pat

onverbogen	pat
verbogen	-

Nederlands

Uitspraak

Geluid: pat (hulp, bestand)
IPA: / pɑt / (1 lettergreep)

Woordafbreking

pat

Woordherkomst en -opbouw

Leenwoord uit het Frans, in de betekenis van ‘stand waarop de koning moet spelen en dan schaak komt te staan’ voor het eerst aangetroffen in 1855 ^[1]
o en bn: via Frans pat "pat" en Italiaans patta "remise" verwant met Italiaans patto "verdrag"^[2]
v/m: van Frans patte "poot"^[3]^[4]; door de vergelijkbare klank en verwante functies is soms vermenging opgetreden met woorden afgeleid van het Engels pad "stootkussen", dat zelf ook op het Franse patte teruggaat

*pat* (wit zou een zet met de koning moeten doen, maar kan dit niet)

Zelfstandig naamwoord

het pat o

(schaak) stand op het bord waarbij sprake is van remise doordat een speler geen zet meer kan doen zonder dat zijn koning daardoor schaak komt te staan
- De partij eindigde in pat.

Synoniemen

patstelling

Afgeleide begrippen

patstelling

Vertalingen

1. remise doordat een speler geen zet meer kan doen

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.

Zelfstandig naamwoord

de pat v / m

(kleding) reep stof met een knoopsgat aan het uiteinde en met het andere uiteinde bevestigd aan het kledingstuk
- doorknoopsluiting met verstelbare patten
(kleding) (verouderd) klep, bijvoorbeeld over een zak
- (...) de patten der zakken waren, door den tyd, wat besmeurt, (...) ^[5]
(kleding) (militair) gekleurd strookje stof op een uniform als achtergrond van een onderscheidingsteken, in het bijzonder een bies op de kraag
- Op de kraag worden 5 hoekige emblemen als patten aangebracht die per dienstvak de kleur hebben zoals op de voormalige bies. ^[6]
(fietsen) een van beide houders die het wiel in de vork houden, deel van het frame of zelfstandig te bevestigen onderdeel
- Zorg dat het wiel goed in de patten zit!

Synoniemen

[4] pad

Afgeleide begrippen

Vertalingen

1. reep stof met een knoopsgat aan het uiteinde

Duits: Patte ^(de) v
Engels: tab ^(en)

Frans: patte ^(fr) v

3. gekleurd strookje stof op een uniform

4. een van beide houders die het wiel in de vork houdt

Duits: Ausfallende ^(de) o
Engels: fork end ^(en)

Frans: patte ^(fr) v

Bijvoeglijk naamwoord

pat

(schaak) alleen predicatief in een toestand waarin een speler geen enkele zet meer kan doen zonder dat zijn koning daardoor schaak komt te staan
- Dit spel staat pat en dat betekent remise.

Vertalingen

1. in een toestand waarin een speler geen enkele zet meer kan doen

Duits: patt ^(de)
Engels: stalemate ^(en)

Frans: pat ^(fr)

Gangbaarheid

Het woord pat staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "pat" herkend door:

43 %	van de Nederlanders;
49 %	van de Vlamingen.^[7]

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.

Verwijzingen

Afrikaans

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	pat	patte

Woordafbreking

pat

Zelfstandig naamwoord

pat

(schaak) pat; stand op het bord waarbij sprake is van remise doordat een speler geen zet meer kan doen zonder dat zijn koning daardoor schaak komt te staan

Engels

Uitspraak

Geluid: pat (VS) (hulp, bestand)
IPA:

enkelvoud	meervoud
pat	pats

Zelfstandig naamwoord

pat

stellend	vergrotend	overtreffend
pat	patter	pattest

Bijvoeglijk naamwoord

pat

geschikt, passend
ingestudeerd
luchtig, te gemakkelijk
gereed, klaar, paraat

vervoeging
onbepaalde wijs	to pat
he/she/it	pats
verleden tijd	patted
voltooid deelwoord	patted
onvoltooid deelwoord	patting
gebiedende wijs	pat

Werkwoord

pat

Frans

Zelfstandig naamwoord

pat m

patstelling

Overerving en ontlening

Nederlands: pat

Elamitisch

Zelfstandig naamwoord

pat

voet

Lets

Partikel

pat

zelfs

Pampangan

Uitspraak

Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?

Zelfstandig naamwoord

pat

(gereedschap) beitel

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.

Pools

Uitspraak

IPA: /pat/
Geluid: pat (hulp, bestand)

Woordafbreking

pat

Woordherkomst en -opbouw

Afgeleid van het Italiaanse patto

Zelfstandig naamwoord

pat m onbezield

(schaak) pat; stand op het bord waarbij sprake is van remise doordat een speler geen zet meer kan doen zonder dat zijn koning daardoor schaak komt te staan
(figuurlijk) patstelling, impasse

Gelijkklinkende woorden

pad

Synoniemen

–
impas

Antoniemen

mat
–

Afgeleide begrippen

Verwante begrippen

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.

Roemeens

Zelfstandig naamwoord

pat o

bed

Slowaaks

Uitspraak

IPA: /pat/

Woordafbreking

pat

Woordherkomst en -opbouw

Afgeleid van het Italiaanse patto

Zelfstandig naamwoord

pat m onbezield

(schaak) pat; stand op het bord waarbij sprake is van remise doordat een speler geen zet meer kan doen zonder dat zijn koning daardoor schaak komt te staan

Afgeleide begrippen

patový

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.

Tsjechisch

Uitspraak

IPA: /pat/

Woordafbreking

pat

Woordherkomst en -opbouw

Afgeleid van het Italiaanse patto, via het Duitse Patt

Zelfstandig naamwoord

pat m onbezield

(schaak) pat; stand op het bord waarbij sprake is van remise doordat een speler geen zet meer kan doen zonder dat zijn koning daardoor schaak komt te staan
«Partie skončila po dvaceti tazích patem.»
De partij eindigde na twintig zetten in een pat.
(figuurlijk) patstelling, impasse

Verbuiging

	enkelvoud	meervoud
nominatief	pat	paty
genitief	patu	patů
datief	patu	patům
accusatief	pat	paty
vocatief	pate	paty
locatief	patu	patech
instrumentalis	patem	paty

Schrijfwijzen

patt m onbezield

Synoniemen

Afgeleide begrippen

patový

Verwante begrippen

šachy m onbezield mv

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.

Verwijzingen

Internetová jazyková příručka - Ústav pro jazyk český AV ČR (Tsjechisch)
Slovník spisovného jazyka českého - Ústav pro jazyk český AV ČR (Tsjechisch)
Příruční slovník jazyka českého - Ústav pro jazyk český AV ČR (Tsjechisch)

Zelfstandig naamwoord

pat

genitief meervoud van pata

[p{{{1}}}-1] "pat" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3

[2] Woordenboek der Nederlandsche taal (1864-2001).

[3] Woordenboek der Nederlandsche taal (1864-2001).

[4] ttp://www.etymologiebank.nl/trefwoord/pad3

[5] 
Broeckaert, K.; J. Huyghebaert (ed.)
Jellen en Mietje (1816, facsimile1992) Facultés Universitaires Saint-Louis, Brussel; p.66; geraadpleegd 2015-02-14

[6] 
Bosman, A.
"Wat is model? Het grijze wollen Nederlandse uniform tussen 1912 en 1940" in: Opmars jrg. 13 nr. 72 (april 2008) Vereniging Historische Militaria; geraadpleegd 2015-02-14

[7] Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

v/m	enkelvoud	meervoud
naamwoord	pat	patten
verkleinwoord	patje	patjes