180 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Cilt:8 Sayı:1 Yıl:2011 Türk Sanat Müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi Hasan Tahsin Sümbüllü Aytekin Albuz Özet Bu çalışmada; Türk sanat müziği dizileri seyir bakımından incelenmiş ve nicel veriler doğrultusunda karşılaştırılmıştır. Araştırmada, makam oluşumunda dizi ve seyir özellikleri esas alınmış ve makamsal analiz yapmak için seyir özellikleri nicel veriler haline dönüştürülmüştür. Araştırma, sol kararlı makamlar ile sınırlandırılmıştır. Çalışma nitel bir araştırmadır. Araştırmada, korelasyon yoluyla ilişki saptamaya dayalı ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Nicel verileri elde etmek amacıyla, TRT TSM repertuarı şarkı ve türkü formundaki sözlü eserler kullanılmıştır. Şarkı ve türkü formundan elde edilen veriler arasında istatistiksel olarak anlamlılık düzeyine göre ilişki aranmıştır. Araştırma sonucunda, makamsal analize göre; GTSM dizilerinden elde edilen nicel verilerin nitel verilerle paralellik gösterdiği tespit edilmiştir. Bu analiz yönteminin, makamsal adlandırma yapmaya yönelik olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Dizi, Seyir, Makamsal Analiz  Bu çalışma, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü’ ne sunulan doktora tezinden derlenmiştir Yrd.Doç.Dr., Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Müzik Bilimleri Bölümü,e-posta: htsumbullu@yahoo.com  Doç. Dr., Gazi Üniversitesi Müzik Eğitimi Anabilim Dalı, e-posta: aalbuz@gmail.com  145 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Computer supported maqamic/musical analysis of the scales in Turkish Classical Music Abstract In this study, the scales of Turkish Classical Music were analyzed in terms of melodic pattern and it was compared according to the quantitative data. In this inquiry, scale and melodic pattern features in music formation were pointed and in order to make a musical analysis, melodic pattern features are transformed into quantitative data. The study is limited by sol stabilized maqam /mode. The study is a qualitative search. In this inquiry, relational scanning model based on determining relation by correlation was used. In order to get quantitative data, oral works of art in song and folk song forms from the repertoire of TRT TSM were used. Relation between the data gained from song and folk song forms was searched statistically according to the significance level. As a result of the search, according to musical analysis; it is determined that the quantitative data gained from GTSM scales shows parallelism with qualitative data. It is attained that this method of analysis is tend to make musical denomination. Keywords: Scale, Melodic Pattern, Maqamic Analysis 146 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com 1. Giriş 1.1 Problem Durumu Gelenek, bir toplumda kuşaktan kuşağa aktarılan, kültürel mirasların, bilgilerin ve davranışların bütünüdür. Gelenek kavramı zaman dilimi açısından geçmişi, günümüzü ve geleceği kapsamaktadır. Geçmişte genele yayılmış ve kabul görmüş bir takım fikirler, zamanla kendini yenileyerek, geliştirerek farklı bir bakış açısı oluşturmakta ve değişim göstermektedir. Bu değişim, bilimsel gelişmelere de yansımaktadır. Geçmişte yıkılmaz sanılan bilimsel görüş ve iddiaların, günümüzde geçerliliğini kaybetmiş örneklerini görmek mümkündür. Müzik bilimi açısından da aynı şekilde değişen fikir ve görüşleri görmek mümkündür. Özellikle teknolojik gelişmeler bu değişimi tetiklemektedir. Bilgisayar, istatistik, matematik, tıp ve benzeri disiplinler ile yapılan ortak bilimsel araştırmalar ve buna bağlı olarak disiplinler arası ilişkilerin güçlenmesi sayesinde, geçmişte ortaya atılan görüş ve iddiaların günümüzde tartışılır olması bu değişimin göstergesidir. Özellikle gelenekselleşmiş müzik türlerimizde bu değişimin süreç bakımından yavaş olduğu düşünülebilir. Gelenekselleşmiş olan fikir ve görüşler bilimsel platformlarda tartışmalara açılarak, disiplinler arası yapılan çalışmalar sayesinde yeni öneriler getirilmekte, bilimsel veriler ışığında görüşler arasındaki farklılıklar ortaya konularak bilimsel bilgiyi yenileme ve doğru bilgiyi elde etme yoluna gidilmektedir. Yeni fikir ve görüşleri benimsemek, kabul etmek ve uygulamak uzun bir zaman süreci gerektirmektedir (Sümbüllü, 2009, s.2). Gelenekselleşmiş müzik türlerimiz içerisinde Geleneksel Türk Sanat Müziğinin (GTSM) yeri ve önemi büyüktür. GTSM türü; beste anlayışına dayanan, sanatsal kaygı duyularak üretilen ve yalnız müzikal birikim değil aynı zamanda edebiyat ve prozodi bilgisi gibi bilgi, birikim gerektiren bir müzik türüdür. Bu müzik türü makamsal yapıda olup dizi adlandırmada kullanılan kavram ise makam kavramıdır. Makamı oluşturan iki önemli unsur dizi ve seyirdir. Dizi makamın iskeletini seyir ise ruhunu oluşturmaktadır. Ancak iki unsurun bir araya gelmesi ile makamsal adlandırma ve 147 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com tanımlama yapılabilir. Makamsal bir ezgi, makamsal işitme yolu ile makamsal olarak adlandırılır. Makamsal işitme de makamsal bilgi düzeyi gerektirir. İşitilen ezginin hangi makama ait olduğuna yönelik makamsal işitme aşamaları Tablo 1.1’ de gösterilmiştir. Tablo 1.1. Makamsal İşitme Aşamaları FARKINDALIK Ses Kaynağı ALGILAMA TESPİT ETME TEŞHİS ETME Makamsal Bilgi Düzeyi Makamsal Adlandırma Makamsal Tanımlama Dizi Seyir Geçki İşitilen herhangi bir melodinin hangi makama ait olduğu fikri, makamsal bilgi ve birikime dayanır. İşitilen ezginin dizisi, seyir özellikleri ve makamsal geçkileri; ses kaynağından çıktığı anda farkındalık hissiyle algılanır ve çözümlenir. Bu çözümleme sonucunda, değerlendirme yapılarak işitilen melodinin hangi makama ait olduğu tespit edilir. Ardından teşhis işlemi yapılarak makamsal tanımlama yapılır. Bu araştırma, nitel veriler ile elde edilen makamsal bilgiyi doğrulamaya yönelik bir çalışmadır. Makamsal nitel veriler ile bilgisayar ve istatistik yardımıyla elde edilen makamsal nicel veriler arasında ilişkinin olup olmadığını tespit edebilme sorunundan hareketle problem cümlesi aşağıdaki gibidir. Problem Cümlesi GTSM makamlarının bilgisayar destekli makamsal analiz sonuçları nasıldır? Alt Problemler 1. Hicazkâr, Kürdîlihicazkâr, Mâhur, Neveser, Nihavend, Nikriz, Rast, Sûzinâk ve Zâvil makamlarından elde edilen nicel veriler ile nitel veriler arasında paralellik var mıdır? 2. Hicazkâr, Kürdîlihicazkâr, Mâhur, Neveser, Nihavend, Nikriz, Rast, Sûzinâk ve Zâvil makamlarından elde edilen nicel veriler ile nitel veriler arasında istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı bir ilişki var mıdır? 1.2. Amaç “Türk Sanat Müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi” başlıklı bu araştırma, nazari/teori olarak GTSM dizilerini; istatistik ve bilgisayar teknolojisi kullanma yolu ile nicel veriler ortaya koyarak makamsal adlandırma yapmayı amaçlamaktadır. 148 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Bilgisayar destekli makamsal analiz yöntemi, makamsal adlandırma sorununun pratik bir çözüm yolu olabileceği düşüncesi ve konunun çözümünde ilk defa nicel veriler ışığında yapılacak olması bakımından önemlidir. Ayrıca araştırma, GTSM kuramında anlatılan nitel verileri değerlendirmeye yönelik önem arz etmektedir. Bilgisayar ve istatistiksel analizler ile elde edilen nicel veriler, nitel verilerin doğruluğunu kanıtlamaya yönelik olup problem hakkında durum değerlendirmesi yapılabilmesi adına da bu alanda yapılacak olan araştırmalara ışık tutmaktadır 1.3. Sınırlılıklar Bu araştırma; TRT TSM repertuarını kapsamaktadır. Araştırmada TRT TSM repertuarına ait eserler, a. Form bakımından; TSM sol kararlı makamlara ait şarkı/türkü formundaki eserler ile b. Dizi bakımından, GTSM sol kararlı hicazkâr, kürdîlihicazkâr, mâhur, neveser, nihavend, nikriz, rast, sûzinâk, zâvil makamları ile sınırlandırılmıştır. 2. Yöntem Bu bölümde, araştırmanın modeli ve deseni, evren ve örneklemi, verilerin toplanması, toplanan verilerin analizinde kullanılan istatistiksel yöntem ve teknikler yer almakta ve açıklanmaktadır. 2.1. Araştırmanın Modeli Bu araştırma, betimsel bir araştırma olup, tarama modeli yöntemi ile yapılan bir çalışmadır. “…Tarama modelleri, geçmişte ya da halen var olan bir durumu, var olduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan araştırma yaklaşımlarıdır” (Karasar, 2005, s.77). Araştırmanın yürütülmesinde, karşılaştırma yoluyla ilişki saptamaya dayalı genel tarama özelliği taşıyan ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Bu model, “iki ve daha çok sayıdaki değişken arasında birlikte değişim varlığını ve/veya derecesini belirlemeyi amaçlayan araştırma modelidir” (Karasar, 2005, s.81). İlişkisel çözüm ise korelasyon türü ilişki yolu ile elde edilmiştir. “Korelasyon türü ilişkisel taramaların yaygın uygulama alanları 149 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com vardır; özellikle, deneme modellerinin kullanılmadığı çok değişkenli durumlarda başvurulabilecek uygun bir araştırma modelidir” (Karasar, 2005, s.84). 2.2. Evren ve Örneklem Araştırmanın evreni, GTSM sol kararlı makamlar ve bu makamlara ait sözlü eserlerdir. Örneklem ise sol kararlı; Hicazkâr, Kürdîlihicazkâr, Mâhur, Neveser, Nihavent, Nikriz, Rast, Sûzinâk, Zâvil makamları ve bu makamlara ait şarkı/türkü formundaki sözlü eserlerden oluşmaktadır. Araştırmanın örneklemine yönelik makamların ve şarkı/türkü formundaki eserlerin nasıl tespit edildiği 2.2.1. ve 2.2.2. bölümlerinde detaylı olarak anlatılmaktadır. Araştırmada kapsamında seçilen şarkı/türkü formundaki sözlü eserlerde, Şans (Random) yöntemi örnekleme tekniği kullanılmıştır. “Eğer evrende objeler benzeşik iseler; aynı nedenlere dayanarak değişim, dağılım gösteriyorlarsa ve eşit değişime sahip iseler, örneklemi şans yöntemi ile seçmede yarar vardır. Bu yöntemde, seçim yapılırken büyük bir değerden sonra küçük bir değer elde etme şansının, küçük bir değerden sonra büyük bir değer elde etme şansına eşit olduğu kabul edilir. Herkes seçilmek için aynı şansa sahiptir. Objeler evrenin bir noktasından değil her yerinden seçilmiş olacaktır. Bunlar, aynı zamanda şans yönteminin dayandığı sayıtlılardır.” (Karasar, 1998, s.120). Araştırmada kullanılan örnekleme ait makam ve eserlerin tespiti aşağıdaki gibidir. 2.2.1. Örnekleme Yönelik Makamların Tespiti Araştırmada ilk olarak, TRT TSM repertuarında bulunan ve sol perdesinde karar veren GTSM makamları tespit edilmiştir. TRT TSM repertuarında bulunan makam sayısı 172 ve bu makamlara ait sözlü eser sayısı ise 19726 adettir. 172 makam içerisinden seçilen ve sol perdesinde karar veren GTSM makamlarına ait eser sayısı ve Yüzde(%) oranları Tablo 2.2.1.1’ de gösterilmiştir. 150 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Tablo 2.2.1.1 TRT TSM Repertuarındaki Sol Kararlı Makamlar ile Eser Sayısı ve Yüzde Tablosu Sıra no Makam Adı Eser Sayısı % 1 Nihâvend 2123 31,90 2 Kürdîli Hicazkâr 1221 18,34 3 Rast 1171 17,59 4 Mâhûr 566 8,50 5 Hicazkâr 521 7,83 6 Sûznâk 497 7,47 7 Nikrîz 247 3,71 8 Zâvil 78 1,17 9 Neveser 75 1,13 10 Tarz-ı Nevîn 27 0,41 11 Rehâvî 22 0,33 12 Sûzidilârâ 21 0,32 13 Pençgâh 19 0,29 14 Pesendîde 18 0,27 15 Nihâvend-i Kebîr 16 0,24 16 Büzürg 14 0,21 17 Sâzkâr 14 0,21 18 Şevk-i Dil 6 0,09 TOPLAM 6656 100 Tablo 2.2.1.1’e göre araştırmanın evreni olan ve sol perdesinde karar veren 18 makama ait eser sayısı 6656 adet olup, TRT TSM repertuarının %33,75’ini oluşturmaktadır. Bu aşamada, araştırmada kullanılacak olan makamlar alan uzman görüşleri çerçevesinde aşağıdaki değerlendirmelere göre seçilmiştir. 1- Listede 1000’den fazla eseri bulunan ve doğrudan araştırmaya dâhil edilmesi düşünülen Nihavend, Kürdilihicazkar, Rast makamları ile 2- Günümüzde popülaritesini hala muhafaza eden ve en çok tanınan sol perdesinde karar veren Mâhur, Neveser, Nihavend, Nikriz, Sûzinâk ve Zâvil makamları ile 3- Mesleki müzik eğitimi GTSM ders programlarında ve uygulamada yaygın bir şekilde kullanılan sol kararlı makamlar araştırmaya dâhil edilmiştir. Bu değerlendirmeler sonucunda örneklem, Hicazkâr, Kürdîlihicazkâr, Mâhur, Neveser, Nihavend, Nikriz, Rast, Sûzinâk ve Zâvil makamları olmak üzere toplam 9 makamdan oluşmaktadır. Bu makamlar, eser sayısı ve % oranlarına göre Tablo 2.2.1.2’de gösterilmiştir. 151 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Tablo 2.2.1.1 Örnekleme Ait Makamlar ile Eser Sayısı ve Yüzde Tablosu Sıra no Makam Adı Eser Sayısı % 1 Nihâvend 2123 31,90 2 Kürdîli Hicazkâr 1221 18,34 3 Rast 1171 17,59 4 Mâhûr 566 8,50 5 Hicazkâr 521 7,83 6 Sûznâk 497 7,47 7 Nikrîz 247 3,71 8 Zâvil 78 1,17 9 Neveser 75 1,13 TOPLAM 6499 97,64 Tablo 2.2.1.2’e göre, TRT TSM repertuarında bulunan 172 makama ait 19726 sözlü eser içerisinden ve araştırma evreni olan 9 sol kararlı makama ait 6499 eserin, TRT TSM repertuarının %32,95’ini içermekte olduğu görülmektedir. Araştırmanın örneklemi ise evreninin %97,64’ünü temsil ettiği tespit edilmiştir. TRT TSM repertuarında sol kararlı 18 makama ait evren ile örneklem olarak seçilen sol kararlı 9 makama ait eser sayısı ve % oranları arasındaki ilişki Tablo 2.2.1.3’de gösterilmiştir. Tablo 2.2.1.2 Evren ile Örnekleme Yönelik Karşılaştırma Tablosu Sol Kararlı Makamlar Evren Örneklem Makam Sayısı 18 9 Eser Sayısı 6656 6499 % 33,75 32,95 Tablo 2.2.1.3’e göre, sol perdesinde karar veren ve örneklem olarak seçilen 9 makam ile sol perdesinde karar veren toplam 18 makamdan oluşan evren arasındaki repertuar farkı, 153 eser ile %0,8’lik dilimdir. Örneklem olarak tespit edilen 9 makama ait bu %0,8lik fark, araştırmanın geçerli ve güvenilir olduğunu gösterdiği düşünülmektedir. 2.2.2. Örnekleme Yönelik Şarkı/Türkü Formundaki Eserlerin Tespiti Bu bölümde, örnekleme yönelik sol perdesinde karar veren makamlara ait eserlerin nasıl tespit edildiği anlatılmıştır. Eser ölçüt sayısı tespiti için istatistik ile ölçme ve değerlendirme uzman görüşleri çerçevesinde, farklı ana kütle büyüklükleri için örneklem büyüklüğü tespiti (α=0.10) adına basit tesadüfî örneklem tekniği kullanılmıştır. Müzik alan 152 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com uzman görüşleri çerçevesinde aşağıdaki değerlendirmeler örneklem seçiminde dikkate alınmıştır. 