Özet Soğuk Savaş’ın bitmesi ve Sovyetler Birliği’nin 1990’lı yıllarda dağılmasından sonra Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ve bağımsızlığına kavuşan Türk ve Akraba Topluluklar ile Türkiye arasında başlayan iktisadi, siyasal ve kültürel ilişkiler etkilerini eğitim alanında uygulamaya konulan projelerde göstermiştir. Türk Milli Eğitim Bakanlığı, bölgeye yönelik eğitim çalışmaları yanında kültürel, edebi, coğrafi ve tarihi birlikteliği öğrenciye aktarabilmek için ders kitaplarında Orta Asya ile ilgili metinler, görseller ve haritalar eklemiştir. Çalışmada bu bağlamdan yola çıkılarak ortaöğretim tarih ders kitaplarında, Orta Asya Türk Cumhuriyetlerin analiz edilecektir. Anahtar Kelimeler: Orta Asya Türk Cumhuriyetleri, Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı, Ortaöğretim Tarih Ders Kitapları An Analysis of the Status of Turkic Republics of Central Asia in the History Textbooks of Secondary Schools Abstract After the end of the Cold War and the disintegration of the Soviet Union in the 1990s, the economic, political and cultural relations between Turkey and newly independent Turkic Republics of Central Asia have intensified, which reflected in its impact on implemented projects in the field of education. Ministry of National Education of Turkey engaged in the educational work regarding the region. Beside that in order to show pupils the cultural, geographical and historical closeness between Turkey and Turkic Republics of Central Asia, texts, images and maps have been added in to the textbooks. Within this context this study will analyse the stance of Turkic Republics of Central Asia in these history textbooks. Key Words: Turkic Republics of Central Asia, Ministry of National Education of Turkey, Secondary Education History Textbooks

ÖZ Soğuk Savaş’ın bitmesi ve Sovyetler Birliği’nin 1990’lı yıllarda dağılmasından sonra Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ve bağımsızlığına kavuşan Türk ve Akraba Topluluklar ile Türkiye arasında başlayan iktisadi, siyasal ve kültürel ilişkiler etkilerini eğitim alanında uygulamaya konulan projelerde göstermiştir. Türk Milli Eğitim Bakanlığı, bölgeye yönelik eğitim çalışmaları yanında kültürel, edebi, coğrafi ve tarihi birlikteliği öğrenciye aktarabilmek için ders kitaplarında Orta Asya ile ilgili metinler, görseller ve haritalar eklemiştir. Çalışmada bu bağlamdan yola çıkılarak ortaöğretim din kültürü ve ahlak bilgisi ders kitaplarında, Orta Asya Türk Cumhuriyetleri analiz edilecektir. Anahtar kelimeler: Orta Asya, ortaöğretim din kültürü ve ahlak bilgisi, TC Milli Eğitim Bakanlığı, içerik analizi ABSTRACT After the end of the Cold War and the disintegration of the Soviet Union in the 1990s, the economic, political and cultural relations between Turkey and newly independent Turkic Republics of Central Asia have intensified, which reflected in its impact on implemented projects in the field of education. Ministry of National Education of Turkey engaged in the educational work regarding the region. Beside that in order to show pupils the cultural, geographical and historical closeness between Turkey and Turkic Republics of Central Asia, texts, images and maps have been added in to the textbooks. Within this context this study will analyse the stance of Turkic Republics of Central Asia in these religious culture and moral knowledge textbooks. Keywords: Central Asia, highschool, culture and moral knowledge, Ministry of National Education of Turkey, content analysis АННОТАЦИЯ После завершения холодной войны и развала СССР, установленные экономические, политические и культурные отношения между Турцией, независимыми среднеазиятскими государствами, тюркскими и родственными народами, оказали своё еффективное влияние на проектах по просвещению. Министерство просвещения Турции, наряду с разными образовательними програмами в регионе, ввиде приложения к учебникам добавил разные карты, тексты и наглядный материал связанный со Средней Азией. В них указывается на культурное, литературное, историческое и географическое единство тюркских народов. В статье анализируется тема Средней Азии в учебниках религиозной культуры и этики. Ключевые слова: Средняя Азия, преподавание религиозной культуры и этики в средней школе, Министертво просвещения Турции, анализ содержания.

Orta Asya Türk tarihi hem Türkiye hem de Orta Asya, İdil-Ural ve Kafkasya Türklerinin ortak hafızalarını, geleneklerini ve medeniyetini, davranış tarzlarının altında yatan kültürü bilmek açısından önemlidir. Ortak bir çalışmanın ürünü olan bu kitapta Orta Asya Türk tarihi bütün yönleriyle incelenmeye çalışıldı. İslam öncesi Türk tarihi, bu alanda değerli çalışmaları olan Ahmet Taşağıl; Timur ve Timurlular, bu konunun üstadı İsmail Aka; Hindistan Timurluları Ahmet Kanlıdere; Moğol İmparatorluğu döneminde Türkistan, Harezmşahlar ve Çağatay Hanlığı M. Bilal Çelik; Altın Orda ve ardılı devletler ise İlyas Kamalov tarafından kaleme alındı. Timurlulardan sonra Batı Türkistan’da hüküm süren Şibanîler, Buhara, Hive ve Hokand Hanlıkları, Kazak Hanlığı ile Doğu Türkistan’da kurulan Yarkend Hanlığı ve Kaşgar Emirliği bu konuların uzmanı Mehmet Alpargu tarafından yazıldı. Türkistan’ın yakın dönem tarihine ve son 20 yılda ortaya çıkan gelişmelere de yer ayrıldı. Rusya Türklerinin fikir tarihi ile Çarlık ve Sovyet egemenliğinde yaşayan Türkistanlıların muhatap oldukları tesirler Ahmet Kanlıdere tarafından ele alındı.

