Sosna żółta

Sosna żółta
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	sosnowce
Rodzina	sosnowate
Rodzaj	sosna
Gatunek	sosna żółta
	Nazwa systematyczna
	Pinus ponderosa Douglas ex C.Lawson; Agric. Man. 354. 1836
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg
	; P. ponderosa subsp. ponderosa P. ponderosa subsp. benthamiana P. ponderosa subsp. scopulorum P. ponderosa subsp. brachyptera
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sosna żółta (Pinus ponderosa Dougl. ex C.Lawson) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Rośnie w bardziej suchych rejonach nadpacyficznej części Ameryki Północnej.

Morfologia

Pokrój: Konary tworzą korony luźne jajowate lub stożkowate, do zaokrąglonych.
Pień: Dorasta do ponad 81 m wysokości^[5] i 2,5 m średnicy^[6]. W Europie do ponad 43 m^[7]. Najmłodsze pędy i wnętrze kory mają żółtawy kolor.
Liście: Szpilki ciemnozielone, długie – do 25 cm długości, ułożone po 3 na krótkopędzie.
Szyszki: Szyszki męskie elipsoidalne, cylindryczne, długości 1,5–3,5 cm, żółte lub czerwone. Szyszki nasienne wyrastają pojedynczo, rzadko w parach. Stożkowate do jajowatych przed otwarciem, szeroko jajowate po otwarciu, o długości 5–15 cm. Ostre zakończenie łuski jest skierowane na zewnątrz.
Gatunki podobne: Sosna żółta jest najpospolitszą z północnoamerykańskich sosen i bywa mylona ze swą bliską "krewniaczką", sosną Jeffreya (piękne okazy można zobaczyć w Little Yosemite Valley). Można je jednak rozróżnić po szyszkach i zapachu kory. Łuski sosny Jeffreya mają je skierowane do środka. Pień sosny Jeffreya pachnie wanilią, sosny żółtej pachnie jak zwykłe drzewo iglaste.

Biologia i ekologia

Igły pozostają na drzewie przeważnie 4–6 lat. Szyszki nasienne dojrzewają w ciągu 2 lat, krótko potem uwalniają nasiona.

Występuje w suchszych rejonach nadpacyficznych Ameryki Północnej. Lubi słoneczne stanowiska. Odporna na suszę, mniej na mrozy. Preferuje piaszczyste, gliniaste, wilgotne gleby.

Zastosowanie

Drewno żółtawe, o dużym znaczeniu gospodarczym.

Systematyka i zmienność

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus^[8]:

podrodzaj Pinus
- sekcja Trifoliae
  - podsekcja Ponderosae
    - gatunek P. ponderosa

Gatunek o dużej zmienności. Najczęściej dzielony na dwa podgatunki, jednak najnowsze badania wyróżniają cztery, każdy dostosowany do innych warunków klimatycznych (nazywane są rasami geograficznymi) w randze podgatunków^[9]:

Pinus ponderosa subsp. ponderosa Douglas ex C. Lawson – zasięg: południowo-wschodnia Kolumbia Brytyjska, Waszyngton i Oregon, północno-wschodnia Kalifornia, północno-zachodnia Nevada, Idaho i zachodnia Montana.
Pinus ponderosa subsp. scopulorum (Engelm.) E. Murray – zasięg: wschodnia Montana, Dakota Północna, Dakota Południowa, Wyoming, Nebraska, północne i centralne Kolorado i Utah, wschodnia Nevada.
Pinus ponderosa subsp. brachyptera Engelm. – zasięg: południowe Kolorado i Utah, północny i centralny Nowy Meksyk i Arizona, zachodni Teksas.
Pinus ponderosa subsp. benthamiana Hartw. – zasięg: Waszyngton, Oregon, Kalifornia z wyłączeniem północnego wschodu, zachodnia Nevada.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ A.A. Farjon A.A., Pinus ponderosa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-12-07] (ang.).
↑ Ponderosa pine in Rogue River - Siskiyou National Forest in Medford. www.monumentaltrees.com. [dostęp 2015-09-20].
↑ R. Kral. Pinus. „Flora of North America North of Mexico”. Vol. 2, 1993. Flora of North America Editorial Committee (red.). Oxford University Press. [dostęp 2009-12-07]. (ang.).
↑ Ponderosa pine in the arboretum Tervuren, Tervuren. www.monumentaltrees.com. [dostęp 2015-09-20].
↑ Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-12-07] (ang.).
↑ Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus ponderosa, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-12-07] (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[christenhusz2011-3] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[iucn-4] A.A. Farjon A.A., Pinus ponderosa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-12-07] (ang.).

[5] Ponderosa pine in Rogue River - Siskiyou National Forest in Medford. www.monumentaltrees.com. [dostęp 2015-09-20].

[Kral1993-6] R. Kral. Pinus. „Flora of North America North of Mexico”. Vol. 2, 1993. Flora of North America Editorial Committee (red.). Oxford University Press. [dostęp 2009-12-07]. (ang.).

[7] Ponderosa pine in the arboretum Tervuren, Tervuren. www.monumentaltrees.com. [dostęp 2015-09-20].

[Gymn-8] Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-12-07] (ang.).

[Gymn2-9] Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus ponderosa, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-12-07] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]