Biskupi utrechccy

Rezydencja arcybiskupów w Utrechcie z ok. 1640 r.

Biskupi utrechccy – lista biskupów ordynariuszy i sufraganów katolickiej diecezji (archidiecezji) utrechckiej na przestrzeni stuleci.

Historia

Pierwsi biskupi utrechccy są na wpół legendarni. Pierwszym znanym z imienia biskupem był św. Wilibrord (arcybiskup), jednak zorganizowania diecezji dokonał bp Alberyk I ok. 776 r. W 795 r. biskupstwo stało się sufraganią archidiecezji kolońskiej.

Od VIII w. biskupi utrechccy uzyskiwali coraz większą władzę na swoim terytorium, w tym prerogatywy zarezerwowane dla cesarza. Biskup Adalbold II otrzymał w 1024 r. Drenthe, przez co został jednym z książąt Rzeszy Niemieckiej – książę biskup Utrechtu. Później jego świecka władza została rozciągnięta na terytorium prowincji: Utrecht i Overijssel.

W latach 1423–1448 w diecezji panowała schizma, której przejawem było sprawowanie urzędu ordynariusza przez dwóch biskupów równocześnie. W 1528 r. książę-biskup Henryk Wittelsbach dokonał sekularyzacji swoich dóbr, zrzekając się praw świeckiego władcy do nich na rzecz cesarza Karola V Habsburga.

W 1559 r. biskupstwo zostało podniesione do rangi archidiecezji, zostając siedzibą metropolii kościelnej, której jako sufraganię przydzielono biskupstwa w: Deventer, Haarlem, Leeuwarden, Groningen i Middelburg. Po śmierci abpa Fryderyka Schencka z Toutenburga w 1580 r. i zakazie wyznawania wiary katolickiej na terenie Republiki Zjednoczonych Prowincji archidiecezja została zlikwidowana, chociaż Hiszpanie dokonali wyboru dwóch nowych arcybiskupów, ale przebywali oni poza arcybiskupstwem.

Od 1602 r. opiekę duszpasterską nad katolikami w Holandii sprawowali wikariusze apostolscy, noszący tytuły arcybiskupów tytularnych.

W 1853 r. po przywróceniu katolickiej hierarchii biskupiej w Holandii reaktywowano urząd arcybiskupa utrechckiego, który otrzymał honorowy tytuł prymasa Holandii. od 1936 r. arcybiskupi utrechccy pełni również funkcję metropolitów.

Nie wiemy dokładnie, który z kościołów w Utrechcie pełnił funkcję pierwszej katedry. Od X w. do czasów reformacji była nią katedra św. Marcina z Tours. Obecna siedziba arcybiskupa katolickiego od 1853 mieści się w katedrze św. Katarzyny w Utrechcie. Jego oficjalna rezydencja, której jest własnością archidiecezji od 1898 r. znajduje się przy Maliebaan 40.

Uwagi

Pełna lista wszystkich biskupów utrechckich jest niemożliwa do ustalenia, ponieważ istnieje wiele niejasności i nieporozumień co do okoliczności, ludzi i danych, pełniących tę funkcję zwłaszcza we wczesnym średniowieczu. Poniższe zestawienie próbuje dać kompletny obraz wszystkich znanych ordynariuszy utrechckich, sprawujących tę funkcję, bądź będąc uważanych za takowych. Obejmuje ona również okres, kiedy formalnie archidiecezja nie istniała, a była zastąpiona przez wikariat apostolski i misję sui iuris.

Oficjalna lista jest uzupełniona przez duchownych, którzy zostali wybrani biskupami, ale nigdy nie objęli władzy w diecezji na skutek braku prekonizacji papieskiej.

Biskupi utrechccy (695-1595)