1. Listede 1000’den fazla eser sayısı bulunan Nihavend, Kürdîlihicazkâr ve Rast makamlarından her biri için 50 eser seçilmesine, 2. GTHM eserlerinde çoğunlukla kullanıldığı bilinen, zeybek yöresi ağırlıkta olmak üzere saz eserlerinde de kullanıldığı düşünülen ve dizisi bakımından müziksel algılamada rahatlıkla işitilebileceği durumu göz önünde bulundurularak Nikriz makamı için 50 eser seçilmesine, 3. Geri kalan Hicazkâr, Mâhur, Neveser, Sûzinâk ve Zâvil makamlarının her biri için 20 eser seçilmesine, 4. Örnekleme yönelik eserler içerisinde türkü formundaki anonim eserlerin doğrudan alınmasına ve geri kalan eserlerin ise şarkı formundan seçilmesine karar verilmiştir. Bu değerlendirmeler sonucunda, makamsal analize yönelik Hicazkâr, Kürdîlihicazkâr, Mâhur, Neveser, Nihavend, Nikriz, Rast, Sûzinâk ve Zâvil makamlarına ait eser ölçütü, eser sayısı oranları Tablo 2.2.2.1’de gösterilmiştir. Tablo 2.2.2.1 Örnekleme Ait Şarkı/Türkü Formundaki Eser Ölçüt Tablosu Sıra no Makam Adı Eser Sayısı Ölçüt 1 Nihâvend 2123 50 2 Kürdîli Hicazkâr 1221 50 3 Rast 1171 50 4 Mâhûr 566 20 5 Hicazkâr 521 20 6 Sûznâk 497 20 7 Nikrîz 247 50 8 Zâvil 78 20 9 Neveser 75 20 TOPLAM 300 Tablo 2.2.2.1’e göre sol kararlı makamlara ait eser ölçütleri, TRT TSM repertuarındaki şarkı/türkü formundaki eserler taranarak şans (random) yöntemi ile elde edilmeye çalışılmıştır. Bu veriler ışığında; 300 TRT TSM şarkı/türkü formundaki eserler, repertuar numaralarına (Rep No) göre EKI’ da gösterilmiştir. İlgili tabloda her bir esere ait; repertuar numarası, eserin adı, söz yazarı, makam, form, usûl ve bestekâr bilgileri sunulmaktadır. 153 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com 2.3. Verilerin Toplanması Seyir analizine yönelik nicel veriler, TRT TSM repertuarı kullanılarak elde edilmiştir. Araştırmada seyir ve makamsal analizin yapılabilmesi için, Zeren’in “makam ve seyir” üzerine yapmış olduğu makalesi temel kaynak olmuştur. Zeren, araştırmasında makam teriminin belirli bir dizi içerisindeki seslerde rastgele değil de belirli bir örgü kalıbına göre dolaşması ile elde edildiğinden söz etmiştir. Bu örgü kalıbına da seyir adı verilmiştir. Dizide örgü kalıbına uygun olarak dolaşılırsa hep aynı duygunun elde edileceğini, dolayısıyla makam denilince anlaşılacak şeyin aslında örgü kalıbı olduğuna dikkat çekmiştir. “Türk Müziği’nde makamların oluşturulmasında kullanılan diziler dörtlü ve beşli dizi öğelerinin birbirine eklenmesiyle yapılmış olduklarına göre, diziyi oluşturacak sesler, dizinin ek yeri (basit makamlardaki güçlü perdesi) ve dizinin bitiş sesi (basit makamlardaki durak sesi), o diziyi kullanmaya karar vermekle daha baştan saptanmış olmaktır. Bunların dışında, aynı diziyi kullanan çeşitli makamları birbirlerinde farklandıracak tek etken olarak, seyir denilen dizide dolaşma biçimi (örgü kalıbı) kalmaktadır.” (Zeren, 2003, s.95). Zeren, araştırmasında perde hiyerarşisine dikkat çekerek dizi içerisinde kullanılan her bir perdenin etkinliğinin farklı olduğunu ve bu etkinliklerden dolayı seyir kavramının makam anlayışında önemini vurgulamıştır. Perde etkinliklerini belirlemek için herhangi bir perde için etkinlik derecesi (ED) formülü vermiştir. “Seyir sırasında bir makam dizisindeki perdelerden bazıları daha çok bazıları daha az kullanılırsa, bazı perdelerin üzerinde ısrarla durulur ve bazılarından çabuk geçilirse, her bir perdenin eserin bütünü içindeki etkinlikleri farklı farklı olur. Zaten seyir tanımları da bu etkinlik farklarını nitel olarak belirtecek biçimde yapılmaktadır. Fakat eğer nicel bir ölçü isteniyorsa, etkinlik derecelerini ölçülebilen niceliklere bağlamak; bunun için de bazı dayanak noktaları aramak gerekir.” (Zeren, 2003, s.96). Zeren, uşşak ve bayati makamlarında ellişer eser üzerinde yaptığı analiz sonucunda, iki makam için ortalama bir geleneksel seyirden söz edilebileceğini göstermiş, bu seyir kalıplarını nicel olarak saptamış, böylece herhangi bir eserin makam kalıplarına aykırılık derecesini sayılarla ifade edebilme olanağı sağladığı kanaatine varmıştır. Uşşak makamında seçilen bazı eserlerin bayati makamına, bayati olarak adlandırılan bazı eserlerinde uşşak 154 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com makamına yakınlıklarını nicel verilerle ortaya koymuştur. Bu iki makamın, seyir açısından aslında büyük farklılıklar arz etmediğini ve “…biraz zorlama gibi görünen uşşak-bayati ayrımının devam ettirilmesinin mi ettirilmemesinin mi doğru olacağını düşünmenin yararı vardır.” sonucuna varmıştır. Zeren, istatistikî inceleme sonunda ortaya çıkan nicel makam seyir kalıpları, makamı tam olarak kestirilemeyen eserlerin hangi makama daha iyi uyduğunu belirlemekte de kullanılabileceğini önermiştir. Makamsal işitmede dizi içerisinde kullanılan perdelerin önemini vurgulayan perde hiyerarşisine yönelik farklı araştırmalar da vardır. “…Bir dizinin net bir şekilde önem sıralamasının yapılabilmesi için o dizinin perdelerine ait sayısal verilerin elde edilmesi gerekmektedir…bir ezgide perdelerin süre değerlerini sayarak, hangi perdelerin daha önemli olduğunu sayısal olarak ortaya koymak mümkündür. Geçerli ve güvenilir veriler elde edebilmek içinse çok sayıda ezginin incelenmesi ve perdelerin sayılması gerekmektedir.” (Karaelma, 2008;11). “Günümüzdeki kuramsal eserlerde de, makamlar anlatılırken ilk olarak o makamın karar ve güçlü perdeleri hakkında bilgiler verilir. Buradan, bu iki perdenin makam dizisindeki diğer perdelerden hiyerarşik açıdan üstün oldukları anlaşılır. Çünkü bu perdelerin makamların şekillenmesinde önemli etkileri vardır. Ardından sözel olarak o makamın seyri anlatılır. O makam için, üzerinde durulması gereken başka perdeler varsa o da mutlaka belirtilir. Makamlar açıklandıktan sonra örnek bir ezgiyle desteklenir. Bu örnek ezgi o makamın bütün karakteristik özelliklerini taşımak zorundadır. Hangi perdeden başlanabileceği, hangi perdelerde asma kalışlar yapılacağı gösterilir. Her fırsatta güçlü perdesinin önemi vurgulanır ve makamın karar perdesiyle ezgiye son verilir. Makamsal ezgilerde görülen perdelerin kullanım sıklıkları ve süre değerlerinin uzunlukları da o makamın perde hiyerarşisi hakkında bilgiler verir.” (Karaelma, 2008;25). 2.4. Verilerin Analizi Araştırmada verilerin analizi, bilgisayar teknolojisi sayesinde GTSM nitel verilerinden elde edilmiştir. Repertuar içerisinden seçilmiş eserlerde kullanılan perdeler ve perdelere ait süre değerleri yüzde(%) olarak hesaplanmış, dizilerin seyir karakteri ile perdelerin dizi 155 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com içerisindeki etkinlikleri nicel veri olarak elde edilmiştir. Makamsal analize istatistik analizler eklenerek makamlar ile repertuar arasındaki ilişkinin hangi yönde ve anlamlılık düzeyi bakımından nasıl olduğu tespit edilmeye çalışılmıştır. Aşağıdaki veri analiz işlem basamakları, 300 şarkı/türkü formundaki eserin her biri için ayrı ayrı yapılmıştır. Verilerin bilgisayar ortamına aktarılması için Coda Software’in Finale 2008 adlı yazılımı kullanılmıştır. Verilerin istatistik yazılımlarına aktarımı için yazılan TRT TSM şarkı/türkü formundaki eserlerin notaları yine Finale nota yazılımı sayesinde XML (Extensible Markup Language) işaretleme dili formatına dönüştürülmüştür. Aralıkların analizi ile verilerin elde edilmesi aşamasında, analizi yapılacak eserlerin XML dosyaları, Alpharabius arayüzüne girilerek eserlerin veritabanı oluşturulmuş ve kullanılan SQL komutlarıyla analiz için gerekli veriler elde edilmiştir. Elde edilen veriler, SPSS16.0 programlarında analize tabi tutulmuş, Microsoft Office Excel 2007 programı ile tablolara dönüştürülmüştür. Makamlara yönelik veri değerleri, korelasyona göre belirlenmiştir. Veri karşılaştırmaları, Pearson korelasyon katsayısına göre yapılmıştır. Pearson korelasyon formülü aşağıda görülmektedir. Pearson Korelasyon Katsayısı 2.4.1. Verilerin Makamsal Değerlendirilmesi Veri analiz işlem basamaklarından sonra tablolara dönüştürülen veriler için Zeren’ in etkinlik derecesi (ED) formülleri kullanılmıştır. Zeren’ e göre “…Seyir sırasında bir makam dizisindeki perdelerden bazıları daha çok bazıları da daha az kullanılırsa, bazı perdelerin üzerinde ısrarla durulur bazılarından çabuk geçilirse, her bir perdenin eserin bütünü içindeki etkinlikleri farklı farklı olur. Zaten seyir tanımları da bu etkinlik farklarını nitel olarak belirtecek biçimde yapılmaktadır. Fakat eğer nicel bir ölçü isteniyorsa, etkinlik derecelerini  Prof. Dr. Cihat Can-Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Öğretmenliği Anabilim Dalıtarafından oluşturulan bir arayüzdür. 156 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com ölçülebilen niceliklere bağlamak, bunun için de bazı dayanak noktaları aramak gerekir (Zeren, 2003, s.96). Zeren, herhangi bir i perdesinin makam içerisindeki etkinliği içindeki kullanım sıklığı Ks = ’nin, o perdenin eser ve perdenin toplam işitilme süresi Sr= ile orantılı olması gerektiği üzerinde durmuştur. Matematiksel denklemler sonucunda bir dizideki herhangi bir i perdesinin etkinliği aşağıdaki formüle göre bulunmaktadır. (Zeren, 2003, s.98). Araştırmada GTSM sözlü eserleri bilgisayar ortamına aktarılırken aşağıdaki ölçütler dikkate alınmıştır. (1) GTSM şarkı/türkü formundaki eserlerin aranağmeleri, verilerin daha objektif olması için yazılmamıştır. Aranağmelerden elde edilecek verilerin Ks= Sr= ve perdenin etkileyeceği düşünülerek bu karar alınmıştır. Aranağmenin, veri analizini etkilememesi açısından yazılmamıştır. (2) Türkü formundaki eserler tek kıta olarak yazılmıştır. Diğer kıtalar birinci kıtanın tekrarı olduğu için ayrıca analize katılmamıştır. İlk kıtadan farklı, bağımsız müzik cümleleri kullanan eserlerde ise bütün kıtalar yazılmıştır. (3) Eser içerisinde kullanılan ve mısralar ya da kelimeler arasındaki saz bölümleri es(sus) işaretleri ile gösterilmiş, analiz açısından dikkate alınmamıştır. (4) Röpriz, senyö gibi tekrar işaretleri kullanılmamıştır. Veri analizi açısından tekrar eden bölümler ilave edilerek yazılmıştır. (5) Nüans olarak kullanılan süsleme, çarpma işaretleri yazılmamıştır. 2.5. Bulguların Sunulması ve Yorumlanması 2.4. Veri Analizi bölümünde anlatılan işlem basamakları sonucunda araştırma probleminin çözümüne yönelik olup makamsal analizi olarak adlandırılmıştır. Makamsal analiz ile TRT TSM şarkı/türkü formlarından elde edilen GTSM nicel etkinlik derecesi verileri, istatistiksel olarak karşılaştırılarak aralarında pozitif ve anlamlı bir ilişki kurulmaya çalışılmıştır. Yapılan makamsal analiz, Şekil 2.5.1’de gösterilmiştir. 157 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Şekil 2. 5. 1 Makamsal Analiz Makamsal analize yönelik işlem basamakları Şekil 2.5.3’de gösterilmiştir. Şekil 2. 5. 2 Bilgisayar Destekli Makamsal Analiz Aşamaları Araştırmada; kullanılan veri toplama araçları ile elde edilen bulgular ve yorumlar alt problemlerin sırasına göre oluşturulmuştur. Her alt problemin altına öncelikle o alt probleme yönelik olarak elde edilen bulgular tablo halinde verilmiştir. 158 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com 3. Bulgular ve Yorumlar Araştırmanın 2.2.1. no’lu yöntem bölümünde, araştırma için gerekli olan makamların ve şarkı/türkü formundaki eserlerin nasıl tespit edildiği anlatılmıştır. Hicazkâr, Kürdîlihicazkâr, Mâhur, Neveser, Nihavend, Nikriz, Rast, Sûzinâk ve Zâvil makamları olmak üzere, 9 makamda toplam 300 GTSM sözlü eserlerden şans(random) yöntemi ile örneklem için bulgular elde edilmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda, “ GTSM makamlarının bilgisayar destekli makamsal analiz sonuçları nasıldır?” sorusuna yanıt aranmıştır. Alt Problemlere yönelik bulgular aşağıdaki gibi sıralanmıştır. 3.1. I. Alt Probleme Yönelik Bulgular Araştırmanın I. alt problemi, “Hicazkâr, Kürdîlihicazkâr, Mâhur, Neveser, Nihavend, Nikriz, Rast, Sûzinâk ve Zâvil makamlarından elde edilen nicel veriler ile nitel veriler arasında paralellik var mıdır?” sorusudur. Bu alt problemde örneklemden elde edilen bulgular doğrultusunda makamsal nitel veriler, nicel veriler ile karşılaştırılıp veriler arasında paralellik olup olmadı tespit edilmektedir. I. alt probleme yönelik bulgular makamların alfabetik sıralamasına göre aşağıdaki gibidir. 3.1.1. Hicazkâr Makamına Ait Bulgular ve Yorumlar GTSM Hicazkâr makamında bulunan 521 repertuar içerisinden belirlenen ve 20 sözlü eserden elde edilen bulgular aşağıdaki gibidir. Tablo 3.1.1.1 Hicazkâr Makam Örneklemi Nicel Veri Tablosu Nota Ks Ks% Sr Sr% ED ED % BED 20 0,455 1344 0,305 90316,8 0,199 0,010 Irâk 228 5,185 33600 7,614 4951578,9 10,894 0,571 Râst 218 4,958 14160 3,209 919750,5 2,024 0,106 Zirgüle 5 0,114 480 0,109 46080,0 0,101 0,005 Kürdî 368 8,369 36576 8,288 3635336,3 7,998 0,419 Segâh 508 11,553 49920 11,312 4905524,4 10,793 0,566 Çargâh 5 0,114 528 0,120 55756,8 0,123 0,006 N.Hicâz 6 0,136 768 0,174 98304,0 0,216 0,011 Hicâz 672 15,283 72344 16,393 7788176,1 17,135 0,898 Nevâ 58 1,319 3888 0,881 260630,1 0,573 0,030 N.Hisâr  BED-Bağıl Etkinlik Derecesi etkinliğine oranıdır. ; makama ait herhangi bir perde etkinliğinin ( ), makamın güçlü perdesi 159 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Hisâr D.Hisâr Hüseynî Acem Eviç Gerdâniye N.Şehnâz Şehnâz Muhayyer Sünbüle D.Sünbüle T.Segâh T.Bûselik T.Çargâh T.Nevâ 509 21 32 134 476 682 14 166 105 72 9 48 2 36 3 11,576 0,478 0,728 3,048 10,826 15,511 0,318 3,775 2,388 1,637 0,205 1,092 0,045 0,819 0,068 48168 2000 2880 13824 42544 76912 864 15360 10304 6272 816 4368 144 3128 120 10,915 0,453 0,653 3,132 9,640 17,428 0,196 3,481 2,335 1,421 0,185 0,990 0,033 0,709 0,027 4558263,7 190476,2 259200,0 1426141,6 3802504,1 8673688,8 53321,1 1421262,7 1011165,9 546360,9 73984,0 397488,0 10368,0 271788,4 4800,0 10,029 0,419 0,570 3,138 8,366 19,083 0,117 3,127 2,225 1,202 0,163 0,875 0,023 0,598 0,011 0,526 0,022 0,030 0,164 0,438 1,000 0,006 0,164 0,117 0,063 0,009 0,046 0,001 0,031 0,001 Tablo 3.1.1.1’e göre, hicazkâr makamında seçilmiş 20 GTSM sözlü eserinden elde edilen bulgular doğrultusunda, Ks-Ks% ve Sr-Sr% oranları ile ED-ED% ve makamın güçlüsüne bağlı BED’e göre; makamın seyir karakteri, genişlemiş bölgesi, perdelerin dizi içerisindeki ağırlıkları gibi özellikler nicel veri haline getirilmiştir. Hicazkâr makamına ait nicel veri tablo grafiği aşağıdaki gibidir. Şekil 3.1.1.1 Hicazkâr Makam Örneklemi Nicel Veri Tablo Grafiği Şekil 3.1.1.1’e göre, Hicazkâr makamı özelliklerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür.  Seyir karakteri inicidir.  Güçlüsü sol-gerdaniye perdesidir.  Tiz bölgeden genişler. Pes bölgeden kesinlikle genişlemez. 160 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com  Yeden fa 4 koma diyez-ırak perdesidir.  