Louis Antoine de Bougainville
| Louis Antoine de Bougainville | |
|---|---|
|
| |
| Informacije | |
| Rođenje | 12. novembar, 1729. Pariz, Francuska |
| Smrt | 31. august 1811. Pariz, Francuska |
Louis Antoine de Bougainville (Pariz, 12. novembar 1729. – Pariz, 31. august 1811.), bio je oficir, matematičar i viceadmiral, jedan iz plejade velikih moreplovaca i istraživača 18. vijeka, prvi Francuz koji je oplovio svijet (1766. – 1769.)[1]
Bougainville je rođen u Parizu u aristokratskoj porodici notara Pierre-Yves de Bougainvillea, kao najmlađi od troje djece. Studirao je matematiku i pravo i postao advokat, ubrzo je napustio advokaturu, i posvetio se matematici koja ga je više zanimala. Pod utjecajem d'Alemberta napisao je 1752. esej o integralima (Traité de calcul intégral, pour servir de suite à l’ “Analyse des infiniments-petits” de M. le marquis de l’Hôpital) kao dopunu traktatu Guillaume de l'Hôpitala diferencijalna jednadžba (Des infiniment petits). Sljedeće godine pridružio se vojsci, kao kraljev mušketir, napustivši obećavajuću karijeru matematičara, 1755. poslan je u London kao sekretar francuskog ambasadora maršala Lévis-Mirepoixa.[2] Na osnovu svog traktata koji je objavljen 1754. primljen je 8. januara 1756. u londonsko Kraljevsko društvo (Royal Society).[2]
Kao kapetan draguna i ađutant generala Louisa de Montcalma poslan je 1756. u Novu Francusku (Kanada) gdje se aktivno borio protiv Britanaca u Sedmogodišnjem ratu (1756. – 1763.)[1][2] Istaknuo se u zauzimanju Fort Oswega (14. august 1756), te u uspješnoj opsadi Fort William Henrya (3. – 9. august 1757).[2] Bio je ranjen braneći Fort Carillon (1758.)[2], zatim je otišao u Francusku po dodatnu pomoć. U Kanadu se vratio 1759. sa odlikovanjem i činom pukovnika, ali bez potrebnih pojačanja. Sudjelovao je u obrani grada Quebeca, a zatim u odbrani rijeke Saint Lawrence od britanskih pokušaja da je prijeđu, i odsječu komunikaciju s Montrealom. Zakasnio se pridružiti generalu Montcalmu u Bitci kod Abrahama, koja je završila francuskim porazom i pogibijom generala Montcalma 13. septembra 1759., te padom Quebeca (18. septembra) i zapečatila francusku sudbinu u Kanadi. Novi francuski komandant Francois-Gaston de Levis povjerio mu je odbranu jugoistoka. Pridružio se maršalu Chevalier de Lévisu na otočiću Saint Helen kod Montreala, posljednjem francuskom uporištu u Kanadi prije kapitulacije 1761.[2]
Nakon kapitulacije vratio se u Francusku, i sudjelovao u mirovnim pregovorima sa Britancima, koji su doveli do potpisivanja Pariškog mirovnog sporazuma (1763.) kojim je okončan Sedmogodišnji rat.
Odmah nakon potpisivanja mira sa Britancima, Bougainville se prihvatio kolonizacije tada nenaseljenog Falklandskog arhipelaga, o vlastitom trošku, ali u ime Francuske. Bougainville je 1763. osnovao prvo naselje Port Saint Louis na Isočnom Falklandu. Arhipelag je nazvan Iles Malouines, jer su gotovo svi kolonisti bili iz grada Saint-Malo. Ta mala kolonija nikada nije prerasla broj od 150 stanovnika, tako da kad su narasle tenzije između Španjolske i Britanije oko prava na arhipelag, francuskoj vladi nije teško pala odluka da proda otoke Španjolskoj 31. januar 1767.
U Francusku se vratio 1766., radi pregovora o predaji Falklanda Španjolskoj. Istovremeno je dobio dopuštenje od kralja Luja XV da oplovi zemlju, ta ekspedicija trebala je vratiti Francuskoj samopouzdanje, nakon poraza u Kanadi. Bougainville je isplovio iz Nantesa sa fregatom La Boudeuse 15. novembra, 1766., nakon završnih priprema u Brestu, 5. decembra otisnuo se preko oceana prema južnoameričkoj la Plati. Usput je svratio na Falklande da bi sudjelovao u službenoj primopredaji vlasti. Nakon tog je otplovio u Rio de Janeiro u koji je stigao 13. juna 1767., gdje mu se pridružio prateći brod L'Etoile[2] na kom je bio astronom, biolog i crtač Philibert Commerçon, koji je već u Brazilu otkrio novu biljku, koji je kasnije nazvao bugenvilija u čast komandanta ekspedicije.
