Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Przejdź do zawartości

Jan Krasicki

Przejrzana
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zobacz też: inne znaczenia.
Janek Krasicki
Jan Krasicki
Janek, Kazik
oficer Gwardii Ludowej
Data i miejsce urodzenia

18 września 1919
Sowliny

Data i miejsce śmierci

2 września 1943
Warszawa

Przebieg służby
Lata służby

1942–1943

Siły zbrojne

Gwardia Ludowa
Związek Walki Młodych

Stanowiska

przewodniczący ZWM

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Odznaczenia
Order Krzyża Grunwaldu II klasy Order Krzyża Grunwaldu III klasy Srebrny Krzyż Zasługi
Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Krasicki, także Janek Krasicki, ps. Kazik, Janek (ur. 18 września 1919 w Sowlinach, zm. 2 września 1943 w Warszawie) – polski działacz młodzieżowego ruchu komunistycznego, członek Drugiej Grupy Inicjatywnej Polskiej Partii Robotniczej[1] i Gwardii Ludowej, organizator i przewodniczący Związku Walki Młodych[2], zamordowany przez Niemców[3].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Rodzina, młodość i działalność przedwojenna

[edytuj | edytuj kod]

Wychował się w rodzinie inteligenckiej jako syn Marii z domu Drożdżak i Fryderyka Krasickiego (1888-1961), urzędnika pełniącego przed wojną funkcję inspektora oświatowego i posła na Sejm RP III kadencji z ramienia Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem[4]. Miał dwóch młodszych braci: Witolda (ur. 1921) i Jerzego (ur. 1923). Był kuzynem Mieczysława Granatowskiego[5]. W 1922 i 1935 tymczasowo przebywał w rodzinnym mieście ojca, Zagórzu[4].

W 1937 ukończył Gimnazjum Państwowe im. Józefa Piłsudskiego w Święcianach, wiążąc się pod koniec nauki z Komunistyczną Partią Zachodniej Białorusi[6]. W 1937 rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Tam wstąpił do Organizacji Młodzieży Socjalistycznej „Życie”, która pozostawała pod wpływami nielegalnych ugrupowań – Komunistycznej Partii Polski i Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej. Nawiązał też bezpośrednie kontakty z działaczami KPP[2]. W wyniku bójki z działaczami narodowymi został aresztowany i usunięty z Uniwersytetu Warszawskiego[6].

Okupacja radziecka na polskich ziemiach wschodnich

[edytuj | edytuj kod]

Po wrześniu 1939 przedostał się na tereny okupacji radzieckiej do Lwowa, gdzie został przyjęty na drugi rok prawa na Lwowskim Uniwersytecie Państwowym im. Iwana Franki. Mieszkał wówczas w II Domu Techników[7]. Został przewodniczącym Związku Zawodowego Studentów i Pracowników Naukowych wydziału prawniczego. W 1940 rozpoczął starania o przyjęcie do Komunistycznego Związku Młodzieży (Komsomoł)[8]. Jego zabiegi zostały uwieńczone powodzeniem, co było dowodem zaufania radzieckich władz do Krasickiego jako wyróżniającego się agitatora politycznego. W okresie skierowanych w polską ludność radzieckich represji, masowych deportacji i terroru Krasicki aktywnie włączył się w działalność na rzecz propagowania stalinizmu wśród polskiej i ukraińskiej młodzieży[2]. Zgodnie z relacją Kazimierza Żygulskiego "tropił zawzięcie nieprawomyślność swych kolegów, brał udział w przeprowadzaniu deportacji". Uczestniczył w zebraniach, w czasie których przesłuchiwano studentów przed przyjęciem do organizacji związkowej, do której przynależność była obowiązkowa. Zdaniem Kazimierza Żygulskiego zebrania te wykorzystywano także do układania list osób przeznaczonych do wywózki. W ich trakcie dochodziło również do rozstrzygania wzajemnych animozji pomiędzy działaczami przedwojennych młodzieżowych organizacji komunistycznych oraz do wstępnej selekcji kandydatów do partii i Komsomołu[9]. Między 15 a 20 października 1939, w trakcie zebrania likwidacyjnego organizacji Bratnia Pomoc na Politechnice Lwowskiej, Krasicki wystąpił z referatem przypominającym o antysemickim wątku w działalności tej organizacji[7], zdominowanej przed wojną przez Młodzież Wszechpolską. Politechnika Lwowska była pierwszą uczelnią w Polsce, która już w 1936 wprowadziła, wymierzone w studentów żydowskich, getto ławkowe. Kolejni mówcy, narodowości żydowskiej, wskazali osoby będące na sali, które były działaczami organizacji antysemickich. Wskazanych następnie pobito i doprowadzono do mównicy, aby zabrali głos. Ostatecznie, według relacji Zbysława Popławskiego, część z nich wyprowadzono z sali i zastrzelono na korytarzu. Rolę Krasickiego w trakcie zebrania Zbysław Popławski określił jako prowokatora do zaplanowanego ludobójstwa[7].

