6360 sayılı Yasa

Türkiye’de yerel yönetimler, tüm dönemlerde siyasi erkin ilgi odağında olmuştur. Yerel seçimlerin etkisinin yerelde kalmayıp kelebek etkisi ile merkezi hükümet yönetiminde etkili ve belirleyici olması, kentler üzerinde belirlenen politikaların çeşitliliğini ve dinamiğini canlı tutmuştur. Dünya’daki gelişmelere paralel bir şekilde, Türkiye’de de yönetim paradigması değişmektedir. Büyükşehir metropoliten alan ölçeği genişledikçe uygulanan planların, yönetim anlayışının tüm bölgeyi kapsayan ve makro politikaları belirleyen bir çerçeve içinde ele alınmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle Büyükşehir Belediye yönetim modeli, hızlı ve dinamik bir seyir ve dönüşüm gerçekleştirmektedir.

2012 yılında kamuoyunda büyükşehir yasasında yapılacak değişikler ve yeni büyükşehirlerin kurulması tartışılırken Ordu büyükşehir belediyesi olmak için gerekli nüfus kriterini bile taşımıyordu.  Yürütülen bir kampanya ile,  Ordu'dan göç etmiş kişilerin ikametgahlarını Ordu'ya taşımaları sağlanmış, böylece gerekli nüfus çoğunluğuna ulaşılmış ve kent "sanal Ordu" nitelemesiyle büyükşehir statüsünü kazanmıştır. Ordu'nun büyükşehir statüsü kazanması bir yandan hemşehri derneklerinin gelinen yöreye ilişkin hemşehrilik bilincini nasıl canlı tuttuklarını diğer taraftan yaklaşık yarım asırlık kentleşme deneyimine sahip ve hali hazırda sürece ilişkin hala sorunlar yaşayan ülkemizde kentleşme politikasının günübirlik politikalar etrafında şekillendiğini bir kez daha ortaya koymuştur.
Söz konusu makalede diğer büyükşehirlere nazaran sürece daha hazırlıksız yakalanan Ordu'nun büyükşehir olma süreci ve geçen süre içerisinde büyükşehir olmanın kente yansımaları analiz edilmektedir.
Anahtar Kelimeler; Kentleşme, Büyükşehir, Ordu, 6360 Sayılı Yasa

Yerleşim yerlerinin yönetimi tarih boyunca üzerine tartışılan konulardan biridir. Bu konudaki tartışmaların daha ziyade yerleşim yerlerinde görülmesi gerekli hizmetler ve buna dair sorumluluklarla başladığı bilinmektedir. Siyasî, sosyal ve ekonomik sebepler yanında, 19. yüzyıl sonlarına doğru endüstrinin gelişmeye başlamasıyla birlikte, yerleşim alanları daha fazla nüfusu ve dolayısıyla daha fazla sorunu barındıran büyük kentlere dönüşmeye başlamıştır. Böylece bu tartışmalar, ölçek sorunları, yerel hizmetlerin daha etkin, verimli ve ekonomik gerçekleştirilmesi, yerel katılımın sağlanması ve demokrasinin daha iyi işletilmesi gibi yeni başlıklar etrafında şekillenmeye başlamıştır.
Ülkemizde modern anlamda kent yönetimi sayılabilecek ilk belediye, görev ve statüsü 13 Haziran 1854 tarihli bir nizamname ile düzenlenen İstanbul Şehremaneti olarak kabul edilmektedir. Cumhuriyetin ilk yıllarında, değişen dünyanın ve sorunları giderek büyüyen kentlerin bilincinde, ancak sorunlara yerel bakış açısıyla yaklaşamayan bir anlayış göze çarpsa da, belediyecilik gelişmeye devam etmiştir. İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük kentlerin yönetiminde karşılaşılan zorluklar ve büyük yerleşim yerlerine özgü yönetim oluşturma tartışmaları sonunda, 1982 Anayasası bu konuyla ilgili bir hükme yer vermiştir. Böylece Türkiye’de büyükşehir belediye sistemi 1984 yılından itibaren uygulanmaya başlanmıştır.
Son olarak 2012 yılı aralık ayında çıkarılan 6360 sayılı Kanun, yerel yönetim mevzuatında, ilçe belediye yönetimlerini de etkileyen önemli değişiklikler yapmıştır. Bu kanun, büyükşehir belediye mücavir alanını il sınırına eşitlediği gibi, büyükşehir ilçe belediyelerinin mücavir alanını da ilçe belediye sınırına eşitlemektedir. Ayrıca il ve ilçelerde özel idareler kaldırılmış, bağlı belde belediyeleri ve köylerin tüzel kişilikleri kaldırılarak, önceki bağlı oldukları il veya ilçeye mahalle olarak bağlanmıştır. Büyükşehir belediyesi ve ilçe belediyeleri arasında görev ve yetki bölüşümü yeniden düzenlenmiştir. Büyükşehir belediyeleri, il sınırı içindeki su ve kanalizasyon, mezarlık, meydan ve anayolları, karla mücadele çalışmaları gibi konularda yetkili ve sorumlu olmuştur.
2014 yerel seçimlerinden sonra uygulanmaya başlayan yeni büyükşehir modelinin, pratikte idarî, siyasî, sosyal ve kentsel etkileri görülmeye başlamıştır. Bu çalışmada, 6360 sayılı yasa hakkında bilgi verilerek, yasaya yönelik eleştiriler ve değerlendirmelere kısaca değinilecektir. Yeni büyükşehir sisteminin, en geniş coğrafî sınırlara sahip Konya ili uygulamasında Bozkır ilçesinin kent yönetiminde idarî, siyasî, malî yapıya ve hizmet sunumuna etkileri üzerinde durulacaktır. Yeni modelin Bozkır ilçesini hangi boyutlarda nasıl etkilediği, Bozkır’a ilişkin verilerin tablolaştırılması yoluyla incelenecektir.

