Opole

Opole
Horisonten til Opole
Flagget til Opole Byvåpenet til Opole
Plassering
Styresmakter
Land Voivodskap	Polen Opole-voivodskapet
Byrettar	1217
Borgarmeister	Ryszard Zembaczyński
Geografi
Flatevidd  - By	96,2 km²
Innbyggjarar  - Totalt (2006)    - folketettleik	128 000   1331/km²
Koordinatar	50°40′0″N 17°56′0″E
Høgd over havet	176 moh
Diverse annan informasjon
Postnummer	45-001 til 45-910
Telefon-retningsnummer	+48 077
Bilnummer	OP
Nettstad: www.opole.pl

Opole (tysk Oppeln) er ein by sør i Polen ved elva Oder. Han har om lag 130 000 innbyggjarar og er hovudstad i Opole-voivodskapet. Han er den historiske hovudstaden i Øvre Schlesien. I dag bur mange etterkommarar etter tyskarar og polakkar frå området i Opole.

Historie

Før 400-talet vandra germanarar (silingarar) og kanskje burgundarar til området rundt Opole. Etter at dei germanske gruppene reiste frå området for å invadere Romarriket flytta vestslavarar til området.

Opole har utvikla seg sidan 900-talet som regionshovudstaden til slaviske opolanarar. Den første busetnaden deira var på øya Wyspa Pasieka midt i Odra. Mot slutten av hundreåret vart Schlesien ein del av Polen og underlagd Piast-dynastiet. Det heidenske området til opolanarane vart erobra av hertug Bolesław I i 1012/1013. Etter hertug Władysław II den landflyktige vart Schlesien i 1163 delt av dei to Piast-linjene Wrocławska i Nederschlesien og Opolsko-Raciborska i Øverschlesien. Opole vart eit hertugdøme i 1172 og hadde mykje til felles med Hertugdømet Racibórz, som det ofte var slått saman med. I 1281 vart Øverschlsien vidare delt mellom arvingane til hertugane og Hertugdømet Opole vart mellombels gjenoppretta i 1290.

Tyske handelsmenn hadde oppretta ein koloni i Ople ved kryssingstaden over Oder, men i 1217 byrja òg tyske bønder å flytte til området. Opole fekk tyske byrettar i 1254, og i 1419 Magdeburgrettar. I lag med det meste av Schlesien i 1327 ein del av Kongedømet Böhmen, som igjen var ein del av Det tysk-romerske riket. I 1521 gjekk hertugdømet Racibórz (Ratibor) i arv til hertugen av Opole, som då hadde fått namnet Oppeln på tysk. Då Kong Ludvig II av Böhmen døydde i slaget ved Mohács vart Schlesien arva av Ferdinand I og Oppeln hamna under Habsburgmonarkiet i Austerrike. Habsburgarane tok kontroll over regionen i 1532 etter at den lokale Piast-linja døydde ut. Frå 1532 pantsette Habsburgarane hertugdømet til forskjellige herskarar. Då kong Johan II Kasimir av Polen døydde som den siste hertugen av Opole i 1668, vart regionen direkte underlagt Habsburgarane.

Kong Fredrik II av Preussen erobra det meste av Schlesien frå Austerrike i 1740 under dei schlesiske krigane. Dei prøyssiske erobringane vart stadfesta med freden i Breslau i 1742. Frå 1816 til 1945 var Opole hovudstad i Regierungsbezirk Oppeln i Preussen. Byen vart ein del av Det tyske keisardømet under samlinga av Tyskland i 1871.

Domkyrkja i Opole

Etter at Tyskland tapte i den første verdskrigen vart det halde ei folkeavstemming i 20. mars 1921 i Oppeln for å avgjere om byen skulle inn i Weimarrepublikken eller inn i Den andre polske republikken. 94,7 % stemde for Tyskland og 5,0% for Polen. På denne tida var derimot nesten samtlege innbyggjarar i byen etniske tyskarar.

Oppelen vart det administrative setet i provinsen Øvre Schlesien frå 1919 til 1939. På byrjinga av den andre verdskrigen i 1939 vart austlege Øvre Schlesien lagt til provinsen og Oppelen mista statusen som provinshovudstad til Katowice (då kalla Kattowitz).

Etter krigen var over i 1945 vart Oppelen overført til Polen som følgje av Potsdamerkonferansen og gjeve det gamle slaviske namnet Opole. I motsetnad til dei fleste tidlegare austtyske områda som vart avstått til Polen etter krigen, vart ikkje tyskarane i byen kasta ut, sjølv om mange av dei etniske tyskarane med rett til tysk statsborgarskap flytta til Vest-Tyskland for å flykte frå den kommunistiske Austblokka. I dag er Oppole og den omliggande regionen kjend som senteret for den tysktalande schlesiske minoriteten i Polen.

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Opole» frå Wikipedia på engelsk, den 15. juni 2008.

Bakgrunnsstoff

Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Opole