Ponadto Krasicki jako działacz Komsomołu, działał jako tajny obserwator podczas indoktrynujących wykładów marksizmu-leninizmu organizowanych zarówno dla polskich studentów, jak i profesorów uniwersytetu im. Iwana Franki (wspominał o tym prof. Eugeniusz Rybka; wykłady obserwowali także funkcjonariusze NKWD)[10]. W początkach 1941 został II Sekretarzem Miejskiego Komitetu Komsomołu we Lwowie. Wiosną 1941 był członkiem delegacji studentów na spotkanie z I Sekretarzem Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Ukrainy Nikitą Chruszczowem. Organizował koła komsomolskie w zakładach pracy, urządzał odprawy dla agitatorów i wykładowców politycznych, którzy mieli organizować obowiązkowe spotkania polityczne, tzw. „masówki” dla robotników. Stał się wówczas bohaterem radzieckich reportaży propagandowych w lwowskiej prasie i w radio[2].

Działalność po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej

[edytuj | edytuj kod]
Grób Janka Krasickiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w czerwcu 1941 był pod szczególną ochroną służb radzieckich – wraz z władzami lwowskiego Komsomołu ewakuowano go na wschód. W Moskwie został wytypowany do grupy Polaków, którzy mieli zostać przerzuceni do Polski w celu realizacji zadań dywersyjnych oraz wytycznych radzieckiej polityki i taktyki propagandowej na ziemiach polskich. Po przeszkoleniach służb specjalnych, zakamuflowanych jako Szkoła Kominternowska, mieszcząca się w Nagornoje, Puszkino i prawdopodobnie Schodni, włączono go do tzw. drugiej grupy inicjatywnej, która, po przerzuceniu do kraju 20 maja 1942 zasiliła kierownicze kadry komunistycznej konspiracji w ramach PPR i tworzonej wraz z nią Gwardii Ludowej[2].

Od czerwca 1942 do marca 1943 był kierownikiem łączności radiowej Komitetu Centralnego PPR z Moskwą oraz członkiem bojówki specjalnej, podległej władzom partii. Brał udział w różnego rodzaju akcjach zbrojnych GL, w tym w akcji na Komunalną Kasę Oszczędności w Warszawie 30 listopada 1942, w której zdobyto olbrzymie fundusze na działalność konspiracyjną i propagandową.

Pod koniec grudnia 1942 z polecenia kierownictwa PPR-GL w (Findera, Jóźwiaka, Gomułki i Fornalskiej) działając wspólnie z Mieczysławem (Mordechajem) Hejmanem zastrzelił na ulicy Kamienne Schodki na Starym Mieście sekretarza PPR Bolesława Mołojca[2] z powodu zagrożenia działań PPR[11].

Zajmował się szkoleniem politycznym i wojskowym młodych członków GL[2]. Latem 1943 na polecenie zwierzchników ściągnął do Warszawy Bolesława Bieruta. W 1943 przygotowywał powołanie młodzieżowej przybudówki PPR, która uzyskała nazwę Związku Walki Młodych, stając się jej drugim przewodniczącym[6]. W sierpniu 1943 przygotowywał wydanie kolejnego po miesięcznej przerwie numeru pisma „Walka Młodych” oraz redagował planowaną deklarację ZWM[12].