Türkiye’de Cumhuriyetin erken dönemi birçok açıdan olduğu gibi resmi tarih açısından da Avrupa-merkezcilikten etkilenmeyi ve Avrupa-merkezcilik eleştirisini bir arada bünyesinde barındırmıştır. Bu çalışma Afrika’ya dair Türkiye’deki bilgi yapılarını yaygın eğitimin en kitlesel düzeyi olan ortaöğretim üzerinden irdelemeyi amaçlamaktadır. Bu çerçevede bu çalışma kapsamında, Türkiye eğitim sisteminin ortaöğretim kademesindeki tarih ders kitapları ve yükseköğretime giriş sınavları incelenmektedir. İncelemenin konusunu tarih ders kitaplarının ve sınav sorularının Avrupa-merkezci niteliği oluşturmaktadır. Çalışmada Avrupa-merkezci yaklaşımın Türkiye’deki ortaöğretim seviyesindeki etkisi ve yaygınlığı Afrika özelinde ele alınmaktadır. Bu kapsamda, Afrika coğrafyası, halkları ve toplumlarının söz konusu kitaplarda yer alma ve almama biçimleri değerlendirilmektedir. Tarih ders kitaplarının etkilendiği Avrupa-merkezci bakış açısının Afrika coğrafyasına dair oluşturduğu anlatı tartışılmaktadır. Bu çalışma, Resmi Türk Tarih Tezi’nin niteliği ve ders kitaplarının içeriği arasındaki bağlantıya dikkat çekerek Türkiye’deki ortaöğretim ders kitaplarında Afrika’nın yeterince yer almadığını iddia etmektedir.

http://turkishstudies.net/DergiDetay.aspx?ID=2508&Detay=Abstract An Assessment on Problems Faced in Teaching the History of Central Asian Turks The scaling factors of opinions of teachers and testing the knowledge of students for the determination of problems faced in teaching the history of Central Asian Turks were utilized in this research. We tried to make a situation assessment regarding the subject of teaching the relevant topics, and used the general survey model. We used the “Scaling Factor of the Opinion of the Teacher Regarding Teaching the History of Central Asian Turks”, a 5 point Likert scale with a 0,73 credibility rating consisting of 10 items, which was developed by us, and the “Test of Knowledge Regarding the Topics of the History of Central Asian Turks”, a two-choice test with a 0,91 credibility rating consisting of 15 items. The research was performed by the participation of 50 social science teachers and history teachers, and 500 students who take those lessons in various cities and different schools, and was based on random sampling. As a result of the analyses and statistical information, problems were found out in perception of time and location, and the quality of school books by means of up to date information. We have gathered the opinions of teachers and students, and offered solutions. Keywords History of Central Asian Turks, Teaching History, Perception of Location, Perception of Time, Up to

Orta Asya Türk tarihinin farklı birçok dönemi ile meşgul olan Vasili Viladimiroviç Barthold, 1926 yılında İstanbul Darülfünun’u Türkiyat Enstitüsü tarafından da davet edilmiş ve “Orta Asya Türk Tarihi” hakkında dersler vermiştir. 1926 yılında Barthold’un İstanbul Darülfünun’u Türkiyat Enstitüsü’ne geldiği dönemlere Prof. Dr. Akdes Nimet Kurat şahitlik etmiştir. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi’nde Kurat’ın öğrencisi olarak ondan bu mirasın hatıratını devralan Prof. Dr. Kâzım Yaşar Kopraman ile Vasili Viladimiroviç Barthold’un “Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler” adlı eserinin yayınlanma süreci ile ilgili hatıratın kaybolmaması ve bir sonraki nesillere aktarılması amaçlanarak sözlü tarih çalışması yapılması planlanmıştır.

With the emergence of Islam, the Arab society, which became a state-level formation in the period of four caliphs, came out in a systematic manner to register historical events. Along with the conquests of the Islamic state, the historians have brought changes to the communities entering Islam. It is also necessary to address Iran, which is formed by Mongol and Turkish historical writers in this context. In Central Asia and Iran, the most important event that almost immediately affects the historiography is the Mongolian invasion In this context, it is possible to divide the history of Iran into two parts, before and after the Mongol invasions. The texts before the Mongolian invasion are usually the translation or the possession of Arabic history books. History texts with scientific discipline and specific frameworks were first introduced in Iran after the Mongol invasions. Jüveynî's Tarikh-i Jihan-Gusha and the Jami'ut-Tawarikh of the Rashid'd-din are the two most important works of this scene. When it comes to Turkish historiography, of course it is not easy and fast for nomadic living communities to establish an establishment that requires resident life, a certain level of culture and civilization. Historical information about Turks is first seen in Divanu Lugati't-Turk of Karşarlı Mahmud, even in the epic nature. This study will focus on Tawarikh-i Guzide-Nusret-Nama, which is one of the first texts written in Turkish after Islam and in Central Asia. The text reveals ideas about the historical roots of Turks and Mongols. The Mongol tribe offers valuable information about their historical origins, their leaders, and their relationship to each other. The work which contains the Oghuz-name is also the translation of the Tarikh-i Mubaraka-i Ghazan Khan and contains some parts of the Sherefeddin Yezdi's Zafar-nama. In addition, together with Ebul Khayr Khan and Shaybani Khan, they have a very complicated structure that tells the history in details.