Güçlüden sonra en çok kullanılan perde ikinci derece güçlüsü olan 5.derece re-neva perdesidir. Genişlemiş bölge dikkate alındığında, lab-şehnaz perdesi yerine la-muhayyer perdesi kullanılarak re-neva perdesi üzerinde hicaz ailesine geçki yapıldığı görülmektedir. Dizinin karar sesi 1.derece sol-rast perdesinin ardından 4.derece do-çargâh, 6.derece mi-hisar, 3.derece si-segâh, 7.derece fa-eviç ve 2.derece la-zirgüle perdelerinin ED’e göre sıralandığı görülmektedir. Elde edilen nicel bulgular doğrultusunda Hicazkâr makamı, nitel verilerle paralellik göstermektedir. Dizi içerisinde kullanılan perdelere göre makamın ağırlıklı dizisi aşağıdaki gibidir. Şekil 3. 1. 1. 2 Hicazkâr Makamı Ağırlıklı Dizisi 3.1.2. Kürdîlihicazkâr Makamına Ait Bulgular ve Yorumlar GTSM Kürdîlihicazkâr makamında bulunan 1221 repertuar içerisinden belirlenen ve 50 sözlü eserden elde edilen bulgular aşağıdaki gibidir. Tablo 3.1.2.1 Kürdîlihicazkâr Makam Örneklemi Nicel Veri Tablosu Nota Ks Ks% Sr Sr% ED ED % BED 4 0,020 192 0,009 9216,0 0,004 0,000 K.N.Hisâr 1 0,005 48 0,002 2304,0 0,001 0,000 K.D.Hisâr 1732853,8 0,794 0,033 Acemaşirân 119 0,604 14360 0,706 10 0,051 864 0,042 74649,6 0,034 0,001 Irâk 2 0,010 96 0,005 4608,0 0,002 0,000 D.Geveşt 1039 5,274 165016 8,116 26208161,9 12,010 0,498 Râst 1008 5,117 73272 3,604 5326176,6 2,441 0,101 N.Zirgüle 18 0,091 1200 0,059 80000,0 0,037 0,002 Zirgüle 25 0,127 2288 0,113 209397,8 0,096 0,004 D.Zirgüle 32 0,162 3056 0,150 291848,0 0,134 0,006 Dügâh 1361 6,909 129280 6,358 12280175,2 5,628 0,233 Kürdî 83 0,421 6496 0,319 508409,8 0,233 0,010 Segâh 9 0,046 496 0,024 27335,1 0,013 0,001 Bûselik 2052 10,416 210352 10,345 21563335,2 9,882 0,410 Çargâh 8 0,041 552 0,027 38088,0 0,017 0,001 N.Hicâz 161 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Hicâz D.Hicâz Nevâ N.Hisâr Hisâr D.Hisâr Hüseynî Acem Eviç Mâhûr Gerdâniye N.Şehnâz Şehnâz D.Şehnâz Muhayyer Sünbüle T.Segâh T.Bûselik T.Çargâh T.N.Hicâz T.Hicâz T.Nevâ T.N.Hisâr 20 2 2478 1730 17 655 116 2470 156 8 3229 1101 127 70 335 695 138 19 437 3 1 88 34 0,102 0,010 12,579 8,782 0,086 3,325 0,589 12,538 0,792 0,041 16,391 5,589 0,645 0,355 1,701 3,528 0,701 0,096 2,218 0,015 0,005 0,447 0,173 2040 120 253328 145032 1536 52448 10240 220928 13936 1296 412336 106400 10160 6064 31664 74624 13520 1392 55208 288 96 9648 3456 0,100 0,006 12,459 7,133 0,076 2,579 0,504 10,865 0,685 0,064 20,279 5,233 0,500 0,298 1,557 3,670 0,665 0,068 2,715 0,014 0,005 0,474 0,170 208080,0 7200,0 25897932,0 12158543,9 138782,1 4199683,5 903944,8 19760802,1 1244949,3 209952,0 52654375,0 10282434,2 812800,0 525315,7 2992862,4 8012577,5 1324568,1 101982,3 6974652,8 27648,0 9216,0 1057771,6 351292,2 0,095 0,003 11,868 5,572 0,064 1,925 0,414 9,056 0,571 0,096 24,130 4,712 0,372 0,241 1,372 3,672 0,607 0,047 3,196 0,013 0,004 0,485 0,161 0,004 0,000 0,492 0,231 0,003 0,080 0,017 0,375 0,024 0,004 1,000 0,195 0,015 0,010 0,057 0,152 0,025 0,002 0,132 0,001 0,000 0,020 0,007 Tablo 3.1.2.1’e göre, kürdîlihicazkâr makamında seçilmiş 50 GTSM sözlü eserinden elde edilen bulgular doğrultusunda, Ks-Ks% ve Sr-Sr% oranları ile ED-ED% ve makamın güçlüsüne bağlı BED’e göre; makamın seyir karakteri, genişlemiş bölgesi, perdelerin dizi içerisindeki ağırlıkları gibi özellikler nicel veri haline getirilmiştir. Kürdîlihicazkâr makamına ait nicel veri tablo grafiği aşağıdaki gibidir. Şekil 3.1.2.1 Kürdîlihicazkâr Makam Örneklemi Nicel Veri Tablo Grafiği 162 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Şekil 3.1.2.1’e göre Kürdîlihicazkâr makamı özelliklerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür.  Seyir karakteri inicidir.  Güçlüsü sol-gerdaniye perdesidir.  Tiz bölgeden genişler. Pes bölgeden kesinlikle genişlemez.  Yeden fa-acemaşiran perdesidir.  Güçlüden sonra en çok kullanılan perde sol-rast karar perdesidir. Karar perdesinin ardından sırası ile mürekkeb (bileşik) kürdîlihicazkâr makamının genel karakteristik özelliği olarak ikinci derece güçlüsü olan 5.derece re-neva perdesi gelmektedir. Dizinin 4.derece sesi do-çargâh perdesinin ardından 7.derece fa-acem, 3.derece sikürdi, 6.derece mi-nim hisar ve 2.derece la-nim zirgüle perdelerinin ED’e göre sıralandığı görülmektedir. Ayrıca mürekkeb (bileşik) kürdîlihicazkâr makamını oluşturan re-neva perdesi üzerinde bulunan uşşak dizisi ile elde edilen arazbarlı kürdîlihicazkâr etkisi hicazkâr etkisinden daha yoğun olduğu görülmektedir. Elde edilen nicel bulgular doğrultusunda Kürdîlihicazkâr makamı, nitel verilerle paralellik göstermektedir. Dizi içerisinde kullanılan perdelere göre makamın ağırlıklı dizisi aşağıdaki gibidir. Şekil 3.1.2. 2 Kürdîlihicazkâr Makamı Ağırlıklı Dizisi 3.1.3. Mâhur Makamına Ait Bulgular ve Yorumlar GTSM Mâhur makamında bulunan 566 repertuar içerisinden belirlenen eserden elde edilen bulgular aşağıdaki gibidir. Tablo 3.1.3.1 Mâhur Makam Örneklemi Nicel Veri Tablosu Nota Ks Ks% Sr Sr% ED ED % 2 0,061 384 0,100 73728,0 0,161 Yegâh 138948,9 0,304 Hüseynîaşirân 13 0,396 1344 0,351 52 1,585 3888 1,016 290702,8 0,636 Geveşt ve 20 sözlü BED 0,008 0,016 0,033 163 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Râst Dügâh Kürdî D.Kürdî Segâh Bûselik Çargâh N.Hicâz Nevâ Hisâr D.Hisâr Hüseynî Acem Eviç Mâhûr Gerdâniye N.Şehnâz Muhayyer Sünbüle T.Bûselik T.Çargâh T.Nevâ T.Hüseynî 195 224 17 1 34 270 307 22 485 21 5 367 68 12 265 474 2 239 10 116 73 3 3 5,945 6,829 0,518 0,030 1,037 8,232 9,360 0,671 14,787 0,640 0,152 11,189 2,073 0,366 8,079 14,451 0,061 7,287 0,305 3,537 2,226 0,091 0,091 30192 22728 1104 96 4128 30112 34504 2064 63552 1344 864 39760 6048 864 25928 64888 192 25896 1056 12768 8376 240 240 7,892 5,941 0,289 0,025 1,079 7,871 9,019 0,540 16,612 0,351 0,226 10,393 1,581 0,226 6,777 16,962 0,050 6,769 0,276 3,338 2,189 0,063 0,063 4674650,6 10,223 2306080,3 5,043 71695,1 0,157 9216,0 0,020 501187,8 1,096 3358268,7 7,344 3877934,9 8,481 193640,7 0,423 8327539,6 18,211 86016,0 0,188 149299,2 0,327 4307513,9 9,420 537916,2 1,176 62208,0 0,136 2536834,7 5,548 8882811,3 19,426 18432,0 0,040 2805869,5 6,136 111513,6 0,244 1405360,6 3,073 961059,9 2,102 19200,0 0,042 19200,0 0,042 0,526 0,260 0,008 0,001 0,056 0,378 0,437 0,022 0,937 0,010 0,017 0,485 0,061 0,007 0,286 1,000 0,002 0,316 0,013 0,158 0,108 0,002 0,002 Tablo 3.1.3.1’e göre, mâhur makamında seçilmiş 20 GTSM sözlü eserinden elde edilen bulgular doğrultusunda, Ks-Ks% ve Sr-Sr% oranları ile ED-ED% ve makamın güçlüsüne bağlı BED’e göre; makamın seyir karakteri, genişlemiş bölgesi, perdelerin dizi içerisindeki ağırlıkları gibi özellikler nicel veri haline getirilmiştir. Mâhur makamına ait nicel veri tablo grafiği aşağıdaki gibidir. 164 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Şekil 3.1.3.1 Mâhur Makam Örneklemi Nicel Veri Tablo Grafiği Şekil 3.1.3.1’e göre, mâhur makamı özelliklerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür.  Seyir karakteri inicidir.  Güçlüsü sol-gerdaniye perdesidir.  Her iki bölgeden de genişlediği gibi çoğunlukla tiz bölgeden genişler.  Yeden fa 5 koma diyez-geveşt perdesidir.  Güçlüden sonra en çok kullanılan perde diziyi oluşturan çargâh 5li ve çargâh 4lü birleşme yeri olan 5.derece re-neva perdesidir. Dizinin karar sesi 1.derece sol-rast perdesinin ardından 6.derece mi-hüseyni, 4.derece do-çargâh, 3.derece si-buselik, 7.derece fa-mâhur ve 2.derece la-dügâh perdelerinin ED’e göre sıralandığı görülmektedir. Ayrıca re-neva perdesi üzerinde buselik, uşşak ve hüseyni asma kalışlarda yapıldığı görülmektedir. Bu özelliğinden dolayı buselik ve hüseyni dizilerinin güçlüsü olan 5. derece la-muhayyer perdesinde asma kalış yapılarak makamsal geçki elde edildiği tespit edilmiştir. Elde edilen nicel bulgular doğrultusunda Mâhur makamı, nitel verilerle paralellik göstermektedir. Dizi içerisinde kullanılan perdelere göre makamın ağırlıklı dizisi aşağıdaki gibidir. 165 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Şekil 3.1.3.2 Mâhur Makamı Ağırlıklı Dizisi 3.1.4. Neveser Makamına Ait Bulgular ve Yorumlar GTSM Neveser makamında bulunan 75 repertuar içerisinden belirlenen ve 20 sözlü eserden elde edilen bulgular aşağıdaki gibidir. Tablo 3.1.4.1 Neveser Makam Örneklemi Nicel Veri Tablosu Nota Ks Ks% Sr Sr% ED ED % BED 48 0,010 2304,0 0,004 0,000 K.N.Hicâz 1 0,021 3 0,062 432 0,086 62208,0 0,116 0,005 Yegâh 3 0,062 144 0,029 6912,0 0,013 0,001 K.Hisâr 87 1,799 7104 1,416 580078,3 1,085 0,046 Irâk 301 6,224 42832 8,538 6094950,9 11,401 0,482 Râst 405 8,375 33696 6,717 2803507,2 5,244 0,222 Dügâh 36 0,744 1536 0,306 65536,0 0,123 0,005 Kürdî 3958344,7 7,404 0,313 D.Kürdî 447 9,243 42064 8,385 2 0,041 144 0,029 10368,0 0,019 0,001 Segâh 12 0,248 1152 0,230 110592,0 0,207 0,009 Bûselik 92 1,902 10896 2,172 1290465,4 2,414 0,102 Çargâh 558 11,538 52056 10,377 4856321,0 9,084 0,384 N.Hicâz 930 19,231 108400 21,609 12635010,8 23,635 1,000 Nevâ 1 0,021 48 0,010 2304,0 0,004 0,000 N.Hisâr 595 12,304 56584 11,280 5381090,9 10,066 0,426 Hisâr 45 0,931 3376 0,673 253275,0 0,474 0,020 D.Hisâr 8 0,165 1152 0,230 165888,0 0,310 0,013 Hüseynî 119 2,461 14976 2,985 1884710,7 3,525 0,149 Acem 424 8,768 40968 8,167 3958436,4 7,405 0,313 Eviç 37 0,765 2880 0,574 224173,0 0,419 0,018 Mâhûr 5226497,5 9,777 0,414 Gerdâniye 388 8,023 45032 8,977 3 0,062 144 0,029 6912,0 0,013 0,001 Şehnâz 2496655,5 4,670 0,198 Muhayyer 211 4,363 22952 4,575 21 0,434 1344 0,268 86016,0 0,161 0,007 Sünbüle 903168,0 1,689 0,071 D.Sünbüle 72 1,489 8064 1,608 2 0,041 96 0,019 4608,0 0,009 0,000 T.Segâh 239073,9 0,447 0,019 T.Çargâh 17 0,352 2016 0,402 106382,8 0,199 0,008 T.N.Hicâz 13 0,269 1176 0,234 2 0,041 288 0,057 41472,0 0,078 0,003 T.Nevâ 1 0,021 48 0,010 2304,0 0,004 0,000 T.Hisâr 166 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Tablo 3.1.4.1’e göre, neveser makamında seçilmiş 20 GTSM sözlü eserinden elde edilen bulgular doğrultusunda, Ks-Ks% ve Sr-Sr% oranları ile ED-ED% ve makamın güçlüsüne bağlı BED’e göre; makamın seyir karakteri, genişlemiş bölgesi, perdelerin dizi içerisindeki ağırlıkları gibi özellikler nicel veri haline getirilmiştir. Neveser makamına ait nicel veri tablo grafiği aşağıdaki gibidir. Şekil 3.1.4.1 Neveser Makam Örneklemi Nicel Veri Tablo Grafiği Şekil 3.1.4.1’e göre, neveser makamı özelliklerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür.  Seyir karakteri inici-çıkıcıdır.  Güçlüsü re-neva perdesidir.  Her iki bölgeden de genişlediği gibi çoğunlukla tiz bölgeden genişler.  Yeden fa 4 koma diyez-ırak perdesidir.  Güçlüden sonra en çok kullanılan perde karar perdesi olan 1.derece sol-rast perdesidir. Dizinin 6.derece mi-hisar perdesinin ardından, 4.derece do-nim hicaz, 7.derece fa-eviç, 3.derece si-dik kürdi ve 2.derece la-dügâh perdelerinin ED’e göre sıralandığı görülmektedir. Ayrıca re-neva perdesi üzerinde hicazlı asma kalıştan dolayı do-çargâh perdesinde nikrizli asma kalış yoğunluğu tespit edilmiştir. Elde edilen nicel bulgular doğrultusunda Neveser makamı, nitel verilerle paralellik göstermektedir. Dizi içerisinde kullanılan perdelere göre makamın ağırlıklı dizisi aşağıdaki gibidir. 167 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Şekil 3.1.4.2 Neveser Makamı Ağırlıklı Dizisi 3.1.5. Nihavend Makamına Ait Bulgular ve Yorumlar GTSM nihavend makamında bulunan 2123 repertuar içerisinden belirlenen ve 50 sözlü eserden elde edilen bulgular aşağıdaki gibidir. Tablo 3.1.5.1 Nihavend Makam Örneklemi Nicel Veri Tablosu Nota Ks Ks% Sr Sr% ED ED % BED 57 0,332 10752 0,476 2028166,7 0,655 0,025 Yegâh 25 0,146 2016 0,089 162570,2 0,052 0,002 K.N.Hisâr 912 0,040 75613,1 0,024 0,001 Acemaşirân 11 0,064 223 1,300 22704 1,004 2311531,9 0,746 0,028 Irâk 1127 6,572 220168 9,738 43011489,1 13,882 0,523 Râst 1 0,006 48 0,002 2304,0 0,001 0,000 N.Zirgüle 1350 7,873 145656 6,443 15715311,4 5,072 0,191 Dügâh 1881 10,969 228136 10,091 27669343,2 8,930 0,337 Kürdî 3 0,017 240 0,011 19200,0 0,006 0,000 Segâh 30 0,175 2976 0,132 295219,2 0,095 0,004 Bûselik 1789 10,433 205888 9,107 23694728,1 7,648 0,288 Çargâh 164 0,956 14584 0,645 1296908,9 0,419 0,016 N.Hicâz 3306 19,279 521256 23,056 82186272,7 26,526 1,000 Nevâ 1849 10,783 201768 8,925 22017482,9 7,106 0,268 N.Hisâr 1 0,006 48 0,002 2304,0 0,001 0,000 Hisâr 211 1,230 16248 0,719 1251173,0 0,404 0,015 D.Hisâr 18 0,105 1632 0,072 147968,0 0,048 0,002 Hüseynî 1538 8,969 182400 8,068 21631833,6 6,982 0,263 Acem 2 0,012 288 0,013 41472,0 0,013 0,001 D.Acem 332 1,936 38960 1,723 4571932,5 1,476 0,056 Eviç 68 0,397 6240 0,276 572611,8 0,185 0,007 Mâhûr 1 0,006 96 0,004 9216,0 0,003 0,000 D.Mâhûr 28328169,6 9,143 0,345 Gerdâniye 1613 9,406 213760 9,455 13 0,076 2304 0,102 408339,7 0,132 0,005 N.Şehnâz 10 0,058 1536 0,068 235929,6 0,076 0,003 Şehnâz 3 0,017 288 0,013 27648,0 0,009 0,000 D.Şehnâz 16491773,4 5,323 0,201 Muhayyer 849 4,951 118328 5,234 529 3,085 83000 3,671 13022684,3 4,203 0,158 Sünbüle 89 0,519 9016 0,399 913351,2 0,295 0,011 T.Çargâh 2 0,012 96 0,004 4608,0 0,001 0,000 T.N.Hicâz 53 0,309 9456 0,418 1687093,1 0,545 0,021 T.Nevâ 168 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Tablo 3.1.5.1’e göre, nihavend makamında seçilmiş 50 GTSM sözlü eserinden elde edilen bulgular doğrultusunda, Ks-Ks% ve Sr-Sr% oranları ile ED-ED% ve makamın güçlüsüne bağlı BED’e göre; makamın seyir karakteri, genişlemiş bölgesi, perdelerin dizi içerisindeki ağırlıkları gibi özellikler nicel veri haline getirilmiştir. Nihavend makamına ait nicel veri tablo grafiği aşağıdaki gibidir. Şekil 3.1.5.1 Nihavend Makam Örneklemi Nicel Veri Tablo Grafiği Tablo 3.1.5.1’e göre, nihavend makamı özelliklerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür.  Seyir karakteri inici-çıkıcıdır.  Güçlüsü re-neva perdesidir.  Her iki bölgeden genişlediği gibi çoğunlukla tiz bölgeden genişler.  Yeden fa 4 koma diyez-ırak perdesidir.  Güçlüden sonra en çok kullanılan perde sol-rast karar perdesidir. Karar perdesinin ardından sırası ile dizinin 3.derece sesi si-kürdi, 4.derece do-çargâh, 6.derece mi-nim hisar, 7.derece fa-acem ve 2. Derece la-dügâh perdelerinin ED’e göre sıralandığı görülmektedir. Elde edilen nicel bulgular doğrultusunda Nihavend makamı, nitel verilerle paralellik göstermektedir. Dizi içerisinde kullanılan perdelere göre makamın ağırlıklı dizisi aşağıdaki gibidir. 