Koordinate: 44° 52′ 31" SGŠ, 20° 58′ 07" IGD
Mramorak je selo u opštini Kovin, Južnobanatski okrug, u Vojvodini, Srbija. Prema popisu iz 2011. godine ima 2.690 stanovnika. Nadmorska visina mesta je 109 m.
Mramorak - je izgrađen na kontaktu lesne zaravni i lesne terase visine 99 do 112 metara nadmorske visine. Asfaltnim putem preko Deliblata povezan je s Kovinom koji je udaljen 20 kilometara. Preko Dolova povezan je sa Pančevom. Od površinskih tokova postoji jedino mramorački potok koji pripada sistemu Kraljevac - bare. Na mestu današnjeg naselja pronađeni su tragovi naselja još od najranijih perioda. Međutim, pouzdanijih podataka nema. Godine 1358. u blizini današnjeg naselja zabeležen je Berkeš. Ovo naselje pripadalo je krašovskoj županiji. Posle toga je uništeno. Tek nakon tri veka, tačnije 1660. godine, pominje se Mramorak. Nakon proterivanja Turaka 1717. godine imao je 12 domova, a 1761. godine označen je kao napušteno naselje. Verovatni uzroci napuštanja naselja bili su turski upadi i zarazne bolesti. Zemljište je sve do 1763. godine pripadalo pančevačkom dištriktu,(srez) a nakon formiranja nemačko-banatske regimente, 1764. godine pripojeno je Vojnoj granici. Naselje se ponovo formira 1770. godine, kada je doseljen i manji broj Srba i Nemaca. Posle 1773. godine podaci su veoma oskudni, što ukazuje na to da je naselje verovatno ponovo napušteno. Tako, današnje naselje je verovatno novijeg datuma nastalo u periodu od 1810. do 1820. godine. Prema spisima Feliks Mileker da su se prve srpske porodice deselile posle 1810. godine iz Konaka i Nauzine, a prvi Nemci oko 1820. godine. Doseljavanje Srba i Rumuna iz Dežana izvršeno je 1819. godine pod vođstvom sveštenika Arsenija Petrovića, koji je sahranjen u Mramorku 1824. godine. Prema popisu iz 1827. godine ukupno je bilo 2.830 stanovnika od kojih 2.517 pravoslavnih. Naselje je pripalo pančevačkoj regimenti čije je sedište bilo u Beloj Crkvi da bi 1854. godine bilo priključeno deliblatskoj kompaniji, kada je imalo 2.952 stanovnika.[1].
Nakon formiranja Austrougarske 1867. godine broj stanovnika se znatno povećao doseljavanjem Nemaca i Rumuna. Mramorak je 1872. godine predat na upravu Ugarskoj koja menja ime naselja u (mađ. Homokoš). Ovaj naziv je ostao sve do oslobođenja 1918. godine kada se ponovo naziva ’’’Mramorak’’’ Srpska pravoslavna crkva izgrađena je 1859. godine, a Rumunska crkva i parohijski dom izgrađeni su 1902. godine. Prva škola izgrađena je 1833. godine, a prvi učitelji bili su Andrija Petrović i Haralampije Tomić. Povećanje broja stanovnika 1869. do 1931. godine objašnjava se mirnijim periodom koji je nastupio nakon razvojačenja Vojne granice. Na porast stanovnika krajem 19. i početkom 20. veka uticalo je i povećanje broja Nemaca, koji su se stalno doseljavali. Kao i 120 Srba dobrovoljaca koji su se ovde doselili posle Prvog svetkog rata. Posle Drugog svetskog rata iseljavanjem Nemaca došlo je do kolonizacije, od novembra 1945. do marta 1946. godine doseljeno je 357 domaćinstvo domaćinstava iz Srbije. Najveći broj stanovnika naselje je imalo 1953. godine ukupno 5.204 stanovnika.
Po popisu iz 2002. godine bilo je 3.025 stanovnika, najviše Srba i Rumuna. Mramorak je danas poljoprivredno naselje, ali je zanimljivo da je neposredno pred rat Mramorak imao karakter poljoprivredno-zanatskog naselja sa 139 zanatskih radnji i 25 trgovačkih radnji. Pored toga postojali su i određeni industrijski objekti, mlin, kapaciteta 14 tona za 24 sata, koji je izgoreo posle rata. Postojale su dve crepane, jedna ciglana i jedna vodenica. Vlasnici ovih objekata bili su Nemci.
Posle rata nestale su sve trgovačke i zanatske radnje, kao i industrijski objekti. U naselju postoji osnovna škola od 1833. godine. U prvo vreme bila je četvororazredna, zatim šestorazredna, škola a od 1946. godine osmogodišnja. Nova školska zgrada OŠ „Sava Maksimović“ podignuta je 1965. godine. Nov Dom kulture sa bibliotekom i čitaonicom, bioskopom, prostorijama za amatere, kuglanom, šah klubom i sa prostorijama mesne zajednice i mesne kanelarije, podignut je 1986. godine. Aktivno je Dobrovoljno vatrogasno društvo, Lovačko društvo, Udruženje pčelara, Aktiv žena. Nosilac sportskih aktivnosti su Fudbalski klub Proleter, Šah klub „Vesna Markov“ i Konjički klub „Mramorak“ Nosilac kulturnih aktivnosti je KUD „Mramorak“.