Türkiye’de büyükşehirlerin yönetimi ilk uygulamanın başladığı 1984 yılından bu yana üç kez ciddi değişiklik geçirmiştir. İlk değişiklik 2004 yılında 5216 sayılı Büyükşehir Kanunu ile olmuştur. Ardından 2008 yılında, bir yıl sonra yapılacak yerel seçimlere yönelik, sınırlı kabul edilebilecek bir değişim yaşanmıştır. Alana yönelik son büyük değişiklik ise, 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı yasa ile yapılmıştır.
12 Kasım 2012 tarihinde TBMM tarafından kabul edilen 6360 sayılı yasa, 6 Aralık 2012 tarih ve 28489 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yasanın yayımlanma tarihi her ne kadar Aralık 2012 ise de bazı maddelerin yürürlüğüne ilişkin özel tarih verilerek, yasanın öngördüğü yeni büyükşehir yönetim düzeni ilk mahalli idareler seçimi sonrasına bırakılmıştır. Bu tarihe kadar geçen süre içinde ise yasayla kaldırılan il özel idareleri, belde belediyeleri ve köylerin devir ve tasfiye işlemlerinin gerçekleştirilmesine ilişkin süreçler tanımlanmıştır.
6360 sayılı yasanın ortaya çıkaracağı sorunlara ilişkin yasa uygulamaya geçmeden yapılan az sayıda çalışma Türkçe yazın içinde yerini almıştır.  Bu çalışmalarda yasanın Anayasaya uygunluğu (Gözler, 2013:37-82), yerel siyasete ve yerel yönetim maliyesine etkileri (Adıgüzel, 2012: 153-176), gerekçeleri (Keleş, 2012: 2-11, Güler, 2012) ve mekânsal planlama açısından ortaya çıkaracağı sorunlar (Ersoy, 2013:20-32) eleştirel bir gözle incelenmiştir. Bu çalışmaların uygulayıcıların kararları üzerinde önemli etkileri olduğu yadsınamaz. Ancak yasa yürürlüğe girip uygulamayı şekillendirmeye başlayınca öncü çalışmalarda ortaya konmayan pek çok sorunun da varlığı ortaya çıkmıştır.
Bu çalışmada Mersin Büyükşehir Belediyesi örneği üzerinden, yasanın yürürlüğe girmesinden sonraki, başka bir deyişle 30 Mart 2014 tarihindeki yerel seçim sonuçlarını izleyen süreçte ortaya çıkan sorunlar analiz edilmeye çalışılmıştır. Çalışma Büyükşehir Belediyesi üst yönetimi ve devir tasfiye sürecine aktif katılan personelle, 24-28 Haziran 2014 tarihleri arasında yüz yüze yapılan derinlemesine mülakatlardan elde edilen sonuçlar üzerinden oluşturulmuştur