169 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Şekil 3.1.5.2 Nihavend Makamı Ağırlıklı Dizisi 3.1.6. Nikriz Makamına Ait Bulgular ve Yorumlar GTSM Nikriz makamında bulunan 247 repertuar içerisinden belirlenen eserden elde edilen bulgular aşağıdaki gibidir. Tablo 3.1.6.1 Nikriz Makam Örneklemi Nicel Veri Tablosu Nota Ks Ks% Sr Sr% ED ED % 42 0,309 3296 0,229 258657,5 0,162 Yegâh 1 0,007 64 0,004 4096,0 0,003 K.D.Hisâr 816 0,057 47561,1 0,030 Hüseynîaşirân 14 0,103 218 1,603 14784 1,026 1002599,3 0,629 Irâk 1314 9,660 195712 13,588 29150066,2 18,299 Râst 1246 9,160 97816 6,791 7678948,5 4,820 Dügâh 40 0,294 2592 0,180 167961,6 0,105 Kürdî 1598 11,747 167992 11,664 17660395,5 11,086 D.Kürdî 177 1,301 20256 1,406 2318110,4 1,455 Segâh 44 0,323 3264 0,227 242129,5 0,152 Bûselik 238 1,750 31968 2,220 4293920,3 2,695 Çargâh 1546 11,365 131600 9,137 11202173,4 7,032 N.Hicâz 2810 20,657 335576 23,299 40075178,6 25,157 Nevâ 19 0,140 2304 0,160 279390,3 0,175 N.Hisâr 52 0,382 6096 0,423 714638,8 0,449 Hisâr 9 0,066 1072 0,074 127687,1 0,080 D.Hisâr 1557 11,446 137304 9,533 12108149,3 7,601 Hüseynî 796 5,852 70096 4,867 6172674,9 3,875 Acem 458 3,367 42656 2,962 3972782,4 2,494 Eviç 48 0,353 3192 0,222 212268,0 0,133 Mâhûr 1031 7,579 134072 9,309 17434821,7 10,944 Gerdâniye 7 0,051 448 0,031 28672,0 0,018 N.Şehnâz 251 1,845 27968 1,942 3116370,6 1,956 Muhayyer 6 0,044 768 0,053 98304,0 0,062 Sünbüle 37 0,272 4384 0,304 519444,8 0,326 D.Sünbüle 10 0,074 1104 0,077 121881,6 0,077 T.Segâh 8 0,059 544 0,038 36992,0 0,023 T.Bûselik 10 0,074 1152 0,080 132710,4 0,083 T.Çargâh 7 0,051 720 0,050 74057,1 0,046 T.N.Hicâz 9 0,066 672 0,047 50176,0 0,031 T.Nevâ ve 50 sözlü BED 0,006 0,000 0,001 0,025 0,727 0,192 0,004 0,441 0,058 0,006 0,107 0,280 1,000 0,007 0,018 0,003 0,302 0,154 0,099 0,005 0,435 0,001 0,078 0,002 0,013 0,003 0,001 0,003 0,002 0,001 170 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Tablo 3.1.6.1’e göre, nikriz makamında seçilmiş 50 GTSM sözlü eserinden elde edilen bulgular doğrultusunda, Ks-Ks% ve Sr-Sr% oranları ile ED-ED% ve makamın güçlüsüne bağlı BED’e göre; makamın seyir karakteri, genişlemiş bölgesi, perdelerin dizi içerisindeki ağırlıkları gibi özellikler nicel veri haline getirilmiştir. Nikriz makamına ait nicel veri tablo grafiği aşağıdaki gibidir. Şekil 3.1.6.1 Nikriz Makam Örneklemi Nicel Veri Tablo Grafiği Şekil 3.1.6.1’e göre, nikriz makamı özelliklerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür.  Seyir karakteri inici-çıkıcıdır.  Güçlüsü re-neva perdesidir.  Her iki bölgeden de genişlediği gibi çoğunlukla tiz bölgeden genişler.  Yeden fa 4 koma diyez-ırak perdesidir.  Güçlüden sonra en çok kullanılan perde sol-rast karar perdesidir. Karar perdesinin ardından sırası ile dizinin 3.derece sesi si-dik kürdi, 6.derece mi-hüseyni, 4.derece donim hicaz, 2. Derece la-dügâh ve 7.derece fa-eviç perdelerinin ED’e göre sıralandığı görülmektedir. Ayrıca mi 4 koma bemolü alarak neveser geçkisi yapıldığı da tespit edilmiştir. Elde edilen nicel bulgular doğrultusunda Nikriz makamı, nitel verilerle paralellik göstermektedir. Dizi içerisinde kullanılan perdelere göre makamın ağırlıklı dizisi aşağıdaki gibidir. 171 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Şekil 3.1.6.2 Nikriz Makamı Ağırlıklı Dizisi 3.1.7. Rast Makamına Ait Bulgular ve Yorumlar GTSM Rast makamında bulunan 1171 repertuar içerisinden belirlenen ve 50 sözlü eserden elde edilen bulgular aşağıdaki gibidir. Tablo 3.1.7.1 Rast Makam Örneklemi Nicel Veri Tablosu Nota Ks Ks% Sr Sr% ED ED % BED 146 0,948 19248 1,031 2537571,9 1,079 0,047 Yegâh 1 0,006 96 0,005 9216,0 0,004 0,000 K.N.Hisâr 1369108,9 0,582 0,025 Hüseynîaşirân 110 0,714 12272 0,658 6 0,039 912 0,049 138624,0 0,059 0,003 Acemaşirân 237 1,539 25616 1,373 2768689,7 1,178 0,051 Irâk 1580 10,262 281784 15,099 50254571,3 21,378 0,933 Râst 6 0,039 576 0,031 55296,0 0,024 0,001 N.Zirgüle 11 0,071 1632 0,087 242129,5 0,103 0,004 Zirgüle 1812 11,769 190896 10,229 20111083,2 8,555 0,373 Dügâh 131 0,851 10560 0,566 851248,9 0,362 0,016 Kürdî 46 0,299 5072 0,272 559243,1 0,238 0,010 D.Kürdî 2377 15,439 262008 14,039 28880181,8 12,286 0,536 Segâh 12 0,078 1680 0,090 235200,0 0,100 0,004 Bûselik 2118 13,757 216752 11,614 22181978,0 9,436 0,412 Çargâh 116 0,753 11600 0,622 1160000,0 0,493 0,022 N.Hicâz 2799 18,180 388360 20,810 53884776,6 22,923 1,000 Nevâ 5 0,032 528 0,028 55756,8 0,024 0,001 N.Hisâr 174 1,130 15952 0,855 1462450,0 0,622 0,027 Hisâr 23 0,149 1776 0,095 137138,1 0,058 0,003 D.Hisâr 1346 8,743 143376 7,683 15272420,0 6,497 0,283 Hüseynî 385 2,501 39952 2,141 4145876,1 1,764 0,077 Acem 559 3,631 63288 3,391 7165243,2 3,048 0,133 Eviç 48 0,312 4296 0,230 384492,0 0,164 0,007 Mâhûr 849 5,514 114224 6,121 15367635,1 6,537 0,285 Gerdâniye 1 0,006 96 0,005 9216,0 0,004 0,000 N.Şehnâz 302 1,962 33944 1,819 3815215,7 1,623 0,071 Muhayyer 44 0,286 3600 0,193 294545,5 0,125 0,005 Sünbüle 72 0,468 7792 0,418 843267,6 0,359 0,016 T.Segâh 23 0,149 2448 0,131 260552,3 0,111 0,005 T.Bûselik 48 0,312 4704 0,252 460992,0 0,196 0,009 T.Çargâh 9 0,058 1200 0,064 160000,0 0,068 0,003 T.Nevâ 172 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Tablo 3.1.7.1’e göre, rast makamında seçilmiş 50 GTSM sözlü eserinden elde edilen bulgular doğrultusunda, Ks-Ks% ve Sr-Sr% oranları ile ED-ED% ve makamın güçlüsüne bağlı BED’e göre; makamın seyir karakteri, genişlemiş bölgesi, perdelerin dizi içerisindeki ağırlıkları gibi özellikler nicel veri haline getirilmiştir. Rast makamına ait nicel veri tablo grafiği aşağıdaki gibidir. Şekil 3.1.7.1 Rast Makam Örneklemi Nicel Veri Tablo Grafiği Şekil 3.1.7.1’e göre, rast makamı özelliklerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür.  Seyir karakteri inici-çıkıcı ve çıkıcıdır.  Güçlüsü re-neva perdesidir.  Her iki bölgeden de genişleme yapabilir ama çoğunlukla pes bölgeden genişler.  Yeden fa 4 koma diyez-ırak perdesidir.  Güçlüden sonra en çok kullanılan perde sol-rast karar perdesidir. Karar perdesinin ardından sırası ile dizinin 3.derece sesi si-segâh, 4.derece do-çargâh, 2.derece ladügâh, 6.derece mi-hüseyni ve 7.derece fa-eviç perdelerinin sıralandığı ED’e göre görülmektedir. Elde edilen nicel bulgular doğrultusunda Rast makamı, seyir karakteri bakımından nitel verilerle farklılık göstermektedir. Bilindiği gibi Rast makamı nitel olarak çıkıcı seyir karakterine sahiptir. 50 eserden alınan bulgular doğrultusunda Rast makamının re-neva güçlü perdesi (%22,923), sol-rast perdesine (%21,378) göre fazla kullanıldığı görülmektedir. %1,545’lik farkın araştırma kapsamında seçilen repertuardan kaynaklandığı düşünülmektedir. Bu farklılığın zemin-nakarat-meyan-nakarat kısımlarından oluşan TSM repertuarında 173 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com şarkı/türkü formundaki eserlerin içerisinde güçlü hâkimiyeti olması gerektiği düşünülebilir. %1,545 lik farklılığın rast makamının çıkıcı seyir karakterini etkilememesi gerektiği göz önünde bulundurulması gerektiği düşünülebilir. İnici-çıkıcı seyir karakterine sahip diğer makamlar göz önünde bulundurulduğu zaman karar sesi ve güçlü arasındaki yüzdelik fark daha fazla olduğu dikkate alınmalıdır. Dizinin karar sesi %21,378 ve güçlüsü %22,923 oranları birbirine çok yakın değerlerdir. Ayrıca diziyi oluşturan rast 5li ve rast 4lü arasındaki yoğunluklar dikkate alındığında, birinci bölge olan rast 5li de ezgi yoğunluğu ED’e göre saptanmıştır. Bu yoğunluktan dolayı rast makamı seyir karakteri için çoğunlukla çıkıcı demek doğru olacağı düşünülmektedir. Bulgular doğrultusunda Rast makamının seyir karakteri için çıkıcı ve bazen de inici-çıkıcı olduğu söylenebilir. Dizi içerisinde kullanılan perdelere göre makamın ağırlıklı dizisi aşağıdaki gibidir. Şekil 3.1.7.2 Rast Makamı Ağırlıklı Dizisi 3.1.8. Sûzinâk Makamına Ait Bulgular ve Yorumlar GTSM Sûzinâk makamında bulunan 497 repertuar içerisinden belirlenen eserden elde edilen bulgular aşağıdaki gibidir. Tablo 3.1.8.1 Sûzinâk Makam Örneklemi Nicel Veri Tablosu Nota Ks Ks% Sr Sr% ED ED % 1 0,022 48 0,010 2304 0,004 Irâk 268 5,791 44016 8,872 7229135,284 13,165 Râst 176 3,803 13584 2,738 1048437,818 1,909 Zirgüle 96 2,074 7776 1,567 629856 1,147 Dügâh 6 0,130 432 0,087 31104 0,057 Kürdî 528 11,409 58512 11,794 6484193,455 11,808 Segâh 693 14,974 66208 13,345 6325395,763 11,519 Çargâh 4 0,086 336 0,068 28224 0,051 N.Hicâz 947 20,462 103760 20,914 11368677,51 20,703 Nevâ 2 0,043 96 0,019 4608 0,008 N.Hisâr 694 14,996 72488 14,611 7571340,265 13,788 Hisâr 13 0,281 912 0,184 63980,30769 0,117 D.Hisâr ve 20 sözlü BED 0,000 0,636 0,092 0,055 0,003 0,570 0,556 0,002 1,000 0,000 0,666 0,006 174 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Hüseynî Acem Eviç Gerdâniye Şehnâz Muhayyer Sünbüle D.Sünbüle T.Segâh T.Çargâh 39 58 411 415 52 132 49 14 15 15 0,843 1,253 8,881 8,967 1,124 2,852 1,059 0,303 0,324 0,324 5280 1,064 4368 0,880 37432 7,545 51072 10,294 7200 1,451 12072 2,433 4344 0,876 2112 0,426 2496 0,503 1584 0,319 714830,7692 328955,5862 3409135,338 6285178,757 996923,0769 1104039,273 385108,898 318610,2857 415334,4 167270,4 1,302 0,599 6,208 11,446 1,815 2,011 0,701 0,580 0,756 0,305 0,063 0,029 0,300 0,553 0,088 0,097 0,034 0,028 0,037 0,015 Tablo 3.1.8.1’e göre, sûzinâk makamında seçilmiş 20 GTSM sözlü eserinden elde edilen bulgular doğrultusunda, Ks-Ks% ve Sr-Sr% oranları ile ED-ED% ve makamın güçlüsüne BED’e göre; makamın seyir karakteri, genişlemiş bölgesi, perdelerin dizi içerisindeki ağırlıkları gibi özellikler nicel veri haline getirilmiştir. Sûzinâk makamına ait nicel veri tablo grafiği aşağıdaki gibidir. Şekil 3.1.8.1 Sûzinâk Makam Örneklemi Nicel Veri Tablo Grafiği Şekil 3.1.8.1’e göre; sûzinâk makamı özelliklerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür.  Seyir karakteri inici-çıkıcıdır.  Güçlüsü re-neva perdesidir.  Kesinlikle tiz taraftan genişler.  Yeden fa 4 koma diyez-ırak perdesidir.  Güçlüden sonra en çok kullanılan perde 3.derece sesi si-segâh perdesidir. Ardından sırası ile dizinin sol-rast karar perdesi, 4.derece do-çargâh, 2.derece la-dügâh, 6.derece mi-hüseyni ve 7.derece fa-eviç perdelerinin ED’e göre sıralandığı görülmektedir. 175 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Elde edilen nicel bulgular doğrultusunda Sûzinâk makamı, nitel verilerle paralellik göstermektedir. La-dügâh ve zirgüle perdelerindeki değerler dikkate alınacak olursa zirgüle perdesi seçilen eserler içerisinde ED% daha fazla olduğu için Zirgüleli Sûzinâk makamı ağırlıklı dizisi yazılmasının uygun olacağı düşünülmektedir. Dizi içerisinde kullanılan perdelere göre makamın ağırlıklı dizisi aşağıdaki gibidir. Şekil 3.1.8.2 Sûzinâk Makamı Ağırlıklı Dizisi 3.1.9. Zâvil Makamına Ait Bulgular ve Yorumlar GTSM Zâvil makamında bulunan 78 repertuar içerisinden belirlenen eserden elde edilen bulgular aşağıdaki gibidir. Tablo 3.1.9.1 Zâvil Makam Örneklemi Nicel Veri Tablosu Nota Ks Ks% Sr Sr% ED ED % 41472 0,095 Hüseynîaşirân 8 0,205 576 0,142 8 0,205 384 0,095 18432 0,042 Irâk 44 1,130 2832 0,697 182277,8182 0,416 Geveşt 300 7,704 38928 9,582 5051297,28 11,515 Râst 1 0,026 48 0,012 2304 0,005 N.Zirgüle 254 6,523 17800 4,381 1247401,575 2,844 Dügâh 23 0,591 1776 0,437 137138,087 0,313 Kürdî 217 5,573 20424 5,027 1922303,115 4,382 D.Kürdî 84 2,157 8768 2,158 915212,1905 2,086 Segâh 90 2,311 8624 2,123 826370,8444 1,884 Bûselik 199 5,110 24144 5,943 2929310,231 6,678 Çargâh 247 6,343 18920 4,657 1449256,68 3,304 N.Hicâz 674 17,309 76664 18,870 8720131,893 19,879 Nevâ 10 0,257 736 0,181 54169,6 0,123 N.Hisâr 13 0,334 912 0,224 63980,30769 0,146 Hisâr 14 0,360 576 0,142 23698,28571 0,054 D.Hisâr 465 11,941 45584 11,220 4468604,422 10,187 Hüseynî 149 3,826 14256 3,509 1363983,463 3,109 Acem 2 0,051 192 0,047 18432 0,042 D.Acem ve 20 sözlü BED 0,005 0,002 0,024 0,666 0,000 0,165 0,018 0,254 0,121 0,109 0,386 0,191 1,151 0,007 0,008 0,003 0,590 0,180 0,002 176 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Eviç Mâhûr Gerdâniye Muhayyer Sünbüle D.Sünbüle T.Segâh T.Bûselik T.Çargâh T.Nevâ 26 276 483 196 8 4 17 48 28 6 0,668 7,088 12,404 5,033 0,205 0,103 0,437 1,233 0,719 0,154 1560 27336 60504 21720 624 960 2256 6096 2784 288 0,384 6,728 14,892 5,346 0,154 0,236 0,555 1,500 0,685 0,071 93600 2707452,522 7579159,453 2406930,612 48672 230400 299384,4706 774192 276809,1429 13824 0,213 6,172 17,278 5,487 0,111 0,525 0,682 1,765 0,631 0,032 0,012 0,357 1,000 0,318 0,006 0,030 0,040 0,102 0,037 0,002 Tablo 3.1.9.1’e göre, zâvil makamında seçilmiş 20 GTSM sözlü eserinden elde edilen bulgular doğrultusunda, Ks-Ks% ve Sr-Sr% oranları ile ED-ED% ve makamın güçlüsüne bağlı BED’e göre; makamın seyir karakteri, genişlemiş bölgesi, perdelerin dizi içerisindeki ağırlıkları gibi özellikler nicel veri haline getirilmiştir. Zâvil makamına ait nicel veri tablo grafiği aşağıdaki gibidir. Şekil 3.1.9.1 Hicazkâr Makam Örneklemi Nicel Veri Tablo Grafiği Şekil 3.1.9.1’e göre, zâvil makamı özelliklerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür.  Seyir karakteri inici ya da inici-çıkıcıdır.  Güçlüsü sol-gerdaniye perdesidir fakat yapılan analize göre re-neva perdesinin yoğun olduğu görülmektedir. “Güçlüsü: Birinci derece güçlüsü gerdaniye perdesidir. İkinci derece güçlüsü neva perdesidir.”(Yahya Kaçar, 2009, s.281).  Her iki bölgeden de genişleme yapabilir ama çoğunlukla tiz bölgeden genişler.  Yeden fa 4 koma diyez-ırak perdesidir. Fa 5 koma diyez-geveşt perdesi ED yoğunluğu daha yoğun olması mâhur makamından kaynaklandığı söylenebilir. Zâvil 177 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com makam seyrine göre tam karara gelinirken nikriz geçkisi ile karar etmesinden dolayı yeden fa 4 koma diyez-ırak perdesi göz önünde bulundurulmuştur. Fakat zâvil makamı her zaman nikrizli tam karar yapmaz. Bazen de mâhur ile tam karar yapması da göz önünde bulundurulması gerekir.  Re-neva perdesinden sonra en çok kullanılan perde tiz durak sol-gerdaniye perdesidir. Tiz durak perdesinin ardından sırası ile dizinin 1.derece karar perdesi solrast, 6.derece mi-hüseyni perdelerinin ED’e göre sıralandığı görülmektedir. Elde edilen nicel bulgular doğrultusunda Zâvil makamı, güçlüsü ve seyir karakteri bakımından nitel verilerle farklılık göstermektedir. Yapılan makamsal analize göre; re-neva perdesinin sol-gerdaniye perdesinden daha yoğun çıkmıştır. Bilindiği gibi Zâvil makamı nitel olarak inici seyir karakterine sahiptir. 20 eserden alınan bulgular doğrultusunda Zâvil makamının seyir karakteri inici-çıkıcı olduğu görülmektedir. Dizinin tiz durak sesi %17,278 ve 5.derece re-neva perdesi %19,879 oranları ile birbirine yakın değerlerdir. 