2 września 1943 został aresztowany w mieszkaniu przy ulicy Jasnej w Warszawie[12]. Po wyprowadzeniu na ulicę kopnął jednego z gestapowców i usiłował uciec, lecz został zastrzelony[2][12]. 9 maja 1945 został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera C6 ZWM-1-2)[12].

Upamiętnienie i propaganda PRL

[edytuj | edytuj kod]

Pośmiertnie został awansowany do stopnia kapitana Gwardii Ludowej i podpułkownika ludowego Wojska Polskiego.

W okresie PRL-u nie eksponowano nadmiernie jego działalności na rzecz ZSRR i aktywności w propagowaniu kultu Stalina, całkowicie przemilczając, że był radzieckim agitatorem w czasach krwawych represji i deportacji ludności polskiej z ziem wschodnich w latach 1939–1941. Z reguły przemilczano także jego udział w zabójstwie Bolesława Mołojca, gdyż uznawano to za temat niewygodny[2]. Wokół jego postaci wykreowano legendę (np. Halina Rudnicka napisała w 1955 Wspomnienie o Janku Krasickim), stał się symbolem patriotyzmu i bezinteresownej walki młodego pokolenia o socjalizm.

Janek Krasicki jako patron

[edytuj | edytuj kod]
Tablica na budynku w Gorzowie Wlkp z 1973
Odznaczenie im. Janka Krasickiego, wręczane działaczom ZSMP.

Został patronem Związku Młodzieży Socjalistycznej, który ustanowił odznaczenie jego imienia.

Jego imię nosiły m.in. do 1990 jeden z parków w Łodzi, obecnie Park im. gen. M. Zaruskiego, Limanowski Dom Kultury, sanatorium dla dzieci w Rymanowie Zdroju (obecnie uzdrowisko Maria), park w Rudzie Śląskiej–Goduli (gdzie umieszczony był pomnik z wizerunkiem Janka Krasickiego), park w Mogilnie – obecnie Park Miejski, Szkoła Podstawowa nr 5 w Stargardzie (obecnie im. Jana Pawła II)[13], szkoła podstawowa w Ujkowicach, szkoła podstawowa w Zagórzu[14], Szkoła Podstawowa nr 1 w Kaliszu (poprzednio i obecnie im. Konstytucji 3 Maja), Szkoła Podstawowa nr 32 w Katowicach (obecnie Bohaterów Monte Cassino), Szkoła Podstawowa nr 18 w Rzeszowie (od 1970)[15], Szkoła Podstawowa nr 28 w Kielcach (obecnie im. Żołnierzy 4pp „Czwartaków”), Szkoła Podstawowa nr 4 w Kętrzynie (obecnie im. S. Moniuszki), Szkoła Podstawowa nr 70 w Gdańsku-Oliwie, Szkoła Podstawowa nr 31 w Sosnowcu, Szkoła Podstawowa nr 79 w Poznaniu (obecnie im. Arkadego Fiedlera), Szkoła Podstawowa nr 56 w Poznaniu (obecnie im. Charles’a de Gaulle’a), Szkoła Podstawowa nr 87 w Krakowie – Nowej Hucie (przed szkoła odsłonięto pomnik z wizerunkiem patrona), Szkoła Podstawowa nr 33 w Krakowie ul Konarskiego (obecnie Gimnazjum nr 16 im. Króla Stefana Batorego), Szkoła Podstawowa nr 1 w Praszce (obecnie Publiczne Gimnazjum im. Ojca Świętego Jana Pawła II w Praszce), Szkoła Podstawowa w Trębaczewie (obecnie im. ks. Jana Twardowskiego), 203 Szkoła Podstawowa w Warszawie, Szkoła Podstawowa nr 12 w Skarżysku-Kamiennej (obecnie Gimnazjum nr 2 im. Powstańców Warszawy), Szkoła Podstawowa nr 2 w Wągrowcu (obecnie im. Cystersów Wągrowieckich), Szkoła Podstawowa nr 4 w Białej Podlaskiej obecnie im. Kornela Makuszyńskiego, Szkoła Podstawowa nr 30 w Wałbrzychu (obecnie im. Armii Krajowej), Szkoła Podstawowa nr 10 w Pruszkowie (obecnie im. M. Konopnickiej), Szkoła podstawowa nr 4 we Włocławku, Publiczna Szkoła Podstawowa nr 5 w Kraśniku (obecnie im. H. Sienkiewicza), Szkoła Podstawowa nr 28 w Bydgoszczy, Szkoła Podstawowa nr 46 w Szczecinie, Liceum Ogólnokształcące w Nowej Soli i Jaworznie (obecnie im. T. Kościuszki),Szkoła Podstawowa nr 66 we Wrocławiu (obecnie im. Zbigniewa Herberta), XXX Liceum Ogólnokształcące w Łodzi (obecnie im. biskupa Ignacego Krasickiego), Liceum Ekonomiczne w Tarnowie (obecnie Zespół Szkół Ekonomiczno-Gastronomicznych w Tarnowie im. J. Piłsudskiego), Wyższa Oficerska Szkoła Lotnicza w Dęblinie, Zespół Szkół Rolniczych we Wroniu (obecnie Zespół Szkół we Wroniu), Zespół Szkół Budowlanych w Sanoku (od 5 października 1987[16][17]). Na początku września 1987 powołano Ogólnopolski ZSMP-owski Klub Szkół im. Janka Krasickiego[18].