L.p.	Imię i nazwisko	Lata rządów	Informacje dodatkowe
1	Wilibrord	695-739	święty, arcybiskup Fryzów ze stolicą biskupią w Utrechcie.
2	Bonifacy	739-754	święty, arcybiskup wschodnich Franków ze stolicą w Utrechcie; bronił praw niezależności diecezji przed arcybiskupem kolońskim; zamordowany.
*	Wera	739?-752	Postać legendarna, utożsamiany ze św. Wiro; być może był biskupem pomocniczym Utrechtu.
*	Eoban	753-754	Postać legendarna; być może biskup pomocniczy Utrechtu.
3	Gregorius	754-775	Święty, kierował diecezją mimo braku święceń biskupich; mimo to wliczany do oficjalnej listy biskupów.
4	Alberyk I	ok. 776-784	Święty, znany również jako Alfric
5	Theodard	ok. 784-ok. 790
6	Hamacar	ok. 790-806
7	Ricfried	806-815/816
8	Frederik I	815/816-835/837	Święty, zamordowany
9	Alberyk II	838-844
*	Eginhard	ok. 845
10	Ludger	ok. 848-ok. 854
*	Craft	ok. 854	Zrzekł się godności
11	Hunger	ok. 854-866	Święty, uciekł przed Normanami z Utrechtu
*	Alfried	ok. 866-867/879	Sprawował rządy w diecezji na wygnaniu, nie jest wliczany w oficjalną listę biskupów.
12	Adelbold I	867/879-898	Tak jak poprzednik sprawował rządy na wygnaniu.
13	Egilbert	899	Sprawował rządy spoza jej granic.
14	Radboud	899-917	Święty, spędził cały czas poza diecezją.
15	Balderik	918-975	Powrócił do Utrechtu jako pierwszy biskup po czterdziestu latach.
16	Folcmar	976-990	Zwany też jako Poppo.
17	Boudewijn I	990-995
18	Ansfried	995-1010 (?)	Święty
19	Adelbold II	1010-1026	Uzyskał status odrębnego księstwa w Rzeszy oraz tytuł książęcy dla siebie i następców.
20	Bernold	1027-1054	Święty
21	Willem I van Gelre	1054-1076
22	Koenraad	1076-1099	Zamordowany
23	Burchard	1100–1112
24	Godebald	1114–1127
25	Andries van Cuijk	1128–1139
26	Hartbert van Bierum	1139-1150
*	Fryderyk z Bergu	1150-1151	Nigdy nie objął rządów w diecezji, zostając przenoszony na archidiecezję kolońską.
27	Herman z Horn	1150-1156
28	Godfried van Rhenen	1156-1178
29	Boudewijn II (van Holland)	1178-1196
30	Arnold I	1196-1197
31	Dirk I	1196-1197
32	Dirk II van Are	1197-1212
33	Otto I z Geldrii	1212-1215
34	Otto II z Lippe	1216–1227
35	Wilbrand van Oldenburg	1227-1233	Przeniesiony do Paderborn.
36	Otto III z Holandii	1233-1249
37	Gozewijn van Randerath	1249-1250
38	Henryk I van Viande	1249-1267
39	Jan I z Nassau	1268–1290	Wybrany przez kapitułę, zaakceptowany przez papieża Mikołaja IV.
40	Jan II van Sierck	1291–1296	Przeniesiony do Toul
41	Willem II Berthout	1296-1301
*	Adolf II Waldeck	1301	Kandydował na biskupstwo, ostatecznie został ordynariuszem Liège
42	Gwidon z Avesnes	1301-1317
43	Frederik II van Sierck	1317-1322
44	Jacob van Oudshoorn	1322
*	Jan van Bronkhorst	1322	Ubiegał się o urząd biskupa
45	Jan III van Diest	1322-1340
*	Jan van Bronkhorst	1341	Kandydował na urząd biskupa.
46	Nicolaas Capocci	1341	Zrezygnował z urzędu, później został biskupem Urgell i Frascati
47	Jan IV van Arkel	1342-1364	Przeniesiony do Liège
48	Jan V van Virneburg	1364-1371	Przeniesiony do Münster
*	Zweder Uterlo	1371	Kandydat na urząd biskupa.
49	Arnold II van Horne	1371-1378	Przeniesiony do Liège.
*	Reinoud van Vianen	1378-1380
50	Floris van Wevelinkhoven	1378-1393	Przeniesiony do Münster.
51	Frederik III van Blankenheim	1393-1423	Przeniesiony do Strasburgu.
*	Rhabanus van Helmstatt	1424–1425	Wycofał się z ubiegania o diecezję, przeniesiony do Spiry, a następnie na urząd arcybiskupa Trewiru.
52	Zweder van Culemborg	1423-1432
53	Rudolf z Diepholz	1423-1455	Do 1432 r. współrządził diecezją, również biskup Osnabrücku.
*	Walram z Moers	1434–1448	Był również biskupem Münster
54	Gijsbrecht van Brederode	1455-1456	Elekt, obalony.
55	David van Bourgondië	1456-1496	Przeniesiony na biskupstwo Thérouanne
*	Engelbert z Kleve	1482–1483	Administrator, usunięty
56	Fryderyk IV z Badenii	1496-1516	Usunięty
57	Filips van Bourgondië	1517-1524
58	Henryk II z Bawarii	1524-1529	Wybrany przez kapitułę; ostatni książę-biskup oddał władzę świecką Karolowi V, przeniesiony na biskupstwo wormackie i fryzyjskie.
59	Willem van Enckevoirt	1529–1534	Kardynał od 1523 r. Również biskup Tortosy.
60	George van Egmond	1534-1559

