Pałac Na Wyspie
52°12′53″N 21°02′08″E/52,214722 21,035556 nr rej. 2/2 z 1 lipca 1965
| |
.jpg) Pałac Na Wyspie, elewacja południowa (2016) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Agrykola 1 |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Rozpoczęcie budowy |
po 1683 |
| Ukończenie budowy |
1689 |
| Ważniejsze przebudowy |
1788–1793 |
| Zniszczono |
1944 |
| Odbudowano |
1945–1960 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
| 52°12′53″N 21°02′08″E/52,214722 21,035556
| |
| Strona internetowa | |
Pałac Na Wyspie, pałac Na Wodzie, pałac Łazienkowski – klasycystyczny pałac w Łazienkach Królewskich w Warszawie.
Pierwotnie barokowy pawilon Łaźni (Hippokrene), zbudowany według projektu Tylmana z Gameren w 1683–1689 dla marszałka wielkiego koronnego Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, przebudowany w 1772–1793 przez Dominika Merliniego i Jana Chrystiana Kamsetzera dla króla Stanisława Augusta Poniatowskiego[1].
Zespół pałacowy leży na sztucznej wyspie otoczonej przez staw. Jest połączony z lądem dwoma mostami zwieńczonymi kolumnami. Przy jeziorze znajduje się również Amfiteatr, a przed przebudową pałacu, w roku 1767, utworzono ogród francuski.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Pałac został rozbudowany na życzenie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w latach 1772–1793 przez przebudowę barokowego pawilonu Łaźni, zaprojektowanego i zbudowanego w latach 1683–1689 przez Tylmana van Gameren dla marszałka wielkiego koronnego Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. W latach 1788–1793 pałac rozbudowano w stylu klasycystycznym według projektu Dominika Merliniego. Autorami dekoracji malarskiej i rzeźbiarskiej byli m.in. Marcello Bacciarelli i Jan Bogumił Plersch.
Pałac był od 1775 letnią rezydencją króla. W lecie, od 1784 roku, w sali jadalnej, która dawniej pełniła funkcję sypialni, odbywały się organizowane przez władcę obiady czwartkowe[1][2]. Wszelkie większe przyjęcia, zwłaszcza tańce i bale, organizowano w sali balowej[3]. Na piętrze budynku znajdowały się apartamenty Stanisława Augusta Poniatowskiego oraz pokoje jego kamerdynera Franciszka Ryxa[4]. Władca miał tam gabinet, bibliotekę, garderobę i sypialnię. Na piętrze wydzielone zostały również mieszkanie dla bibliotekarza oraz przestrzeń dla osobistego strażnika monarchy[5][6].
Po śmierci Stanisława Augusta Poniatowskiego był własnością kolejno księcia Józefa Poniatowskiego i jego siostry księżnej Marii Teresy Poniatowskiej. W 1817 pałac wraz z Łazienkami został sprzedany carowi Aleksandrowi I za kwotę 1 mln 80 tys. zł[7]. W 1846 w wyniku przebudowy zachodniego pawilonu w pałacu powstała cerkiew św. Aleksandra Newskiego zaprojektowana przez Andrzeja Gołońskiego[8].
Podczas dwudziestolecia międzywojennego był, wraz z parkiem, własnością Państwowych Zbiorów Sztuki.
Jesienią 1944 roku sprzęty znajdujące się w pałacu zostały wywiezione przez stacjonujących w nim Niemców do III Rzeszy. Po upadku powstania warszawskiego Niemcy oblali wnętrza pałacu Na Wyspie benzyną i podpalili[9]. W pożarze uległy zniszczeniu najstarsze i najcenniejsze pomieszczenia – pokój kąpielowy wyłożony holenderskimi płytkami ceramicznymi, wnętrze pochodzące z XVII w. z pierwotnej wersji pałacu projektu Tylmana z Gameren, oraz Sala Salomona, gdzie zniszczeniu uległy malowidła Marcello Bacciarellego. W ścianach spalonego budynku nawiercono ok. 1000 otworów na dynamit[9]. Niemcy nie zdołali jednak wysadzić pałacu w powietrze.