U naselju Mramorak živi 2480 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,2 godina (38,8 kod muškaraca i 43,5 kod žena). U naselju ima 1075 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,93.
Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
- Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka
|
|
Stanovništvo prema polu i starosti [3]
|
|---|
|
m |
|
|
ž |
| ? |
3 |
|
|
7 |
| 80+ |
35 |
|
|
48 |
| 75-79 |
40 |
|
|
98 |
| 70-74 |
87 |
|
|
102 |
| 65-69 |
85 |
|
|
139 |
| 60-64 |
78 |
|
|
124 |
| 55-59 |
65 |
|
|
82 |
| 50-54 |
105 |
|
|
85 |
| 45-49 |
145 |
|
|
98 |
| 40-44 |
132 |
|
|
98 |
| 35-39 |
99 |
|
|
96 |
| 30-34 |
95 |
|
|
84 |
| 25-29 |
103 |
|
|
81 |
| 20-24 |
101 |
|
|
86 |
| 15-19 |
107 |
|
|
94 |
| 10-14 |
103 |
|
|
112 |
| 5-9 |
90 |
|
|
83 |
| 0-4 |
90 |
|
|
65 |
| prosek |
38.8 |
|
|
43.5 |
Domaćinstva
Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.
| Godina popisa
|
1948.
|
1953.
|
1961.
|
1971.
|
1981.
|
1991.
|
2002.
|
| Broj domaćinstava
|
1114
|
1238
|
1356
|
1258
|
1222
|
1168
|
1075
|
|
Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.
| Broj članova
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10 i više
|
Prosečan broj članova
|
| Broj domaćinstava
|
258
|
274
|
149
|
204
|
99
|
62
|
24
|
4
|
1
|
-
|
2.93
|
|
Domaćinstva
Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.
| Godina popisa
|
1948.
|
1953.
|
1961.
|
1971.
|
1981.
|
1991.
|
2002.
|
| Broj domaćinstava
|
1280
|
478
|
684
|
73
|
42
|
3
|
1322
|
|
Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.
| Broj članova
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10 i više
|
Prosečan broj članova
|
| Broj domaćinstava
|
280
|
693
|
310
|
36
|
3
|
|
|
|
|
|
|
|
Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja
| Pol
|
Ukupno
|
Poljoprivreda, lov i šumarstvo
|
Ribarstvo
|
Vađenje rude i kamena
|
Prerađivačka industrija
|
Proizvodnja i snabdevanje...
|
Građevinarstvo
|
Trgovina
|
Hoteli i restorani
|
Saobraćaj, skladištenje i veze
|
| Muški
|
582
|
268
|
-
|
1
|
110
|
10
|
34
|
33
|
14
|
40
|
| Ženski
|
308
|
112
|
-
|
-
|
65
|
1
|
1
|
39
|
9
|
4
|
| Oba
|
890
|
380
|
-
|
1
|
175
|
11
|
35
|
72
|
23
|
44
|
| Pol
|
Finansijsko posredovanje
|
Nekretnine
|
Državna uprava i odbrana
|
Obrazovanje
|
Zdravstveni i socijalni rad
|
Ostale uslužne aktivnosti
|
Privatna domaćinstva
|
Eksteritorijalne organizacije i tela
|
Nepoznato
|
| Muški
|
-
|
6
|
25
|
13
|
14
|
6
|
-
|
-
|
8
|
| Ženski
|
5
|
1
|
8
|
20
|
28
|
9
|
1
|
-
|
5
|
| Oba
|
5
|
7
|
33
|
33
|
42
|
15
|
1
|
-
|
13
|
-
Srpska pravoslavna crkva
-
Prodavnica u Mramorku
- ↑ Milleker, Felix. Geschichte der Gemeinde Mramorak(1888.) )
- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
Korišćena Literatura
- Izvor: Monografija Podunavske Oblasti 1812-1927, sastavio i napisao Dr. Vladimir Margan „Napredak Pačevo“ (1929.)
- Mramorak, Gemeinde an der Banater Sandwüste. (1978. )
- Milleker, Felix. Geschichte der Gemeinde Mramorak(1888.)
- Letopis seoski običaji M Marina:,, Letopis, Beč (1999)
- Letopis Period 1812 – 2009 g. Peščari Napisao M. Marina:(Beč 2009) Sastavio od Pisanih tragova, Letopisa, po predanju o selu Mramorku nastanak sela ko su bili Dosenjenici čime se bavili meštani:
- Preporučena Literatura: [1] [2]
Srbija
2690
Srpska pravoslavna crkva
Prodavnica u Mramorku
