Od13
 parowóz KkStB 4 (0d13) | |
| Producent |
Wiener Neustdat (Sigl) i in. |
|---|---|
| Lata budowy |
1885-1897 (-1909) |
| Układ osi |
2'B n2 |
| Wymiary | |
| Masa pustego parowozu |
40,5 – 41,5 t[1] |
| Masa służbowa | |
| Masa przyczepna |
26-27,5 t[1] |
| Długość z tendrem |
15 282 mm[2] |
| Rozstaw osi skrajnych |
5900 mm[a] |
| Średnica kół napędnych |
1780 mm[3] |
| Średnica kół tocznych |
995 mm[3] |
| Napęd | |
| Trakcja |
parowa |
| Typ tendra |
12 Cl3 |
| Ciśnienie w kotle |
11 at[1] |
| Powierzchnia ogrzewalna kotła |
115 m² (127 m²)[b] |
| Powierzchnia rusztu |
2,06 m²[3] |
| Średnica cylindra |
435 mm[3] |
| Skok tłoka |
630 mm[3] |
| Parametry eksploatacyjne | |
| Moc znamionowa |
370 kW (503 KM)[1] |
| Maksymalna siła pociągowa |
5200 kg[2] |
| Prędkość konstrukcyjna |
80 km/h[3] |
| Nacisk osi na szyny |
13,5 t[2] |
Od13 – polskie oznaczenie na PKP parowozu osobowego austriackiej serii kkStB 4, o układzie osi 2'B. Parowóz wykorzystywał silnik bliźniaczy na parę nasyconą. Zbudowano ich 213 sztuk od 1885 roku, z czego do 29 używano w Polsce.
Historia
[edytuj | edytuj kod]W ostatnim dwudziestoleciu XIX wieku na kolei austriackiej pojawiły się nowe, cięższe wagony osobowe kursujące w pociągach pośpiesznych. Spowodowało to konieczność skonstruowania nowych, mocniejszych parowozów. Pierwsze takie maszyny opuściły fabrykę Wiener Neustädter Lokomotivfabrik (dawniej Sigl) w Wiener Neustadt w 1885 r. Zostały oznaczone na państwowych kolejach kkStB jako seria 4[4]. Ich konstrukcja stanowiła ulepszenie lokomotyw serii 2[5].
W latach 1885–1897 fabryka Wiener Neustädter Lokomotivfabrik i w mniejszych liczbach fabryki Lokomotivfabrik Floridsdorf, StEG i Krauss w Linzu wyprodukowały ogółem 200 lokomotyw tej serii. Otrzymały one na kkStB numery od 401 do 580 (od 1905 roku zmienione na 4.01 do 4.180), od 594 do 599 (później 4.194 do 4.199) oraz od 10401 do 10414 (później 4.201 do 4.214)[6].
Ponadto, między 1893 a 1909 rokiem koleje kkStB poddały rekonstrukcji 13 starszych, zbudowanych w latach 1879–1880 lokomotyw serii AF III Kolei Franciszka Józefa (KFJB)[5], modernizując je do standardu lokomotyw serii 4 i uzyskując w ten sposób lokomotywy o numerach 4.181 do 4.193[6]. Należy zauważyć, że nie było lokomotywy o numerze 4.200[6], stąd mimo najwyższego numeru 4.214, wyprodukowano lub zmodernizowano 213 lokomotyw serii 4[5].
Lokomotywy te w zależności od producenta różniły się nieco wymiarami i parametrami[2]
Służba po I wojnie światowej
[edytuj | edytuj kod]Po zakończeniu I wojny światowej część lokomotyw trafiła do nowo powstałych państw po rozpadzie monarchii austro-węgierskiej. W Polsce znalazło się 29 lokomotyw tej serii, które oznaczono jako seria Od13[6]. W 1926 roku PKP eksploatowały 24 parowozy tego typu[2]. Były one wówczas już przestarzałe i zostały wycofane z użytku jeszcze przed 1935 rokiem[6].
52 lokomotywy znalazły się po I wojnie światowej w Czechosłowacji, z czego 38 weszło do eksploatacji na kolejach ČSD, otrzymując oznaczenie jako seria 254.2 (numery 254.201 do 238). Ostatnie wycofano ze służby w 1937 roku[5].
12 lokomotyw trafiło po wojnie na koleje włoskie (numery od 543.001 do 543.012), 10 na koleje rumuńskie, 18 na jugosłowiańskie, kilka na koleje rosyjskie lub radzieckie[6]. Pozostałe jeździły na Kolejach Austriackich (BBÖ) do lat 30.[6]
Opis
[edytuj | edytuj kod]Parowóz osobowy z dwucylindrowym silnikiem bliźniaczym, na parę nasyconą, o układzie osi 2'B (2'B n2). Kocioł dość nisko między kołami (oś kotła na wysokości 2035 mm)[5]. Na kotle był wysoki dzwonowaty zbieralnik pary z zewnętrznymi zaworami bezpieczeństwa, a za nim cylindryczna piasecznica, dostarczająca piasek przed pierwszą oś wiązaną. Komin miał baniasty odiskiernik. Dymnica miała typowe dla parowozów austriackich dwuskrzydłowe drzwiczki[5].
Ostoja parowozu była zewnętrzna. Rozstaw sztywny osi wiązanych wynosił 2500 mm, rozstaw osi wózka: 1700 mm[a]. Przedni dwukołowy wózek toczny systemu Campera osadzony był, jak w serii 2, na sworzniu z przesuwem bocznym[7].
Parowóz miał dwucylindrowy silnik bliźniaczy, z mechanizmem rozrządu Stephensona. Napędzana była pierwsza oś wiązana, napęd na koła wiązane o średnicy 1780 mm przenoszony był poprzez korby Halla[5].
Dane techniczne[4]
[edytuj | edytuj kod]- tender serii – 12 Cl3
- pojemność skrzyni na wodę – 12,0 m³
- pojemność skrzyni na węgiel – 7,0 t
- masa służbowa – 32,5 t
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Rozstaw osi skrajnych 5900 mm i wiązanych 2500 mm według J. Bek, Z. Bek, s. 32. Według innych źródeł odpowiednio 5800 mm i 2400 mm (J. Piwowoński, s.203).
- ↑ Powierzchnia ogrzewalna kotła 115 m² według J. Piwowoński, s. 191 (w Polsce obliczana od strony spalin). Powierzchnia ogrzewalna od strony wody: 127 m², w tym powierzchnia płomieniówek 119,1 m² i skrzyni ogniowej 7,9 m² (J. Bek, Z. Bek, ss.144-145).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e J. Bek, Z. Bek, Parni..., s. 144–145.
- ↑ a b c d e f J. Piwowoński, Parowozy..., s. 192, 203.
- ↑ a b c d e f J. Piwowoński, Parowozy..., s. 192; J. Bek, Z. Bek, Parni..., s. 144–145.
- ↑ a b Kalendarz Młodego Technika '89. Maria Pietrzyk (red.). Warszawa: Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”, 1988, s. 22.
- ↑ a b c d e f g J. Bek, Z. Bek, Parni..., s. 32.
- ↑ a b c d e f g Josef Pospichal, kkStB/BBÖ 4 [dostęp 2012-06-01].
- ↑ J. Piwowoński, Parowozy..., s. 202–203.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jan Piwowoński, Parowozy kolei polskich, WKiŁ, Warszawa 1978.
- Jindřich Bek, Zdenek Bek, Parní lokomotivy ČSD [1], Praga, 1999, ISBN 80-86116-13-1 (cz.)
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Josef Pospichal, Lista parowozów kkStB 2 w serwisie Lokstatistik