5.derece re-neva perdesi oranının daha yüksek çıkma sebebi olarak; mürekkeb(bileşik) makamdaki sol-rast perdesinde nikriz ve la-dügâh perdesindeki hicaz geçkilerinin güçlü perdesi re-neva perdesi olması ve mâhur makamının ikinci derece güçlüsü(çargah5+çargah4) olan re perdesindeki asma kalışların yoğunluğundan kaynaklandığı düşünülmektedir. Bulgular doğrultusunda Zâvil makamının seyir karakteri için inici ve çıkıcı-inici demek daha doğru olduğu düşünülmektedir. Zâvil, mürekkeb(bileşik) makam karakteristik yapısı gösterdiği için Mâhur ve Nikriz makamlarının birleşmesi ile oluşmuştur. Zâvil makamı ED%’ne göre; ortalamasında makamın mürekkeb(bileşik) olduğu açıkça görülmektedir. Si, do ve fa perdelerindeki ses değişiklikleri makamın ağırlıklı dizisinde ayrı porteler halinde gösterilmiştir. Dizi içerisinde kullanılan perdelere göre makamın ağırlıklı dizisi aşağıdaki gibidir. Şekil 3.1.9.2 Zâvil Makamı Ağırlıklı Dizisi 178 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com 3.1.10. Örnekleme Yönelik Genel Bulgular ve Yorumlar I. Alt probleme yönelik, Hicazkâr, Kürdîlihicazkâr, Mâhur, Neveser, Nihavend, Nikriz, Rast, Sûzinâk ve Zâvil makamlarına ait genel nicel veriler; makamların donanım özellikleri göz önünde bulundurularak makam ana dizisi, örneklem için seçilen sözlü eserlerin perde ED% özelliğine göre gösterilmiştir. Örnekleme ait makamların, makam dizisine göre genel nicel verileri ve bu verilere ait grafikleri aşağıdaki gibidir. Tablo 3.1.10.1 Örnekleme Ait Makamların Dizilerine Göre Nicel Veri Tablo Grafiği Örnekleme ait makamların, tüm perdelere göre ED% nicel verileri Tablo 3.10.2’de gösterilmiştir. 179 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com HİCAZKÂR Nota ED % K.N.Hicâz Yegâh K.N.Hisâr K.Hisâr K.D.Hisâr Hüseynîaşirân Acemaşirân 0,199 Irâk Geveşt 10,894 Râst N.Zirgüle 2,024 Zirgüle D.Zirgüle Dügâh 0,101 Kürdî D.Kürdî 7,998 Segâh Bûselik 10,793 Çargâh 0,123 N.Hicâz 0,216 Hicâz 17,135 Nevâ 0,573 N.Hisâr 10,029 Hisâr 0,419 D.Hisâr 0,57 Hüseynî 3,138 Acem D.Acem 8,366 Eviç Mâhûr D.Mâhûr 19,083 Gerdâniye 0,117 N.Şehnâz 3,127 Şehnâz D.Şehnâz 2,225 Muhayyer 1,202 Sünbüle 0,163 D.Sünbüle 0,875 T.Segâh 0,023 T.Bûselik 0,598 T.Çargâh T.N.Hicâz T.Hicâz 0,011 T.Nevâ T.N.Hisâr T.Hüseyni KÜRDÎLİHİCAZKÂR Nota ED % K.N.Hicâz Yegâh 0,004 K.N.Hisâr K.Hisâr 0,001 K.D.Hisâr Hüseynîaşirân 0,794 Acemaşirân 0,034 Irâk Geveşt 12,01 Râst 2,441 N.Zirgüle 0,037 Zirgüle 0,096 D.Zirgüle 0,134 Dügâh 5,628 Kürdî D.Kürdî 0,233 Segâh 0,013 Bûselik 9,882 Çargâh 0,017 N.Hicâz 0,095 Hicâz 11,868 Nevâ 5,572 N.Hisâr 0,064 Hisâr 1,925 D.Hisâr 0,414 Hüseynî 9,056 Acem D.Acem 0,571 Eviç 0,096 Mâhûr D.Mâhûr 24,13 Gerdâniye 4,712 N.Şehnâz 0,372 Şehnâz 0,241 D.Şehnâz 1,372 Muhayyer 3,672 Sünbüle D.Sünbüle 0,607 T.Segâh 0,047 T.Bûselik 3,196 T.Çargâh 0,013 T.N.Hicâz 0,004 T.Hicâz 0,485 T.Nevâ 0,161 T.N.Hisâr T.Hüseyni MÂHUR Nota ED % K.N.Hicâz 0,161 Yegâh K.N.Hisâr K.Hisâr K.D.Hisâr Hüseynîaşirân 0,304 Acemaşirân Irâk 0,636 Geveşt 10,223 Râst N.Zirgüle Zirgüle D.Zirgüle 5,043 Dügâh 0,157 Kürdî 0,02 D.Kürdî 1,096 Segâh 7,344 Bûselik 8,481 Çargâh 0,423 N.Hicâz Hicâz 18,211 Nevâ N.Hisâr 0,188 Hisâr 0,327 D.Hisâr 9,42 Hüseynî 1,176 Acem D.Acem 0,136 Eviç 5,548 Mâhûr D.Mâhûr 19,426 Gerdâniye 0,04 N.Şehnâz Şehnâz D.Şehnâz 6,136 Muhayyer 0,244 Sünbüle D.Sünbüle T.Segâh 3,073 T.Bûselik 2,102 T.Çargâh T.N.Hicâz T.Hicâz 0,042 T.Nevâ T.N.Hisâr 0,042 T.Hüseyni NEVESER Nota ED % 0,004 K.N.Hicâz 0,116 Yegâh K.N.Hisâr 0,013 K.Hisâr K.D.Hisâr Hüseynîaşirân Acemaşirân 1,085 Irâk Geveşt 11,401 Râst N.Zirgüle Zirgüle D.Zirgüle 5,244 Dügâh 0,123 Kürdî 7,404 D.Kürdî 0,019 Segâh 0,207 Bûselik 2,414 Çargâh 9,084 N.Hicâz Hicâz 23,635 Nevâ 0,004 N.Hisâr 10,066 Hisâr 0,474 D.Hisâr 0,31 Hüseynî 3,525 Acem D.Acem 7,405 Eviç 0,419 Mâhûr D.Mâhûr 9,777 Gerdâniye , N.Şehnâz 0,013 Şehnâz D.Şehnâz 4,67 Muhayyer 0,161 Sünbüle 1,689 D.Sünbüle 0,009 T.Segâh T.Bûselik 0,447 T.Çargâh 0,199 T.N.Hicâz T.Hicâz 0,078 T.Nevâ 0,004 T.N.Hisâr T.Hüseyni NİHAVEND Nota ED % K.N.Hicâz 0,655 Yegâh 0,052 K.N.Hisâr K.Hisâr K.D.Hisâr Hüseynîaşirân 0,024 Acemaşirân 0,746 Irâk Geveşt 13,882 Râst 0,001 N.Zirgüle Zirgüle D.Zirgüle 5,072 Dügâh 8,93 Kürdî D.Kürdî 0,006 Segâh 0,095 Bûselik 7,648 Çargâh 0,419 N.Hicâz Hicâz 26,526 Nevâ 7,106 N.Hisâr 0,001 Hisâr 0,404 D.Hisâr 0,048 Hüseynî 6,982 Acem 0,013 D.Acem 1,476 Eviç 0,185 Mâhûr 0,003 D.Mâhûr 9,143 Gerdâniye 0,132 N.Şehnâz 0,076 Şehnâz 0,009 D.Şehnâz 5,323 Muhayyer 4,203 Sünbüle D.Sünbüle T.Segâh T.Bûselik 0,295 T.Çargâh 0,001 T.N.Hicâz T.Hicâz 0,545 T.Nevâ T.N.Hisâr T.Hüseyni NİKRİZ Nota K.N.Hicâz Yegâh K.N.Hisâr K.Hisâr K.D.Hisâr Hüseynîaşirân Acemaşirân Irâk Geveşt Râst N.Zirgüle Zirgüle D.Zirgüle Dügâh Kürdî D.Kürdî Segâh Bûselik Çargâh N.Hicâz Hicâz Nevâ N.Hisâr Hisâr D.Hisâr Hüseynî Acem D.Acem Eviç Mâhûr D.Mâhûr Gerdâniye N.Şehnâz Şehnâz D.Şehnâz Muhayyer Sünbüle D.Sünbüle T.Segâh T.Bûselik T.Çargâh T.N.Hicâz T.Hicâz T.Nevâ T.N.Hisâr T.Hüseyni ED % 0,162 0,003 0,03 0,629 18,299 4,82 0,105 11,086 1,455 0,152 2,695 7,032 25,157 0,175 0,449 0,08 7,601 3,875 2,494 0,133 10,944 0,018 1,956 0,062 0,326 0,077 0,023 0,083 0,046 0,031 RAST Nota K.N.Hicâz Yegâh K.N.Hisâr K.Hisâr K.D.Hisâr Hüseynîaşirân Acemaşirân Irâk Geveşt Râst N.Zirgüle Zirgüle D.Zirgüle Dügâh Kürdî D.Kürdî Segâh Bûselik Çargâh N.Hicâz Hicâz Nevâ N.Hisâr Hisâr D.Hisâr Hüseynî Acem D.Acem Eviç Mâhûr D.Mâhûr Gerdâniye N.Şehnâz Şehnâz D.Şehnâz Muhayyer Sünbüle D.Sünbüle T.Segâh T.Bûselik T.Çargâh T.N.Hicâz T.Hicâz T.Nevâ T.N.Hisâr T.Hüseyni ED % 1,079 0,004 0,582 0,059 1,178 21,378 0,024 0,103 8,555 0,362 0,238 12,286 0,1 9,436 0,493 22,923 0,024 0,622 0,058 6,497 1,764 3,048 0,164 6,537 0,004 1,623 0,125 0,359 0,111 0,196 0,068 SÛZİNÂK Nota ED % K.N.Hicâz Yegâh K.N.Hisâr K.Hisâr K.D.Hisâr Hüseynîaşirân Acemaşirân 0,004 Irâk Geveşt 13,165 Râst N.Zirgüle 1,909 Zirgüle D.Zirgüle 1,147 Dügâh 0,057 Kürdî D.Kürdî 11,808 Segâh Bûselik 11,519 Çargâh 0,051 N.Hicâz Hicâz 20,703 Nevâ 0,008 N.Hisâr 13,788 Hisâr 0,117 D.Hisâr 1,302 Hüseynî 0,599 Acem D.Acem 6,208 Eviç Mâhûr D.Mâhûr 11,446 Gerdâniye N.Şehnâz 1,815 Şehnâz D.Şehnâz 2,011 Muhayyer 0,701 Sünbüle 0,580 D.Sünbüle 0,756 T.Segâh T.Bûselik 0,305 T.Çargâh T.N.Hicâz T.Hicâz T.Nevâ T.N.Hisâr T.Hüseyni ZAVİL Nota K.N.Hicâz Yegâh K.N.Hisâr K.Hisâr K.D.Hisâr Hüseynîaşirân Acemaşirân Irâk Geveşt Râst N.Zirgüle Zirgüle D.Zirgüle Dügâh Kürdî D.Kürdî Segâh Bûselik Çargâh N.Hicâz Hicâz Nevâ N.Hisâr Hisâr D.Hisâr Hüseynî Acem D.Acem Eviç Mâhûr D.Mâhûr Gerdâniye N.Şehnâz Şehnâz D.Şehnâz Muhayyer Sünbüle D.Sünbüle T.Segâh T.Bûselik T.Çargâh T.N.Hicâz T.Hicâz T.Nevâ T.N.Hisâr T.Hüseyni ED % 0,095 0,042 0,416 11,515 0,005 2,844 0,313 4,382 2,086 1,884 6,678 3,304 19,879 0,123 0,146 0,054 10,187 3,109 0,042 0,213 6,172 17,278 5,487 0,111 0,525 0,682 1,765 0,631 0,032 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2010). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 7:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com 179 Tablo 3.1.10.2 Örnekleme Yönelik Makamların Tüm Perdelere Göre ED % Tablosu 180 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com 180 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com 3.2. II. Alt Probleme Yönelik Bulgular Araştırmanın II. alt problemi, “Hicazkâr, Kürdîlihicazkâr, Mâhur, Neveser, Nihavend, Nikriz, Rast, Sûzinâk ve Zâvil makamlarından elde edilen nicel veriler ile nitel veriler arasında istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı bir ilişki var mıdır?” sorusudur. Bu alt problemde örneklemden elde edilen bulgular doğrultusunda makamlar istatistiksel olarak karşılaştırılarak makamlardan elde edilen veriler arasında anlamlı bir ilişki olup olmadı tespit edilmektedir. Örnekleme ait makamların birbirleri arasındaki istatistiksel ilişkisi, Tablo 3.2.1’de gösterilmiştir. Makamlara yönelik genel tablo verildikten sonra her makamın diğer makamlar ile olan ilişkisine ait bulgular ve yorumlar yer almaktadır. Tablo 3.2.1 Örnekleme Yönelik Makamlar Arasındaki Genel İlişki Tablosu Hicazkâr Kürdîlihicazkâr Mâhur Neveser Nihavend Nikriz Rast Sûzinâk Zâvil Hicazkâr Pearson Correlation 1 Sig. (2-tailed) N Kürdîlihicazkâr Pearson Correlation Sig. (2-tailed) N Mâhur Pearson Correlation Sig. (2-tailed) N Neveser Pearson Correlation Sig. (2-tailed) N Nihavend Pearson Correlation Sig. (2-tailed) N Nikriz Pearson Correlation Sig. (2-tailed) N Rast Pearson Correlation Sig. (2-tailed) N Sûzinâk Pearson Correlation Sig. (2-tailed) N Zâvil Pearson Correlation Sig. (2-tailed) N 25 ,728** ,758** ,000 ,000 24 ,728** ,001 ,007 ,019 ,000 28 26 28 21 24 1 ** ** ** ** * 26 ** * ** ,501 ,559 ,559 ,691** ,603** ,499** ,682 ,705 ,001 ,000 ,000 ,014 ,000 21 24 24 16 23 1 ** ** ** ** ,702** ,000 ,000 21 24 ,008 25 21 30 ,691** ,682** ,752** ,752 ,864 ,000 ,000 24 26 24 1 ,827** ,759** ,001 ,000 28 21 24 31 ,603** ,705** ,864** ,827** ,000 ,000 24 26 1 ,814** ,001 ,000 ,000 ,000 22 26 24 26 24 30 ** ** ** ** ** ** ,657 ,657 ,000 ,000 ,669 ,601 ,939** 21 ,011 ,499 ,669 ,505* ,719** ,008 ,000 ,723 21 ,000 21 20 21 25 ,000 ,692** 22 ,011 18 ,004 22 ,000 21 ,000 21 20 ,000 ,000 ** ,618** ,000 21 ** ,000 ,000 ,501* 36 ,746 ,004 ,920** ,760** 18 24 ,710 ,000 ,618** ,692** ,723** 1 ,710** ,000 ,758 ,746** ,759 ,814 ,751 ,597** ,730** ,007 ,000 19 23 ,676** ,858** ,000 ,001 ,000 27 20 26 1 ** ,740** ,000 ,000 20 26 ,783 ,000 ,007 ,000 ,000 ,000 ,000 22 28 24 24 26 27 31 ** * * ** ** ** ** 1 ,670** ,001 ,920 ,505 ,601 ,751 ,597 ,676 ,783 ,000 ,019 ,014 ,000 ,007 ,001 ,000 21 21 16 21 19 20 20 22 20 ** ** ** ** ** ** ** ** 1 ,760 ,719 ,939 ,702 ,730 ,858 ,740 ,670 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,001 21 24 23 24 23 26 26 20 **. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed). 29 *. Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed). 181 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Makamların birbirleri arasındaki ilişki tablosundan elde edilen genel veriler ve makamların diğer makamlarla olan ilişkileri alfabetik sıralamaya göre aşağıda açıklanmıştır. Tablo 3.2.2 Hicazkâr Makamının Diğer Makamlar ile Arasındaki İlişki Tablosu Hicazkâr Kürdîlihicazkâr Hicazkâr Pearson Correlation 1 Sig. (2-tailed) N 25 Mâhur Neveser Nihavend Nikriz Rast Sûzinâk Zâvil ,728** ,758** ,746** ,618** ,692** ,723** ,920** ,760** ,000 ,000 ,000 ,004 ,000 ,000 ,000 ,000 24 18 21 20 22 22 21 21 **. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed). Hicazkâr makamı ile sûzinâk makamı (r=0.920, p<.01) arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Determinasyon katsayısı (r2=0.85) dikkate alındığında sûzinâk makamındaki toplam varyansın (değişkenliğin) %85’inin hicazkâr makamından kaynaklandığı söylenebilir. Nitel veri bakımından da hicazkâr ve sûzinâk makamlarının seyir karakteri haricinde -özellikle zirgüleli sûzinâk makamı göz önünde bulundurularak- birbirleri arasındaki dizi benzerlikleri nicel olarak tespit edildiği düşünülmektedir. Tablo 3.2.3 Kürdîlihicazkâr Makamının Diğer Makamlar ile Arasındaki İlişki Tablosu Hicazkâr Kürdîlihicazkâr Mâhur Kürdîlihicazkâr Pearson Correlation Sig. (2-tailed) N Neveser Nihavend Nikriz Rast Zâvil ,728** 1 ,710** ,501* ,000 ,000 ,011 ,000 ,001 ,007 ,019 ,000 21 25 28 26 28 21 24 24 36 ,691** ,603** ,499** Sûzinâk ,505* ,719** **Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed). *. Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed). Kürdîlihicazkâr makamı ile hicazkâr makamı (r=0.728, p<.01) arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Determinasyon katsayısı (r2=0.53) dikkate alındığında hicazkâr makamındaki toplam varyansın (değişkenliğin) %53’ünün Kürdîlihicazkâr makamından kaynaklandığı söylenebilir. Mürekkeb(bileşik) Kürdîlihicazkâr makamı, basit anlatım ile hicazkâr makamının kürdi geçkisi ile karar etmesinden oluştuğu bilinmektedir. Hicazkâr makamı ve kürdîlihicazkâr makamı arasındaki bu niteliğin nicel verilerle gösterildiği düşünülmektedir. N değerleri dikkate alındığında kürdîlihicazkâr 36 ve hicazkâr ise 24 perde ile ortaklık göstermiştir. Bu farklılığın sebebi ise mürekkeb kürdîlihicazkâr makamı içerisinde hicazkâr makamının yanı sıra arazbar makamının kullanılmasından ve re 182 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com neva perdesinde uşşaklı, sol gerdaniyede uşşak, saba ve buselikli asma kalışlar yapmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Tablo 3.2.4 Mâhur Makamının Diğer Makamlar ile Arasındaki İlişki Tablosu Hicazkâr Kürdîlihicazkâr Mâhur Mâhur Pearson Correlation Sig. (2-tailed) ,758** ,710** ,000 ,000 18 21 N Neveser Nihavend Nikriz 1 Rast Sûzinâk Zâvil ,559** ,682** ,705** ,669** ,601* ,939** ,008 ,001 ,000 ,000 ,014 ,000 21 21 24 24 16 23 26 **Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed). *. Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed). Mâhur makamı ile zâvil makamı (r=0.939, p<.01) arasında pozitif ve güçlü bir ilişki bulunmaktadır. Determinasyon katsayısı (r2=0.88) dikkate alındığında mâhur makamındaki toplam varyansın(değişkenliğin) %88’nin zâvil makamından kaynaklandığı söylenebilir. İlişkinin yüksek çıkma nedeni ise zâvil makamı, mâhur makamı ile seyre başlar ve karara gelinceye kadar etkili olan makamın mâhur makamı olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Tablo 3.2.5 Neveser Makamının Diğer Makamlar ile Arasındaki İlişki Tablosu Hicazkâr Kürdîlihicazkâr Mâhur Neveser Nihavend Nikriz Neveser Pearson Correlation Sig. (2-tailed) N ,746** ,501* ,559** ,000 ,011 ,008 21 25 21 1 30 Rast Sûzinâk Zâvil ,752** ,864** ,657** ,751** ,702** ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 24 26 24 21 24 **. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed). *. Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed). Neveser makamı ile nikriz makamı (r=0.864, p<.01) arasında pozitif ve güçlü bir ilişki bulunmaktadır. Determinasyon katsayısı (r2=0.75) dikkate alındığında neveser makamındaki toplam varyansın (değişkenliğin) %75’inin nikriz makamından kaynaklandığı söylenebilir. Nikriz makamı ile korelasyonun yüksek çıkması neveser makamının nikriz 5 ve hicaz 4’lü den oluşmasından kaynaklandığı söylenebilir. Nikriz 5’li sayesinde neveser makamı ile nikriz makamı arasındaki ilişkinin yüksek korelasyon ve anlamlı olduğu görülmektedir. 183 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Tablo 3.2.6 Nihavend Makamının Diğer Makamlar ile Arasındaki İlişki Tablosu Hicazkâr Kürdîlihicazkâr Mâhur Neveser Nihavend Nikriz Nihavend Pearson Correlation Sig. (2-tailed) N ,618** ,691** ,682** ,752** ,004 ,000 ,001 ,000 20 28 21 24 1 31 Rast Sûzinâk Zâvil ,827** ,759** ,597** ,730** ,000 ,000 ,007 ,000 24 26 19 23 **. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed). Nihavend makamı ile nikriz makamı (r=0.827, p<.01) arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Determinasyon katsayısı (r2=0.68) dikkate alındığında nihavend makamındaki toplam varyansın (değişkenliğin) %68’inin nikriz makamından kaynaklandığı söylenebilir. Nikriz makamı ile korelasyonun yüksek çıkması nihavend makamı içerisinde nikriz 5’li kullanılarak neveser makamına geçki yapılmasından kaynaklandığı söylenebilir. Tablo 3.2.7 Nikriz Makamının Diğer Makamlar ile Arasındaki İlişki Tablosu Hicazkâr Kürdîlihicazkâr Nikriz Pearson Correlation Sig. (2-tailed) N Mâhur Neveser Nihavend ,692** ,603** ,705** ,864** ,827** ,000 ,001 ,000 ,000 ,000 22 26 24 26 24 Nikriz Rast 1 30 Sûzinâk Zâvil ,814** ,676** ,858** ,000 ,001 ,000 27 20 26 **. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed). Nikriz makamı ile neveser (r=0.864, p<.01) ve zâvil (r=0.858, p<.01) makamları arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Determinasyon katsayısı (r2=0.75) dikkate alındığında neveser makamındaki toplam varyansın (değişkenliğin) %75’inin ve (r2=0.74) dikkate alındığında zâvil makamındaki toplam varyansın (değişkenliğin) %74’ünün nikriz makamından kaynaklandığı söylenebilir. Nikriz makamının, neveser ve zâvil makamları ile aynı yönde anlamlı bir ilişki göstermesinin sebebi olarak, neveser ve zâvil makamlarında solrast(karar) perdesi üzerinde yapılan nikrizli tam kalıştan kaynaklandığı düşünülmektedir. N değerleri dikkate alındığında nikriz 30, neveser ve zâvil makamları ise 26 perde kullanarak makamlar arasında güçlü bir ilişki olduğu düşünülmektedir. 184 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Tablo 3.2.8 Rast Makamının Diğer Makamlar ile Arasındaki İlişki Tablosu Hicazkâr Kürdîlihicazkâr Rast Pearson Correlation Sig. (2-tailed) N Mâhur Neveser Nihavend Nikriz ,723** ,499** ,669** ,657** ,759** ,814** ,000 ,007 ,000 ,000 ,000 ,000 22 28 24 24 26 27 Rast Sûzinâk 1 Zâvil ,783** ,740** ,000 ,000 20 26 31 **. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed). Rast makamı ile nikriz (r=0.814, p<.01) ve sûzinâk (r=0.783, p<.01) makamları arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Determinasyon katsayısı (r2=0.66) dikkate alındığında nikriz makamındaki toplam varyansın (değişkenliğin) %66’inin ve (r2=0.61) dikkate alındığında sûzinâk makamındaki toplam varyansın (değişkenliğin) %61’ünün rast makamından kaynaklandığı söylenebilir. Sûzinâk makamı ile korelasyonun yüksek çıkması, basit sûzinâk makamındaki eserlerden kaynaklandığı düşünülmektedir. Nikriz makamı ile ilişkinin güçlü çıkmasının sebebi ise nikriz makamı ile rast makamının re perdesi üzerindeki rastlı ve buselikli yarım kalış yapma özelliklerinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Tablo 3.2.9 Sûzinâk Makamının Diğer Makamlar ile Arasındaki İlişki Tablosu Hicazkâr Kürdîlihicazkâr Mâhur Sûzinâk Pearson Correlation Sig. (2-tailed) N Neveser Nihavend Nikriz Rast ,920** ,505* ,601* ,751** ,597** ,676** ,783** ,000 ,019 ,014 ,000 ,007 ,001 ,000 21 21 16 21 19 20 20 Sûzinâk 1 Zâvil ,670** ,001 22 20 **. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed). *. Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed). Sûzinâk makamı ile hicazkâr makamı (r=0.920, p<.01) arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Determinasyon katsayısı (r2=0.85) dikkate alındığında hicazkâr makamındaki toplam varyansın (değişkenliğin) %85’inin sûzinâk makamından kaynaklandığı söylenebilir. Nitel veri bakımından da hicazkâr ve sûzinâk makamlarının seyir karakteri ve geçki farklılıkları haricinde -özellikle zirgüleli sûzinâk makamı göz önünde bulundurularakbirbirleri arasındaki benzerliklerin nicel olarak tespit edildiği düşünülmektedir. Sûzinâk makamı ile rast makamı (r=0.783, p<.01) arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Determinasyon katsayısı (r2=0.61) dikkate alındığında rast makamındaki toplam varyansın (değişkenliğin) %61’inin sûzinâk makamından kaynaklandığı söylenebilir. Bu ilişkinin sebebi ise basit sûzinâk makamındaki repertuardan kaynaklandığı söylenebilir. Basit sûzinâk makamı ile rast makamı arasındaki farklılık güçlü re-neva perdesi üzerindeki hicaz 4’lü den 185 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com kaynaklanmasıdır. Zaman zaman rast makamı re-neva perdesindeki hicazlı asma kalışı göstererek basit sûzinâk makamına geçki yapmasından dolayı iki makam arasında ilişkinin anlamlı olduğu düşünülmektedir. Tablo 3.2.10 Zâvil Makamının Diğer Makamlar ile Arasındaki İlişki Tablosu Hicazkâr Kürdîlihicazkâr Mâhur Zâvil Pearson Correlation Neveser Nihavend Nikriz Rast Sûzinâk ,760** ,719** ,939** ,702** ,730** ,858** ,740** ,670** ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,001 21 24 23 24 23 26 26 20 Sig. (2-tailed) N Zâvil 1 29 **. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed). Zâvil makamı ile mâhur (r=0.939, p<.01) ve nikriz (r=0.858, p<.01) makamları arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Determinasyon katsayısı (r2=0.88) dikkate alındığında mâhur makamındaki toplam varyansın (değişkenliğin) %88’inin ve (r2=0.74) dikkate alındığında nikriz makamındaki toplam varyansın (değişkenliğin) %74’ünün zâvil makamından kaynaklandığı söylenebilir. Mürekkeb (bileşik) makam niteliği taşıyan zâvil makamını oluşturan makamların, mâhur ve nikriz makamlarının olduğu nicel olarak tespit edildiği düşünülmektedir. Sonuç olarak; Tablo 3.2.1 Örnekleme Yönelik Makamlar Arasındaki Genel İlişki Tablosu’na göre, nitel olarak anlatılan makamların, karar sesi, güçlüsü, asma kalışları ve makamların birbirleri ile yakınlık ilişkileri sonucu elde edilen nicel veriler arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki görülmektedir. Dolayısıyla nicel veriler ile nitel verilerin örtüştüğü söylenebilir. Araştırma sonucuna göre; nicel veriler doğrultusunda, bilgisayar destekli makamsal analiz ile makamsal adlandırma yapılmasının mümkün olduğu görülmektedir. 4. Sonuçlar ve Öneriler Bu bölümde, araştırma bulgularına ve yorumlarına dayalı olarak varılan sonuçlar ve bunlara bağlı olarak oluşturulan-geliştirilen öneriler yer almaktadır. Sonuçlar alt problem sırasına göre verilmiştir. 186 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com 4.1. Sonuçlar “Hicazkâr, Kürdîlihicazkâr, Mâhur, Neveser, Nihavend, Nikriz, Rast, Sûzinâk ve Zâvil makamlarından elde edilen nicel veriler ile nitel veriler arasında paralellik var mıdır?” sorusu ile tanımlanan birinci alt probleme yönelik sonuçlar, örneklemden elde edilen nicel veriler doğrultusunda alfabetik olarak makam sıralamasına göre aşağıdaki gibidir. Hicazkâr, Kürdîlihicazkâr, Mâhur, Neveser, Nihavend, Nikriz, Rast, Sûzinâk ve Zâvil makamlarının veri analizi işlem basamaklarından elde edilen nicel veriler, makamsal nitel veriler ile karşılaştırılmış ve büyük ölçüde paralellik gösterdiği tespit edilmiştir.  Hicazkâr, kürdîlihicazkâr ve mâhur makamları inici seyir karakterinde olup tiz bölgelerin ezgisel yoğunluğu daha ağırlıklı kullanılmıştır. Birinci derece güçlü perdeleri tiz durak olan sol-gerdaniye perdesidir. İkinci derece güçlü perdeleri ise dizinin 5li ve 4lü derecelerinin birleşme yeri olan re neva perdesidir. Nicel veriler doğrultusunda; inici seyir karakterine sahip makamların birinci derece güçlü sesi tiz durak (sol-gerdaniye) perdesi olduğu tespit edilmiştir.  Neveser, nihavend, nikriz, sûzinâk makamları ise inici-çıkıcı seyir karakterinde olup dizinin orta bölgesindeki ezgi yoğunlukları daha ağırlıklıdır. Güçlü perdeleri, makam dizilerinin en etkin perdesi olan ve 5li ile 4lünün birleşme yeri olan re neva perdesidir. Nicel veriler doğrultusunda; inici-çıkıcı seyir karakterine sahip makamların güçlü sesi re-neva perdesi olduğu tespit edilmiştir.  Çıkıcı seyir karakterine sahip rast makamı ile inici seyir karakterine sahip zâvil makamları için dizi içerisindeki etkinlik düzeyi en yüksek olan ses 5li ve 4lü’nün birleşme yeri olan re neva perdesi olmuştur. Rast makamında re neva perdesi ile karar sol perdesi arasında %0.8lik bir fark elde edilmiştir. Re-neva perdesi ED%’i yüksek olmasına rağmen, rast makamının ezgisel yoğunluğu karar perdesi ile güçlü re-neva perdesi civarındadır. Bu yoğunluktan dolayı rast makamı seyir karakterinin çıkıcı bazen de inici-çıkıcı olduğu söylenebilir. Zâvil makamında ise re-neva perdesi, sol-gerdaniye perdesinden daha yoğun olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Tiz durak sol-gerdaniye perdesi ile re-neva perdesi arasında %2.8lik farklılık elde edilmiştir. Zâvil makamında nikriz makamının etkisi ile dizinin ikinci derece güçlüsü olan re neva perdesi daha etkin sonucuna ulaşılmıştır. Re-neva perdesi ED%’i yüksek olmasına rağmen, zâvil makamının ezgisel yoğunluğu orta bölgelerdeki re-neva ve tiz 187 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com durak sol-gerdaniye perdesi civarındadır. Bu yoğunluktan dolayı zâvil makamı seyir karakterinin inici bazen de inici-çıkıcı olduğu söylenebilir.  Genişlemiş bölge bakımından; sûzinâk makamı hariç bütün makamlar tiz bölgeden tiz neva(re) perdesine kadar genişleme göstermiş, sûzinâk makamı ise tiz çargâh(do) perdesine kadar genişleme gösterdiği tespit edilmiştir.  Hicazkâr, sûzinâk ve zâvil makamları kesinlikle pes taraftan genişlemediği görülmüştür. Örneklemi oluşturan diğer kürdîlihicazkâr, mâhur, neveser, nihavend ve nikriz makamları ise her iki bölgeden fakat çoğunlukla tiz bölgeden genişleme gösterdikleri sonucuna ulaşılmıştır.  Rast makamı ise her iki bölgeden de genişleme yapmasına rağmen pes bölgedeki perdelerin ED% yoğunluğunun tiz bölgedeki ED% yoğunluğuna oranından daha yüksek olmasından dolayı çoğunlukla pes bölgeden genişleme yaptığı söylenebilir. Araştırmanın ikinci alt problemi, “Hicazkâr, Kürdîlihicazkâr, Mâhur, Neveser, Nihavend, Nikriz, Rast, Sûzinâk ve Zâvil makamlarından elde edilen nicel veriler ile nitel veriler arasında istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı bir ilişki var mıdır?” sorusu ile tanımlanır. Araştırmanın örneklem gurubundan elde edilen nicel veriler, makamlar arasında pozitif ve anlamlı ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Nicel verilerden elde edilen sonuçlar aşağıdaki gibidir. Makamların diğer makamlarla olan pozitif yönde anlamlı bir ilişki oluşturmaları bakımından;  r2=0.85 varyans ile hicazkâr ve sûzinâk (r=0.920, p<.01) makamları arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Nitel veri bakımından da hicazkâr ve sûzinâk makamlarının seyir karakteri -zirgüleli sûzinâk makamı göz önünde bulundurularak- birbirleri arasındaki benzerliklerin nicel olarak tespit edildiği sonucuna ulaşılmıştır. Bilindiği gibi her iki makam da zirgüleli hicaz makamı şeddidir.  r2=0.88 varyans ile mâhur ve zâvil (r=0.939, p<.01) makamları arasında çok güçlü, pozitif ve anlamlı ilişki oluştuğu tespit edilmiştir. İlişkinin yüksek çıkma nedeni ise zâvil makamı içerisinde mâhur makamının etkin olmasıdır. Bilindiği gibi zâvil makamı, mâhur ve nikriz makamlarının birleşmesinden oluşmuştur. Zâvil makamı seyrinde, karara 188 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com gelinceye kadar etkili olan makamın mâhur makamı olduğu sonucuna nicel veriler doğrultusunda ulaşılmıştır. “Zâvil Makam Seyri: İnicidir. Mâhûr makamı seyir özelliklerine göre seyre başlanır. Mâhûr makamınaait güçlü ve asma karar perdelerinde kalışlar yapılır. Karar yaklaşınca seyrin sonunda Nikriz makamıyla tam karar verilir.” (Yahya Kaçar, 2009, s.282).  r2=0.61 varyans ile rast ve sûzinâk (r=0.783, p<.01) makamları arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Sûzinâk makamı ile ilişkinin yüksek çıkması, rast 5li ve hicaz 4lü den oluşan basit sûzinâk makamındaki rast 5li den kaynaklandığı tespit edilmiştir. “Basit Sûzinâk Makamın Seyri: İnici-çıkıcıdır. Güçlüsü Nevâ perdesi civarından seyre başlanır. Dizi seslerinde karışık gezindikten sonra Nevâ perdesinde Hicaz beşlisi ile sesleri kullanarak yarım karar yapılır. Genişleme bölgeleri kullanarak ve gerekli asma kararlar yapılarak Rast perdesinde Rast beşlisi sesleriyle yedensiz kalınır.” (Yahya Kaçar, 2009, s.104).  Nikriz, neveser ve zâvil arasında güçlü bir ilişki bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu makamların öncelikli olarak birbirleri arasında makamsal geçki yaptıkları sonucuna ulaşılmıştır.  r2=0.75 varyans ile neveser ve nikriz (r=0.864, p<.01) makamları arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Nikriz makamı ile ilişkinin yüksek çıkması neveser makamının nikriz 5 ve hicaz 4’lü den oluşmasından kaynaklandığı görülmektedir. Nikriz 5’li sayesinde neveser makamı ile nikriz makamı arasındaki ilişkinin diğer makamlara göre güçlü olduğu sonucuna ulaşılmıştır.  r2=0.53 varyans ile kürdîlihicazkâr ve hicazkâr (r=0.728, p<.01) makamları arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Bu makamlar arasındaki makamsal geçkilerin daha yoğun olduğu sonucu görülmektedir.  Örneklemden elde edilen nicel veriler doğrultusunda, makamlar arasında yakınlık ilişkisi olduğu görülmektedir. Yakınlık ilişkisi olan makamlar arasında geçki kolaylıkla sağlandığı sonucuna nicel veriler ile ulaşılmıştır. Yakınlık ilişkisi olan makamlar aşağıdaki gibidir. 189 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Hicazkâr-Zirgüleli Sûzinâk (Zirgüleli Hicaz Şeddi olan makamlar) Mâhur-Zâvil (Zâvil=Mâhur+Nikriz) Rast-Basit Sûzinâk (Rast 5li ile Karar) Nikriz-Neveser-Zâvil (Nikriz 5li ile Karar) Nihavend Kürdîlihicazkâr  Araştırma sonucuna göre; nicel veriler doğrultusunda, bilgisayar destekli makamsal analiz ile makamsal adlandırma yapılmasının mümkün olduğu görülmektedir. 4.2. Öneriler Bu araştırma, GTSM nazariyatına/teorisine yönelik nitel veriler ile nicel verileri karşılaştırmak için yapılmıştır. Nicel veriler sayesinde gerek GTSM eğitiminde gerekse uygulamada nitel olarak anlatılan bilgilerin sağlaması yapılarak doğruluğu kanıtlanmaya çalışılmıştır. Bu makamsal analiz yönteminin diğer makamlar için uygulanması önerilmektedir. Yapılan makamsal analiz ile makamı tam olarak kestirilemeyen eserlerin, hangi makama daha iyi uyduğunu belirlemekte kullanılabileceği önerilir. Ayrıca, bilgisayar ve istatistiksel yöntemler kullanarak GTSM nazariyatı konularına yönelik bilimsel araştırmaların yapılması da önerilir. Kaynaklar Gazimihal, M. R. (1961). Musiki Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi Karaelma, B. (2008). Makamsal İşitmede Algısal Perde Hiyerarşisinin Dinleyicilerin Eğitim Düzeyleriyle İlişkisi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Özkan, İ. H. (1994). Türk Musikisi Nazariyatı ve Usulleri Kudüm Velveleleri, İstanbul: Ötüken Neşriyat. Öztuna, Y. (2000). Türk Musikisi Kavram ve Terimleri Ansiklopedisi, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. 