Čeläbinskan agj
| |||||
_-_Chelyabinsk_Oblast.svg)
| |||||
| Pälidn | Čeläbinsk | ||||
| Pind - Ühtes |
36-nz' 88 529 km² | ||||
| Eläjiden lugu - Kaik |
10-nz' 3,493,036 ristitud (2018) | ||||
| Regionaline KSP - Kaik, nügüdläižiš arvoiš |
13-nz' 1260,7 mlrd rub. (2016) | ||||
| Federaline ümbrik | Uraline | ||||
| Venäman ekonomine region | Uraline | ||||
| Valdkundkel' (-keled) | venäkel' | ||||
| Gubernator | Boris Dubrovskii | ||||
| Ohjastusen pämez' | hän-žo | ||||
| Käskusenandajan Suiman ezimez' | Vladimir Mäkuš | ||||
| Avtokod | 74, 174 | ||||
| Aigvöd | UTC+5 (MSK+2) | ||||
Čeläbinskan agj (ven.: Челябинская область) om Venälaižen Federacijan subjekt.
Se mülüb Uralan federaližhe ümbrikho.
Agjan administrativine keskuz da kaikiš suremb lidn om Čeläbinsk.
Keled
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Valdkundkel' om üks'jäine — venäkel'.
Istorii
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Čeläbinskan agj om olmas vs 1934 vilukun 17. päiväspäi.
Čeläbinskan agjan Päkäskuz[1] om vahvištadud vn 2006 26. päiväl semendkud Käskusenandajan Suiman ezitajil, om allekirjutadud gubernatoral sen-žo voden 9. päiväl kezakud da om väges nügüd' äiluguižidenke vajehtusidenke.
Geografijan andmused
[vajehta | vajehtada lähtetekst]
Agj röunatab Kurganan agjanke päivnouzmas, Kazahstananke suvipäivnouzmas (sen Kostanain agjanke), Orenburgan agjanke suves, Baškortostanan Tazovaldkundanke päivlaskmas, Sverdlovskan agjanke pohjoižes. Ühthine röunoiden piduz om 2750 km. Čeläbinskan agj om mererandatoi.
Pind om 88 529 km². Mec otab territorijan nelländest. Mustma om avaras levitadud päiči mägiden da mecoiden zonoiš. Äiluguižed joginiškad mülüdas Kam-, Tobol- da Ural-jogiden basseinoihe. Znamasižed joged oma Miass, Ural da Ui. Enamba 3700 järved om agjas, niiden ühthine pind om 2125 km². Kaikiš suremb järv om Uvil'di (68 nellikkilometrad pindal, 38 metrhasai süvütte).
Reljef om mägikaz päivlaskmas da tazo päivnouzmas. Agjan tobj pala sijadase Suviuralan päivnouzmaižil pautkil. Evropan da Azijan röun vedase vezijagajan mägisel'gan päidme. Kaikiš korktemb čokkoim om Nurguš-mägi (1406 m). Päivlaskmaižen Sibirin alangišton pen' pala otab agjan päivnouzmpol't.
Klimat om ven kontinentaline. Kontinentaližuz ližadab lodehespäi suvipäivnouzmha. Keza om räk, kuivaigad oleldas pordoil. Tal'v om vilu da pit'k. Heinkun keskmäine lämuz om +15..+17 C°, vilukun lämuz om −15..−16 C°[2]. Paneb sadegid 700..800 mm vodes Uralan päivlaskmaižil pautkil da 300 mm suvitazangištoil, erazvuiččil vozil nened lugud voidas vajehtadas 3−4 kerdha. Sadegiden koume nelländest paneb kezal.
Londuseližed varad oma bur hil', metallad (raudkivend, vas'k, nikel', kuld), grafit, tal'k, kaolin, dolomit, mramor, kalližarvoižed da äjad pol'kalližarvoižed kived, reskvezi, mustma.
Aigvö om UTC+5 (MSK+2) päiči Berdäuš-žilos (olijan raudtestancijan tagut UTC+3 (MSK)).
Tobmuz
[vajehta | vajehtada lähtetekst]
Agjan pämez' nimitase gubernatoraks. Boris Dubrovskii radab gubernatoran vs 2014 vilukun 15. päiväspäi. Kaik rahvaz änestab händast videks vodeks. Gubernator om mugažo agjan Ohjastusen pämez' (vspäi 2015), hän märičeb sen strukturad da paneb Ohjastusen ühtnijoid radnikusile. Kaks' ezmäšt varagubernatorad da kuz' muite varagubernatorad oma hänele abhu.
Čeläbinskan agjan üks'kodine parlament om Käskusenandai Suim. Kaik rahvaz valičeb sen 60 ezitajad videks vodeks. Vladimir Mäkuš radab Käskusenandajan Suiman ezimeheks vs 2005 kezakun 23. päiväspäi koumanden strokun.
Radonoigendai tobmuz om Čeläbinskan agjan Ohjastuz. Agjan ministrused, ohjandused da komitetad alištudas Ohjastusele.
Vn 2014 14. päiväl sügüz'kud valitihe gubernatorad, nügüdläine gubernator sai vägestust ezmäižel tural 86,37% änid satusenke. Käskusenandajan Suiman järgenduseližed valičendad oliba vn 2015 13. päiväl sügüz'kud.
Eläjad
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Vn 2010 Venäman rahvahanlugemižen mödhe eläjiden lugu oli 3 476 217 ristitud[3]. Lidnalaižiden eläjiden pala om 82,7% (vl 2018).
Kaik om koumekümne lidnad agjas da 14 lidnanvuittušt žilod. Toižed järedad lidnad (enamba 100 tuh. eläjidenke, surembaspäi penembha) oma Magnitogorsk, Zlatoust, Miass, Kopeisk. Vl 2015 kaik om 32 eländpunktad enamba mi 10 tuh. eläjidenke.
Rahvahad (enamba 0,4% vl 2010): venälaižed — 81,4%, totarlaižed — 5,2%, baškiralaižed — 4,7%, ukrainalaižed — 1,4%, kazahlaižed — 1,0%, saksalaižed — 0,5%, vaugedvenälaižed — 0,4%, mordvinalaižed (0,4%), toižed rahvahad — 2,1%, rahvahuden ozutandata — 2,9%.
Homaičendad
[vajehta | vajehtada lähtetekst]- ↑ Čeläbinskan agjan Päkäskusen tekst. — Constitution.garant.ru. (ven.)
- ↑ Čeläbinskan agjan klimat. — Čeläbinskan gidrometeokeskuz (chelpogoda.ru). (ven.)
- ↑ Venäman kaikenaigaine ristitišt vl 2010. — Rosstat (gks.ru). (ven.)
Irdkosketused
[vajehta | vajehtada lähtetekst]- Čeläbinskan agjan gubernatoran oficialine sait (gubernator74.ru). (ven.)
- Čeläbinskan agjan Käskusenandajan Suiman oficialine sait (zs74.ru). (ven.)
- Čeläbinskan agjan Ohjastusen oficialine sait (pravmin74.ru). (ven.)
| Čeläbinskan agjan lidnad | ||
| Aš | Bakal | Čebarkul' | Čeläbinsk | Jemanželinsk | Jurüzan' | Karabaš | Kartali | Kasli | Katav-Ivanovsk | Kištim | Kopeisk | Korkino | Kus | Magnitogorsk | Miass | Min'jar | Näzepetrovsk | Ozörsk | Plast | Satk | Sim | Snežinsk | Suviural'sk | Zlatoust | Troick | Tröhgornii | Ust'-Katav | Üläufalei | Üläural'sk | ||