Nakon isplovljavanja iz Rio de Janeira u julu, i kraćeg zadržavanja u Montevideu, tokom novembra i decembra 1767, preplovili su Magellanov tjesnac gdje je Commerçon opazio novu vrstu dupina, kojima je dao svoje ime Cephalorhynchus commersonii. Ekspedicija je istražila arhipelag Tuamotu 22. marta 1768. i Društvene otoke, doplovivši do Mehetia 2. aprila 1768. Nakon tog su se iskrcali na Tahitiju, koji je Bougainville nazvao Nova Kitera neznajući da je Englez Samuel Wallis doplovio do Tahitija deset mjeseci ranije. Od Tahitija ekspedicija je nastavila plovidbu prema zapadu i doplovila do Samoe i Novih Hebrida. Od arhipelaga Vanuatu zaplovio je na jug u potragu za legendarnim južnim kontinentom (Aristotelova Terra Australis Incognita) i skoro doplovio do Velikog koraljnog grebena 4. juna 1768., ali su ga veliki valovi spriječili da krene dalje, i dođe do Australije. Bougainville je zatim zaplovio prema sjeveroistoku pored Solomonskih otoka, na koje se nije iskrcao zbog neprijateljski raspoloženih domorodaca i nastavio plovidbu do Nove Irske, tu je ekspedicija napadnuta od strane lokalnih domorodaca, pa je nakon tog oplovila prema Molučkim otocima.[2] Tu se u Bataviji sreo sa Samuelom Wallisom i Philipom Carteretom, koji su se također vraćali sa svog putovanja oko svijeta (1766. – 1769.)
Bougainville je 16. marta 1769. završio svoj put oko svijeta, uplovivši u polaznu luku Saint-Malo. Njegova ekspedicija izvršila je niz vrijednih astronomskih zapažanja, što je omogućilo izradu točnijih pomorskih karata. Ono što je bilo fascinantno uz njegova avantura prošla je uz malo ljudskih žrtava (za ono doba), izgubio je samo 7 ljudi od 200 članova posade.[2]
Bougainville je na osnovu impresija sa putovanja, objavio knjigu Put oko svijeta (Voyage Autour du Monde) 1771.[2] u kojoj je opisao Tahiti, kao neku vrstu zemaljskog raja, gdje ljudi još žive u sretnoj nevinosti, daleko od izopačene i korumpirane civilizacije.[1] Knjiga je snažno utjecala na razvitak teorije o plemenitom divljaku (Bon sauvage) i na romantičarsku filozofiju, osobito Jean-Jacquesa Rousseaua prije francuske revolucije.[1] Voltaire se toliko zanio knjigom da je počeo proučavati Tahiti, žalivši što zbog starosti nemože otploviti do otoka, a Denis Diderot je napisao Dopunu putovanja Bougainville u kojoj je naglašavajući običaje Nove Kitere, iznio oštru kritiku evropskog stila života. O njegovoj knjizi, raspravljalo se i na pruskom dvoru u Berlinu, a ruska carica Katarina Velika toliko je bila oduševljena knjigom da je htjela Charlesa de Nassau-Siegena, jednog od protagonista te ekspedicije postaviti za admirala svoje mornarice .
Nakon slave koju mu je donijela ekspedicija, postavljen je za kraljevog sekretara 1772., nakon tog je otplovio na brodu Guerrier u Ameriku sa kojim je sudjelovao u Američkom ratu za nezavisnost[2] (1778. – 1779.). Vratio se na kratko u Evropu i oženio sa Marie-Joséphine de Longchamps-Montendre, a nakon tog ponovno otišao u Ameriku 1781. i sudjelovao u presudnoj pomorskoj bitci u Zaljevu Chesapeake.[2]
U februaru 1789. primljen je u članstvo Francuske akademije nauka (Académie des Sciences).[2]
Ostao je vjeran kralju za revolucije 1790. i postao komandant flote u Brestu, ali je 1791. umirovljen kao viceadmiral, jer nije uspio ugušiti pobunu u mornarici. Nakon tog se 1792 definitivno povukao iz mornarice, i otišao živjeti na svoje imanje u Normandiju, gdje se posvetio istraživanjima i hortikulturi.
Uhapšen je za vrijeme revolucionarnog terora, ali je pušten nakon pada Robespierra 1795. Nakon tog je izabran za redovnog člana tek osnovanog Institut de France, gdje je postao potpredsjednik 1807. i predsjednik u 1808. Napoleon ga je imenovao senatorom 1799. godine, 1804. dobio je orden Legije časti, a 1808. postao je grof Francuskog Carstva.
Bougainville je kao udovac umro u Parizu 31. augusta 1811 ostavljajući tri sina (Hyacintha, Alphonsa i Adolpha). Srce mu je pokopano na Montmartru, a tijelo u Panteonu.[2]