Odbudowę pałacu, pod kierownictwem architekta Jana Dąbrowskiego rozpoczęto po zakończeniu wojny, a zakończono w 1965[10]. Pierwszy etap odbudowy zakończono w maju 1960 i udostępniono zwiedzającym sale na parterze[11]. Bogate wnętrze zostało zrekonstruowane. Nie odtworzono zniszczonego w pożarze 1944 malowidła Jana Bogumiła Plerscha na plafonie przedstawiającego Dianę w kąpieli i podglądającego ją Akteona oraz malowideł Marcello Bacciarellego w Sali Salomona. W lutym 1960 kustoszem pałacu został Marek Kwiatkowski[10].
Pałac został włączony w charakterze oddziału do Muzeum Narodowego, a od roku 1995 jest samodzielną instytucją.
W latach 2012–2015 prowadzono w pałacu prace renowacyjne. Wzmocniono wtedy m.in. zapadające się tarasy nad stawem wbijając w dno 150 dębowych pali usztywnionych żelbetową opaską. Położono nowe blaszane pokrycie dachu, wymieniono wszystkie instalacje oraz poddano konserwacji rzeźby znajdujące się na attykach. Remont objął wszystkie pomieszczenia zabytku, m.in. w Sali Balowej odsłonięto XVII-wieczne malowidła Jana Bogumiła Plerscha[12].
Pomieszczenia
[edytuj | edytuj kod]
- Gabinet Portretowy
- Galeria Obrazów
- Kaplica
- Pokój Bachusa
- Pokój kąpielowy
- Przedsionek
- Przedpokój
- Rotunda
- Sala Balowa
- Sala Jadalna
- Sala Salomona
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Łazienka Lubomirskiego ok. 1775 przed przebudową, widok od południa, na obrazie Bernarda Canaletta -
Marcin Zaleski, Wnętrze sypialni króla w pałacu w Łazienkach, (1847) -
Sala kąpielowa Pałacu na Wodzie (1875) -
Sala Salomona w Pałacu na Wodzie (1892) -
Nieistniejąca cerkiew św. Aleksandra Newskiego (1880) -
Spalony przez Niemców pałac Na Wyspie w 1945 -
Zegar słoneczny z 1786 przed pałacem -
Widok od północy
_05.jpg)
.jpg)
.jpg)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Wielka Encyklopedia PWN. Tom 16. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 272. ISBN 83-01-13826-2.
- ↑ Obiekt architektoniczny - Pokoje [online], www.lazienki-krolewskie.pl [dostęp 2019-03-20] (pol.).
- ↑ Obiekt architektoniczny - Pokoje [online], www.lazienki-krolewskie.pl [dostęp 2019-03-20] (pol.).
- ↑ Wojciech Fijałkowski: Szlakiem warszawskich rezydencji i siedzib królewskich. Warszawa: Wydawnictwa PTTK „Kraj”, 1990, s. 44. ISBN 83-7005-191-X.
- ↑ Obiekt architektoniczny - Pokoje [online], www.lazienki-krolewskie.pl [dostęp 2019-03-20] (pol.).
- ↑ Pałac na Wodzie [online], vinci.org.pl [dostęp 2019-03-20].
- ↑ Ilustrowany przewodnik po Warszawie wraz z treściwym opisem okolic miasta (wydanie I na podstawie wydania z 1893 roku). Warszawa: Wydawnictwo Ciekawe Miejsca.net, 2012, s. 205. ISBN 978-83-928349-8-4.
- ↑ Wielka Encyklopedia PWN. Tom 16. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 273. ISBN 83-01-13826-2.
- ↑ a b Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 449–450. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ a b Marek Kwiatkowski. Już prawie ćwierć wieku walczę o Łazienki... Spotkanie z doc. dr. hab. Markiem Kwiatkowskim. „Kronika Warszawy”. 2(58), s. 43, 1984.
- ↑ Krzysztof Jabłoński i in.: Warszawa: portret miasta. Warszawa: Arkady, 1984, s. strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982). ISBN 83-213-2993-4.
- ↑ Tomasz Urzykowski. Łazienki piękniejsze i bez asfaltu. „Gazeta Stołeczna”, s. 3, 11 września 2015.