Jego pomniki stały w Gdańsku, Opolu, Siemianowicach Śląskich, Skarżysku-Kamiennej i Elblągu. W tym ostatnim mieście jego pomnik został zdemontowany 6 marca 2014 roku[19]. W 1951 przemianowano stary statek rzeczny z 1883 roku, noszący nazwę „Książę Józef” na MS „Janek Krasicki”. Jednostka pływała m.in. po Warcie[20]. W 1959 został wodowany drobnicowiec typu B 54 MS „Janek Krasicki”[21]. Imię Krasickiego nosił również szkuner szkolny Janek Krasicki Ligi Obrony Kraju z 1951 roku, którego macierzystym portem była Jastarnia[22].

W stanie z 2009 był patronem placu w centrum Budziszewic, a także ulic m.in. w Sanoku[23], Rzeszowie (od 1951, poprzednio Klementyny Hoffmanowej[24]), Sosnowcu, Łodzi, Wierzbicy, Działdowie, Dzierzgoniu, Dźwirzynie, Drawskim Młynie, Hrubieszowie, Łasku, Sierakowie, Witnicy, Ustce, Świętochłowicach, Kuźni Raciborskiej, Staszowie, Wieruszowie, Gorzowie Wielkopolskim, Płońsku, Opocznie, Poddębicach, Głuszycy oraz w Łobzie, Rykach, Reszlu, Zamościu, Kozienicach, Janowcu Wielkopolskim i w Żychlinie. Patron zespołu szkolno-przedszkolnego w Godowie. Do 2017 istniał w Elblągu skwer im. Janka Krasickiego; nowa nazwa nie została nadana[25]. Po demokratyzacji, nowym patronem ulicy Krasickiego na osiedlu Zacisze w Prudniku został Ludwik Mierosławski[26].

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]
  • Order Krzyża Grunwaldu II klasy – pośmiertnie (29 maja 1946, za zasługi położone w walce z okupantem i udział w pracach konspiracyjnych w okresie okupacji)[12][27].
  • Order Krzyża Grunwaldu III klasy – pośmiertnie (15 lipca 1945)[28].
  • Srebrny Krzyż Zasługi – pośmiertnie (20 grudnia 1946, za bohaterskie czyny i dzielne zachowanie się w walce z niemieckim najeźdźcą oraz za gorliwą pracę i sumienne wypełnianie obowiązków służbowych)[29].

