Operacija Buktinja

Partizanski antitenkovski top na Kozari, u vreme 6. neprijateljske ofenzive.

Operacija Buktinja (njem. Brandfackel, Brandfakel) je bila posljednja ofanziva Vermahta protiv partizana na području Kozare. Vođena je od 11. do 16. januara 1944. godine.

"Buktinja" nije bio samo simboličan naziv već je izražavao suštinu operacije kojom je trebalo uništiti bazu partizanima za snabdijevanje, odnosno opljačkati stanovništvo i popaliti kuće u rejonu Kozare.

Operacija "Buktinja" je bila nastavak operacije »Napfkuchen«.

Pozadina

U okviru velike nemačke ofanzive "Valdrauš" u zapadnoj Bosni, izvedena je i operacija na području Kozare pod šifrom "Brandfakel" ("Buktinja"). Komanda 15. brdskog njemačkog armijskog korpusa naredila je da se pali, pljačka i ubija. U zapovijesti komande 15. brdskog njemačkog korpusa za izvođenje te operacije kaže se:

Borbena grupa "Eberth" (2. kozačka brigada i 187. napadna grupa pod komandom pukovnika Eberta) čisti ovo područje i konfiskuje postojeće rezerve svih vrsta koje služe bandama za snabdijevanje, odnosno uništava ih.

Zbog situacije u rejonu Bosanske Kostajnice, gdje su snage Kozarskog odreda i dijelovi 11. brigade danonoćno izvodili napade na komunikacije u dolini Une, iz sastava 2. kavkaske brigade, upućen je u Kostajnicu neposredno prije početka napada, 6. terečki puk.

Angažovane snage

Za ofanzivu Brandfakel je bila angažovana Borbena grupa pukovnika Ebertha, sastava: 2. koz. konj. brig. i 187. napadna grupa. U ofanzivi su učestvovali 3. i 5. puk 2. kavkaske brigade 1. kozačke divizije, sa ukupno oko 5.000 ljudi, i borbena grupa njemačke 187. rezervne divizije sa oko 7.000 ljudi.

Tok operacije

Nemci pale selo u Bosni.

Prodor dviju borbenih grupa okupatora izvođen je iz dva pravca: od Bosanske Gradiške sjevernim padinama Kozare napadale su jedinice 2. kavkaske brigade, jer je na ravničarsko-brežuljkastom zemljištu konjica mogla najbolje doći do izražaja; od Klašnica — Ivanjske — Bistrice, s juga na sjever, preko najvišeg vrha Kozare Lisine, napadala je borbena grupa njemačke 187. rezervne divizije da bi se u selu Vojskovi, na sjevernim obroncima Kozare, spojila sa jedinicama 2. kavkaske brigade.

Borbena grupa 2. kavkaske brigade počela je sa napadom 8. januara, a borbena grupa njemačke 187. rezervne divizije 12. januara 1944.

Štab 11. brigade 4. divizije NOVJ na osnovu koncentracije heprijateljevih snaga, zaključio je da je njegov cilj opkoliti 11. brigadu, te postepenim stezanjem obruča, sa deset puta jačim snagama, uništiti je. Na osnovu te procjene Štab donosi odluku da prema Bosanskoj Gradiški isturi Gradiško-ljevčanski partizanski odred, sa zadatkom da izvođenjem manevarske odbrane postepeno se povlači prema selu Vojskovi, a glavne snage 11. brigade koncentrisao je na zapadnim obroncima Kozare, na visu zvanom Maslin Bair. Na jug prema Gugunovoj glavici, iznad Ivanjske, raspoređen je 2. bataljon sa zadatkom da izvodi manevarsku odbranu i postepeno se povlači prema glavnini snaga 11. brigade. Dok je Gradiško-ljevčanski odred vodio borbe sa 30 puta brojno jačim neprijateljem, i 11. brigada je izvela nekoliko napada prije napada borbene grupe njemačke 187. rezervne divizije.

Noću 9/10. januara, 4. bataljon je na Gugunovoj glavici uništio jednu satniju ustaša, koju su Nijemci postavili prije ofanzive da im posluži kao otporna tačka i obavještajni punkt. Noću 10/11. januara 1. i 3. bataljon napali su 1. bojnu 11. gorske pukovnije u Donjoj Dragotinji. Ubijeno je i ranjeno 8 domobrana, a jedan partizan je poginuo.

Noću 10/11. januara 1944. godine 1. i 3. bataljon 11. krajiške brigade napali su uporišta u Donjoj Dragotinji kod Prijedora, koje je branila 1. bojna 3. gorskog ustaško-domobranskog zdruga. U žestokoj borbi uporište nije zauzeto.

11. januara prvi bataljon 11. brigade odbio je napad 1. bojne 11. gorske pukovnije, koja je napala iz sela Brezičana na slobodnu teritoriju Kozare, i izgubio jednog borca, a imao ranjenih 6. Borbena grupa njemačke 187. rezervne divizije krenula je 12. januara preko Mrakovice prema selu Vojskovi. Na Bešića poljani, iz zasjede, 2. bataljon ubio je 5 Nijemaca, a veći broj ranio.

Okupator je za dva dana prešao preko Kozare i već 14. januara 11. brigada sa Kozarskim odredom napala je neprijateljeve snage s leđa i gonila ih do obližnjih uporišta u Bosanskoj Dubici i Kostajnici.

Ratni zločini

U operaciji Brandfakel, 2. kavkaska brigada počinila je velike zločine nad narodom, naročito na terenu Bosanske Gradiške. Najviše je stradao narod sela Gornji Podgradci, a posebno su zvjerski postupili prema 13 skojevki iz sela Grbavci, koje su, silovali, a potom masakrirali. U Mlječanici su pronašli 3 žene i 6 djece, koje su poubijali. Barake partizanske bolnice u Jablanici su spalili. U selima na sjevernim padinama Kozare pohvatali su više žena i djece i poubijali ih, a kuće popalili.

Ishod

Nemačke jedinice nisu uspale da nanesu poraz 8. i 11. krajiškoj NOU brigadi, koje su uspele da se pravovremeno izvuku i da nemačke jedinice potom napadnu s leđa.

U mnogobrojnim borbama na čitvom prostoru Kozare, Potkozarja i južnije, rasplinule su se jedinice 15. njemačkog brdskog armijskog korpusa i u roku od svega desetak dana ofanziva je slomljena. Njemačka zimska ofanziva u zapadnoj Bosni je završena kontraofanzivom snaga NOVJ, u prvom redu jedinica 1, 5. i 8. korpusa. Sredinom januara ponovno je uspostavljena slobodna teritorija na Kozari, a neprijatelj se zadržao samo u uporištima u dolinama Sane, Gomjenice i Une.

Literatura

• Drago Karasijević: PETI UDARNI KORPUS NOVJ

Povezano

• Spisak antipartizanskih operacija u NDH
• Spisak osovinskih operacija u Jugoslaviji
• Zimske operacije 1943/1944 u centralnom delu Jugoslavije

Vanjske veze

• Operation "Brandfackel"
• Naređenje Komande 15. brdskog armijskog korpusa od 8. januara 1944. Prvoj kozačkoj i 373. legionarskoj diviziji za dejstva u operaciji »Brandfakel«
• NEUSPJEH NOVE NJEMAČKE OFANZIVE NA KOZARU