ON DÖRT İLDE BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ VE YİRMİ YEDİ İLÇE KURULMASI İLE BAZI KANUN VE KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN (6360 sayılı kanun) 6360 sayılı Kanun nedir? On üç ilde (6447 sayılı kanun ile Ordu da ilave edilerek on dört ilde) Büyükşehir Belediyesi ve yirmi altı ilçe kurulması ile bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik yapılmasına dair kanundur. Resmi Gazete 'de 6 Aralık 2012 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Genel Gerekcesi: 6360 sayılı Yasa'nın genel gerekçesi incelendiğinde, yerel yönetimlerde daha bütüncül bir anlayışın yerleştirilmeye çalışıldığı görülmektedir. Yasa, belirli bir coğrafi alanda çok sayıda yerel yönetim biriminin bulunması durumunda planlama ve koordinasyonun sağlanamayacağı, bu durumun da hizmetlerde kalitenin düşmesine ve kaynak israfına neden olacağı gerekçesine dayanmaktadır. Küçük ölçekli yerel yönetimlerin yeteri mali kaynağa sahip olmamalarından dolayı kentsel sorunlara çözüm üretmede yetersiz kaldığı, sunulan hizmetlerin kalitesinde de sorunlara neden olacağı Yasa'nın genel gerekçesinde belirtilen bir diğer husus olarak karşımıza çıkmaktadır.

ÖZ Türkiye'de, son yıllarda gerçekleştirilen önemli reform çalışmaları bulunmaktadır. Bunların içinde, yerel yönetimlerin yeniden yapılanmasına yönelik çalışmaların sayısı artmaktadır. Bu reform çalışmalarıyla ilgili hükümetin en son yürürlüğe koyduğu yasa; 6360 sayılı yeni Büyükşehir Yasasıdır. 6360 sayılı yeni Büyükşehir Yasası ile yürürlüğe giren yenilikleri özet olarak ifade etmek gerekirse; büyükşehirlerin sayısının 30'a yükselmesi ve 30 büyükşehirde il sınırlarının büyükşehir sınırları haline getirilmesi; ayrıca yine bu büyükşehirlerde il özel idarelerinin ve köylerin kaldırılmasıdır. Bu çalışmada, 6360 sayılı yeni Büyükşehir Yasasının genel değerlendirilmesi, Türk kamu personel yönetimine etkileri ve yeni yasa sonucunda kamu personelinin durumu hakkında değerlendirmelerde bulunulmuştur. Çalışmanın sonucu olarak da, yeni bir kamu personel rejimine geçilmesi gerektiği vurgulanmıştır. ABSTRACT In Turkey, significant reform efforts carried out in recent years. In these significant reform efforts, the number of studies concerning reorganization of local government is increased. Law No. 6360, the new metropolitan law related to these reform efforts, is enforced by the government. Innovations enforced with the new law are summarized as follows; numbers of metropolitan cities rose to 30, these cities' boundaries are allowed as boundaries of the metropolitan city, and also special provincial administrations and villages are abolished in these metropolitan cities. In this study, the overall evaluation of the new metropolitan Law No. 6360 is provided, and the effects of the new law on the Turkish public personnel management and the status of civil servant have been evaluated. As a result of the study, it was emphasized the need to switch to a new public personnel regime.

In general, the world is undergoing a globalization process. This rapid globalization has caused rapid urbanization. This urbanization led to the further growth of big cities.The overgrowth of large cities has become irregular and unplanned development outside municipal boundaries. All these developments have sought a new management model in Turkey.In 1984 İzmir, Istanbul and Ankara municipalities were converted to metropolitan municipality and the conversion process starts like this. Later, various changes were made with various laws. The last of these laws is the 6360 numbered law which is known as municipality of whole city rather than the metropolitan municipality. In my paper, I will talk about the law no 6360 content and why this law is needed. Then, I will touch on the criticism of the law. After, I will examine in detail infringements of the principle of subsidiarity which is one of the criticisms against the law. After reviewing this problem, I will make my own criticism. After all, I will end my paper by sharing my conclusion.