Awanse

[edytuj | edytuj kod]
  • oficer GL – 1942
  • kapitan – 1943 (pośmiertnie)
  • podpułkownik – 2 listopada 1944 (pośmiertnie)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Maciej Krawczyk, Polska Walcząca. Historia Podziemnego Państwa Podziemnego. Ani Polska, Ani Robotnicza PPR i Gwardia (Armia) Ludowa, Warszawa 2015, t. 11, s. 15.
  2. ↑ a b c d e f g h i Jan Krasicki, Informacja historyczna, Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2009-01-20].
  3. ↑ Praca zbiorowa, Słownik historii Polski i świata, Katowice 2005, s. 129.
  4. ↑ a b 30. rocznica śmierci Janka Krasickiego. „Nowiny”, s. 5, Nr 200 z 1-3 kwietnia 1978.  za: Współczesne Życiorysy Polaków. Janek Krasicki. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 1977.
  5. ↑ Mieczysław Granatowski: Co można jeszcze wysupłać z pamięci?. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939–1944. Sanok: 2012, s. 78. ISBN 978-83-903080-5-0.
  6. ↑ a b c P. Gontarczyk, Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy (1941-1944), Warszawa 2006, s. 80.
  7. ↑ a b c Zbysław Popławski: Represje okupantów na Politechnice Lwowskiej. [dostęp 2009-01-20].
  8. ↑ Jan Draus: Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918-1946. Portret kresowej uczelni. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007, s. 87. ISBN 978-83-7188-964-6.
  9. ↑ Kazimierz Żygulski: Jestem z lwowskiego etapu. [dostęp 2013-09-17].
  10. ↑ Jan Draus: Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918-1946. Portret kresowej uczelni. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007, s. 90. ISBN 978-83-7188-964-6.
  11. ↑ Andrzej Werblan, „Władysław Gomułka. Sekretarz Generalny PPR”, Książka i Wiedza, 1988, s. 127 ISBN 83-05-11972-6
  12. ↑ a b c d e 30. rocznica śmierci Janka Krasickiego. „Nowiny”, s. 5, Nr 200 z 1-3 kwietnia 1978. 
  13. ↑ Historia szkoły na jej oficjalnej stronie
  14. ↑ Szkoły pomniki tysiąclecia państwa polskiego na ziemi rzeszowskiej. Rzeszów: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW „Prasa” w Krakowie. Wojewódzki Komitet Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów w Rzeszowie, 1966, s. 12, 17.
  15. ↑ Rzeszowska szkoła nosi imię Janka Krasickiego. „Nowiny”, s. 4, Nr 167 z 19 czerwca 1970. 
  16. ↑ Krystyna Chowaniec, Szkoły ponadpodstawowe. Zespół Szkół Budowlanych, Szkoły ponadpodstawowe, W latach powojennych w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 892.
  17. ↑ Franciszek Oberc: Pomniki i tablice pamiątkowe Sanoka. Sanok: 1998, s. 54. ISBN 83-909787-1-7.
  18. ↑ Od nich zależy przyszłość ZSMP. „Nowiny”, s. 3, Nr 233 z 6 października 1987. 
  19. ↑ Pomnik Janka Krasickiego zdemontowany i przeniesiony do Muzeum. info.elblag.pl, 2014-03-07. [dostęp 2016-12-02].
  20. ↑ Waldemar Danielewicz: Janek Krasicki. zegluga-rzeczna.pl, 2007-07-19. [dostęp 2023-05-16]. (pol.).
  21. ↑ Janek Krasicki statek i jego patron, Facta Nautica. [dostęp 2009-01-21].
  22. ↑ s/y Janek Krasicki. isez.pan.krakow.pl. [dostęp 2023-05-16]. (pol.).
  23. ↑ Przetargi. „Nowiny”, s. 6, Nr 266 z 1 grudnia 1975. 
  24. ↑ Zmiana nazw ulic Rzeszowa. „Nowiny Rzeszowskie”, s. 5, Nr 49 z 18 lutego 1951. 
  25. ↑ Elbląg: rada miasta zdekomunizowała nazwy czterech ulic i skweru, „Onet Olsztyn”, 7 września 2017 [dostęp 2017-09-12] (pol.).
  26. ↑ Na etapie dyskusji, „Głos Włókniarza”, 5 (654), Opole: Opolskie Wydawnictwo Prasowe, 1 marca 1990, s. 11.
  27. ↑ M.P. z 1947 r. nr 51, poz. 327
  28. ↑ Walczyli o Polskę Ludową, str. 150-151
  29. ↑ M.P. z 1947 r. nr 25, poz. 146

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Krasicki&oldid=73789459”