190 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Sümbüllü, H.T. (2009). Sol Kararlı Türk Halk Müziği Dizilerinin Makamsal Analizi Ve Adlandırılmasına Yönelik Bir Model Önerisi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Tanrıkorur, C. (2001), Osmanlı Dönemi Türk Mûsikîsi. İstanbul: Dergâh Yayınları. TDK. (2005), Türkçe Sözlük. (10. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları TRT TSM Sözlü Eserler Repertuarı Kitabı ve Nota Arşivi Yahya Kaçar, Gülçin. (2009). Türk Mûsikîsi Rehberi. Ankara: Maya Akademi Zeren, A. (2003), Müzik Sorunlarımız Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Pan Yayıncılık. 191 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com EK I: TRT TSM ŞARKI/TÜRKÜ FORMUNDAKİ ÖRNEKLEM GURUBU ESERLERİ REP 2 ESERİN ADI A BENİM MOR ÇİÇEĞİM SEN DOLDUR BEN İÇEYİM 19 ACI SONSUZ YARALAR YÜZBİNİ AŞKIN YÜREĞİM 21 ACIYOR ELLEME KALBİMDE YARANDIR KANAYAN 25 AÇILAN BİR GÜL GİBİ GİR KALBE GÖNÜL GİBİ 32 AÇILDI EZHÂR-I BAHAR ÇİÇEKLERİ PEK SEVERİM 45 AÇIL EY GONCE-İ SAD-BERG YARAŞIR 53 AÇMAM AÇAMAM SÖYLEYEMEM ÇÜNKİ DERİNDE 60 AÇ SÎNENİ MEHTÂBA BEDEL ÇAMLAR İÇİNDE 62 AÇTI FİRKAT YÂRELER DİLDE PERÎ 95 AFVEYLE SUÇUM EY GÜL-İ TER BAŞIMA KAKMA 118 142 AĞLAMAKLA İNLEMEKLE ÖMRÜM GELİP GEÇİYOR AĞLATIP KÜSTÜRECEKSEN BOYNUMU BÜKTÜRECEKSEN 169 AH CÂNÂ FİRKATİNLE SÎNEMİ BEN DAĞLARIM 171 AH EDEN KİMDİR BU SAAT KUYTUDA 216 AHTERİ DÜŞKÜN GARİB-İ ÂŞIK-I ÂVÂREYİM 225 AH Ü EFGÂNIM CEFÂCÛ YÂRE HİÇ KÂR ETMEDİ 228 AH Ü ZÂR-I AŞKA UYMUŞ KÂM-YÂB OLMUŞ GÖNÜL AKDENİZ'DE PARLAYAN BİR İNCİSİN ALANYA (ALANYA) 234 236 SÖZ YAZARI 266 AKIBET GİTTİ ELİMDEN GÖNLÜMÜN BİR TÂNESİ AKŞAM GÜNEŞİ KALKMALI SAÇLARA GÜLLER TAKMALI 292 AKŞAM OLUR GÜNEŞ GİDER ŞİMDİ BURADAN 302 AKŞAM YİNE GÖLGENLE SABAH ETTİ BU GÖNLÜM 311 ALAMAM DOĞRUSU DEST-İ EMELE 317 ALDANDI GÖNLÜM VA'D-İ VİSÂLE 355 ALEMİ GÜLZÂR EDERDİM KÂDİR OLSAYDIM EĞER 372 AL GÜLÜN DALINDA DİKEN VAR DİYE 386 ALMAK DİLERSEN BU DİL-RÜBÂYI 395 ALSAM ADA'NIN DİLBERİNİ ÇAMLARA GİTSEM 408 AL YANINA BİR DİL-NEVÂZ 424 AMAN EY GONCE-İ NEVRES-NİHÂLİM 457 ANDIKÇA SENİN İSMİNİ DİL SIZLADI DURDU 476 ANLATAMAM BU AŞKIN HİKÂYESİ DERİNDİR 512 ARİFEM AHKÂM-I SEVDÂDAN ŞİKÂYET EYLEMEM 529 ARTIK NE SİYAH GÖZLERİNİN GÖLGESİ KALDI 593 ÂŞIKIN SERMÂYESİ FERYÂD İMİŞ Mehmet Tûran Yarar Nâhit Hilmi Özeren Drama'lı Hasan Hasgüler Ahmet Refik Altınay Şeref Güzelyazıcı MAKAM FORM USÛL BESTEKÂR Sûznâk Şarkı Oynak Mâhûr Şarkı Aksak Oğuz Şenler Neveser Şarkı Aksak Rast Şarkı Nim Sofyan Yektâ Akıncı Drama'lı Hasan Hasgüler Rast Şarkı Semâî Hicazkâr Kürdîlî Hicazkâr Kürdîlî Hicazkâr Şarkı Aksak Hacı Arif Bey Şarkı Semâî Lem'î Atlı Şarkı Amir Ateş Giriftzen Asım Bey Nihâvend Şarkı Sofyan Türk Aksağı Enderûnî Vâsıf Rast Şarkı Curcuna Refik Fersan Sâdi Hoşses Nihâvend Şarkı Düyek Sâdi Hoşses Sâlih Korkmaz Hicazkâr Şarkı Düyek Alâeddin Şensoy Nihâvend Kürdîli Hicazkâr Şarkı Tatyos Efendi Şarkı Ağır Aksak Devr-i Hindî Nihâvend Şarkı Ağır Aksak Hacı Arif Bey Hicazkâr Şarkı Hacı Arif Bey Mâhûr Şarkı Ağır Aksak Devr-i Hindî Mâhûr Şarkı Aksak Hicazkâr Kürdîli Hicazkâr Şarkı Ağır Aksak Süleyman Erguner Selânik'li Ahmet Efendi Şarkı Curcuna Osman Nihat Akın Hicazkâr Kürdîli Hicazkâr Şarkı Nikoğos Ağa Şarkı Aksak SerbestDüyek Selâhattin Pınar Mâhûr Şarkı Aksak Şerif İçli Mâhûr Şarkı Aksak Hicazkâr Şarkı Mâhûr Şarkı Curcuna Yürük Semâî Alâeddin Pakyüz Rast Şarkı Sofyan Rif'at Bey Nihâvend Şarkı Aksak Yesârî Asım Arsoy Mâhûr Şarkı Evfer Dellalzâde Nihâvend Kürdîli Hicazkâr Şarkı Şarkı Sofyan Türk Aksağı Rif'at Bey Muzaffer Hanım Bîmen Şen Şarkı Curcuna Mustafa Çağlar Hacı Ârif Bey Fâruk Nâfiz Çamlıbel Nihâvend Kürdîli Hicazkâr Kürdîli Hicazkâr Şarkı Hacı Ârif Bey Şarkı Düyek Sengin Semâî Artaki Candan Hicazkâr Şarkı Düyek Ali Bey (Enderûnî) Fâruk Nâfiz Çamlıbel Mehmet Sâdi Bey Arif Rüştü Görgün Osman Nihat Akın Abdülhamit Ziyâeddin Pş. Cemâlî Nâbedit Hakkı Sühâ Gezgin Neveser Kökdeş Yalçın Benlican Ahmet Feyzî Bey (Muâllim) Yesârî Asım Arsoy Cevdet Çağla Fehmi Tokay Neveser Kökdeş 192 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com 631 647 REP AŞKA GÖNÜL VERMEM AŞKA İNANMAM (UNUT SEVME BENİ) AŞK BÖYLEDİR AŞK BÖYLEDİR AŞIKI SEVDÂ SÖYLETİR ESERİN ADI Şarkı Düyek Bâki Çallıoğlu Nihâvend Fantezi Sofyan Sadettin Kaynak MAKAM FORM USÛL BESTEKÂR Şarkı Curcuna Avni Anıl Şarkı Düyek Necdet Varol Bâki Çallıoğlu Nihâvend SÖZ YAZARI Nihâvend Kürdîli Hicazkâr 648 AŞK BU DEĞİL YAPMA GÜZEL Rüştü Şardağ 651 AŞK DEDİK ATILDIK BİR KEZ DERİNLERİNE 661 AŞKIM BAHARDI ÜMİTLER VARDI (KIRIK KALP) Necdet Varol Yıldırım Gürses 691 AŞKINA TUTULDU GÖNLÜM HARÂB OLDU 747 AŞKINLA YANAN GÖNLÜME BÛSENLE ŞİFÂ SUN 784 AŞK NEDİR NASILDIR BİLEN VAR MI 788 AŞK ODUNA YANDI GÖNÜL 807 ATEŞ-İ AŞKIN DİLE ETTİ ESER 859 AY DALGALANIRKEN SULARIN OYNAK İZİNDE 871 AY IŞIR İPLİK İPLİK GÖKTEN SEVDA DÖKÜLÜR 878 Nihâvend Kürdîli Hicazkâr Kürdîli Hicazkâr Şarkı Sofyan Yıldırım Gürses Şarkı Muzaffer İlkar Şarkı Aksak Türk Aksağı Selâhattin Pınar Nihâvend Şarkı Düyek Avni Anıl Şarkı Düyek Ali Şenozan Şarkı Şarkı Ağır Aksak Türk Aksağı Bîmen Şen Vecdi Bingöl Rast Kürdîli Hicazkâr Kürdîli Hicazkâr Şâhin Çandır Nikrîz Şarkı Sofyan AYLARDIR GÜL YÜZÜNÜ GÖREMEZ OLDUM SENİN Erol Sayan Sûznâk Şarkı 892 AYRILDI GÖNÜL ŞİMDİ YİNE BİR TEK EŞİNDEN Badî Nedim Nihâvend Y.S. Düyek Yürük Semâî Zeki Duygulu 905 AYRILIK DÜŞTÜ DİL-İ NÂLÂNIMA Şarkı Aksak Hacı Fâik Bey 952 BAĞA GİRDİM KAMIŞA SU NE YAPSIN YANMIŞA Şarkı Sofyan Manok Ağa Mehmet Erbulan Zâvil Kürdîli Hicazkâr Kürdîli Hicazkâr Şarkı Aksak Zekâi Tunca Neveser Şarkı Curcuna Hacı Arif Bey Teoman Alpay Muhlis Sabahattin Ezgi Nihâvend Şarkı Semâî Hicazkâr Şarkı Curcuna Turgut Çelik Hikmet Münir Ebcioğlu Nikrîz Şarkı Müsemmen Teoman Alpay Muhlis Sabahattin Ezgi İsmail Hakkı Fencioğlu Rast Şarkı Curcuna Muzaffer İlkar Zâvil Kürdîli Hicazkâr Türkü Şarkı Aksak Yürük Semâî Hacı Arif Bey Neveser Şarkı Ağır Aksak Akın Özkan Rast Şarkı Düyek Amir Ateş Nihâvend Şarkı Hicazkâr Kürdîli Hicazkâr Şarkı Aksak Devr-i Hindî Hacı Arif Bey Kemânî Bülbülî Sâlih Efendi Şarkı Düyek Alâeddin Yavaşça Nihâvend Şarkı Aksak Cevdet Çağla Mâhûr Kürdîli Hicazkâr Fantezi Frenkçin Fethi Karamahmudoğlu Şarkı Alâeddin Yavaşça Sûznâk Şarkı Düyek Devr-i Hindî Nihâvend Şarkı Semâî Yesârî Asım Arsoy Rast Şarkı Şekip Ayhan Özışık Nihâvend Kürdîli Hicazkâr Şarkı Düyek Aksak Semâî Şarkı Müsemmen Şarkı Düyek Şarkı Düyek 994 BAHAR ÇİÇEK ÇİÇEK GELİNCE GÜZEL 1002 1012 BAHAR ERDİ YEŞİLLENDİ ÇEMENLER BAHAR GELDİ GÜL AÇILDI RÛHUMA NEŞ'E SAÇILDI (ADA'LI KIZ) BAHAR GELDİ GÜL AÇILDI AŞKA GELDİ BÜLBÜL ŞİMDİ 1062 BAHÇEMİZDEN GEÇTİ ARTIK İLKBAHAR 1064 BAHÇENDE AÇILMIŞ SANA GÜLLER SENİ OKŞAR 1072 BAHÇEYE BAR DİYEMEM AYVAYA NAR DİYEMEM 1089 BÂİS FİGAN Ü NÂLEME AŞK İPTİLÂSIDIR 1091 BÂİS OLDU ÇEŞM-İ MESTİN ÂŞIKIN BERBÂDINA 1122 BAKIŞLARI UMUTLU BÂZI GÜNLER BULUTLU 1136 BAKMIYOR ÇEŞM-İ SİYAH FERYÂDE 1139 BAKMIYOR ÜFTÂDE-İ NÂ-ŞÂDINA 1011 1151 BAKTIKCA GÖLGEME YÂDİGÂR DİYE 1185 BANA BİR ZÂLİMİ LEYLÂ DİYE SEVDİRDİ FELEK 1224 BAHARDA BİR YOL DOLAŞIP ÇİÇEK ÇİÇEK SORMA BENİ 1229 BAŞKA SÖZ SÖYLEMEM AŞKTAN YANA BEN 1233 BAŞLADIN AĞYÂR İLE ÜNSİYYETE 1262 1290 BEKLEDİM DE GELMEDİN SEVDİĞİMİ BİLMEDİN BELKİ BİR SABAH GELECEKSİN LÂKİN VAKİT GEÇMİŞ OLACAK 1299 BEN ÂŞIK OLDUM BİR GÜLE 1367 1379 BEN ESÎR-İ ZÜLFÜNÜM BÎ-İŞTİBÂH BEN GÜZELE GÜZEL DEMEM GÜZEL BENİM OLMAYINCA 1426 BENİ KÖR KUYULARDA MERDİVENSİZ BIRAKTIN Muzaffer İlkar Zekâî Cankardeş İlham Behlül Pektaş Cengizhan Altıntaş Rahmi Bey Melike Arıt Mehmet Sâdi Bey Halid Lem'i Atlı Fâruk Şükrü Yersel Fethi Karamahmudoğ lu Bâki Süha Ediboğlu Sermet Efendi Yesârî Asım Arsoy Şekip Ayhan Özışık Karacaoğlan Ümit Yaşar Oğuzcan Mâhûr Kürdîli Hicazkâr Artaki Candan Fethi Karamahmudoğlu Erol Sayan Hacı Arif Bey Tanbûri Ali Efendi Selânik'li Ahmet Efendi Sadettin Kaynak Münir Nûrettin Selçuk 193 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com 1435 BENİM EY MİHR-İ ENVER HER NE VÂRIM VARSA SENDENDİR 1440 BENİM GÖNLÜM SARHOŞTUR YILDIZLARIN ALTINDA Ömer Bedrettin Uşaklı REP ESERİN ADI SÖZ YAZARI 1445 BENİM HÂLİM YAMANDIR İŞİM ÂH Ü FİGANDIR 1454 BENİM NAZLI BÜLBÜLÜM BENİM OLSAN SENİ BİR GÜL GİBİ KOKLAR SARARIM (YASEMEN)) A.S. Aksak Semâî Nihâvend Fantezi Nim Sofyan Muâllim İsmail Hakkı Bey Kaptanzâde Ali Rızâ Bey MAKAM FORM USÛL BESTEKÂR Kürdîli Hicazkâr Şarkı Curcuna Kürdîli Hicazkâr Mâhûr Şarkı Semâî Hacı Fâik Bey Muâllim İsmail Hakkı Bey Sâdettin Kaynak Rast Şarkı Sofyan Sadettin Kaynak Curcuna Lâtif Efendi Aylin Uçanlar Sûznâk Kürdîli Hicazkâr Şarkı 1548 BENİM YÂREM GİBİ YÂRE BULUNMAZ BEN YAĞMUR BEN GÜNEŞ BEN SEVGİ SELİ SAĞNAK SAĞNAK Şarkı Avni Anıl 1550 BEN YARALI CEYLÂNIM YARALI CEYLÂN Zeki Duygulu Şarkı 1560 Şarkı Hacı Arif Bey 1660 BERDÂR OLALI ZÜLFÜNE YÂR FİKR Ü HAYÂLİM BİLİYORSUN BİR ZAMANLAR SENİ NE ÇOK SEVİYORDUM Rast Kürdîli Hicazkâr Semâî Yürük Semâî Yürük Semâî Nihâvend Şarkı Semâî Alâeddin Şensoy 1668 BİLMEDİM HİCRÂNIMI DİNDİRMEYİ Rast Şarkı 1693 BİLMEM Kİ NEDENDİR BANA SEN HOR BAKIYORSUN Rast Şarkı Aksak Sengin Semâî 1733 BİN CÂN İLE SEVDİM SENİ Rast Şarkı Aksak Nûri Halil Poyraz Selânik'li Ahmet Efendi Tanbûri Osman Bey(Büyük) 1773 BİR ALEV YAĞMURUDUR GÖZLERİNİN HER BAKIŞI Rast Şarkı Refik Fersan Nihâvend Kürdîli Hicazkâr Şarkı Aksak DüyekSemâî Şarkı Aksak Onnik Efendi (Sarı) Nihâvend Şarkı Düyek Zâvil Şarkı Semâî Turhan Özek Fethi Karamahmudoğlu 1455 1467 Alâeddin Şensoy Ümit Yaşar Oğuzcan Zeki Duygulu 1782 BİRAZ KÜL BİRAZ DUMAN O BENİM İŞTE 1793 1813 BİR BAHR-İ GAMA DALDI YİNE FİKR Ü HAYÂLİM BİR BEN SEVDİM GÖNÜLDEN BİR DE MECNÛN BEN KADAR 1847 BİR DAHA SEMTİNE GELMEK İSTEMEM 1849 BİR DÂME DÜŞÜRDÜ Kİ BENİ BAHT-I SİYÂHIM Rast Şarkı Aksak Hacı Fâik Bey 1856 BİR DEMET YÂSEMEN AŞKIMIN TEK HÂTIRASI Nihâvend Kürdîli Hicazkâr Şarkı Zeki Müren Şarkı Rast Şarkı Düyek Sengin Semâî Sengin Semâî Sûznâk Kürdîli Hicazkâr Şarkı Ağır Aksak Şarkı Nihâvend Şarkı Düyek Sengin Semâî Sûznâk Şarkı Müsemmen Sûznâk Şarkı Sofyan Bekir Sıtkı Sezgin Hânende Aleksan Efendi Hicazkâr Şarkı Sofyan Hacı Arif Bey Nikrîz Şarkı Aksak Nihat Adlim Nihâvend Şarkı Düyek Osman Nihat Akın Nihâvend Kürdîli Hicazkâr Şarkı Erdoğan Berker Şarkı Düyek Sengin Semâî Sûznâk Şarkı Aksak Medenî Aziz Efendi Rast Kürdîli Hicazkâr Kürdîli Hicazkâr Kürdîli Hicazkâr Kürdîli Hicazkâr Şarkı Curcuna Râkım Elkutlu Şarkı Aksak Hacı Arif Bey Şarkı Curcuna Selâhattin İçli Şarkı Curcuna Avni Anıl Şarkı Ağır Aksak Sûznâk Şarkı Aksak Sarı Onnik Kudümzenbaşı Ali Dede Rast Şarkı Nim Sofyan Rüştü Şardağ 1916 BİR GİZLİ GÜNÂHIN İZİ GÜL BENZİNİ SARMIŞ 1938 BİR GÖNLÜME BİR HÂL-İ PERÎŞÂNIMA BAKTIM 1981 BİR GÜNÂH ETTİMSE CÂNÂ SÛZNÂK OLDUM YETER 1983 BİR GÜN BANA DÖNECEK BİL Kİ YALVARACAKSIN 2010 BİR GÜN O GÜZEL ŞÂD EDECEK RÛHUMU SANDIM 2027 BİR GÜNÜM ÂSÛDE GEÇMEZ ÂH Ü EFGAN ETMEDEN 2039 BİR GÜZELE KUL OLDUM 2053 BİR HÂLET İLE SÜZDÜ YİNE ÇEŞMİNİ DİLDÂR Mehmet Erbulan Şerâfettin Toperi Mustafa Nâfiz Irmak Ahmet Râsim Bey Yusuf Nalkesen Şâir Eşref 2065 BİR HAYÂL OLDU ARTIK NE GÜZELMİŞ O GÜNLER 2078 BİR İHTİMÂL DAHA VAR O DA ÖLMEK Mİ DERSİN A.Metin Sevencan Osman Nihat Akın 2079 BİR İLKBAHAR SABAHI GÜNEŞLE UYNADIN MI HİÇ Bekir Mutlu 2105 BİR KENDİ GİBİ ZÂLİMİ SEVMİŞ YANIYORMUŞ 2184 BİR NEV-CİVÂN OLDU PEYDÂ 2348 BİR YAZ GECESİ ÇAMLICA MEHTÂBINA GELDİN 2390 BİR ZÜLFÜ PERÎŞÂNA YİNE YAKTIM ABAYI 2397 2466 BİTMEZ TÜKENMEZ BU DERD ÖMÜR DİYORLAR BUNA BU AKŞAM BÜTÜN MEYHÂNELERİNİ DOLAŞTIM İSTANBUL'UN 2499 BU GÖNÜL NE GÜLDE NE GÜLŞENDEDİR 2521 BUGÜNLERDE A SULTÂNIM 2550 BU KADAR YÜREKTEN ÇAĞIRMA BENİ Yaşar Şâdi Bey Mehmet Sâdi Bey Selim Aru Turhan Oğuzbaş Ümit Yaşar Oğuzcan Avni Anıl Selâhattin Pınar Tatyos Efendi Selânik'li Ahmet Efendi Yusuf Nalkesen Mûsa Süreyyâ Bey Lem'î Atlı 194 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com 2569 2629 REP BULUNMAZ NEV-CİVANSIN HEM-DEM-İ AĞYÂRSIN HAYFA BU YIL DA BÖYLE GEÇTİ ŞİRİN SÖZLÜ SEVGİLİ ESERİN ADI Aksak Semâî Yürük Semâî Küçük Mehmet Ağa Münir Nûrettin Selçuk FORM USÛL BESTEKÂR Rast Şarkı Sengin Semâî Lem'î Atlı Mâhûr Türkü Aksak Nikrîz Şarkı Aksak Nikrîz Kürdîli Hicazkâr Kürdîli Hicazkâr Kürdîli Hicazkâr Şarkı Şarkı Semâî Sengin Semâî Şarkı Düyek Muzaffer İlkar Şarkı Nim Sofyan Selâhattin İçli Mustafa Nâfiz Irmak Zâvil Kürdîli Hicazkâr A.S. Şarkı SÖZ YAZARI MAKAM 2636 BU ZEVK U SAFÂ SAHN-I ÇEMENZÂRE DE KALMAZ 2673 BÜLBÜLLER ÖTÜYOR SEHER VAKTİDİR 2693 BÜRÜNÜR AL TÜLLERE YEŞİL PALMİYELERİN 2762 CANIM GÜLÜM GÜZEL GÖZLÜM BİR TÂNEM Hakkı Petek Fethi Karamahmudğl u 2842 CİSMİN GİBİ RÛHUN DA GÜZEL ZANNEDİP EY MÂH Artaki Candan 2883 ÇAMLAR ARASINDAN SÜZÜLÜRKEN MEHTÂB Muzaffer İlkar 3041 ÇİÇEK NEDİR GÖRMEDEN BOZKIRLARA DALMIŞSAN Sedat Ergintuğ 3061 ÇOK DOLAŞTIM GÖRMEDİM HİÇ DENGİNİ Zâvil Şarkı Müsemmen Alâeddin Yavaşça 3092 Hicazkâr Şarkı Düyek Sadettin Kaynak 3095 ÇÖZMEK ELİNDE DEĞİL GÖNLÜMÜ SENDEN KADIN ÇÖZÜLME ZÜLFÜNE EY DİL-RÜBÂ DİL BAĞLAYANLARDAN Vâhit Özaydın Fuat Hulûsi Demirelli Enderûnî Vâsıf Nihâvend Şarkı Curcuna Hacı Arif Bey 3109 DAĞ BAŞINDA TÜTER DUMAN Nikrîz Şarkı Evfer Kadri Şençalar Sûznâk Kürdîli Hicazkâr Kürdîli Hicazkâr Şarkı Erdinç Çelikkol Şarkı Aksak SofyanSemâî Sadettin Kaynak Şarkı Aksak Tanbûri Cemil Bey Hicazkâr Türkü Aksak Nihat Adlim Mâhûr Kürdîli Hicazkâr Kürdîli Hicazkâr Kürdîli Hicazkâr Şarkı Aksak Sengin Semâî Metin Everes Mehmet Yürü (Nasib'in) Düyek Türk Aksağı Selâhattin İnal 3153 DALDIM YİNE BİR ENGİNE UMMAN MI O GÖZLER 3168 DAMLALAR DAMLA DAMLA İÇİMDE ÇAĞLAR GİBİ 3186 DEF'İ NÂLİŞ EYLERİM HEP SEYR-İ RUHSÂRINLA BEN 3211 DELİ GÖNÜL COŞTU YİNE 3221 DEMEK GİDECEKSİN GURBET ELLERE 3276 DERDİN NE İSE SAKLAMA MAHREM OLAYIM BEN 3278 DERTLERİ ZEVK EDİNDİM BENDE NEŞ'E NE ARAR 3315 DEŞME DAĞ-I SÎNE-İ SÛZÂNIMI 3349 DİLBER İÇRE BÎ-MESEL DİL-CÛ MUSUN 3499 DOĞDUĞUM ŞEN KÖYÜMÜ AHŞAP OLAN EVİMİ 3508 DOKUNMA KALBİME ZÎRA ÇOK İNCEDİR KIRILIR 3536 DÖKTÜĞÜN GÖZYAŞI NE BU HIÇKIRIKLAR NİÇİN 3561 DUDAĞIM DUDAĞINDA KEMENÇEDE YAY GİBİ 3602 DUYDUM Kİ GÜZEL SÖZLERİNİN HEPSİ YALANMIŞ 3611 3635 3648 DÜN KAHKAHALAR YÜKSELİYORKEN EVİNİZDEN 3656 DÜNYÂDA BİZİ KİM AYIRIR BİRBİRİMİZDEN 3746 EDEMEM KİMSEYE HÂLİM HİKÂYET 3782 EHL-İ AŞKIN NEŞVEGÂHI KÛŞE-İ MEYHÂNEDİR Reşat Özpirinçci Huriser Güneri Karacaoğlan Mehmet Erbulan Badi Nedîm Bey Sırrı Uzunhasanoğlu Mehmet Sâdi Bey Şarkı Şarkı Şarkı Yüksel Kip Fethi Karamahmudoğlu Artaki Candan Hacı Arif Bey Neveser Şarkı Aksak Rif'at Bey Nikrîz Türkü Nim Sofyan Kemâl Olguncan Sûznâk Şarkı Düyek Gavsi Baykara Rast Kürdîli Hicazkâr Şarkı Düyek Amir Ateş Şarkı Curcuna Selâhattin Pınar Şarkı Curcuna Sâim Gümüş DUYUP AHVÂLİMİZİ HALK-I CİHAN Nikrîz Kürdîli Hicazkâr Şarkı Aksak Şevkî Bey DÜN GECE RÜYÂDA GÖRDÜM YÂRİMİ Nihâvend Şarkı Hacı Arif Bey Nihâvend Şarkı Muzaffer İlkar Rast Y.S. Aksak AksakCurcuna Yürük Semâî Sûznâk Kürdîli Hicazkâr Şarkı Aksak Hacı Arif Bey Şarkı Tatyos Efendi Rast Kürdîli Hicazkâr Şarkı Ağır Aksak Devr-i Hindî Hacı Arif Bey Şarkı Düyek Civan Ağa 3785 EHL-İ DİL İSEN KENDİNE ZEVK EYLE CEFÂYI 3798 EL ERDİRMEK VİSÂL-İ YÂRE PEK GÜÇ 3839 ELLERİM BÖYLE BOŞ BOŞ MU KALACAKTI 3849 ELMAS SENİN YÜZÜN GÖREN 3866 EMELLER ALDATIP AVUTMUŞ BENİ 3900 ERDİ BAHAR SARDI YİNE NEŞ'E CİHÂNI 3921 ESÎRİNDİR BENİM GÖNLÜM Sâniye Tekin Celâl Çetin Fâruk Şükrü Yersel Mahmut Nedim Güntel Yahyâ Kemâl Beyatlı Reşat Özpirinçci Mehmet Sâdi Bey Ziyâ Paşa (Vezir) Muzaffer İlkar Nihâvend Şarkı Düyek Tanbûri Mustafa Çavuş Rızâ Tevfik Bölükbaşı Nikrîz Kürdîli Hicazkâr Şarkı Aksak Şekip Ayhan Özışık Tanbûri Mustafa Çavuş Şarkı Vecdi Bingöl Rast Şarkı Curcuna Yürük Semâî Şerif İçli Münir Nûrettin Selçuk Müftüoğlu Kürdîli Şarkı Müsemmen Lem'î Atlı 195 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Ahmed Hikmet 3944 REP EŞİNİ KAYBETMİŞ BİR GARİP KUŞUM YUVAMI YEL ALMIŞ ESERİN ADI 3983 EVLERİNİN ÖNÜ YOLDUR YOLAKTIR 4014 EY BENİM BAHTIYÂRİM GÖNLÜMÜN TAHTI YÂRİM 4064 EY DİLBER-İ HOŞ-NEVRESİM 4074 MANOLYAM DESEM SANA GÜLLER HEMEN KISKANIR 4117 EY GÖZLERİ ÂHÛ MİSAL 4159 EY İPEK KANATLI SEHER RÜZGÂRI 4196 EY MİSLİ CİHANDA OLMAYAN YÂR 4197 EY MUTRİB-İ ZEVK ÂŞİNA 4215 EY NİHÂL-İ EMELİMDE SARARAN PENBE ÇİÇEK 4282 EY ŞEHENŞÂH-I CİHAN SULTAN HAMÎD-İ KÂMRÂN 4309 EY ŞÛH-İ SER-TÂB EY DÜRR-İ NÂ-YÂB 4337 4620 EYÂ MÂH-I MÜNÎR-İ BURC-I ISMET GEÇSİN GÜNLER HAFTALAR AYLAR MEVSİMLER YILLAR 4621 GEÇTİ ÂLÂM-I FİRÂKIN CÂNIMA 4697 GELDİ EYYÂM-I BAHÂR OLDU SAFÂLAR ÂŞİKÂR 4745 GEL GÖKLERE YÜKSELELİM GEL DE SENİNLE 4802 GELMEZ OLDU HİÇ SESİN SÖYLE CANIM NERDESİN 4830 GELSE O ŞÛH MECLİSE NÂZ Ü TEGAFÜL EYLESE 4932 5012 GİTMESİN GÖZLERİNDEN PIRIL PIRIL ARZULAR (DUA) GİTTİĞİN YOLLARI YAKIN SANARAK (BEKLEYECEĞİM) SUSAMIŞ TOPRAKLAR GİBİ GÖNÜLLER (GÖKTEN YAĞMUR DEĞİL) 5019 GÖKYÜZÜNDE YALNIZ GEZEN YILDIZLAR 5035 GÖNLÜM ALIP EY KÂŞIYÂ... 