Arcybiskupi utrechccy (1559-1600)

L.p.	Imię i nazwisko	Lata rządów	Informacje dodatkowe
*	Adriaan van Renesse van Wulven	1559	Wybrany arcybiskupem, zmarł przed uzyskaniem zatwierdzenia papieskiego.
61	Frederik V Schenck van Toutenburg	1561–1580
*	Herman van Rennenberg	1580-1585	Mianowany arcybiskupem, nigdy nie objął rządów w diecezji.
*	Jan van Bruhesen	1592–1600	Mianowany arcybiskupem, nigdy nie objął rządów w diecezji.

Wikariusze Apostolscy Batawii (1601-1727)

L.p.	Imię i nazwisko	Lata rządów	Informacje dodatkowe
1	Sasbout Vosmeer	1602–1614	Arcybiskup tytularny Filippi
2	Philippus Rovenius	1614–1651	Arcybiskup tytularny Filippi
3	Jacobus de la Torre	1651-1661	Arcybiskup tytularny Efezu
4	Boudewijn Catz	1662–1663	Arcybiskup tytularny Filippi
5	Johannes van Neercassel	1663-1686	Arcybiskup tytularny Castorië
6	Petrus Codde	1688–1702	Arcybiskup tytularny Sebaste, zawieszony przez papieża Klemensa XI.
7	Theodorus de Kock	1702-1704	Zrezygnował na prośbę Stolicy Apostolskiej.
8	Gerhard Potcamp	1705
9	Adam Daemen	1707–1717	Arcybiskup tytularny Adrianopola, zrezygnował.
10	Johannes van Bijlevelt	1717-1727

Zarządcy Misji Sui iuris w Holandii z siedzibą w Brukseli (1727-1828)

L.p.	Imię i nazwisko	Lata rządów	Informacje dodatkowe
1	Joseph Spinelli	1727-1731
2	Vincentius Montalto	1731-1732
3	Silvester Valenti Gonzaga	1732-1736
4	Franciscus Goddard	1736-1737
5	Lucas Melchior Tempi	1737-1743
6	Petrus Paulus Testa	1744
7	Ignatius Crivelli	1744-1755
8	Carolus Molinari	1755-1763
9	Bartholomeus Soffredmi	1763
10	Thomas Maria Ghilini	1763-1775
11	Joannes Antonius Maggiora	1775-1776
12	Ignatius Busca	1776-1785
13	Michael Causati	1785-1786
14	Antonius Felix Zondadari	1786-1790
15	Caesar di Brancadoro	1792–1794
16	Ludovicus Ciamberlani	1794-1828

Zarządcy Misji Sui iuris w Holandii z siedzibą w 's-Gravenhage (1829-1853)

L.p.	Imię i nazwisko	Lata rządów	Informacje dodatkowe
1	Franciscus Capaccini	1829–1831
2	Antonius Antonucci	1831-1841
3	Innocentius Ferrieri	1841-1847
4	Joannes Zwijsen	1847-1848
5	Carolus Belgrado	1848-1853

Arcybiskupi utrechccy (od 1853 r.)

L.p.	Imię i nazwisko	Lata rządów	Informacje dodatkowe
62	Joannes Zwijsen	1853–1868	Również biskup ’s-Hertogenbosch
63	Andreas Ignatius Schaepman	1868-1882
64	Petrus Matthias Snickers	1883–1895	Wcześniej biskup Haarlem
65	Henricus van de Wetering	1895-1929
66	Joannes Henricus Gerardus Jansen	1930–1936
67	Johannes de Jong	1936-1955	Kardynał od 1946 r.
68	Bernardus Johannes Alfrink	1955-1975	Kardynał od 1960 r.
69	Johannes Gerardus Maria Willebrands	1975-1983	Kardynał od 1969 r.
70	Adrianus Simonis	1983-2007	Wcześniej biskup Rotterdamu. Kardynał od 1985 r.
71	Willem Jacobus Eijk	od 2008 r.	Wcześniej biskup Groningen-Leeuwarden

Zobacz też