosphor un anner Mineralstoffen is good för de Plantenentwicklung.
• Dröög Koffiesatz oder versprüht Koffie sünd en umweltverdräglich Pestizid gegen Schniggen.
• In Meyers Konversationslexikon (1888) is to lesen: "Man benutzt den Kaffeesatz ferner zum Reinigen der Nachtgeschirre und beim Abfegen braun gestrichener Fußböden. Kocht man den Kaffeesatz mit Sodalösung aus, so erhält man durch Zusatz von Alaun zu der filtrierten Flüssigkeit einen braunen Niederschlag, welcher als Malerfarbe benutzt werden kann. Verkohlt gibt der Kaffeesatz eine Art von Kohlenschwarz. Der beim Brennen des Kaffees sich entwickelnde Geruch verdeckt in ausgezeichneter Weise die üblen Gerüche frisch getünchter Kalkwände, frisch lackierter Thüren, beim Räumen von Düngergruben, in Kinderstuben etc. (de „üble Geruch“ vun Farven un Lacken stamm vun den Lienöölfirnis, de ranzig ruuken dee).
• Koffiesatzlesen deent in‘ Volksspiritismus to dat Wohrseggen över de Tokunft un wurrn Koffiedomantie nömmt.

Museen

1994 hett dat Nova Delta Koffie-Museum in Campo Maior, in de portugeesch Region Alentejo apen maakt. Dat is Deel vun de Europääsch Route vun de Industriekultur un gull as eerst un mögelkerwies eenzig Koffiemuseum in Europa, dat sück ok blots mit Koffie befaat.

2003 hett dat Koffiemuseum in dat Eerdgeschoss vun dat Nebenhuus vun dat Öösterrieksch Gesellschafts- und Wirtschaftsmuseum in‘ 5. Wiener Gemeendebezirk Margareten apen maakt.

Literatur

• Heinrich Eduard Jacob: Sage und Siegeszug des Kaffees. Die Biographie eines weltwirtschaftlichen Stoffes. Rowohlt, Berlin 1934 (wieder maakt Neefaaten: Rowohlt, Hamborg 1952; Taschenbookutgaav: Rowohlt, Reinbek 1964; Neeuplaag ünner den Titel: Kaffee. Die Biographie eines weltwirtschaftlichen Stoffes (mit en Fortschrieven vun de Koffiewelt siet den 1950er-Johren bit hüüd vun Jens Soentgen). Oekom Verlag, München 2006, ISBN 3-86581-023-3)
• Oskar Eichler: Kaffee und Coffein. 2. Auflage. Springer-Verlag, Berlin/ Heidelbarg/ New York 1976, ISBN 3-540-07281-0.
• Gerhard A. Jansen: Rösten von Kaffee. Magie - Kunst - Wissenschaft / Physikalische Veränderungen und chemische Reaktionen. SV Corporate Media, München 2006, ISBN 3-937889-52-3.
• Hans Gerhard Maier: Chemische Aspekte des Kaffees. In: Chemie in unserer Zeit. 18. Jahrg. 1984, Nr. 1, S. 17–23, ISSN 0009-2851
• Fritz Maritsch, Alfred Uhl: Kaffee und Tee. In: Sebastian Scheerer, Irmgard Vogt, Henner Hess: Drogen und Drogenpolitik. Campus, Frankfort/ New York 1989, ISBN 3-593-33675-8, ok as PDF (Memento van' 28. September 2007 in dat Internet Archive) up de Sieden för Suchtforschung (Memento van' 16. Februar 2008 in dat Internet Archive).
• Daniela U. Ball (Hrsg.): Kaffee im Spiegel europäischer Trinksitten. Johann-Jacobs-Museum, Zürich 1991, ISBN 3-906554-06-6.
• Gérard Debry: Le café et la santé. John Libbey Eurotext, Paris 1993, ISBN 2-7420-0025-9.
• Mark Pendergrast: Kaffee. Wie eine Bohne die Welt veränderte. Edition Temmen, 2001, ISBN 3-86108-780-4.
• Ulla Heise: Kaffee und Kaffeehaus. Eine Geschichte des Kaffees. Insel, Frankfort an'n Main 2002, ISBN 3-89836-453-4.
• Ernesto Illy: Von der Bohne zum Espresso. In: Spektrum der Wissenschaft. Mai 2003, ISSN 0170-2971, S. 82–87.
• Stewart Lee Allen: Ein teuflisches Zeug. Auf abenteuerlicher Reise durch die Geschichte des Kaffees. Campus, Frankfort an'n Main 2003, ISBN 3-593-37290-8.
• Cornelia Teufl, Stephan Clauss: Coffee. Zabert Sandmann, München 2004, ISBN 3-89883-077-2.
• Rolf Bernhardt, Simone Hoffmann: Die Welt des Kaffees. Umschau, Neustadt an der Weinstraße 2007, ISBN 978-3-86528-604-8.
• Dirk Selmar, Gerhard Bytof: Das Geheimnis eines guten Kaffees – Biochemische Grundlagen der Nacherntebehandlung. In: Biologie in unserer Zeit. 38(3), 2008, ISSN 0045-205X, S. 158–167.
• Martin Krieger: Kaffee. Geschichte eines Genussmittels. Böhlau, Köln u. a. 2011, ISBN 978-3-412-20786-1.
• Tobias Hierl, Johanna Wechselberger: Das Kaffeebuch. Für Anfänger, Profis und Freaks. 3. Uplaag. Braumüller, Wien 2012, ISBN 978-3-99100-045-7.
• Bernhard Rothfos: Kaffee - Die Produktion. 2. Uplaag. Gordian-Max Rieck GmbH, Hamborg 1982, ISBN 3-920391-06-3.
• Bernhard Rothfos: Kaffee - Der Verbrauch. Gordian-Max Rieck GmbH, Hamborg 1984, ISBN 3-920391-07-1.
• Deutscher Kaffeeverband: Faszination Kaffee. Bucher Verlag, München 2012, ISBN 978-3-7658-1879-0.

Filme

• Black Gold. Dokumentarfilm, 78 Min., USA, 2006, Book un Regie: Marc Francis un Nick Francis, Filmbespreeken:
• Bittere Ernte. Der hohe Preis des billigen Kaffees. Fernseh-Reportage, Düütschland, 2013, 30 Min., Book un Regie: Michael Höft, Produktschoon: HTTV, NDR, Reihe: Die Reportage, Eerstsennen: 15. Februar 2013 bi den NDR, Inhaltsangaav mit online-Video vun den NDR.
• Café Rebeldia Dokumentarfilm, 75 Min., Mexiko, 2012, Bppk un Regie: Jan Braunholz, Inhaltsangaav

Weblenken

• Koffietraditschonsvereen, Portal to de Koffiehistorie
• Deutscher Kaffeeverband – De Herstellung: Produktschoon vun Röst- un löslich Koffie, mit völ Skizzen to Nahkieken.
• „Fachinformationen zum Transport von Kaffee, Rohkaffee“ – entholt ok Worenkunn
• Wiener Kaffeemuseum und Kaffeekompetenzzentrum – Völfältige Informatschonen to'n Koffie
• KaffeeWiki – Düütschspraakig Wiki rund um Espresso, Koffie un Maschinen
• coffeekrave.com Informatschonssiet vun de National Coffee Association of USA
• Daniel Lingenhöhl: 10 unverwacht Fakten to'n Koffie in Spektrum der Wissenschaft
• ICA International Coffee Agreement 2001. (PDF; 110 kB)