4952 5046 GÖNLÜMDE GARİP HÜZÜN 5103 GÖNLÜMÜ DÛÇÂR EDEN BU HÂLE HEP 5123 GÖNLÜMÜN EZHÂR İÇİNDE GÜL GİBİ DİLDÂRI VAR Mustafa Nâfiz Irmak Nikrîz Şarkı Nim Sofyan Yücel Aşan SÖZ YAZARI MAKAM FORM USÛL BESTEKÂR Zâvil Kürdîli Hicazkâr Türkü Aksak Şarkı Curcuna Muâllim İsmail Hakkı Bey Muhlis Sabahattin Ezgi Mâhûr Şarkı Düyek Hâşim Bey Nikrîz Şarkı Sofyan Cevdet Çağla Neveser Şarkı Rif'at Bey Nihâvend Şarkı Şarkı Rahmi Bey Mustafa Reşit Bey Nikrîz Kürdîli Hicazkâr Ağır Düyek DüyekD.Hindî Türk Aksağı Yürük Semâî Nihâvend Şarkı Mâhûr Kürdîli Hicazkâr Dua. Mahmut Celâleddin Paşa Şarkı Neveser Karacaoğlan Kaytazzâde Nâzım Bey Ziyâ Polat Vecdi Bingöl Rif'at Bey Enis Behiç Koryürek Şarkı Ağır Aksak Yürük Semâî Sadettin Kaynak Muâllim İsmail Hakkı Bey Rahmi Bey Arşak Çömlekciyan M.İsmail Hakkı Bey Lem'î Atlı Şarkı Semâî Devr-i Hindî Rast Şarkı Semâî Sûznâk Şarkı Erol Sayan Klârnetçi İbrâhim Efendi Rif'at Bey Rast Şarkı Düyek Türk Aksağı Nihâvend Şarkı Aksak Rast Şarkı Rast Y.S. Nim Sofyan Yürük Semâî İlkan San Rast Şarkı Sofyan Necdet Tokatlıoğlu Tevfik Baykara Rast Şarkı Düyek Ali Şenozan Şafak Atayman Hikmet Münir Ebcioğlu Nihâvend Şarkı Aksak Bilge Özgen Nihâvend Şarkı Düyek Teoman Alpay Neveser Şarkı Aksak Lâtif Ağa Mâhûr Şarkı Ali Şenozan Hicazkâr Şarkı Rast Şarkı Düyek Devr-i Hindî Devr-i Hindî Fehmi Tokay Meral Nakip Drama'lı Hasan Hasgüler Hüseyin Tansever 5246 GÖNÜL NEDİR BİLENE GÖNÜL VERESİM GELİR Sâdettin Kaynak 5247 GÖNÜL NE İÇİN ÂTEŞLERE YANSIN Rûhi Bey 5260 GÖNÜL SEVDİ BİR DUHTERİ 5294 GÖRDÜKÇE BEN EY MEH-CEMÂL 5361 GÖRSEM SENİ DOYUNCA 5403 GÖZE Mİ GELDİM SEN Mİ UNUTTUN 5414 Hicazkâr Mahfî Tanbûri Ali Efendi Sadettin Kaynak Drama'lı Hasan Hasgüler Hâfız Post Şevkî Bey Nihâvend Şarkı Curcuna Sadettin Kaynak Nikrîz Şarkı Düyek Fâize Ergin Nikrîz Şarkı Curcuna Rast Şarkı Ağır Aksak Dede Efendi Rast Şarkı Düyek Dede Efendi Nihâvend Şarkı Curcuna Osman Nihat Akın Gündoğdu Duran Nihâvend Şarkı Nim Sofyan Gündoğdu Duran Ülkü Aker Nihâvend Şarkı Düyek Avni Anıl 5447 GÖZLERİ AŞKA GÜLEN TÂZE SÖĞÜT DALISIN GÖZLERİN BİR AŞK BİLMECESİ SORAR GİBİ (AŞK BİLMECESİ) 5476 GÖZLERİNİN İÇİNE BAŞKA HAYÂL GİRMESİN Sabih Gözen Nihâvend Şarkı Semâî Zeki Müren 5507 GÖZÜMDE ÖZLEYİŞ GÖNLÜMDE ACI Rast Şarkı Düyek Alâeddin Şensoy 5581 GÜL AĞACI DEĞİLEM HER GELENE EĞİLEM Rast Şarkı Semâî Necip Mirkelâmoğlu 5598 GÜL DALINDA ÖTEN BÜLBÜLÜN OLSAM Şemsi Belli Necip Mirkelâmoğlu Neveser Kökdeş Hicazkâr Şarkı Düyek Neveser Kökdeş 196 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com 5640 5658 REP GÜL KURUTTUM GÜL KURUTTUM GÜLLERİN KARŞIMDA HER AN SOLMADAN DURMAKTADIR ESERİN ADI 5707 GÜLŞENDE YİNE ÂH Ü ENİN EYLEDİ BÜLBÜL 5723 GÜLÜP GEÇTİN BEN AĞLARKEN ŞİMDİ SİTEMİN NİYE 5734 GÜL YÜZÜNDE GÖRELİ ZÜLF-İ SEMEN-SÂY GÖNÜL 5786 GÜNDÜZÜM SENİNLE GECEM SENİNLE 5791 5820 GÜNEŞ GİBİ ŞAHSIM OLSA GÜNLER GEÇMİYOR DAKİKALAR YILSONU YOK SANKİ O GECELERİN 5840 GÜZEL BİR GÖZ BENİ ATTI BU DERİN SEVDÂYA 5897 HÂB-GÂH-I YÂRE GİRDİM ARZ İÇİN AHVÂLİMİ 5943 HÂLÂ YAŞIYOR KALBİMİN EN GİZLİ YERİNDE 6013 HASRET İÇİMDE BİR KOR 6096 6369 HATIRLA (SEVGİLİM/EY PERİ) O MES'UD GECEYİ HEVÂ-YI AŞKI TA'LİM EYLEYEN MÜRGÜ ÇEMENDEN SOR 6423 HİCRÂNLA HARAB OLDU DA SEVDÂ ELİ GÖNLÜM 6461 HİÇ TASAVVUR ETMEZ İKEN BÖYLE DİL-SÛZ FİRKATİ 6534 KANATLARI GÜMÜŞ YAVRU BİR KUŞ 6536 HÜSRANLA GÖNÜL HEP İNLER 6556 ISSIZ GECEDE BEN YİNE HİCRÂNI DÜŞÜNDÜM 6585 İÇİMDE BİR YANGIN VAR SÖNMÜYOR BİLİR MİSİN İÇİMDE NİCE UZUN YILLARIN ÖZLEMİ VAR (AĞLA GİTAR) 6591 İÇİME HEP HÜZÜN DOLUYOR 6677 İNAN Kİ KİMSE BANA SENİN GİBİ BAKMADI 6683 6690 İNCE BELİN GÜZEL YÜZÜN İNCİNDİ (GÜCENDİ) BİRAZ SÖZLERİME MÜNFAİL OLDU 6698 İNDİM YÂRİN BAHÇESİNE GÜL DİBİNDE GÜL-İ TER 6575 6732 İSTANBUL'U ARTIK HİÇ SEVMİYORUM 7010 CEMİLE'MİN BİR ELİNDE MAKİNE 7012 KARA GÖZLÜM EFKÂRLANMA GÜL GAYRI 7029 KARANLIK RÛHUMU AYDINLATACAKSIN SANDIM 7044 KARLI DAĞI AŞTIM GELDİM 7097 BAHAR GELİR BÜLBÜL ÖTER 7147 KINALI PARMAKLARIN SEDEFTİR TIRNAKLARIN 7207 KİM DEMİŞ Kİ SEVGİLER AYRILIKLARLA BİTER 7263 KONAKLAR YAPTIRDIM DAĞLAR BAŞINA 7281 7405 KÖRFEZİNDE DALGALAR (İZMİR'İM) LEZZET ALMIŞ GEÇMİYOR SEVDÂ-YI DİLDÂRDAN GÖNÜL 7484 Hicazkâr Türkü İkiz Aksak Necmettin Okyay Nikrîz Şarkı Aksak SÖZ YAZARI MAKAM FORM USÛL BESTEKÂR Rast Y.S. Yürük Semâî Muâllim İsmail Hakkı Bey Rifat Ayaydın Sûznâk Şarkı Ahmet Paşa Rast Kârçe Curcuna Devr-i Hindî Muzaffer İlkar Münir Nûrettin Selçuk Nihâvend Şarkı Düyek Suat Sayın Tâlibî Coşkun Nikrîz Şarkı Nim Sofyan Şâdi Kurtuluş Neveser Şarkı Düyek İsmail Demirkıran Fethi Karamahmudoğlu Nihâvend Şarkı Curcuna Osman Nihat Akın Rast Şarkı Giriftzen Asım Bey Nihâvend Şarkı Müsemmen Türk Aksağı Rast Şarkı Düyek Nihâvend Şarkı Neveser A.S. Semâî Aksak Semâî Yusuf Nalkesen Muhlis Sabahattin Ezgi Muâllim İsmail Hakkı Bey Neveser Şarkı Nikrîz Şarkı Aksak Devr-i Hindî Sadettin Kaynak Muâllim İsmail Hakkı Bey Nihâvend Şarkı Semâî Mes'ud Cemil Nihâvend Şarkı Curcuna Nihâvend Şarkı Aksak Neveser Kökdeş Kaptanzâde Ali Rızâ Bey Rast Şarkı Düyek Şekip Ayhan Özışık Nihâvend Şarkı Semâî Avni Anıl Rast Şarkı Curcuna Yıldırım Gürses Nihâvend Şarkı Düyek Yusuf Nalkesen Nihâvend Şarkı Alâeddin Yavaşça Rast Şarkı Semâî Türk Aksağı Mâhûr Türkü Curcuna Rast Şarkı Düyek Mâhûr Türkü Aksak Rast Şarkı Gültekin Çeki Nikrîz Şarkı Aksak SofyanSerbest Rast Şarkı Sofyan Rast Şarkı Düyek Nikrîz Şarkı Ağır Aksak Rif'at Bey Drama'lı Hasan Hasgüler Mehmet Yürü (Nasib'in) Rast Şarkı Düyek İrfan Özbakır Mustafa Reşit Bey Zekâi Cankardeş Yusuf Nalkesen Muhlis Sabahattin Ezgi Vecdi Bingöl Nazım Hikmet Ran Neveser Kökdeş Bâki Süha Ediboğlu Ümit Yaşar Oğuzcan Yıldırım Gürses Yusuf Nalkesen Mehmet Erbulan Bekir Sıtkı Erdoğan Celâl Sâhir Erozan Drama'lı Hasan Hasgüler Nemika Mürseloğlu Cinuçen Tanrıkorur Selâhattin Pınar Lem'î Atlı Erol Sayan Cevdet Çağla Hicazkâr Türkü Sofyan Nikrîz Zeybek Hicazkâr Şarkı Ali Ulvi Baradan Ahmet Mithat Güpgüpoğlu MÂVİ ATLASLAR GİYERSİN Rast Şarkı 7527 MECLİSİNDE MÂİL OLDUM BEN BİR KAŞI KARAYA Zâvil R.T. Nim Sofyan Devr-i Hindî Türk Aksağı Devr-i Hindî 7536 MECNÛN GİBİ DUY ÖZLEMİ LEYLÂ'YI HATIRLA Nikrîz Şarkı Aksak Kâni Karaca Güngör Güner Feyzi Halıcı Tatyos Efendi 197 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com Cevdet Baybora Şarkı Aksak Sâdi Hoşses Nikrîz Ç.Ş. Nim Sofyan Hüseyin Erbay MAKAM FORM USÛL BESTEKÂR Nikrîz Şarkı Sofyan Ertuğrul Yalçınkaya Nikrîz Köç. Aksak Nikrîz Türkü Sofyan Fethi Karamahmudoğlu Nikrîz Şarkı Düyek Avni Anıl Rast Şarkı Curcuna Şevkî Bey Rast Şarkı Curcuna Hacı Fâik Bey Hilmi Soykut Nikrîz Şarkı Curcuna Emin Ongan Halit Üzel Rast Şarkı Aksak Teoman Alpay Nikrîz Türkü Aksak Nikrîz Şarkı Aksak İskeçe Türküsü Muâllim İsmail Hakkı Bey Nikrîz Şarkı Müsemmen Erdinç Çelikkol Nikrîz Şarkı Bahri Altıntaş Nikrîz Şarkı Neveser Şarkı Aksak Türk Aksağı Devr-i Hindî Hicazkâr Şarkı Sofyan Ali Şenozan Neveser Şarkı Sofyan Lâtif Ağa Sûznâk Şarkı Semâî Zeki Müren Mâhûr Türkü Sofyan Nikrîz Şarkı Aksak Zâvil Türkü Hicazkâr Şarkı Nim Sofyan Sengin Semâî 7686 MEYHÂNEDE KALDIK BU GECE AH MESTİZ EFENDİM 7736 MOR SÜNBÜLLÜ DAĞLARIN VAR Sâmi Derintuna REP ESERİN ADI SÖZ YAZARI Jülide Gülizar 7737 MOR DAĞLARI MAVİ DUMAN BÜRÜMÜŞ 7867 NAR AĞACI NARLI ÇİÇEK 7972 8135 NE DESEM BİLMEM SANA NEDEN HİÇ DİNMİYOR GÖZYAŞLARIN BÎ-ÇÂRE GÖNLÜM 8149 NEDENDİR BU DİL-İ ZÂRIN FİGANI 8340 NİHANSIN DÎDEDEN EY MEST-İ NÂZIM 8414 O GÜZEL SAÇLARINA HERCÂÎ TAK DEMEDİM 8601 ÖMRÜMDE BÜTÜN SEVGİ SONA ERDİ SERAPLA 8756 PENCERESİ YOLA KARŞI GELEN GEÇEN ATAR TAŞI 9411 SEN MELEKSİN BU CİHANDA BEN DE SERGERDÂNINIM 9707 SERVİ BOYLU İNCE BELLİ TAVRI MÛNİS İNCE BELLİ 9737 SEVDÂ O KADAR RÛHUMU SARMIŞ Kİ DERİNDEN 9942 SEVGİNLE İNAN GÖNLÜME SEN BAŞKA CİHANSIN 10000 SEYR EDELDEN HÜSN-İ DÎDÂRINI HAYRÂNIM SANA 10143 SORMA HÂLİMİ ÇOK PERÎŞÂNIM 10324 SÜZDÜKÇE ÇEŞM-İ NERGİSİN 10462 ŞİMDİ UZAKLARDASIN GÖNÜL HİCRANLA DOLDU Hasan Lâmi Ergül Hilmi Soykut Mehmet Sâdi Bey Reşat Özpirinçci Ümit Gürelman İsmet Dizer Zeki Müren Nikrîz Kâni Karaca Hâşim Bey 10479 ALİ'M (ŞU DERE YONCA) 10511 ŞU YANAN ÂŞIĞI BİR ONURLANDIR 10855 ÜÇ GÜN OLMUŞ BU YAYLADAN GEÇELİ 10964 VAZ GEÇTİ GÖNÜL AŞK U MUHABBET EMELİNDEN 10978 Neveser Şarkı Curcuna 11109 VERD-İ NÂZIM HASRETİNLE AĞLARIM YALOVA'NIN ŞEN KIZINI KANDIRALIM ALALIM (KAÇALIM) Selânik'li Ahmet Efendi Muâllim İsmail Hakkı Bey Yesârî Asım Arsoy Nikrîz Şarkı Curcuna Yesârî Asım Arsoy 11143 YANIK TENLİ YÖRÜK KIZI Karacaoğlan Nikrîz Şarkı Sofyan Sâdun Aksüt Mâhûr Türkü Sofyan Nikrîz Şarkı Curcuna Zâvil Zeybek Sûznâk Şarkı Aksak Devr-i Hindî Samim Arıksoy Erol Sayan 11272 YEMENİMDE HÂRE VAR YÜREĞİMDE YÂRE VAR 11295 YEŞİL GÖZLERİNDE NEMLER 11565 11678 YÖRÜK DE YAYLASINDA YAYLAYAMADIM ZEVK ALIR ZÂLİM BUGÜN ÖLSEM MEMATIMDAN (DE MÂTEMDEN) BİLE 11921 AKŞAMIN KUCAĞINDA RENKLER ERİR GİBİ Şâhin Çandır Neveser Fantezi Nim Sofyan Kemânî Bülbülî Sâlih Efendi Fethi Karamahmudoğlu 11937 LÂLE SÜMBÜL MENEKŞELER NAZDADIR Nâdide Buluç Nikrîz Şarkı Sofyan İsmail Demirkıran 11938 SEVGİ İLE KUCAK KUCAK ŞEHİR KASABA KÖY BUCAK Nikrîz Ç.Ş. Aksak Engin Çır 12095 BİR VOLKANDAN YOK BİR FARKIM Engin Çır Fethi Karamahmudoğ lu Nikrîz Şarkı Aksak Fethi Karamahmudoğlu 12096 Nedim Uçar Alâeddin Yavaşça Nikrîz Ç.Ş. Nim Sofyan Hüseyin Erbay 12097 BOLU DAĞI DUMAN DUMAN DELİ GÖNÜL COŞAR GİDER HER GÜZELE KOŞAR GİDER Nikrîz Şarkı Sofyan Alâeddin Yavaşça 12235 YETER ARTIK ÇİLEM DOLSUN Seyfi Güldağı Nikrîz Şarkı Curcuna Seyfi Güldağı 12304 FERÂYİ'DİR KIZIN ADI FERÂYİ 12443 DÜN KALBİMİ DİNLEDİM SENİ ANLATTI BANA 12455 GÜNEŞİN ŞAVKI VURUR DAĞLARA YURDUM YÜCELİR Yılmaz Yüksel İsmet Değer Nikrîz Türkü Ağır Aksak Ertunç Toprakezen Neveser Şarkı Sofyan İsmail Demirkıran Hasan Soysal Nikrîz Şarkı Aksak Hasan Soysal 198 Sümbüllü, H. T., Albuz, A. (2011). Türk sanat müziği dizilerinin bilgisayar destekli makamsal analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com 12541 AHÛ GÖZLÜ AYŞE'M 12542 AN OLUR BENDENE LÛTFUN AVUNUR ALDANIRIM REP ESERİN ADI Hasan Lâmi Güray Fethi Karamahmudoğ lu Nikrîz Şarkı Nim Sofyan Erdinç Çelikkol Nikrîz Şarkı Ağır Aksak Fethi Karamahmudoğlu SÖZ YAZARI MAKAM FORM USÛL BESTEKÂR 12543 BU SONBAHARDA DEME SEVGİ HAYÂL Hasan Soysal Nikrîz Şarkı Düyek Hasan Soysal 12695 ARTIK BENDEN KAÇAMAZSIN GÜZELİM Nûrettin Baykal Nikrîz Şarkı Düyek İlgün Soysev 12697 TUTUŞTU CAN YAVAŞ YAVAŞ Turgut Çelik Nikrîz Şarkı Düyek Erdinç Çelikkol 13116 BİR GÜL OLSAM ARASINA TAKILSAM Nihat Bozyaka Hicazkâr Şarkı Düyek Orhan Kızılsavaş 15082 BİR GÜNÜ PAYLAŞSAK SENİNLE İKİMİZ Ercan Akbay Sûznâk Şarkı Curcuna İsmail Demirkıran 15116 Karacaoğlan Zâvil Türkü Nim Sofyan Necip Gülses 15117 BAK ŞU KAŞA BU GÖZE CİĞER KEBAP OLDU KÖZE GÖNLÜM SENİN İÇİN VARDI FELEK SENİ BENDEN ÇALDI Feyzullah Çat Zâvil Türkü Sofyan Mustafa Uyan 15701 GEÇMİŞİ HİÇ DÜŞÜNME BU GECE NE OLURSUN Halil Soyuer Zâvil Şarkı Aksak Metin Everes 15822 PETEĞİMDE ARISIN BALI BENDEN ALIRSIN Ferhat Dikses Zâvil Fantezi Nim Sofyan Rüştü Eriç 15904 BOSNA SARAYA BAKAR HASRETİ GÖNLÜM YAKAR Ahmet Uzel Zâvil Türkü Ahmet Uzel 16592 Engin Çır Zâvil Şarkı Suphi İdrisoğlu 16634 DÜŞLERİMDE YAŞARKEN BİRDEN ÇIKTI KARŞIMA SABAHIN SEHER VAKTİNDE BİR GARİP BÜLBÜL DOLAŞIR Müsemmen AksakD.Hin.Semâî Zâvil Şarkı Aksak İsmâil Demirkıran 16909 YİNE RÜYÂYA ÇAĞIRMAK SENİ TEK ÇÂRE GÜZEL Neveser Şarkı Aksak Rüştü Eriç 17466 UZADIKÇA UZUYOR YOLLARI ŞARKILARIN Zâvil Şarkı Aksak Rüştü Eriç 17709 KARA KIZ AH YARAMAZ KIZ KARA KIZ Sûznâk Şarkı EY GÜZ GÜNEŞİM BAĞLI KALIP AHD İLE ANDA TURNA GEÇMEZ DAĞLARINDAN BAĞRI YANMIŞ GÖNLÜMÜN Zâvil Şarkı Aksak Sengin Semâî Akın Özkan 17711 Gevherî Mahmut Nedim Güntel Mehmet Zeki Aladağ Mehmet Tûran Yarar Mehmet Tûran Yarar Mehmet Tûran Yarar Mehmet Tûran Yarar Mustafa Nâfiz Irmak Osman Nûri Özpekel Mehmet Tûran Yarar Akın Özkan Neveser Şarkı Düyek Metin Everes Sûznâk Şarkı Yılmaz Karakoyunlu Neveser Şarkı Zâvil Şarkı Aksak Devr-i Hindî Türk Aksağı Osman Nûri Özpekel Zâvil Şarkı Müsemmen Yılmaz Karakoyunlu Dertli Neveser Şarkı Müsemmen Erol Sayan Aydın Oran Neveser Şarkı Aydın Oran Sadettin Kaynak Sadettin Kaynak 17992 18084 18136 18187 SULTANIDIR ATEŞLİ BİR AŞK ÜLKESİNİN BU BEKLEDİM YILLARCA GEÇMEZ İNTİZÂRIMDAN MELÂL 18372 TERK ETME BU AKŞAM BENİ DÎVÂNEYE DÖNDÜM SEN GÜLERKEN GÜLDÜ BAHTIM TA DERİNDEN GÖNLÜME DİNLE DİLBER EVVELÂ BAŞTAN NE SÖYLER PERÇEMİN 18684 KALBİNDEKİ NÛR YÜZÜNDEN YAYILIR BİZİ SARAR 18967 BANA OLAN CEFA SENDEN DEĞİLDİR Mâhûr Türkü Aksak Raks Aksağı 19085 KALBİN ACI BİLMEZSE ONA HALİMİ GÖSTER Sûznak Şarkı Aksak 18190 Rüştü Eriç