Nogat
 Nogat w okolicach Kępin Wielkich | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Województwo | |
| Rzeka | |
| Długość | 62 km |
| Powierzchnia zlewni |
112,8 km² |
| Średni przepływ |
20 m³/s (regulowany przez jaz w Białej Górze) przy wypływie z Wisły i 30 m³/s przy ujściu |
| Źródło | |
| Miejsce | Wisła |
| Wysokość | |
| Współrzędne | |
| Ujście | |
| Recypient | Zalew Wiślany |
| Miejsce |
nieopodal miejscowości Osłonka |
| Współrzędne | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Nogat – rzeka będąca wschodnim ramieniem ujściowym Wisły, oddzielona od drugiego z ramion, Leniwki, śluzą w Białej Górze. Żeglowna na całej długości. Uchodzi licznymi odnogami do Zalewu Wiślanego, tworząc niewielką deltę.
Długość rzeki wynosi 62 km, a powierzchnia jej dorzecza 1330 km²[1].
Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z 2002 r. ws. klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych[2], Nogat jest rzeką klasy żeglownej II.
Dopływy: Liwa, Młynówka Malborska, oba prawobrzeżne.
Ze względu na wartości przyrodnicze, ujściowy odcinek rzeki został objęty ochroną w postaci rezerwatu Ujście Nogatu i Obszaru Chronionego Krajobrazu Rzeki Nogat. Dolny odcinek stanowi granicę województw pomorskiego i warmińsko-mazurskiego[1].
Historia regulacji
[edytuj | edytuj kod]Dawniej rzeka stanowiła jedno z głównych ramion Wisły i spływało nią 87% wód wiślanych. W związku z obniżeniem się poziomu lustra wody w Nogacie podjęto próbę regulacji układu rzecznego i w 1553 przekopano kanał pod Białą Górą, który uratował rzekę od wyschnięcia. Większość wód zaczęła płynąć Nogatem, a Wisła straciła żeglowność na odcinku Biała Góra – Gdańsk. Niedobór wody dla Gdańska i nadmiar dla miejscowości położonych nad Nogatem, wywołał wieloletnie spory. W 1612 wybudowano tamę, która w czasie wojen szwedzkich uległa zniszczeniu, powodując ponowne spory i komplikacje stosunków wodnych. Dopiero w 1848 zatwierdzono projekt odgałęzienia Nogatu od Wisły 4 km poniżej Białej Góry w miejscowości Piekło, w tym celu przekopano kanał, wzniesiono drewniany jaz przeciw krze lodowej i wybudowano wały przeciwpowodziowe z tzw. wielkim upustem, służącym do odprowadzania wód Liwy do Nogatu. W 1879 podwyższono wał przeciwpowodziowy Wisły i przebudowano wielki upust. Po przerwaniu wału i zalaniu Żuław Elbląskich w 1888 zdecydowano o uregulowaniu Wisły. W 1900 nastąpiło prawie całkowite odcięcie dopływu wody z Wisły do Nogatu. Rzekę Nogat skanalizowano przez trzy stopnie wodne: Michałowo, Rakowiec i Szonowo, utrzymując w ten sposób stały poziom wód, umożliwiając ruch statków. W 1930 wybudowano małą śluzę w ujściu Liwy do Nogatu[3].
Miejscowości nad Nogatem
[edytuj | edytuj kod]- Biała Góra (śluza) – prawy brzeg
- Pogorzała Wieś – lewy brzeg
- Kraśniewo - lewy brzeg
- Grobelno – lewy brzeg
- Malbork
- Czerwone Stogi – lewy brzeg
- Kamienice – lewy brzeg
- Malbork-Rakowiec (śluza) – prawy brzeg
- Szawałd – lewy brzeg
- Janówka – prawy brzeg
- Półmieście – lewy brzeg
- Michałowo (śluza) – lewy brzeg
- Wierciny – lewy brzeg
- Jazowa – lewy brzeg
- Kępki – lewy brzeg
- Kępiny Małe – lewy brzeg
- Bielnik Drugi – prawy brzeg
- Kępiny Wielkie – prawy brzeg
- Osłonka – lewy brzeg
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Program Ochrony Środowiska dla Gminy Elbląg na lata 2006–2011 [online], s. 32 [dostęp 2013-01-29] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-09].
- ↑ Dz. U. z 2002 r. Nr 77, poz. 695. [online]
- ↑ Pod. red. Roberta Goni i Włodzimierza Bykowskiego, Dolina Dolnej Wisły dla ciekawych – przewodnik przyrodniczo-turystyczny, TPDW, ZPKChiN, Apeiron. Świecie, 2010. Wydanie I, ISBN 978-83-61821-08-3, ISBN 978-93-62303-05-2
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Więcej informacji o węźle wodnym w Białej Górze
- Nogat, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 172.
- Przewodnik Piotra Saleckiego po Nogacie dla żeglarzy i turystów wodnych
- Archiwalne zdjęcia rzeki w bibliotece Polona