Yerel yönetim kurumlarının iki temel işlevi vardır. Yerel kamu hizmetlerini sunmak ve demokratik bir kurum olarak vatandaşları kamu kararlarının oluşması sürecine dahil etmek. Tarih boyunca bu işlevleri yerine getirebilmek için tüm dünyada pek çok yerel yönetim reformu gerçekleştirilmiştir. Reformlardan birisi olan belediye birleşmelerinin bir buçuk asra yakın bir tarihi bulunmaktadır. Bu tarih içinde dünyadaki pek çok ülke belediye birleşmelerine yönelik gönüllü ya da zorunlu politikalar uygulamıştır. Politikaların gerekçesini her zaman ölçeği büyütmek suretiyle maliyetlerde tasarruf beklentisi oluşturmuştur. Ancak yapılan araştırmaların pek çoğu birleştirilen belediyelerde ölçek ekonomisi tezini doğrulamayan sonuçlar üretmiştir. Ölçeğin büyütülmesi maliyetleri daha aşağı çekmediği gibi demokratik katılım üzerinde de negatif etkilerde bulunmaktadır. Birleştirilen belediyelerde seçimlere katılım oranlarındaki düşüş bu durumun açık göstergesidir. Bu çalışma, ölçek ekonomisi tezine geniş yer ayrılmış birleşme gerekçeleri ile başlamakta ve ölçeğin büyütülmesinin, demokratik katılım olgusu üzerindeki azaltıcı etkilerini gösteren farklı Avrupa ülkeleri deneyimlerinden örnekler içermektedir. Çalışmanın amacı, ekonomik etkinlik tezine dayanarak yapılan birleşmelerin vatandaşların demokratik katılım hakları karşısında bir tehdit oluşturan, farklı tercihlere duyarsız ve bunları merkezileştirme amacındaki monolitik bir yaklaşım olduğunu gösterebilmektir. Ülkemizdeki yerel yönetim reformlarında (özellikle büyükşehir reformları) benzer bir yaklaşımın izlerini görebilmek mümkündür. Bu çalışmanın inceleme alanında Türkiye örnekleri bulunmamaktadır. Ancak Avrupa ülkelerindeki uzun yıllara dayanan deneyimlerin Türkiye reformlarının geleceği açısından da ufuk açıcı olacağı düşünülmektedir.

Makale tam metni Amme İdaresi Dergisi web sayfalarından indirilebilmektedir
Adres: http://ammeidaresi.hacibayram.edu.tr/Dergiler
(Cilt 52, Sayı 1, Mart 2019, s.33-65)

Political Results of Scale Expanding in Local Governments: An Examination over the Municipal Amalgamations in Europe

Abstract: Local government agencies have two main functions. First carrying out local public services and, second to involve citizens in the process of making public decisions as a democratic institution. During the history, plenty of local government reforms had been done all over the world to fulfill these functions. One of the reforms is Municipal amalgamations and it has a history almost one and a half century. Voluntary or compulsory policies for municipal amalgamations had been implemented by many countries during this period. Increasing the scale for expectation of saving cost was the justification of policies every time. But, many of the researchs result did not validate the thesis of scale economies in the amalgamated municipalities. Increasing the scale doesn’t reduce the costs. In addition to this, it has negative effects on democratic participation. In amalgamated municipalities, the decline of the participation ratio is a clear indicator of this. This study starts with justifications of amalgamation, which has a large proportion of scale economies thesis and it contains examples of different European countries’ experiences that demonstrate the reducing effects of scale expansion over the democratic participation phenomenon. The aim of the study is to show that amalgamation, which is based on the economic efficiency thesis is a threat for the rights of citizens’ democratic participation and also to show that amalgamation has insensitive to differences and centralizing them with a monolithic approach. It is possible to see the traces of a similar approach in our countries’ local government reforms (especially metropolitan reforms). Examples of Turkey aren’t included in the scope of this study. However, it is considered that years of experience in European countries has a pave the way for the future reforms in Turkey.

Hicran ÇELİKYAY 1996 yılında Boğaziçi Üniversitesi Bilgisayar Programcılığı bölümünden mezun oldu. 2000-2009 yılları arasında İBB Coğrafi Bilgi Sistemi uzmanı olarak görev yaptı. Anadolu Üniversitesi İşletme Bölümü'nü bitirdi. 2010 yılında Bahçeşehir Üniversitesi Kentsel Sistemler ve Ulaştırma Yönetimi yüksek lisansını tamamlayan Çelikyay, halen Marmara Üniversitesi Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı Mahalli İdareler ve Yerinden Yönetim Bilim Dalı'nda doktora programına devam etmektedir. Çalışma alanları arasında Avrupa Birliği metropoliten kent yönetimi, kentsel sistemler, yerel yönetimler ve kent konseyleri bulunmaktadır. SETA İstanbul'da Toplum ve Kültür masasında araştırmacı olarak çalışmaktadır.